"Cierpienia młodego Wertera"

J.W. Goethe najwybitniejszy twórca niemieckiego preromantyzmu, zwanego okresem burzy i
naporu. Urodził się w 1749 roku we Frankfurcie nad Menem, a zmarł w Weimarze w 1832 roku.
Wywarł on ogromny wpływ na literaturę polską; jego utwory próbował tłumaczyć Ada
Mickiewicz. Spośród dzieł poety największą popularność i zainteresowanie wzbudziły: powieść
"Cierpienia młodego Wertera", poemat "Herman i Dorota", "Faust". Goethe pracę nad
powieścią "Cierpienia młodego Wertera" rozpoczął 1 lutego 1774 roku, utwór został wydany już
jesienią i zyskał sławę i rozgłos.

Bezpośredni wpływ na powieść miała wizyta Goethego w Wetzlarze (25.V. - 11.IX.1772 roku), po której poeta
dowiedział się o samobójstwie swojego przyjaciela i śmierci wieloletniej przyjaciółki. Powieść stała się
artystycznym wyrazem bolesnych przeżyć samego autora i próbą duchowej rekonwalescencji.

KSIĘGA I
W liście datowana 1 maja 1771 r. Werter wspomina przyjaciołom o romansie, który zmusił go do opuszczenia
miasta. Otóż zakochał się w kobiecie, nieopatrznie rozbudzając uczucia jej siostry. Werter chcąc oderwać się od
tej nieprzyjemnej sytuacji, postanawia zaszyć się samotnie w wiejskim zaciszu. Tam odnajduje spokój i szczęście.
Czuje się wolny z daleka od zgiełku miasta. W jednym z listów Werter powiadamia adresata, że poznał Lottę.
Kobieta oczarowuje go od pierwszego wejrzenia. Spotkali się w czasie przypadkowej, wspólnej podróży na bal.
Werter jest zachwycony i poruszony głęboką wrażliwością dziewczyny. Tańcząc z Lottą dowiaduje się, że jest ona
zaręczona z Albertem, którego bardzo kocha. Wracając z balu, Werter prosi dziewczynę o ponowne spotkanie.
Jej zgoda wprawia go w prawdziwą euforię. Od tego czasu Werter staje się częstym gościem w domu Lotty.
Werter jest świadomy, że ją kocha. Jednak nie będąc pewnym wzajemności uczucia bardzo cierpi. Kres idylli i
nadziejom na wspólne życie z Lottą kładzie przyjazd jej narzeczonego, Alberta. Nie mogąc pogodzić się z
zawodem miłosnym, Werter postanawia udać się na wypoczynek w góry. W czasie pożegnalnego spotkania z
Albertem, z którym zdążył się zaprzyjaźnić, prosi go o pożyczenie pistoletów. Ku przerażeniu Alberta, Werter
przekonuje go, że targnięcie się na własne życie do niczego nie doprowadzi, jest czynem pozbawionym sensu.
Pobyt w górach nie wyleczył Wertera z miłości do Lotty. Po powrocie nadal jest gościem w jej domu. W liście z 10
września 1771 roku powiadamia przyjaciela, że chcąc oddalić się od ukochanej, zdecydował się na prace w
placówce dyplomatycznej.

KSIĘGA II
Korespondencję rozpoczyna list z 20 października 1771 roku. Werter opisuje w nim swą pracę i rozczarowanie
nią. Powoduje to powrót do Waldhimu. Podczas jego nieobecności zaszło wiele zmian. Miłość do Lotty staje się
prawdziwą udręką, o której próbuje zapomnieć, topiąc bezskutecznie swoje smutki w alkoholu. W melancholię
wpędza go każde spotkanie z ukochaną. Z każdego jej gestu, spojrzenia, słowa próbuje odczytać oznakę
odwzajemnienia jego miłości. Pewnego razu, podczas spaceru spotyka obłąkanego młodzieńca. Okazuje się, że
też postradał on zmysły z miłości do Lotty. Żyjący na granicy jawy i snu Werter widzi w nim zapowiedź swego
własnego losu. Lotta widząc, że zamiast radości spotkania z nią przynoszą Werterowi tylko nowe cierpienia,
prosi, by więcej się nie widywali. Prośba Lotty przygnębia Wertera jeszcze bardziej. Czuje, że jego życie straciło
sens. Jedynym wyjściem jest samobójstwo, tylko ono może położyć kres jego ogromnym cierpieniom. W tym
momencie bohater urywa korespondencję. Ostatni list został napisany w dniu 14 grudnia 1772 roku.

