50

HOBBY

Odbiorniki KF

Świat Radio Czerwiec 2005

Schemat bloko-

wy odbiornika z za-

znaczonymi modu³ami

funkcjonalnymi pokazano

na rysunku 1.

Na skutek uproszczenia kon-

strukcji staj¹ siê zbêdne modu³y
elektroniczne i filtry kwarcowe
charakterystyczne dla odbiorników
z poœredni¹ przemian¹ czêstotli-
woœci. Nie ma potrzeby wykony-
wania indukcyjnoœci, które czêsto
pocz¹tkuj¹cym krótkofalowcom
sprawiaj¹ sporo k³opotów. Popra-
wnie zmontowany odbiornik dzia-
³a tu¿ po uruchomieniu.

Trochê teorii

Warto przypomnieæ, ¿e modula-

cja CW, stosowana najczêœciej w te-
legrafii to rodzaj modulacji impul-
sowej polegaj¹cej na kluczowaniu
fali noœnej sygna³em u¿ytkowym.
Modulacja DSB to rodzaj modulacji
amplitudy, w której wystêpuj¹ obie
wstêgi boczne i silnie wyt³umiona
fala noœna. Modulacja SSB to od-
miana modulacji amplitudy pole-
gaj¹ca na usuniêciu wstêgi bocznej
i znacznym wyt³umieniu fali noœ-
nej w sygnale. Pozostaje jedna, dol-
na lub górna wstêga boczna, w któ-
rej skupiona jest prawie ca³a ener-
gia promieniowania. Interpretacjê
graficzn¹ modulacji jednowstêgo-
wej SSB pokazano na rysunku 2.

Aby podczas odbioru uzyskaæ

informacjê u¿ytkow¹ zawart¹ we
wstêdze SSB, musimy odtworzyæ
brakuj¹cy sygna³ fali noœnej, wy-
twarzaj¹c go w stabilnym genera-
torze lokalnym VFO. W procesie
demodulacji na skutek zdudnienia
sygna³ów tego generatora i sygna-
³ów wstêgi bocznej otrzymuje siê
u¿ytkowy sygna³ ma³ej czêstotli-
woœci.

Generator VFO

Generator VFO pracuje w uk³a-

dzie Seylera. W równoleg³ym ob-
wodzie rezonansowym z indukcyj-
noœci¹ L3 wystêpuje zestaw kon-
densatorów ceramicznych i styro-
fleksowych C30, C31, C32, C33. Za-
stosowano kondensatory o ró¿-
nych wspó³czynnikach termicz-
nych w celu kompensacji zmiany
pojemnoœci na skutek zmiany tem-
peratury. Czêstotliwoœæ drgañ jest
zale¿na od pojemnoœci diody
BB104B zmienianej napiêciem z su-
waka potencjometru wieloobroto-
wego P

obr

. Pojemnoœci kondensato-

rów C30 oraz C31 decyduj¹ o za-
kresie przestrajania. Prawdopo-
dobnie wyst¹pi potrzeba skorygo-
wania ich wartoœci w dzia³aj¹cym
uk³adzie. Na wyjœciu zastosowano
wzmacniacz w uk³adzie wtórnika
emiterowego na tranzystorze T3,
który dobrze separuje generator od
zmian obci¹¿enia. Na rysunku 3
pokazano schemat generatora i se-
paratora.

Nale¿y ustawiæ poziom sygna³u

wyjœciowego za pomoc¹ opornika
monta¿owego P

m,

uzyskuj¹c naj-

Dla pocz¹tkuj¹cych na pasmo 80m

Dla pocz¹tkuj¹cych na pasmo 80m

Dla pocz¹tkuj¹cych na pasmo 80m

Dla pocz¹tkuj¹cych na pasmo 80m

Dla pocz¹tkuj¹cych na pasmo 80m

Odbiornik nas³uchowy CW i SSB

Pomimo dostêpnoœci i ró¿norodnoœci produkowanego sprzêtu, wielu

Pomimo dostêpnoœci i ró¿norodnoœci produkowanego sprzêtu, wielu

Pomimo dostêpnoœci i ró¿norodnoœci produkowanego sprzêtu, wielu

Pomimo dostêpnoœci i ró¿norodnoœci produkowanego sprzêtu, wielu

Pomimo dostêpnoœci i ró¿norodnoœci produkowanego sprzêtu, wielu
pocz¹tkuj¹cych krótkofalowców podejmuje próby samodzielnego wykona-

