Wiara w istnienie duszy po śmierci ciała w Piśmie św. i pismach Ojców Apostolskich

STARY TESTAMENT

W Starym Testamęcie „krainę umarłych” określano jako Szeol .W Szeol patriarcha Jakub miał

nadzieję spotkad swojego zmarłego (jak mniemał) syna Józefa: Rdz 37:35 BT "Gdy zaś wszyscy jego
synowie i córki usiłowali go pocieszad, nie słuchał pociech, mówiąc: Już w smutku zejdę za synem
moim do Szeolu. I ojciec jego *nadal+ go opłakiwał."(por Rdz 42:38 ; Rdz 44:29)

Według starotestamentalnej kosmologii Szeol utożsamiano z głębinami ziemi:

Pwt 32:22 BT "Zapłonął żar mego gniewu, co sięga do głębin Szeolu, pożera ziemię z plonami,
podwaliny gór zapala."
Lb 16:33 BT "Wpadli razem ze wszystkim, co do nich należało, żywcem do Szeolu, a ziemia
zamknęła się nad nimi. Tak zniknęli spośród społeczności."

Cienie zamieszkujące Szeol jezyk hebrajski określał „refaim”.

Iz 14:9 BT „Podziemny Szeol poruszył się przez ciebie, na zapowiedź twego przybycia; dla ciebie
obudził cienie zmarłych, wszystkich wielmożów ziemi; kazał powstad z tronów wszystkim królom
narodów.”
Iz 26:19 BT „Ożyją Twoi umarli, zmartwychwstaną ich trupy, obudzą się i krzykną z radości
spoczywający w prochu, bo rosa Twoja jest rosą światłości, a ziemia wyda cienie zmarłych.”
Ps 88:11-13 BT „Czy dla cieniów czynisz cuda? Czy zmarli wstaną i będą Cię sławid?(12) Czy to w
grobie się opowiada o Twojej łasce, a w Szeolu o Twojej wierności?(13) Czy Twoje cuda ukazują się w
ciemnościach, a sprawiedliwośd Twoja w ziemi zapomnienia?”
Natomiast bezcielesne demony określano słowem „temuna”: Hi 4:15-16 BT „tchnienie mi twarz
owionęło, włosy się na mnie zjeżyły.(16) Stał. Nie poznałem twarzy. Jakaś postad przed mymi oczami.
Szelest. I głos dosłyszałem:”
Prz 2:18 BT „Już dom jej ku śmierci się chyli, ku cieniom Szeolu jej droga:”

Jak widad niektóre części ST dośd pesymistyczne przedstawiał egzystencje po śmierci. Warto

zauważyd, że podobne wyobrażenia o losie zmarłych mieli Sumerowie (Kur) i Babilooczycy (Arallu).

Jednak inne teksty ukazują, że istnieje jakaś więź pomiędzy Bogiem a cieniami:

Hi 26:5 BT „Umarli drżą w podziemiu, ocean i jego mieszkaocy.”
Ps 139:8 BT „Gdy wstąpię do nieba, tam jesteś; jesteś przy mnie, gdy się w Szeolu położę.”
Am 9:2 BT „Gdyby udali się do Szeolu, stamtąd ręka moja ich weźmie; gdyby wstąpili do nieba,
stamtąd ich ściągnę;”

Z umarłymi można było nawiązad kontakt, co było jednoznacznie potępione w Prawie:

Pwt 18:10-11 BT „Nie znajdzie się pośród ciebie nikt, kto by przeprowadzał przez ogieo swego syna
lub córkę, uprawiał wróżby, gusła, przepowiednie i czary;(11) nikt, kto by uprawiał zaklęcia, pytał
duchów (ob.) i widma, zwracał się do umarłych.” (słowo „ob.”.-duch ma podobne brzmienie jak „ab”-
przodek)