Nadrzędnym tematem utworu jest miłość rozumiana jako uczucie idealne, platoniczne i niezrozumiane. Uczucie
Wertera musi pozostać niespełnione, gdyż jego wybranka ma narzeczonego, którego prawdziwie kocha.
Okoliczność ta niesprzyjająca rozwojowi sytuacji, sprawia iż bohater przeżywa swoje uczucie w duszy i w
myślach. Miłość do Lotty staje się dla Wertera najświętszą wartością, jedyną treścią jego życia i przyczyną
głębokiego cierpienia. Wszystkie wątki i epizody powieści podporządkowane zostały naczelnemu tematowi -
miłości. Tragiczne, niespełnione uczucie, prowadzić może do obłędu, morderstwa lub do samobójczej śmierci.
Miłość dla Wertera jest chorobą, uczuciem nie podlegającym ludzkiej woli; prawdziwi kochankowie, przeznaczeni
sobie, nie mogą uciec przed swoim losem, ich dusze połączone zostały na zawsze. Dla Wertera silne, namiętne,
władające całą duszą i umysłem uczucie oznacza pełnię człowieczeństwa, ale, również stanowi siłę destrukcyjną,
niszczącą psychikę zakochanego i sprowadzającą na niego nieszczęście. Koncepcja romantycznej miłości
ukazana w "Cierpieniach młodego Wertera", znalazła żywy oddźwięk zarówno w literaturze romantyzmu, jak i w
życiu obyczajowym epoki.

„Ludzie wyższych sfer trzymają się zawsze
w pewnym chłodnym oddaleniu od prostego ludu, jakby się obawiali, że stracić coś mogą na
zbliżeniu, ale zdarzają się wartogłowy i kpiarze, okazujący prostaczkom pozorną łaskawość
po to jeno, by swawolą swą dotknąć tym boleśniej jeszcze

to jeno, by swawolą swą dotknąć tym boleśniej jeszcze.
Wiem, że nie jesteśmy równi i równymi być nie możemy, ale wedle mego zapatrywania,
ten, który odsuwa się od tak zwanego motłochu, by zachować swe dostojeństwo, jest równie
godny nagany, jak tchórz, unikający przeciwnika z obawy porażki.

Ale jest to lud dobry i poczciwy! Bardzo dobrze się czuję, gdy się czasem zapomnę, zażyję
z nimi rozrywek, na jakie jeszcze wolno sobie pozwolić, gdy siedząc u obficie zastawionego
stołu, pożartuję w szczerości ducha swobodnie, zrobię wycieczkę, potańczę przy sposobności,
czy coś podobnego uczynię.
Posłyszawszy, że dużo rysuję i znam greczyznę”

bohater romantyczny-indywidualista, podróżnik, skłócony ze światem, niezwykle uczuciowy,
przeżywający nieszczęśliwą miłość, podejmujący walkę, często targa się na swoje życie.
Romantyczna miłość jest jednym z kluczowych motywów romantycznych i występuje w
każdym większym dziele tego okresu; ma kilka bardzo charakterystycznych cech, które są
również typowe; Miłość ta jest nieszczęśliwa i nie może być zrealizowana: w
"Cierpieniach..." mamy zakochanego Wertera, którego miłość zostaje odrzucona przez
przerażoną nadmiarem uczuć Lottę; podobnie odrzucona zostaje miłość Gustawa w IV cz.
"Dziadów", który wzorował się na Werterze; problem realizacji miłości jest także "Konradzie
Wallenrodzie", który postanowił poświęcić swoje szczęście dla dobra ojczyzny;

