Świętokrzyskie smaki

Wypoczywając w Świętokrzyskiem należy koniecznie skosztować regionalnych dań i napitków. Kasioki, Byki,
Pasternocek, Spyrok, Pasztet Kurozwęcki (ale nie z bizona!), Pokrzywianka, Bomby, Sośniak czy też Bzówka,
każda z tych potraw i nalewek o bardzo oryginalnej nazwie ma własną historię i tradycję przekazywaną z poko-
lenia na pokolenie. Bardzo różnorodne i pożywne, jedne proste, a inne bardzo skomplikowane w przygotowa-
niu, wykonywane na co dzień, i te pojawiające się na świątecznym stole, zachwycą nawet najwybredniejszych
smakoszy i najdelikatniejsze podniebienia.

Bulwa nadziewana

Okazuje się, że z ziemniaków, które jemy prawie codziennie można zrobić oryginalną potrawę. Serwuje
ją dla swych gości gospodarstwo agroturystyczne „Wiejski Raj” w Podmarzyszu koło Kielc. W konkursie
na regionalną potrawę świętokrzyską bulwa
nadziewana zdobyła pierwsze miejsce.
Skład: ziemniaki, mięso mielone wieprzo-

we, liście kapusty, boczek wędzony, świeże

zioła (bazylia, tymianek, melisa), przy-

prawy (sól, pieprz, papryka), cebula.
Sposób przygotowania: ugotowane w łu-

pinach ziemniaki kroimy na pół, wydrą-

żamy obie połowy, nadziewamy przy-

gotowanym farszem z mięsa mielonego

i przypraw. Następnie na rozłożone spa-

rzone liście kapusty układamy cienki

plaster boczku wędzonego i faszerowany

ziemniak. Zawijamy i zapiekamy w pie-

karniku.

Piotr Jankowski „Wiejski Raj”

Podmarzysz 4E, 26-021 Daleszyce

tel. [phone]

e-mail: [e-mail]

Nalewka „Sośniak”

Sposób sporządzania nalewek jest zawsze skrzętnie utrzymywany w tajemnicy. Często są to lata doświad-
czeń i pracy, tak, by końcowy produkt okazał się czymś niezwykłym. Ale czasem jest to zwykły przypadek.
Pani Zofia Guz, właścicielka gospodarstwa agroturystycznego w Nizinach do syropu z sosny dolała pew-
nego razu spirystusu. I napój okazał się pyszną nalewką.

Skład: syrop sosnowy, alkohol, sosna właściwa w postaci gałąz-

ki, woda, składnik X będący tajemnicą gospodarstwa, opako-

wanie cieszące oko
„Nalewka o pięknym złotym kolorze, który świadczy o jej szla-

chetności i subtelnym, niepowtarzalnym smaku. W bukiecie

odnaleźć można majowe słońce kieleckiej wsi, czar sosnowego

lasu, aromat spokoju i nutkę składnika X, który przydaje jej do-

stojności, a pijącemu zapewnia poczucie wyjątkowości, co naj-

mniej na 2 dni. Nalewka w butelce z białego szkła się znajduje,

tak, aby zanurzona w środku sosnowa gałązka cieszyła oko

i trunkowi przydawała uroku.”

Zofia Guz

Gospodarstwo Agroturystyczne – Dworek Staropolski Młyńczyska

Niziny 159 – Młyńczyska

28-142 Tuczępy

tel. [phone]

www.dworekstaropolski.pl

Pasternocek

Paster nak jest
rośliną pospoli-
tą w całym kraju,
rośnie na łąkach,
miedzach i nad
rowami. Kiedyś
uprawiany był
w Polsce na wiel-
ką skalę, a wypar-
ty został przez marchew i ziemniaka. Korzenie
mają smak podobny do marchwi, tylko trochę
ostrzejszy. Nie wiemy jak smakuje „figa z ma-
kiem, z pasternakiem”, ale wiemy, że pasterno-
cek jest bardzo dobry.
Skład: pasternak lub seler, czerstwy chleb, ce-
bula, jajka, sól, pieprz, zielona pietruszka lub
pokrzywa, mogą być również zioła
Sposób wykonania: pasternak (seler) ugoto-
wać, chleb namoczyć w mleku, cebule drobno
pokroić i zrumienić. Ugotowany pasternak
skręcić w maszynce razem z odciśniętym chle-
bem, dodać jajka, doprawić do smaku. Piec 45
minut.

