1

NIEFORMALNY KODEKS POSTĘPOWANIA WIĘŹNIÓW

Centralnym elementem podkultury więziennej jest nieformalny kodeks postępowania
więźniów. Reguluje on stosunki między odmiennymi grupami społ. więźniów.

Wszystkie zasady kodeksu wynikają z podstawowych norm postępowania takich jak: zakaz
współpracy z administracją, nakaz solidarności więźniów oraz wzajemnej pomocy,
manipulacja personelem, wykorzystywanie innych więźniów nie będących w
uprzywilejowanej grupie.

Kategorie i normy zachowania grypserów wg Brauna:

1. postępowanie grypserów z nie grypserami np. grypser nie podaje ręki frajerowi
2. stosunek grypserów do administracji zakładu karnego, wymiaru sprawiedliwości np.

zawsze należy wprowadzać w błąd służbę więzienną, policję, należy lekceważyć
personel więzienny.

3. stosunek grypserów do norm ogólnospołecznych jest negatywny
4. zasady dotyczące higieny np. przedmioty dotknięte przez cwela nie nadają się do

użytku

5. wzmacnianie własnej samooceny przez grypsera przejawiające się poprzez pogardę

dla więźniów nie będących grypserami

6. komunikowanie się między sobą za pomocą gwary więziennej
7. reguły postępowania gryp serów w określonych sytuacjach

Grypserzy czyli ‘git ludzie” trzymają nieformalną władzę we więzieniu. Należą do
najwyższej kategorii osadzonych, nie nawiązują kontaktu z personelem więzienia.
„Fest ludzie” we więzieniu funkcjonują obok gitowców Wyznają oni poglądy, że nie należy
dać się złapać ponownie , więzienie należy przetrwać i ustawić się w nim tak aby jak najmniej
odczuwać wszelkie niedogodności.
„Szwajcarzy”- odeszli od gitowców lub festów, bądź są niezaangażowani w drugie życie.
Cwele zgwałceni lub przecwelowani. Pogardzani przez innych więźniów.

Cechy przywódcy

Nieformalni przywódcy w społeczności więźniów wyłaniają się najczęściej sami z elit gitów
lub festów. Zwykle mają już dłuższe doświadczenie przestępcze. Wymagają dla siebie
ślepego posłuszeństwa. Mają rozległe uprawnienia: udzielają wskazówek, porad, rozstrzygają
spory decydują kto ma zostać wyłączony z uprzywilejowanej grupy, a kto może do niej wejść.
Zwykle to oni mają decydujący głos w zatwierdzaniu zbiorowych akcji np. głodówek lub
buntów.
Przywódca ma określone cechy osobowości m.in. : spryt, inteligencja, zdolności
organizacyjne, aktywność duża samokontrola, odporność psychiczna. Jest zazwyczaj osobą
brutalną. bezwzględną, egoistyczną. Jeśli chodzi o sprawność fizyczną i wygląd to nie mają

2

one większego znaczenia. Przywódcą może być zarówno osoba silna, dobrze zbudowana jak i
wątła, słaba fizycznie. Bardziej liczą się tu określone predyspozycje psychiczne.

2 style zarządzania grupa przez przywódcę:

1. styl buntowniczy- konfliktowy sposób zarządzania, dowódca jest karany przez

personel więzienny ale uzyskuje podziw u współwięźniów.

2. styl dyskretny- niekonfliktowy, przywódca udaje przed personelem więzienia.

Z przejawami podkultury więziennej usiłuje się walczyć jednak jak do tej pory jest to walka
nieskuteczna. Działania siłowe, agresywne przynoszą więcej szkody niż pożytku, grypserzy
stają się jeszcze bardziej zwartą grupą, mają wspólnego wroga- personel więzienny, który
należy pokonać. Inna metodą walki z grypserami jest osadzanie ich z więźniami karanymi po
raz pierwszy, zachowujących się w zakładzie bardzo poprawnie, lecz to metoda również nie
przynosi spodziewanych rezultatów.

NEGATYWNE PRZEJAWY PODKULTURY WIĘZIENNEJ

Są to m.in. agresja, samoagresja i przestępczość wewnątrzwięzienna.

Samoagresja – nagminna wśród więźniów. Więźniowie należący do podkultury więziennej
są niekiedy zobligowani do popełniania takich czynów, gdyż są one uważane za akt odwagi,
odporności, dowód przynależności do właściwej grupy więźniów.
. Z badań przeprowadzonych przez Górskiego wynika, że więźniowie należący do podkultury
więziennej częściej niż inni ulegają aktom samoagresji.

Można wyróżnić 3 rodzaje samoagresji :

1. autoagresja – stanowią cel sam w sobie (wiąże się z lękiem)
2. autoagresja generowana frustracją (związana z gniewem)
3. autoagresja, której rzeczywistym celem realizacja pewnych potrzeb lub celów

pośrednich

1 i 2 rodzaj samoagresji redukują napięcie emocjonalne- u więźniów jest ono bardzo duże,
gdyż kumuluje się lęk, gniew, rozpacz.

Osoby dokonujące takich czynów charakteryzują się dużą impulsywnością,
nadpobudliwością, poczuciem niższości, skłonnością do tłumienia negatywnych emocji.

3

Przestępczość wewnątrzwięzienna- występuje niemal we wszystkich instytucjach typu
resocjalizacyjnego. Jest skierowana wobec personelu i innych więźniów.
Jej rozmiar zależy m.in. od charakteru zakładu karnego- im zakład jest surowszy tym,
większa przemoc w nim panuje.
Występowanie przemocy zależy od czynników frustrujących takich jak: brak poczucia
bezpieczeństwa, deprywacja potrzeb seksualnych, przynależność do podkultury więziennej.
izolacja od społeczeństwa, cechy osobowości przestępców.
Personel więzienia często nie dowiaduje się o tych przestępstwach. Pokrzywdzeni z lęku
przed zemstą sprawców boją się ujawniać te incydenty i nie wnoszą skarg. Takie
postępowanie wzmacnia sile sprawców i umacnia nacisk grup nieformalnych.