Miłość romantyczna to uczucie tragiczne. W wielu lekturach romantycznych oglądamy ją
wciąż taką samą: zakochany, młody, wrażliwy romantyk wyznaje swój afekt wybrance. Ona
jest mu przychylna. Poza uczuciem łączą ich podobne poglądy i zainteresowania, podobne
spojrzenie na świat i poezję. Wszystko, zatem byłoby dobrze, gdyby nie nieubłagana ręka
opatrzności. Najczęściej konwenanse świata, wola rodziców, nikły stan majątkowy romantyka
stają na przeszkodzie szczęściu. Rozstanie jest tragiczne w skutkach - obłęd i cierpienie
odrzuconego kochanka prowadzi go do samobójstwa.

miłości romantycznej określa się wielkie i wspaniałe uniesienia serca, odrywające od
rzeczywistości świata, uczucia piękne i głębokie. Dla romantyków jednak miłość stanowiła
gwałtowny żywioł, niszczący człowieka. Podstawową zasadą romantyzmu było uważanie za
wielka wartość samo doświadczenie miłości, niezależnie czy przynosi ono szczęście, czy też
dostarcza przykrych chwil. Romantyczna miłość prowadziła kochanków często do zguby.
Przedstawiając w tej konwencji miłosne poczynania bohaterów literackich romantycy
uzmysławiali ludziom, że miłość bywa przeżyciem niebezpiecznym, że grozi śmiercią lub
nawet okaleczeniem umysłu.

Wielkim wzorem romantyków w ujęciu tematu miłosnego były

Cierpienia młodego Wertera

Bohaterowie romantyczni celowo podsycali własne cierpienie poprzez wybieranie kobiet już
zaręczonych lub zamężnych. Świadomie zamieniali swoje uczucia w pasję – w namiętne,
wszechogarniające, absolutne uczucie. Platoniczność romansu stawała się torturą.

Do utworów Goethego, które wywarły największy wpływ, należą Cierpienia młodego
Wertera.
Powieść napisana jest w formie listów młodego Wertera do przyjaciela Wilhelma i stanowi
swoisty dziennik wyznań miłosnych bohatera zakochanego w Lotcie - kobiecie, która
poślubia innego młodzieńca. Perypetie duchowe głównego bohatera stają się pretekstem do
rozważań filozoficznych i etycznych. Werter snuje refleksje nad naturą ludzką, kontempluje
przyrodę, daremnie szukając w niej pociechy. Nie mogąc zaspokoić osobistych pragnień ani
odnaleźć szczęścia w świecie, w którym panują przesądy stanowe, Werter samobójstwem
kładzie

kres

swym

cierpieniom.

Dzieje Wertera wkrótce po wydaniu powieści Goethego stały się popularne w całej Europie, a
jego postać zyskała rangę wzoru romantycznej uczuciowości i przeżywania miłości do
kobiety. Werteryzm stał się swoistą modą - chętnie noszono żółte kamizelki Wertera,
wpływem powieści Goethego tłumaczono także liczne w tej epoce przypadki samobójstw.

Pisarze tworzący w kręgu Sturm und Drang (burzy i naporu) (Johann Wolfgang Goethe,
Friedrich Schiller) propagowali hasła, które w wieku XIX stały się głównymi wyznacznikami
literatury romantycznej: postulat oryginalności przy powstawaniu dzieła sztuki, geniuszu
artysty jako twórcy, dominacji uczucia i intuicji nad rozumem, zainteresowanie przeszlością
narodową i naturą, rozumianą jako wielka potęga mająca ogromny wpływ na człowieka.
Najważniejsze dzieła okresu "burzy i naporu" to, oprócz wspomnianego powyżej dramatu
Klingera, ballady J. W. Goethego ("Król Olch", "Śpiewak", "Rybak"), jego dramat Gotz von
Berlichingen (1773) i powieść epistolarna "Cierpienia młodego Wertera" (1774), a także
dramat F. Schillera "Zbójcy" (1781).