pocz¹tkuj¹cych krótkofalowców podejmuje próby samodzielnego wykona-

pocz¹tkuj¹cych krótkofalowców podejmuje próby samodzielnego wykona-

pocz¹tkuj¹cych krótkofalowców podejmuje próby samodzielnego wykona-

pocz¹tkuj¹cych krótkofalowców podejmuje próby samodzielnego wykona-
nia urz¹dzeñ. Ich budowanie, eksploatowanie i mo¿liwoœci eksperymento-

nia urz¹dzeñ. Ich budowanie, eksploatowanie i mo¿liwoœci eksperymento-

nia urz¹dzeñ. Ich budowanie, eksploatowanie i mo¿liwoœci eksperymento-

nia urz¹dzeñ. Ich budowanie, eksploatowanie i mo¿liwoœci eksperymento-

nia urz¹dzeñ. Ich budowanie, eksploatowanie i mo¿liwoœci eksperymento-
wania daj¹ du¿¹ satysfakcjê. Czêsto proste konstrukcje przy niewielkich

wania daj¹ du¿¹ satysfakcjê. Czêsto proste konstrukcje przy niewielkich

wania daj¹ du¿¹ satysfakcjê. Czêsto proste konstrukcje przy niewielkich

wania daj¹ du¿¹ satysfakcjê. Czêsto proste konstrukcje przy niewielkich

wania daj¹ du¿¹ satysfakcjê. Czêsto proste konstrukcje przy niewielkich
nak³adach finansowych osi¹gaj¹ zadowalaj¹ce parametry. Prezentujemy

nak³adach finansowych osi¹gaj¹ zadowalaj¹ce parametry. Prezentujemy

nak³adach finansowych osi¹gaj¹ zadowalaj¹ce parametry. Prezentujemy

nak³adach finansowych osi¹gaj¹ zadowalaj¹ce parametry. Prezentujemy

nak³adach finansowych osi¹gaj¹ zadowalaj¹ce parametry. Prezentujemy
sprawdzon¹, modu³ow¹ konstrukcjê odbiornika CW i SSB z bezpoœredni¹

sprawdzon¹, modu³ow¹ konstrukcjê odbiornika CW i SSB z bezpoœredni¹

sprawdzon¹, modu³ow¹ konstrukcjê odbiornika CW i SSB z bezpoœredni¹

sprawdzon¹, modu³ow¹ konstrukcjê odbiornika CW i SSB z bezpoœredni¹

sprawdzon¹, modu³ow¹ konstrukcjê odbiornika CW i SSB z bezpoœredni¹
przemian¹ czêstotliwoœci na pasmo od 3,5 do 3,8MHz.

przemian¹ czêstotliwoœci na pasmo od 3,5 do 3,8MHz.

przemian¹ czêstotliwoœci na pasmo od 3,5 do 3,8MHz.

przemian¹ czêstotliwoœci na pasmo od 3,5 do 3,8MHz.

przemian¹ czêstotliwoœci na pasmo od 3,5 do 3,8MHz.

Rys. 1. Schemat blokowy odbiornika CW, SSB

Rys. 2. Interpretacja graficzna modulacji jednowstêgowej SSB

51

£¹cznoœæ

Świat Radio Czerwiec 2005

lepsz¹ jakoœæ odbioru. Sygna³ wy-
jœciowy generatora skierowany jest
do modu³u odbiorczego i do mo-
du³u cyfrowej skali czêstotliwoœci.
Zastosowanie cyfrowej skali czês-
totliwoœci znacznie u³atwia uru-
chomienie odbiornika i eksploata-
cjê w czasie prowadzenia nas³u-
chu.

Modu³ odbiornika

Sygna³ wysokiej czêstotliwoœci

z anteny dostaje siê do filtra pas-
mowego sk³adaj¹cego siê z dwóch
równoleg³ych obwodów rezonan-
sowych strojonych na czêstotliwoœæ
œrodkow¹ pasma, sprzê¿onych
kondensatorem C2. WartoϾ tego
kondensatora decyduje o stopniu

sprzê¿enia miêdzy obwodami,
a tym samym o szerokoœci pasma
przenoszenia i t³umiennoœci sygna-
³ów poza tym pasmem. Aby nad-
miernie nie obci¹¿aæ filtra pasmo-
wego opornoœci¹ wejœciow¹ (ok.
1,5kW) wzmacniacza uk³adu scalo-
nego NE612, jego wejœcie przy³¹-
czono do dzielnika pojemnoœci C4
i C5. Z indukcyjnoœci¹ L2 równ¹

