Protokół okluzyjny

Wpływ analizy modelu na precyzję powierzchni okluzyjnych

W artykule opisano kontrolę warunków okluzyjnych, a także czynniki analizy modeli

oraz jej wpływ na precyzję powierzchni okluzyjnych. Poruszono również temat

odbudowy powierzchni zwarciowych przy pomocy szyny kompozytowej w przypadku

całkowitej utraty ich rzeźby, ponieważ w takich sytuacjach nawet protokół okluzyjny

nie umożliwia jednoznacznego złożenia modeli w zgryzie nawykowym.

J

ak można uniknąć wykonania zbyt
wysokich lub zbyt niskich uzupeł-
nień protetycznych, wynikających

z jakości modelu? Na podstawie jego
dokładnej analizy można rozpoznać
ewentualne błędy i uniknąć niepowo-
dzeń. Nie należy niepotrzebnie doszli-
fowywać gotowych uzupełnień prote-
tycznych, ponieważ ich powierzchnia
decyduje o efekcie estetycznym i czyn-
nościowym.

Poszerzony protokół okluzyjny

Protokół okluzyjny to sprawdzona me-
toda umożliwiająca wykonanie uzu-
pełnień protetycznych prawidłowo do-
pasowanych w  zgryzie. Raderowanie

powierzchni okluzyjnych zębów prze-
ciwstawnych zgodnie z  kliniczną sytu-
acją zgryzową (fot. 1) pozwala na uzy-
skanie zgodności pomiędzy warunkami
w jamie ustnej a sytuacją w artykulato-
rze. Przyjrzyjmy się jeszcze raz czynni-
kom decydującym o dopasowaniu pra-
cy protetycznej w zgryzie.

Jakich informacji

dostarcza nam model?

Najpierw sprawdźmy, jakie dokładnie
informacje możemy odczytać z mode-
lu. Dla nas, techników dentystycznych,
niezwykle ważne jest to, jak, gdzie
i na ile możemy raderować nasze mo-
dele, by uzyskać możliwie jak najwier-

Autor:

Zt. Wolfgang Lang,
Schwäbisch Gmünd

Tłumaczenie:
Marta Szumińska-Mrówka

Hasła indeksowe:
ząb przeciwstawny, anato-
mia, funkcja, zaguzkowanie,
kompozyt, model, protokół
okluzyjny, szyna

106

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Technika

dentystyczna

Okluzja

niejsze odwzorowanie klinicznych wa-
runków zgryzowych. Twardy model
nie jest w stanie odtworzyć własnej ru-
chomości zębów, tak jak ma to miejsce
w  jamie ustnej. A  i  sama ruchomość
zęba może być bardzo różna, w zależ-
ności od danej sytuacji klinicznej.

Kontakty w zakresie

błony śluzowej

Na  modelach złożonych w  pozycji
maksymalnego zaguzkowania spraw-
dzamy, czy okluzja nie jest blokowana
przez kontakty w zakresie błony śluzo-
wej. Kontakty takie można zaobserwo-
wać najczęściej w  obszarze grzbieto-

wym i w rejonie brodawki przysiecznej
(fot.  2). Należy je  całkowicie zlikwido-
wać (fot. 3–6). Złożone w  maksymal-
nym zaguzkowaniu modele będą miały
teraz zazwyczaj przedwczesny kontakt
na zębach, który w warunkach klinicz-
nych jest najsilniejszy. Zęby o  głębo-
kim zaguzkowaniu mają najczęściej
także kontakty przedwczesne na  sto-
kach guzków.

Miejsca atrycji

Poszukujemy miejsc atrycji w kontak-
cie fizjologicznym. Małe powierzchnie
kontaktu, które nie powstały podczas
ruchów wynikających z prowadzenia

fot. 1. Protokół okluzyjny

fot. 2. Kontakt przedwczesny

w obszarze brodawki przysiecznej

fot. 3–6. Raderowanie brodaw-

ki przysiecznej i obniżenie kontak-
tów przedwczesnych

fot. 1

fot. 3

fot. 4

fot. 5

fot. 6

fot. 2

107

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Technika

dentystyczna

Okluzja

zębów, to pozycje, w których począt-
kowo trzymane w  rękach i  złożone
w  pozycji maksymalnego zaguzko-
wania modele powinny utrzymać fo-
lię NRC (fot. 7). Kontakty przedwcze-
sne możemy oznaczyć przy pomocy

kalki okluzyjnej, trzymając modele
w  rękach (fot. 8). Przed zamontowa-
niem modeli w  artykulatorze nale-
ży nieznacznie skorygować kontakty
przedwczesne.