ROMANTYCZNA KONCEPCJA JEDNOSTKI I MIŁOŚCI - ROLA POETY WEDŁUG
ROMANTYKÓW
Romantyzm wykształcił szczególną koncepcję jednostki, która charakteryzowała się
nieprzeciętnością, konfliktowością, samotnie buntującą się przeciw normom społecznym i
walczącą o wo1ność ojczyzny. Romantyczny bohater to buntownik i patriota, człowiek
kierujący się raczej uczuciem niż rozumem, motywowany wielkimi namiętnościami, takimi
jak miłość czy nienawiść. Najważniejszym uczuciem dla romantyków była właśnie miłość,
przeważnie nieszczęśliwa i tragiczna, zawsze jednak wszechogarniająca, wszechpotężna i
wszechobecna. Często bohater był zmuszony do dokonania tragicznego wyboru między
miłością do kobiety a miłością do ojczyzny, często też miłość była przyczyną gwałtownej
nienawiści, siłą sprawczą popełnianej zbrodni. Podobnie jak nieprzeciętny bohater utworów
literackich, również poeta traktowany był przez romantyków jako osobowość wybitna,
wieszcz, wyróżniający się z szarego tłumu zwykłych śmiertelników i będący duchowym
przywódcą narodu. Umiejętność pisania była szczególnym darem poetyckim, wynikiem
boskiego natchnienia. Sam akt tworzenia sztuki romantycy przyrównywali do boskiego aktu
stworzenia świata.

•

Epoka romantyzmu

Romantyzm przyniósł ze sobą zupełnie odmienne pojmowanie śmierci. Romantycy zaczęli
traktować śmierć jako ukojenie, pozbawienie się bólu i cierpienia. Traktowali śmierć jako
ucieczkę do lepszego świata. Na początku był Werter, bohater powieści J.W. Goethego,
dręczony "bólem istnienia" - młody człowiek, bezgranicznie pogrążony w miłości do Lotty.
Gdy nie znalazł on lekarstwa na swoje cierpienie sięgnął po lekarstwo ostateczne. Popełnił
samobójstwo. Na nim wzorowany jest Kordian Słowackiego. Wielu bohaterów
romantycznych popełnia samobójstwo, np. Konrad Wallenrod zażywa trucizny w obecności
nasłanych na niego zabójców.

Werter - bohater romantyczny czy sentymentalny? (ocena: bardzo dobra).
Jaki jest bohater Goethego? Jest kopią dawnych wzorów czy nowym i oryginalnym
bohaterem literackim? Wyrósł z przeszłości, czy zapowiada przyszłość? Jakie wartości
reprezentuje

czego

dąży?

Werter nie rozumie bliźnich. Gardzi nimi za to, że żyją z dnia na dzień, nie starając się
odnaleźć tego, co w życiu jest piękne i wzniosłe. "Człowiek by się oddał diabłu, Wilhelmie, z
powodu tych wszystkich ludzi, których Bóg znosi na ziemi, ludzi bez zmysłu i poczucia dla
tych niewielu rzeczy, które tu jeszcze coś warte" - pisze Werter w jednym ze swych listów.
Nasz bohater nie rozumie zasady kierującej ludzkim postępowaniem - tego wręcz
chorobliwego racjonalizmu. Brak wrażliwości, odrobiny szaleństwa, przeraża go.
Werter odkrywa brutalną prawdę o istotach, wśród których przyszło mu żyć: są fałszywe i
obłudne, gotowe dla własnego dobra zniszczyć szczęście innych. Dążą do zdobycia przewagi
nad innymi. Te istoty nie są ludźmi, gdyż "co to za ludzie [...], których myśli i dążenia przez
całe lata kierują się ku temu, jak przesunąć się o krzesło wyżej przy stole".
Werter ucieka od nich. Ucieka na łono przyrody - tam, dokąd uciekali sentymentalni
bohaterowie: do świata prostoty i niezakłóconej natury. Wierzy, że odnajdzie tam trwałe i
prawdziwe wartości - wśród prostych ludzi, w ich prostym życiu.
Bohater ma już jednakże pewne znamiona nowej epoki, która w poszukiwaniu prawdy o
otaczającym świecie odnajdywała ją często w dziecięcym świecie wyobrażeń i przeżyć.
Wierzyła bowiem, że dzieci mają ogromną wrażliwość. Ich uczuć nie stępiło jeszcze
doświadczenie i wyrachowanie, jakie niesie z sobą dorosłość.
Werter jest człowiekiem niezwykle wrażliwym. Czuje świat, czuje otaczającą go przyrodę.
Dostrzega ogromną szybkość toczącego się życia, zmienność i nietrwałość rzeczy. Widzi, jak
mało znaczy jednostka - jest jedynie maleńkim trybikiem wielkiego mechanizmu przyrody.
Bohater zadaje sobie pytanie o istotę człowieczeństwa i cel ludzkiego życia. Odkrywa smutną
prawdę istnienia, której hołdować będzie przyszła epoka: człowiek nie osiąga szczęścia, a
jego istotą jest wieczne niezaspokojenie. "Czym jest człowiek, ten wysławiony półbóg? Czyż
nie brak mu sił właśnie tam, gdzie mu ich najbardziej potrzeba? I kiedy wzlatuje w radości
lub tonie w cierpieniu, czyż w obu wypadkach nie wtedy właśnie zatrzymać się musi, nie
wtedy powrócić do tępej, zimnej świadomości, gdy pragnął zatracić się w pełni
nieskończoności?"
Bohater Goethego pragnie zerwać z racjonalizmem - uciec od rzeczywistości, zagubić się w
namiętnościach. Miłość jest celem i treścią jego życia. Życie bez uczuć traci sens, staje się
szare i nudne, upodabnia się do powszechnie powielanego szablonu. A Werter bardzo ceni
indywidualność - ogromnie szanuje, wręcz czci to, co inne, co niezwykłe. Podobnie jak
romantyków, fascynuje go szaleństwo. Jest bowiem tak dalece irracjonalne. Szaleństwo
ujawnia możliwości drzemiące w ludzkiej psychice, jest wolne od przesądów. Jest cechą
nietuzinkowych ludzi.
Werter żyje, nie rozumiejąc świata, ale i świat nie rozumie jego. Bohater Goethego jest
jednostką wybitną, niezwykłą. Jest również samotny. Zamyka się we własnym świecie
przeżyć i wyobrażeń. Z biegiem czasu od realnego świata oddziela go coraz grubszy mur.
Staje się egocentrykiem - uczucia innych ludzi schodzą na plan dalszy. Werter już nie kocha -
Werter

