5.11.1918 - pierwsza w Polsce Rada Delegatów Robotniczych

poniedziałek, 14 grudnia 2009 10:47 -

Rady Delegatów Robotniczych powstały w Polsce pod wpływem Rewolucji Październikowej w

Rosji i wzniesienia się fali rewolucyjnej w kraju. SDKPiL i PPS-Lewica, a po ich połączeniu

KPRP były czynnikiem najbardziej aktywnym w dziele organizacji RDR i dążyły do nadania im

charakteru rewolucyjnego. Lubelska Rada Delegatów powstała wcześniej niż inne Rady w

Polsce. Już 4 listopada 1918 r., na wezwanie Komitetów Centralnych SDKPiL i PPS-Lewicy, na

masowych zebraniach robotniczych w fabrykach i związkach zawodowych odbyły się wybory

delegatów do Rady.

Jaki był stan organizacyjny partii politycznych działających wówczas wśród proletariatu

lubelskiego? Lubelska organizacja SDKPiL skupiała w swoich szeregach przodujących

robotników fabryk Hessa, Moritza, Wolskiego i Laśkiewicza, dwóch garbarń na przedmieściu

Lublina - Kalinowszczyźnie, a także sporą grupę piekarzy i szewców. Do organizacji należało

także kilku studentów uniwersytetu i uczniów wyższych klas szkół lubelskich. Partyjna

organizacja SDKPiL, choć niewielka liczebnie, mocno była związana z fabrykami i związkami

zawodowymi.

Lubelska organizacja PPS-Lewicy pod względem liczebnym dorównywała SDKPiL, opierała się

w swej pracy politycznej na tych samych fabrykach. Prace jej ułatwiały wpływy, jakimi

rozporządzała w Lubelskim Stowarzyszeniu Spożywców. Dawało jej to możliwość korzystania z

obszernego lokalu czytelni gospody robotniczej, gdzie można się było spotkać, omawiać

sprawy, urządzać zebrania, konferencje itd.

PPS-Frakcja na skutek poparcia ze strony burżuazji, rządu i jego organów miała duże wpływy

wśród drobnomieszczaństwa a także w klasie robotniczej. Działaczami tej PPS w Lublinie byli

znani ze swej rozbijackiej roboty Wojtek Malinowski, żona jego Lena Zakrzewska i inni. Po

ustąpieniu Austriaków z Lublina wpływy SDKPiL i PPS-Lewicy wzrosły. Obie partie umacniały

się przede wszystkim wśród robotników fabrycznych i związków zawodowych. Niewielkie, raczej

kadrowe organizacje partyjne, szybko się przekształcały w organizacje masowe.

Rada Delegatów Robotniczych w Lublinie powstała z inicjatywy komunistów, ale PPS-Frakcja

postanowiła wziąć udział w wyborach do niej, by odciągnąć masy od wpływów rewolucyjnych

partii i przekształcić Radę w organizację ugody z burżuazją. W czasie początkowych wyborów

do Rady, prawicowi PPS-owcy, mając zewsząd poparcie, korzystając z lokali, pieniędzy i gazet,

otrzymali większość głosów. Stopniowo jednak, w rezultacie przesuwania się nastrojów mas na

1 / 4

5.11.1918 - pierwsza w Polsce Rada Delegatów Robotniczych

poniedziałek, 14 grudnia 2009 10:47 -

lewo i w wyniku wyborów uzupełniających, rewolucyjne partie zdobyły niemal taką samą liczbę

głosów co PPS. W lutym 1919 r. frakcja komunistyczna w Radzie Delegatów Robotniczych

liczyła 41 delegatów wobec 44 z PPS.

Już na pierwszym posiedzeniu RDR rozgorzała walka między rewolucyjnym ruchem

reprezentowanym z początku przez SDKPiL i PPS-Lewicę, a potem przez KPRP, a

reformizmem reprezentowanym przez PPS. Na każdym posiedzeniu były burzliwe dyskusje

prawie we wszystkich zasadniczych sprawach. W sprawie stosunku do ówczesnego tzw. Rządu

Ludowego Daszyńskiego, w sprawie terroru stosowanego przez władze rządowe wobec klasy

robotniczej, przede wszystkim zaś w sprawie stosunku do Rosji Radzieckiej.

Każdą sprawę starali się PPS-owcy rozwiązać w sposób reformistyczny. Zaczęło się od sprawy

lokalu. RDR nie miała gdzie odbywać swoich posiedzeń. Po kilkugodzinnych rozmowach

zdecydowała - wbrew delegatom PPS-Frakcji - zająć siłą lokal Rady Miejskiej. Po posiedzeniu

Rady Delegatów, na którym omawiana była sprawa pracy Rady Miejskiej, delegaci

komunistyczni wysunęli żądanie jej rozwiązania. Robotnicy udali się na posiedzenie Rady

Miejskiej, tłumnie zajmując galerię. W czasie odczytywania deklaracji politycznych przez

radnych burżuazyjnych, galeria rozpoczęła manifestację, rozrzucając odezwy rewolucyjne,

śpiewając Międzynarodówkę. Posiedzenie zostało przerwane, radni opuścili salę obrad,

robotnicy z galerii przeszli na salę i rozpoczęli więc. Siłą zdobyty lokal stał się siedzibą Rady

Delegatów Robotniczych.

O obliczu lubelskich PPS-owców świadczy fakt, że na jednym z pierwszych posiedzeń, wbrew

protestom frakcji komunistycznej, podjęli oni uchwałę o wykluczeniu z Rady Delegatów

Robotniczych wszystkich delegatów-Żydów.