W Pierwszej Księdze Samuela mamy dramatyczny opis wywołania ducha Samuela przez

Saula:
1Sm 28:7 BT „Zwrócił się więc Saul do swych sług: Poszukajcie mi kobiety wywołującej duchy (ob),
chciałbym pójśd i jej się poradzid. Odpowiedzieli mu jego słudzy: Jest w Endor kobieta, która
wywołuje duchy.” Czary się udają i pojawia się duch zmarłego proroka: 1Sm 28:12 BT „Gdy zobaczyła
kobieta Samuela, zawołała głośno do Saula: Czemu mnie oszukałeś? Tyś jest Saul!”. Król zapewnia
kobietę o bezpieczeostwie i pyta się o wygląd zjawy: 1Sm 28:13-14 BT „Odezwał się do niej król: Nie
obawiaj się! Co widzisz? Kobieta odpowiedziała Saulowi: Widzę istotę pozaziemską (elohim),
wyłaniającą się z ziemi.(14) Zapytał się: Jak wygląda? Odpowiedziała: Wychodzi starzec (isz), a jest on
okryty płaszczem. Saul poznał, że to Samuel, i upadł przed nim twarzą na ziemię, i oddał mu pokłon.”
Słowo „elohim” znaczy „bogowie”, użycie takiego określenia w stosunku do Samuela można
wytłumaczyd w ten sposób, że „bogami” nazywano sędziów (jakim był za życia) wydających wyroki w
Imieniu Boga (por. Ps 82:6 BT "Ja rzekłem: Jesteście bogami i wszyscy - synami Najwyższego."),
jednak kolejne określenie „isz” -człowiek usuwa dwuznacznośd. Ten który się pojawił był istota
ludzką, a nie bogiem (demonem?). Król zostaje skarcony za swój postępek: 1Sm 28:15 BT „Samuel
rzekł do Saula: Dlaczego nie dajesz mi spokoju i wywołujesz mnie?”. Następnie Pismo przekazuje nam
kolejną ważna wiadomośd, zmarły zachowuje pamięd o swoim życiu na ziemi: 1Sm 28:17 BT „Pan
czyni to, co przeze mnie zapowiedział: odebrał Pan królestwo z twej ręki, a oddał je innemu -
Dawidowi.”.Dana nam też została pośrednio wskazówka że zmarły jest w jakiejś łączności z Bogiem
skoro wygłasza proroctwo, które niebawem się spełni: 1Sm 28:19 BT „Dlatego Pan oddał Izraelitów
razem z tobą w ręce Filistynów, jutro ty i twoi synowie będziecie razem ze mną, całe też wojsko
izraelskie odda w ręce Filistynów.”
Wyrażenie: „ty i twoi synowie będziecie razem ze mną” ma doniosłe znaczenie doktrynalne
ponieważ potwierdza wiarę w osobowe istnienie po śmierci, poza tym autor (Autor=DuchŚw.)
wyraźnie utożsamia ducha z Samuelem.

W greckim tłumaczeniu ST Septuagincie jako odpowiednik hebrajskiego Szeolu użyto greckie Hades,
co samo w sobie jest wskazówka, że starożytni Izraelici wierzyli w życie duszy po śmierci.

Do Pism które są wyraźnymi, z doktrynalnego punktu widzenia, świadectwami wiary w duszę

nieśmiertelną wśród Żydów zaliczyd należy Księgę Mądrości i Drugą Księgę Machabejską.
Mdr 2:22-23 BT „Nie pojęli tajemnic Bożych, nie spodziewali się nagrody za prawośd i nie docenili
odpłaty dusz czystych.(23) Bo dla nieśmiertelności Bóg stworzył człowieka - uczynił go obrazem swej
własnej wieczności.”
Mdr 3:1-6 BT „A dusze sprawiedliwych są w ręku Boga i nie dosięgnie ich męka.(2) Zdało się oczom
głupich, że pomarli, zejście ich poczytano za nieszczęście(3) i odejście od nas za unicestwienie, a oni
trwają w pokoju.(4) Chod nawet w ludzkim rozumieniu doznali kaźni, nadzieja ich pełna jest
nieśmiertelności.(5) Po nieznacznym skarceniu dostąpią dóbr wielkich, Bóg ich bowiem doświadczył i
znalazł ich godnymi siebie.(6) Doświadczył ich jak złoto w tyglu i przyjął ich jak całopalną ofiarę.”
2Mch 15:12-16 BT „Widzenie zaś jego było takie: Oniasz, dawny arcykapłan, człowiek największej
dobroci, skromny w obejściu, łagodnych obyczajów, pełen godności w słowach, a od dziecka dbający
o zachowanie każdej cnoty, on to właśnie wyciągał ręce i modlił się za cały naród żydowski.(13)
Potem w ten sam sposób ukazał się mąż, który wyróżniał się siwizną i majestatem, a otaczało go
podziwu godne i wspaniałe dostojeostwo.(14) Oniasz zabierając głos powiedział: To jest przyjaciel
naszych braci, który wiele modli się za naród i za całe święte miasto, Jeremiasz, Boży prorok.(15)
Potem Jeremiasz wyciągnął prawicę, aby podad Judzie złoty miecz, dając zaś go, powiedział te
słowa:(16) Weź święty miecz, dar od Boga, przy jego pomocy pokonasz nieprzyjaciół.”
Teksty te pokazują, że dusze sprawiedliwych są w łączności z Bogiem i wstawiają się za żyjącymi.