jest

zakochany

swej

miłości.

Cierpienia młodego Wertera były powieścią nowatorską. Goethe wyszedł daleko poza
obowiązujące kanony literackie. O nowatorstwie jego dzieła zdecydował w dużej mierze
stworzony przez niego nowy typ bohatera.
Werter myślał inaczej niż inni, inaczej też żył. Był człowiekiem uczuć, a nie człowiekiem
rozumu, którego stworzył klasycyzm. Człowiekiem, który czuł i przeżywał. Szarpał się,

zmagał ze światem, którego nie rozumiał - bo nie mógł go zrozumieć - ze światem
bezdusznych i fałszywych ludzi.
Tak, Werter był nowym zjawiskiem. Twierdzenie jednak, że to typowy bohater romantyczny,
jest przesadą. Goethe żył i tworzył na pograniczu dwóch epok: oświecenia i romantyzmu. I
chociaż jego wkład w rozwój romantyzmu jest ogromny, nie oznacza to jednak, że w jego
utworze nie można odnaleźć wciąż żywych wpływów epoki wcześniejszej. W Cierpieniach
młodego Wertera odnajdujemy wiele elementów sentymentalnych, tak charakterystycznych
dla epoki oświecenia. To chociażby ucieczka na łono przyrody przed fałszem i obłudą świata,
nadzieja znalezienia prawdziwych i trwałych wartości.
W powieści Goethego stykamy się również z tym, co najbardziej kojarzy się z kierunkiem
sentymentalnym - z czułostkowością i marzycielstwem.

kres

swym

cierpieniom.

Pisarze tworzący w kręgu Sturm und Drang (burzy i naporu) (Johann Wolfgang Goethe,
Friedrich Schiller) propagowali hasła, które w wieku XIX stały się głównymi wyznacznikami
literatury romantycznej: postulat oryginalności przy powstawaniu dzieła sztuki, geniuszu
artysty jako twórcy, dominacji uczucia i intuicji nad rozumem, zainteresowanie przeszłością
narodową i naturą, rozumianą jako wielka potęga mająca ogromny wpływ na człowieka.
Najważniejsze dzieła okresu "burzy i naporu" to m. in. ballady J. W. Goethego ("Król Olch",
"Śpiewak", "Rybak") i powieść epistolarna "Cierpienia młodego Wertera" (1774), a także
dramat F. Schillera "Zbójcy" (1781).