Aleksandra Biskup

Koło Gospodyń Wiejskich

Wzdół Kolonia 40, 26-010 Bodzentyn

tel. [phone]

Nalewka „Bzówka”

Bez czarny to wy-
soki krzew leśny,
którego każda
część: kwiaty,
owoce, liście
i kora, ma właści-
wości lecznicze.
Z owoców robi
się smakowite
przetwory. Białe
baldachy kwia-
tów są składni-
kiem nalewki,
którą skosztować
można w gospo-
darstwie Pani
Agnieszki Szym-
czyk w Kluczew-
sku.
Skład: baldachy kwiatów czarnego bzu, cu-

kier, spirytus, sproszkowany suszony korzeń

arcydzięgla

Agnieszka Szymczyk

Gospodarstwo Agroturystyczne

ul. 1-go Maja 37, 29-120 Kluczewsko

tel. [phone]

Pokrzywianka (zupa na pokrzywach)

Pokrzywa zwyczajna to nie tylko uprzykrzony chwast ale także roślina lecznicza. Jej liście i młode pędy
zawierają znaczne ilości witaminy C, A, K. Przyrządza się z nich obiadowe sałatki. W gospodarstwie agro-
turystycznym „Kuźnia” w Nowej Hucie można spróbować oprócz innych smakołyków także zupy z tej
rośliny.
Skład: garść pokrzyw, ziemniaki, 1 cytryna (dawniej kwas z ogórków), 1 marchewka, 3 l wywaru,

100 ml wiejskiej śmietany, 1 żółtko, 2 cebule, 100 dag masła, 2 łyżki mąki, sól, pieprz do smaku
Sposób przygotowania: na rozgrzany tłuszcz wrzucamy pokrojoną cebulkę, podsmażamy na złoty

kolor. Gdy już jest gotowa, dodajemy łyżkę mąki

i sporządzamy zasmażkę. Do gotowej zasmażki

wrzucamy pokrojoną, umytą pokrzywę z utartą

marchewką. Mieszamy dolewając stopniowo wy-

war. Ziemniaki obrane, umyte i pokrojone w kost-

kę gotujemy w osobnym garnku do miękkości, na-

stępnie odcedzamy i wrzucamy do wywaru. Do-

prawiamy do smaku solą, pieprzem i kwaskiem

cytrynowym lub cytryną. Gdy zupa jest już gotowa

podbijamy ją zahartowaną śmietaną zmieszaną

z żółtkiem (żółtko uszlachetnia zupę).

Elżbieta Kot

Gospodarstwo Agroturystyczne „Kuźnia”

Nowa Huta 20, 26-035 Raków

tel. [phone]

Sandomierz

Sandomierz to malowniczo położone, na wysokim brzegu Wisły, wśród lessowych wzgórz i wąwozów, mia-
sto o bogatej historii i wielu, bardzo cennych zabytkach. Od 1138 roku stolica księstwa sandomierskiego. Pra-
wa miejskie Sandomierz uzyskal w 1286 roku. Wspaniale zachował się średniowieczny układ urbanistyczny
w całości uznany jako cenny zabytek. W przeszłości Sandomierz obwiedziony był murami obronnymi,
a

do

miasta

prowadziły

cztery

bramy:

Lubelska,

Krakowska,

Zawichojska

i Opatowska. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko ostatnia. Wzniesiona została w drugiej połowie XIV wieku.
W XVI stuleciu została podwyższona i zwieńczona renesansową attyką. Na szczycie bramy urządzony
jest punkt widokowy z którego rozciąga się wspaniały widok na Sandomierz i okolicę. W centrum stare-
go miasta znajduje się rynek otoczony zabytkowymi kamienicami. Na środku rynku stoi Ratusz wzniesiony
w drugiej połowie XIV wieku. Jest to piętrowa, ceglana budowla z wysoką attyką kryjącą dach. W Ra-
tuszu mieści się aktualnie oddział Muzeum Okręgowego. W dolnej części obiektu jest wyjście z pod-
ziemnej trasy turystycznej. Lochy sandomierskie mają wielowiekową tradycję. Podziemia powstawa-
ły prawdopodobnie już od XIV wieku z przenaczeniem na magazyny. W pobliżu rynku wznosi się ko-
ściół katedralny zbudowany w 1360 roku przez Kazimierza Wielkiego na miejscu romańskiej świąty-
ni. Wielokrotnie rozbudowywany otrzymał w końcu XVII wieku barokową fasadę zachodnią, a w po-
czątku następnego stulecia takiż wystrój wnętrza. Sandomierska katedra jest budowlą gotycką, halową.
W prezbiterium ściany pokryte są polichromią bizantyjsko-ruską, jedną z czterech tego typu zachowanych
w Polsce. Niedaleko katedry jest zamek wzniesiony przez Kazimierza Wielkiego w miejscu grodu ksią-
żęcego. Budowla łączyła się niegdyś z miejskim systemem obronnym. Nieukończony jeszcze zamek
w 1656 roku wysadzili w powietrze Szwedzi. Po odbudowie, zamieniony został w roku 1817 na więzie-
nie. Po likwidacji więzienia w 1959 roku poddany został badaniom naukowym i gruntownemu remontowi
w czasie którego między innymi spod tynku wydobyto partie gotyckich murów. Obecnie mieści się tu Muzeum
Okręgowe. Prezentowane są tu między innymi dzieje ziemi sandomierskiej, także jest wystawa poświęcona
Jarosławowi Iwaszkiewiczowi.
Na wysokiej skarpie bieleją mury Collegium Gostomianum zwieńczonego późnorenesansową attyką. To frag-
ment jednej z najstarszych budowli szkolnych w Polsce – kolegium jezuickiego ufundowanego w 1602 ro-
ku.

Nieco

z

dala

od

centrum

miasta

znajduje

się

kościół

św.

Jakuba

i

klasztor

Dominikanów,

najstarszy

i

najcenniejszy

zabytek

sandomierski.

To

świątynia

późnoramańska,

z elementami wczesnogotyckimi. Jako jedna z pierwszych w Polsce murowana z cegły , z boga-
tą ornamentacją ceglaną. Jeszcze dalej jest gotycki kościół św. Pawła wzniesiony w latach 1426-1434.
W pobliżu kościoła ma początek wąwóz królowej Jadwigi. Strome ściany osiągają miejscami 10 met-
rów wysokości. Zbocza wąwozu, którego długość wynosi ok. 500 metrów porośnięte są drzewami i
krzewami, wśród których występuje chroniona wisienka karłowata. Na wschód od centrum miasta,
wzdłuż stromego brzegu Wisły ciągną się Góry Pieprzowe, które stanowią wschodni kraniec Gór Świę-
tokrzyskich. Zbudowane z szarych łupków kambryjskich stanowią rezerwat przyrody w którym chro-
ni się wiele rzadkich i ciekawych roślin. Góry Pieprzowe są największym skupiskiem dziko rosnących róż
w Polsce.

Oficjalna Strona Miasta Sandomierz

www.sandomierz.pl
Muzeum Okręgowe

ul. Zamkowa 12, 27-600 Sandomierz

tel. [phone]

www.republika.pl/mosandomierz
Oddział PTTK

Rynek 12, 27-600 Sandomierz

tel. [phone]