Rys. 3. Schemat generatora i separatora

Rys. 4. Wewnêtrzna struktura uk³adu
scalonego NE612

Rys. 5. Schemat modu³u odbiornika

Rys. 6. Schemat ideowy filtra i wzmacniacza mocy

WYKAZ ELEMENTÓW

Elementy pó³przewodnikowe:
US1

NE612 (SA612, 602)

US2, US5

LM78L08

US3

µA741

US4

TBA810

T1, T3

BC547B

T2

BF245B

D

BB104B

Elementy indukcyjne:
L1, L2, L3

indukcyjnoœci 10µH

D³1, D³2

indukcyjnoœci 1mH

Rezystory:
R1, R13

470k

Ω

R2

3,3k

Ω

R3

150

Ω

R4, R5,

100k

Ω

R8, R12

100k

Ω

R6, R7

10k

Ω

R9

68

Ω

R10

100

Ω

R11

10

Ω

R14

1,5k

Ω

R15, R16

33k

Ω

Kondensatory:
C1

47pF

C2, C34, C36

22pF

C3

180pF

C4, C5

360pF

C6, C9, C40

10nF

C7

22nF

C8, C35

10µF/16

C10

1nF

C11, C38

47nF

C12, C15, C16

100nF

C17, C20, C27

100nF

C18, C19

4,7nF

C13

330pF

C14, C22, C23,

100µF/16

C26, C37

100µF/16

C24

5,6nF

C25

2,2nF

C21

3300µF/16

C28

470µF/16

Pozosta³e elementy:
P

obr

potencjometr wieloobrotowy 10k

Ω

P

potencjometr wyk³adniczy

z wy³¹cznikiem 10k

Ω

P

m

potencjometr monta¿owy 2,2k

Ω

G³

g³oœnik 8

Ω

/5W

Gniazdo zasilania

12V

Gniazdo antenowe

UC1

Zasilacz

wtyczkowy stabil. 12V/800mA

52

HOBBY

Odbiorniki KF

Świat Radio Czerwiec 2005

10mH i wypadkow¹ po-
jemnoœci¹ kondensato-
rów C4 i C5 obwód za-
chowuje

rezonans

w œrodkowym zakresie
pasma 3,5-3,8MHz.

W uk³adzie scalonym

US1 nastêpuje wzmac-
nianie oraz mieszanie
sygna³ów pochodz¹-
cych z wewnêtrznego
wzmacniacza tego uk³a-
du i zewnêtrznego ge-
neratora VFO. W struk-
turze uk³adu znajduj¹
siê wzmacniacze ró¿ni-
cowe, mieszacz zrówno-
wa¿ony, oscylator i ob-
wody

stabilizuj¹ce.

NE612 charakteryzuje
siê du¿ym wzmocnie-
niem, ma³ymi szumami w³asnymi
i dobrymi parametrami przemiany.

Na rysunku 4 pokazano uprosz-

czon¹ strukturê uk³adu na tle jego
obudowy.

Produktem demodulacji w mie-

szaczu zrównowa¿onym, po odfilt-
rowaniu w dolnoprzepustowym
filtrze D³1 i C11, jest sygna³ ma³ej
czêstotliwoœci z zakresu pasma
akustycznego.

Przy odbiorze sygna³ów z mo-

dulacj¹ SSB bardzo wa¿ne jest za-
wê¿enie do oko³o 3kHz pasma
przenoszenia ca³ego toru wzmac-
niacza akustycznego. Wstêpne
ograniczenie pasma przepustowe-
go odbywa siê pojemnoœci¹ kon-
densatora C13 w ga³êzi ujemnego
sprzê¿enia zwrotnego wzmacnia-
cza na tranzystorze T1.

Modu³ wzmacniacza

Kszta³towanie charakterystyki

przenoszenia uzyskano g³ównie
w filtrze

dolnoprzepustowym

w uk³adzie sprzê¿enia zwrotnego
wzmacniacza US3.

Na rysunku 6 pokazano sche-

mat ideowy filtra i wzmacniacza
mocy ma³ej czêstotliwoœci.

W stopniu wzmacniacza mocy

zastosowano

uk³ad

scalony

TBA810, ale mo¿na z powodze-
niem wykorzystaæ inny w odpo-
wiedniej dla niego aplikacji.

Wykonanie i uruchomienie

Odbiornik nas³uchowy charak-

teryzuje siê prostot¹ wykonania
i podzia³em na funkcjonalne mo-
du³y. W jego konstrukcji wyko-
rzystano ³atwo dostêpne elementy
elektroniczne. Uk³ad cyfrowej skali

czêstotliwoœci zmontowano, wyko-
rzystuj¹c gotowe do sk³adania mo-
du³y KIT. Mo¿na je zakupiæ w skle-
pie wysy³kowym AVT. Nie ma po-
trzeby nawijania cewek i d³awi-
ków, gdy¿ zastosowano gotowe in-
dukcyjnoœci, przypominaj¹ce wy-
gl¹dem rezystory. Po³¹czenia wy-
konano na uniwersalnych p³ytkach
drukowanych, lutuj¹c elementy od
strony œcie¿ek przewodz¹cych.