NOWY TESTAMENT

Słowa Jezusa Mt 10:28 BT „Nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało, lecz duszy zabid nie

mogą. Bójcie się raczej Tego, który duszę i ciało może zatracid w piekle.” są świadectwem wiary w
nieśmiertelnośd duszy.
W opisie wskrzeszenia córki Jaira św. Łukasz swierdza: Lk 8:55 BT „Duch jej powrócił, i zaraz wstała.
Polecił też, aby jej dano jeśd.”
Na Krzyżu Jezus obiecuje Dobremu Łotrowi: Lk 23:43 BT „Jezus mu odpowiedział: Zaprawdę,
powiadam ci: Dziś ze Mną będziesz w raju.”
Ewangeliści opisują śmierd Jezusa jako moment oddania ducha w ręce Ojca: Lk 23:46 BT „Wtedy
Jezus zawołał donośnym głosem: Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego. Po tych słowach
wyzionął ducha.”;( Mk 15:37 BT „Lecz Jezus zawołał donośnym głosem i oddał ducha.”; Mt 27:50 BT
„A Jezus raz jeszcze zawołał donośnym głosem i wyzionął ducha.”; J 19:30 BT „A gdy Jezus skosztował
octu, rzekł: Wykonało się! I skłoniwszy głowę oddał ducha.”).
Św. Szczepan w chwili śmierci modli się o zbawienie swojej duszy: Dz 7:59 BT „ Panie Jezu, przyjmij
ducha mego!”

Jak stwierdza św. Piotr Dusza Jezusa przebywała w Otchłani (Szeolu, Hadesie): Dz 2:27 BT „że

nie zostawisz duszy mojej w Otchłani ani nie dasz Świętemu Twemu ulec skażeniu.; Dz 2:31 BT
*Dawid+„widział przyszłośd i przepowiedział zmartwychwstanie Mesjasza, że ani nie pozostanie w
Otchłani, ani ciało Jego nie ulegnie rozkładowi.”. I jak ten sam Apostoł zaświadcza wypełniała tam
ważną misję: 1P 3:19 BT „W nim poszedł ogłosid *zbawienie+ nawet duchom zamkniętym w
więzieniu,” por.:1P 4:6 BT "Dlatego nawet umarłym głoszono Ewangelię, aby wprawdzie podlegli
sądowi jak ludzie w ciele, żyli jednak w Duchu - po Bożemu."

Św. Paweł w swoich listach daje świadectwo wiary w życie duszy „poza ciałem”. I tak w liście

do Rzymian stwierdza: Rz 14:8 BT „jeżeli bowiem żyjemy, żyjemy dla Pana; jeżeli zaś umieramy,
umieramy dla Pana. I w życiu więc i w śmierci należymy do Pana.”. A do Koryntian pisze: 2Kor 5:8 BT
„Mamy jednak nadzieję... i chcielibyśmy raczej opuścid nasze ciało i stanąd w obliczu Pana.”. W liście
do Filipian spodziewając się męczeoskiej śmierci daje wzruszające świadectwo: Flp 1:21-23 BT „Dla
mnie bowiem żyd - to Chrystus, a umrzed - to zysk.(22) Jeśli bowiem żyd w ciele - to dla mnie owocna
praca, co mam wybrad? Nie umiem powiedzied.(23) Z dwóch stron doznaję nalegania: pragnę odejśd,

a byd z Chrystusem, bo to o wiele lepsze,” i ma nadzieje spotkad tych którzy go wyprzedzili „w drodze
niebieskiego Syjonu”: Hbr 12:23 BT „do Kościoła pierworodnych, którzy są zapisani w niebiosach, do
Boga, który sądzi wszystkich, do duchów sprawiedliwych, które już doszły do celu,”.