www.pttk-sandomierz.pl

W

isł

a

Nida

Pilica

Baćkowice

Baćkowice

Wojciechowice

Wojciechowice

Bałtów

Bałtów

Waśniów

Waśniów

Dwikozy

Dwikozy

Łoniów

Łoniów

Obrazów

Obrazów

Wilczyce

Wilczyce

Zawichost

Zawichost

Łubnice

Łubnice

Oleśnica

Oleśnica

Szydłów

Szydłów

Gnojno

Gnojno

Solec-Zdrój

Solec-Zdrój

Tuczępy

Tuczępy

Michałów

Michałów

Złota

Złota

Fałków

Fałków

Gowarczów

Gowarczów

Radoszyce

Radoszyce

Ruda Maleniecka

Ruda Maleniecka

Słupia

Słupia

Smyków

Smyków

Bliżyn

Bliżyn

Łączna

Łączna

Brody

Brody

Mirzec

Mirzec

Chęciny

Chęciny

Masłów

Masłów

Miedziana Góra

Miedziana Góra

Mniów

Mniów

Piekoszów

Piekoszów

Pierzchnica

Pierzchnica

Kluczewsko

Kluczewsko

Krasocin

Krasocin

Moskorzew

Moskorzew

Secemin

Secemin

Imielno

Imielno

Nagłowice

Nagłowice

Oksa

Oksa

Sędziszów

Sędziszów

Słupia

Słupia

Sobków

Sobków

Wodzisław

Wodzisław

Bejsce

Bejsce

Opatowiec

Opatowiec

Radków

Radków

Podmarzysz

Podmarzysz

Nowa Huta

Nowa Huta

Wzdół-Kolonia

Wzdół-Kolonia

KIELCE

KIELCE

- gospodarstwa agroturystyczne
opisane w tekście

Niziny

Niziny

M A Z O W I E C K I E

M A Ł O P O L S K I E

P O D K A R P A C K I E

L

U

B

E

L

S

K

I

E

Ł Ó D Z K I E

Ś

L

Ą

S

K

I

E

Miechów

Staszów

Jędrzejów

Włoszczowa

Końskie

Szydłowiec

Mielec

Tarnobrzeg

Skarżysko-Kamienna

Opatów

Ożarów

Lipsko

Bodzentyn

Łagów

Skaryszew

Iłża

Sulejów

Przedbórz

Przysucha

Stąporków

Nowa Dęba

Osiek

Baranów

Sandomierski

Raków

Stopnica

Połaniec

Działoszyce

Skalbmierz

Kazimierza Wielka

Wolbrom

Skała

Słomniki

Morawica

Chmielnik

Szczekociny

Warszawa

Łódź

Katowice

Kraków

Tarnów

Łopuszno

Starachowice

Suchedniów

M A Z O W I E C K I E

M A Ł O P O L S K I E

P O D K A R P A C K I E

L

U

B

E

L

S

K

I

E

Ł Ó D Z K I E

Ś

L

Ą

S

K

I

E

Miechów

Staszów

Jędrzejów

Włoszczowa

Końskie

Szydłowiec

Mielec

Tarnobrzeg

Skarżysko-Kamienna

Opatów

Ożarów

Lipsko

Bodzentyn

Łagów

Skaryszew

Iłża

Sulejów

Przedbórz

Przysucha

Stąporków

Nowa Dęba

Osiek

Baranów

Sandomierski

Raków

Stopnica

Połaniec

Działoszyce

Skalbmierz

Kazimierza Wielka

Wolbrom

Skała

Słomniki

Morawica

Chmielnik

Szczekociny

Warszawa (180 km)

Łódź (135 km)

Katowice (170 km)

Kraków (120 km)

Tarnów (120 km)

Łopuszno

Starachowice

Suchedniów

Pińczów

Pińczów

Małogoszcz

Małogoszcz

Zagnańsk

Zagnańsk

Sitkówka-Nowiny

Sitkówka-Nowiny

Wąchock

Wąchock

Daleszyce

Górno

Pawłów

Nowa Słupia

Daleszyce

Górno

Pawłów

Nowa Słupia

Maleniec

Maleniec

Kije

Kije

Iwaniska

Klimontów

Lipnik

Koprzywnica

Iwaniska

Klimontów

Lipnik

Koprzywnica

Wiślica

Wiślica

Nowy Korczyn

Nowy Korczyn

Rytwiany

Rytwiany

Ostrowiec Świętokrzyski

Ostrowiec Świętokrzyski

Ćmielów

Ćmielów

Niekłań

Niekłań

Busko-Zdrój

Busko-Zdrój

Sandomierz

Sandomierz

Pacanów

Pacanów

Bieliny

Bieliny

Sadowie

Sadowie

Tarłów

Tarłów

Bodzechów

Bodzechów

Kunów

Kunów

Samborzec

Samborzec

Bogoria

Bogoria

Skarżysko-Kościelne

Skarżysko-Kościelne

Strawczyn

Strawczyn

Czarnocin

Czarnocin

E

77

E

77

E

77

E

77

7

7

7

7

74

74

74

74

74

74

73

73

9

9

9

78

77

79

79

79

79

79

79

78

42

42

42

42