Kontakty

Po zamontowaniu modeli w artykula-
torze przyglądamy się funkcjonalnym
lub parafunkcjonalnym zmianom zę-
bów. Bezpośrednio na powierzchniach
abrazyjnych lub obok nich, wynikają-
cych z prowadzenia zębów, mogą znaj-
dować się również małe punkty kontak-
tów fizjologicznych (fot. 9  i  10). Teraz
sprawdzamy kontakty przy pomocy fo-
lii NRC i oznaczamy pierwsze kontakty,
używając folii artykulacyjnej Bauscha.
Kciukiem chwytamy od  spodu gór-
ną część artykulatora i  doprowadza-
my ją do kontaktu z modelem żuchwy.
Podczas tej czynności sztyft sieczny ar-
tykulatora jest doprowadzany do kon-
taktu z  talerzem siecznym (fot. 11).
Na  oznaczonych kontaktach należy
sprawdzić, czy przytrzymują one folię
NRC lub czy są one raczej pseudokon-

fot. 7 i 8. Przedwczesne miej-

sca atrycji

fot. 9 i 10. Obszary kontaktów

fizjologicznych obok powierzchni
abrazyjnych

fot. 11. Sztyft prowadzenia

siecznego ze śrubą mikrometrycz-
ną w celu stopniowego obniżania
kontaktów przedwczesnych

fot. 7

fot. 9

fot. 10

fot. 8

fot. 11

108

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Technika

dentystyczna

Okluzja

taktami. Dotyczy to  zwłaszcza głębo-
kiego zaguzkowania.
Teraz analizujemy zęby kontaktują-
ce ze sobą. Zęby, które bezpośrednio
obok miejsc atrycji mają głębsze po-
wierzchnie abrazyjne, służące prowa-
dzeniu zębów, bardziej odchylają się
w zwarciu, wobec czego w takich sy-
tuacjach należy liczyć się z większymi
różnicami pomiędzy sytuacją na  mo-
delu i w jamie ustnej (fot. 12–15). Kon-
takty te należy raderować, aż inne miej-
sca atrycji uzyskają kontakt z zębami
przeciwstawnymi. Kontakty przed-
wczesne nie występują na  zmienio-
nych w  wyniku okluzji dynamicznej
wargowych krawędziach siecznych
(fot. 16 i 17).
Jeżeli występują silne recesje dziąseł,
patologiczne szpary, festony McCalla,
należy liczyć się z podwyższoną rucho-
mością własną zębów. Silnie pochylo-
ne zęby w obszarze gałęzi żuchwy oraz
zęby wydłużone (elongacja) w kierun-
ku swoich antagonistów również bar-
dziej odchylają się w kontaktach zwar-
ciowych. Jeżeli zęby są  wychylone
dowargowo lub przechylone dopo-

liczkowo przy zmniejszonej bazie api-
kalnej, trzeba także wziąć pod uwagę
ich podwyższoną ruchomość własną
w  kierunku strzałkowym i  poprzecz-
nym – w wyniku odwrócenia bazy ko-
ronowej w  bazę apikalną (punkt ob-
rotu znajduje się bliżej wierzchołka
korzenia). Również zęby o  mniejszej
anatomii korzenia i wynikającej z tego
słabszej statyce mogą tworzyć kontak-
ty przedwczesne (fot. 18).

10 czynników analizy modeli

Podsumowując, wymieńmy ponow-
nie czynniki decydujące o  raderowa-
niu zębów przeciwstawnych na mode-
lach:
1. Kontrolujemy istniejące kontakty

pomiędzy zębami a błoną śluzową.

2. Szukamy miejsc fizjologicznej atrycji.
3. Ustalamy miejsca abrazji powstałe

w wyniku ruchów żuchwy.

4. Powinniśmy uwzględnić widoczne

zmiany w  zakresie przyzębia i  ich
wpływ na odchylenie zębów.

5. Silnie pochylone zęby, które znaj-

dują się w obszarze gałęzi żuchwy

fot. 12–15. Obniżanie miejsc

atrycji w trzech etapach

fot. 12

fot. 14

fot. 13

fot. 15

109

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Technika

dentystyczna

Okluzja

i  mają kontakt z  zębami przeciw-
stawnymi, będą powodować kon-
takty przedwczesne już z  uwagi
na niewielką ruchomość własną.