Na rysunku 7 pokazano sposób

„powierzchniowego” wykonania
po³¹czeñ.

Zalet¹ takiego monta¿u jest

mo¿liwoœæ przebudowy uk³adu
i wymiany elementów elektronicz-

nych bez uszkodzeñ. Ka¿dy z mo-
du³ów mo¿na wykonaæ w czasie
kilkudziesiêciu minut. Nie ma
potrzeby ¿mudnego projektowania
i wytrawiania obwodów drukowa-
nych.

Aby zwiêkszyæ stabilnoœæ czês-

totliwoœci, modu³ generatora VFO
zamkniêto w pude³ku zlutowanym
z bielonej blachy stalowej.

Sposób pod³¹czenia diody po-

jemnoœciowej pokazano na rysun-
ku 8

.

Na rysunku 9 pokazano wypro-

wadzenia elektrod tranzystorów
BF245B, BC527B i stabilizatora na-
piêcia LM78L08. Elementy te wy-
stêpuj¹ w obudowie TO92.

Doln¹ czêœæ obudowy wykona-

no z blachy aluminiowej o gruboœci
2mm zagiêtej z obu stron pod k¹-
tem prostym. W blasze wyciêto
okr¹g³y otwór na g³oœnik. W otwór
wklejono metalow¹ siatkê os³ono-
w¹. Elementy górnej czêœci obudo-
wy wykonano z p³yty tekstolitowej
o gruboœci 4mm i sklejono pod k¹-
tem prostym. Wszystkie po³¹czenia
wykonano dwusk³adnikowym kle-
jem epoksydowym. Ca³oœæ szlifo-
wano i malowano czarn¹, matow¹
farb¹

z aerozolem.

Z przodu

Rys. 7. Widok po³¹czeñ lutowniczych

Rys. 8. Sposób pod³¹czenia diody
pojemnoœciowej BB104B

Rys. 9. Elementy pó³przewodnikowe

Rys. 10. P³yta czo³owa odbiornika

Rys. 11. Widok modu³ów we wnêtrzu odbiornika

Aktualny wykaz
odbiorników i innych
układów radiowych
w postaci kitów AVT
znajduje się na str. 70

53

£¹cznoœæ

Świat Radio Czerwiec 2005

Rys. 13. Widok wnêtrza odbiornika

umieszczono potencjometry, pod-
œwietlane gniazdo do pod³¹czenia
s³uchawek i okno wyœwietlacza
cyfrowej skali czêstotliwoœci. P³ytê
czo³ow¹ wykonano w programie
graficznym Corel Draw, drukuj¹c
rysunek na kolorowym papierze
samoprzylepnym, jednostronnie
laminowanym (rys. 10).

Z ty³u umieszczono zaciski zasi-

lania 12V i koncentryczne gniazdo
antenowe UC1.

Na rysunku 11 pokazano roz-

mieszczenie elementów i modu³ów
wewn¹trz obudowy.

Do odbioru nale¿y zastosowaæ

antenê drutow¹ o d³ugoœci przy-
najmniej 12 metrów z transforma-
torem dopasowuj¹cym opornoœæ
falow¹ do przewodu koncentrycz-
nego. Problem dopasowania opor-
noœci falowych zosta³ opisany
w poprzednich miesiêcznikach
„Radio Œwiat”. Widok odbiornika
pokazano na rysunku 12, a jego
wnêtrze na rysunku 13.

Przy dobrej propagacji w pre-

zentowanym odbiorniku z anten¹
drutow¹ s³ychaæ odleg³e stacje pol-
skie i zagraniczne.

Prawdopodobnie znacznie po-

prawi siê odbiór z dipolem pó³falo-
wym.

Istnieje mo¿liwoœæ wykorzysta-

nia modu³ów odbiornika do budo-
wy transivera DSB przez dodanie
modulatora DSB i wzmacniacza
mocy wysokiej czêstotliwoœci. By³-
by to pierwszy krok do nawi¹zania
³¹cznoœci za pomoc¹ w³asnej apara-
tury.

Jerzy Mroszczak SQ7JHM

Rys. 12. Widok odbiornika z przodu

Jerzy Mroszczak
SQ7JHM
e−mail:
[e-mail]