•

Epoka romantyzmu

Powieść epistolarna to powieść pisana w formie listów. Wyróżniamy jej dwa rodzaje:
powieści, w których listy pisane są przez jedna osobę do jednego adresata ("Cierpienia
młodego Wertera"); utwory, w których korespondencja prowadzona jest przez parę
bohaterów - najczęściej kochanków ("Julia albo Nowa Heloiza" Jeana Jacquesa Rousseau).

Bohater werteryczny to:

•

człowiek o wybujałej wyobraźni oraz nadwrażliwej uczuciowości;

•

samotnik, doświadczający silnego zranienia z reguły na tle miłosnym;

•

człowiek cierpiący na chorobę wieku - weltschmerz (rozterki filozoficzne,
emocjonalne i etyczne, nazywane bólem świata/istnienia;

•

buntownik przeciwko niesprawiedliwym prawom, konwencjom, obyczajom i normom
moralnym;

•

zagubiony i zraniony bohater nie umiejący poradzić sobie ze sobą i odkrywanymi
sprzecznościami, który ostatecznie kończy życie samobójstwem.

weltschmerz wyjaśnij termin i omów na przykładzie "Cierpień młodego wertera"

Temat: Kreacja bohatera werterycznego w powiesci J.W. Goethego

czego

dąży?

jest

zakochany

swej

miłości.

Tak, Werter był nowym zjawiskiem. Twierdzenie jednak, że to typowy bohater romantyczny,
jest przesadą. Goethe żył i tworzył na pograniczu dwóch epok: oświecenia i romantyzmu. I
chociaż jego wkład w rozwój romantyzmu jest ogromny, nie oznacza to jednak, że w jego
utworze nie można odnaleźć wciąż żywych wpływów epoki wcześniejszej. W Cierpieniach
młodego Wertera odnajdujemy wiele elementów sentymentalnych, tak charakterystycznych
dla epoki oświecenia. To chociażby ucieczka na łono przyrody przed fałszem i obłudą świata,
nadzieja znalezienia prawdziwych i trwałych wartości.
W powieści Goethego stykamy się również z tym, co najbardziej kojarzy się z kierunkiem
sentymentalnym - z czułostkowością i marzycielstwem.

Zakochany Werter popełnił samobójstwo, odepchnięty przez kobietę, którą kocha. To
przykład typowego romantyka, który nie do końca potrafi sobie poradzić w realnym świecie.
Samobójstwo bohatera było gestem protestu przeciwko daremności istnienia, które pierwszy
raz oddano z taką energią, za pomocą tak emocjonalnego stylu. Właściwa temu bohaterowi
postawa – nazywana odtąd werteryczną, to poczucie bezsensu ludzkiej egzystencji
porównanej do błędnego snu, rodzaj choroby wieku- przekonania o niemożliwości pełnej
realizacji na ziemi, co w konsekwencji prowadzi człowieka do oceny własnego życia jako
absurdalnego, do wewnętrznego skłócenia, niewiary w możliwość porozumienia z innymi.
Przy takim postrzeganiu świata jedyną możliwością dla Wertera było samobójstwo.
Odrzucenie społeczne i nieszczęśliwa miłość to tylko pośrednie pobudki aktu samobójstwa.
Jego rzeczywistych, głębokich przyczyn należy szukać w postawie właściwej Werterowi, co
poświadczają aluzje do śmierci pojawiające się w początkowych listach powieści. W
rzeczywistości Werter mógłby podjąć walkę o Lottę, ale tego nie zrobił, uznając swoją
pozycję z góry za straconą i rozkoszując się platonicznym uwielbianiem ukochanej,
wspólnymi rozmowami, lekturą, zabawą. W drugiej części powieści bohater zamknął się na
wszystko, co nie prowadziłoby go do katastrofy. Werter był targany namiętnościami,
charakteryzowała go zmienność nastrojów. Dążył do pewnej poufałości z prostymi ludźmi,
któremu stało jednak na przeszkodzie poczucie własnej odrębności, wyższej świadomości.
Samobójstwo Wertera to pierwsze ukazanie tego rodzaju śmierci z powodu miłości. Duży
wpływ na to miała epoka. W romantyzmie „modne” było poszukiwanie wielkiej, niemożliwej
do osiągnięcia miłości. Werter posiadał charakter i podejście do życie, które w końcu i tak
doprowadziłoby go do samobójstwa.