Jako Magna Charta wiary w nieśmiertelności duszy należy traktowad „Przypowieśd o Bogaczu i
Żebraku” oraz Apokalipsę:

Lk 16:22-24 BT „Umarł żebrak, i aniołowie zanieśli go na łono Abrahama. Umarł także bogacz

i został pogrzebany.(23) Gdy w Otchłani, pogrążony w mękach, podniósł oczy, ujrzał z daleka
Abrahama i Łazarza na jego łonie.(24) I zawołał: Ojcze Abrahamie, ulituj się nade mną i poślij Łazarza;
niech koniec swego palca umoczy w wodzie i ochłodzi mój język, bo strasznie cierpię w tym
płomieniu.”
Wyrażenie εν τω κολπω „na łonie/piersi” oznacza wyróżnione miejsce na uczcie :(por. „Jeden z
uczniów Jego - ten, którego Jezus miłował - spoczywał na Jego piersi. εν τω κολπω ”(J 13:23)).
oczywiście Jezus w tej przypowieści wykorzystał ludowe wyobrażenia o zaświatach, co nie pomniejsza
znaczenia tego świadectwa.

Ap 6:9-11 BT „A gdy otworzył pieczęd piątą, ujrzałem pod ołtarzem dusze zabitych dla Słowa

Bożego i dla świadectwa, jakie mieli.(10) I głosem donośnym tak zawołały: Dokądże, Władco święty i
prawdziwy, nie będziesz sądził i wymierzał za krew naszą kary tym, co mieszkają na ziemi?(11) I dano
każdemu z nich białą szatę, i powiedziano im, by jeszcze krótki czas odpoczęli, aż pełną liczbę osiągną
także ich współsłudzy oraz bracia, którzy, jak i oni, mają byd zabici.”
Św. Jan opisując los dusz używa języka symbolicznego:
„Pod ołtarzem”, a wiec przy Bogu,(por: Ap 9:13 BT "I szósty anioł zatrąbił: i usłyszałem jeden głos
od czterech rogów złotego ołtarza, który jest przed Bogiem,").
„Białe szaty” znak męczeostwa i zwycięstwa (por. Ap 3:5 BT "Tak szaty białe przywdzieje
zwycięzca ; Ap 7:14 BT " I rzekł do mnie: To ci, którzy przychodzą z wielkiego ucisku i opłukali swe
szaty, i w krwi Baranka je wybielili.”).

OJCOWIE APOSTOLSCY

Św. Klemens Rzymski „List do Koryntian”:
Kor 5,4: „Popatrzmy na świętych Apostołów: Piotra nie raz i nie dwa, ale wiele razy spotykała ciężka
próba z powodu niegodziwej zazdrości, a złożywszy w ten sposób świadectwo, odszedł do chwały, na
którą sobie zasłużył.”
Kor 5,7: *Paweł+ uczył sprawiedliwości ziemię całą i dotarł aż do zachodnich jej granic, a złożywszy oec
przedstawicieli władz swoje świadectwo odszedł ze świata i został przyjęty w miejscu świętym.”
Kor 50,3 „Wszystkie pokolenia od Adama aż po dzieo dzisiejszy przeminęły, lecz ci, co dzięki łasce
Bożej byli w miłości doskonali, mieszkają w siedzibie świętych, którzy ukarzą się w godzinie przyjścia
Królestwa Chrystusowego.”

Św. Polikarp „List do Filipian”
Flp 9,1 „A jesteście przecież pewni, że oni wszyscy *tj. męczennicy+ nie biegli na próżno, lecz istotnie
w wierze i miłości, i że są teraz na należnym im miejscu przy Panu, gdyż z Nim razem cierpieli.

Męczeostwo św. Polikarpa 19,2
„Przez swą cierpliwośd zwyciężył niegodziwego urzędnika i tak zdobył wieniec nieśmiertelności.
Razem z Apostołami i wszystkimi sprawiedliwymi w przeogromnej radości wielbi teraz Boga Ojca
wszechmogącego i błogosławi Pana naszego Jezusa Chrystusa.”

Najlepszym podsumowaniem tych refleksji będzie cytat z Apokalipsy: Ap 14:13 BT
„I USŁYSZAŁEM GŁOS, KTÓRY Z NIEBA MÓWIŁ: NAPISZ: BŁOGOSŁAWIENI, KTÓRZY W PANU
UMIERAJĄ - JUŻ TERAZ. ZAISTE, MÓWI DUCH, NIECH ODPOCZNĄ OD SWOICH MOZOŁÓW, BO IDĄ
WRAZ Z NIMI ICH CZYNY.”