6. Bardziej niekorzystny podział sił

w  przypadku zębów, które uległy
elongacji, powoduje silniejsze od-
chylenie.

7. Zęby o małej bazie apikalnej mają

podwyższoną ruchomość własną.

8. Zęby o głębokim wzorcu zaguzko-

wania i  stromym pochyleniu guz-
ków sprzyjają większemu bloko-
waniu modeli.

9. Słabsza statyka zębów o  zmniej-

szonej anatomii korzenia powo-
duje powstanie kontaktów przed-
wczesnych na modelach.

10. Odchylenie okluzyjne następuje w wy-

niku przedwczesnego kontaktu zębów
przednich.

Jeżeli powierzchnie zgryzowe są silnie
zmienione, nie mają już typowej rzeź-
by okluzyjnej (fot. 19) i  fizjologiczne-
go zaguzkowania. W takich sytuacjach
protokół okluzyjny nie jest przydatny.
Prawidłową okluzję można wówczas
odbudować na  podstawie rejestra-
cji dotylnej pozycji żuchwy. Najpierw

warunki zwarciowe można zrekon-
struować za  pomocą ruchomej szyny
z  tworzywa sztucznego z  prowadze-
niem sieczno-kłowym (fot. 20).
Inną dobrą możliwością tymczasowe-
go odbudowania okluzji jest wykonanie
szyny kompozytowej. Wykonana na mo-
delach zamontowanych w artykulatorze
szyna kompozytowa (fot. 21) umożliwia
przeprowadzenie tymczasowej, estetycz-
no-czynnościowej rekonstrukcji oklu-
zji i zmienionych wskutek intruzji zębów
przednich z prowadzeniem sieczno-kło-
wym (fot. 22 i 23). Szyna kompozytowa
pozwala uzyskać pewne i  stabilne wa-
runki zwarciowe dla planowanej rekon-
strukcji protetycznej.

Podsumowanie

Protokół okluzyjny, odczytywanie śla-
dów na  modelach, dokładne i  odpo-
wiednie wymodelowanie rekonstrukcji
na  prawidłowo wykonanych i  zamon-
towanych w  artykulatorze modelach –
wszystko to stanowi niemałe wyzwanie
dla techników dentystycznych. Wartość
informacyjna analogowych modeli jest
również – w dobie modeli cyfrowych –
znacznie większa, niż mogłoby się wy-

fot. 16 i 17. Zmienione w wy-

niku okluzji dynamicznej podnie-
bienne krawędzie sieczne bez kon-
taktów przedwczesnych

fot. 18. Dodatkowy ząb 22 (hi-

perdoncja) o zmniejszonej anato-
mii korzenia z kontaktem przed-
wczesnym

fot. 19. Całkowita utrata rzeźby

bez fizjologicznego zaguzkowania

fot. 16

fot. 19

fot. 18

fot. 17

110

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Technika

dentystyczna

Okluzja

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl

Korespondencja:

Zt. Wolfgang Lang
73525 Schwäbisch Gmünd
Buchstr. 85

Bliższe informacje o autorze
można znaleźć na stronie:
www.dlonline.de/autoren

dawać na  pierwszy rzut oka. Szersze spojrzenie
na protokół okluzyjny, odczytanie dodatkowych pa-
rametrów wpływających na  dopasowanie warun-
ków zwarciowych, uwzględnienie świadczących
o  okluzji śladów czynnościowych na  naszych mo-
delach przed ich montażem w  artykulatorze oraz
analiza modeli w artykulatorze w celu skorygowa-
nia wzorca okluzyjnego to ważne etapy postępowa-
nia, pozwalające na lepsze dopasowanie warunków
zwarciowych uzupełnień protetycznych wykonywa-
nych w laboratorium.

n

fot. 20. Ruchoma szyna z tworzywa sztucznego z prowadze-

niem sieczno-kłowym

fot. 21. Szyna kompozytowa wykonana na modelu

fot. 22 i 23. Starte uzębienie z nałożoną szyną kompozytową

fot. 20

fot. 21

fot. 22

fot. 23

Technika

dentystyczna

Okluzja

111

dental labor · 2/2013 · www.dentalconnection.pl