Jedną z pierwszych spraw, jaką zajęła się Rada, było wprowadzenie 8-godzinnego dnia pracy i

zorganizowanie robót publicznych w celu zatrudnienia bezrobotnych. Z inicjatywy frakcji

komunistycznej Rada powołała do życia komitety fabryczne jako organy wykonawcze ogółu

pracujących oraz Rad Delegatów Robotniczych. Przyjęty przez RDR regulamin postawił przed

komitetami fabrycznymi zadanie kontroli dochodowości przedsiębiorstwa i produkcji. W razie

zamknięcia fabryki - w myśl tego regulaminu - komitet fabryczny po przeprowadzeniu kontroli i

stwierdzeniu dochodowości, przejmuje - jeśli uzna to za celowe - zarząd nad fabryką i

zawiadamia o jej upaństwowieniu. Komitet fabryczny decyduje też w sprawach przyjmowania

lub wydalania robotników z fabryki.

2 / 4

5.11.1918 - pierwsza w Polsce Rada Delegatów Robotniczych

poniedziałek, 14 grudnia 2009 10:47 -

Kilkakrotnie Rada Delegatów zajmowała się sprawą bezrobotnych. Postanowiono nie

akceptować wymówień w związku z zamykaniem przedsiębiorstw i kontynuować pracę w

fabrykach i zakładach. RDR omawiała również sytuację robotników folwarcznych na

Lubelszczyźnie: Ruch strajkowy wśród fornali Lubelskiego zataczał coraz szersze kręgi.

Utworzone przez lubelską RDR komitety folwarczne przejmowały w swoje ręce majątki

obszarnicze, gdzie trwały strajki. Po strajkach, w folwarkach zjawiały się zazwyczaj ekspedycje

karne, bestialsko rozprawiające się ze strajkującymi.

Rewolucyjny ruch na wsi wzmagał się w ciągu jesieni i zimy 1918 r. Wówczas na wniosek frakcji

komunistycznej, RDR uchwaliła zwołanie Rady Delegatów Robotniczych i Folwarcznych

powiatu lubelskiego. Rada ta potrafiła zmobilizować wokół siebie tysiączne rzesze robotników

rolnych w powiecie lubelskim i stanąć na czele walki przeciwko obszarnikom. O bojowości tej

Rady może świadczyć fakt, że gdy aresztowani zostali działacze komunistyczni, wielotysięczna

masa fornali opanowała gmach prokuratury i sądu w Lublinie i siłą uwolniła aresztowanych.

Już w pierwszych tygodniach istnienia państwa polskiego, klasy posiadające usiłowały przy

pomocy PPS rozbić ruch rewolucyjny. Rozpoczęło się gromienie lokali robotniczych. Komuniści

wnieśli do porządku dziennego Rad sprawę walki z podnoszącą głowę reakcją. 2 stycznia 1919

r. Rada przyjęła uchwałę protestującą przeciwko rozgromieniu lokali związków zawodowych w

Warszawie i strzelaniu do manifestujących robotników. Silnym echem odbiła się w lubelskiej

Radzie wiadomość o zamordowaniu delegatów Radzieckiego Czerwonego Krzyża. Rezolucja

zgłoszona przez komunistów w sprawie tego ohydnego mordu spotkała się z protestem ze

strony PPS-owców starających się wybielić rząd Moraczewskiego.

Niezwykle ożywione były obrady Lubelskiej Rady, kiedy na porządku dziennym stała informacja

o sytuacji w Rosji Radzieckiej. Układ sił w Radzie stawał się w takich wypadkach niezwykle

wyraźny. Kiedy referent opowiadał Radzie o bohaterskiej walce Rosji Radzieckiej, szeregowi

delegaci PPS solidaryzowali się z komunistami wbrew wrogiemu wobec Sowietów stanowisku

prawicowych przywódców PPS.

W dołach robotniczych PPS narastało silne wrzenie. Niejednokrotnie większość delegatów

Rady wypowiadała się za wnioskiem komunistów. W tych warunkach RDR stały się dla PPS

niebezpiecznym ośrodkiem rewolucjonizowania mas. Prawicowi przywódcy zdecydowali się

więc rozbić Rady. Po burzliwym posiedzeniu 17 mają, na którym jeden z mówców

komunistycznych scharakteryzował faktyczną rolę tzw. rządu ludowego i PPS, delegaci PPS

opuścili posiedzenie, rozbijając tym samym Radę.

3 / 4

5.11.1918 - pierwsza w Polsce Rada Delegatów Robotniczych

poniedziałek, 14 grudnia 2009 10:47 -

Rozbicie Lubelskiej Rady wywołało burzę protestów we wszystkich okolicznych fabrykach. Na

wiecach i zebraniach związków zawodowych piętnowano prawicowców z PPS. Przeciwko

rozbiciu Rady protestowali też robotnicy Warszawy i Łodzi. Trzy dzielnice partyjne PPS w

Warszawie: Czerniakowska, Powązkowska i Wolska wydały wspólną odezwę pt. "W obronie

Rady Delegatów Robotniczych". Lecz nie udało się robotnikom złamać zdradzieckiej

działalności prawicowych przywódców. Lokal Lubelskiej Rady został obsadzony zbrojnie przez

PPS i w ten sposób Rada przestała istnieć.

Teodora Feder

[w:] "KPP. Wspomnienia z pola walki."

wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1951

4 / 4