Werteryzm i bohater werteryczny

Bohater werteryczny zazwyczaj jest człowiekiem samotnym i niezrozumianym przez
otoczenie. To odosobnienie wiąże się z jego charakterem i postawą życiową. Zajęty
wyłącznie sobą, zwrócony do wewnątrz, odwraca się od drugiego człowieka. Dlatego między
innymi nie rozumie i nie docenia tego, co dla innych jest sensem życia: praktycznego
działania, użyteczności
Czuje bezsens egzystencji, brak celu w życiu, według niego czynne działanie zawsze przynosi
rozczarowanie i klęski, dlatego przyjmuje postawę rezygnacji. Zamiast próbować realizować
górnolotne zamierzenia, woli pozostać w sferze marzeń i tęsknoty za lepszym życiem. Bierna
postawa skłania go do rozmyślań i rozpamiętywania drobiazgowo każdej sytuacji. Bohater
werteryczny jest wrażliwy i uczuciowy. Szuka z

kontaktu

naturą, bliskości przyrody. Buntuje

się przeciwko niesprawiedliwym prawom, przesądom stanowym, złej

naturze

, a także

rozdwojonej istocie człowieka. Nie może zrealizować swoich ideałów i osobowości w
otaczającej go rzeczywistości. Popada w stany depresyjne. Konflikt ze światem i ze sobą
samym najczęściej doprowadza go do samobójstwa.

Werteryzm przejawia się w bólu duszy, bólu istnienia (weltschmerc) wywołanym
nadwrażliwością i niemożliwością spełnienia się pragnień, zaspokojenia oczekiwań. Zranione
uczucia i urażona duma wprowadzają umysł w stan zamętu, skłócony ze światem bohater
pogrąża się w rezygnacji. Samobójstwo jawi mu się jako jedyne wyjście z dręczącej sytuacji.
Werteryzm to niemożność opanowania, ani kontrolowania własnych namiętności, co
prowadzi do odkrycia niszczącej potęgi samodestrukcji. Jednostka popada w głęboką
melancholię, pesymizm, ponieważ uczucie miłosne, które jej towarzyszy, zakłada
nieuchronne poczucie winy. Werteryzm prowadzi więc do cierpienia, które jest nieuleczalne.
Niezgodność marzenia z rzeczywistością sprawia, że bohater staje się ofiarą konfliktu między
swymi złudzeniami i oczekiwaniami, a praktycznym, banalnym życiem.

Werteryzm – model postawy

bohatera literackiego

, utrwalony w

literaturze

końca

XVIII

wieku i w pierwszej ćwierci

XIX wieku

, za sprawą powieści

Johanna Wolfganga von

Goethego

Cierpienia młodego Wertera

Bohatera werterycznego cechowały: wybujała wyobraźnia, uczuciowość, brak
zdecydowanego działania, dążenie do samozagłady, widzenie świata przez pryzmat marzeń i
poezji, niezgoda na konwencje obyczajowe i normy moralne, której towarzyszy
pesymistyczne poczucie bezcelowości życia. Wyraża się to w tak zwanym

Weltschmerz

kulminującym się najczęściej w

geście samobójczym

Utwór Goethego oddziaływał na ukształtowanie się swoistego stylu życia. Wśród młodzieży
romantycznej zapanowała moda na ubiór werterowski, czyli żółtą kamizelkę i niebieski frak.
Wiele osób, które przyjęły w życiu postawę werteryczną, tak jak główny bohater powieści
Goethego, popełniło samobójstwo.
Weltschmerz (

pol.

ból świata/istnienia) – depresja, smutek, apatia, wynikające z myśli o

niedoskonałości świata; sentymentalny pesymizm; chandra, spleen. Choć niekiedy uważa się,
że pojęcie to pochodzi z utworu

Cierpienia młodego Wertera

, napisanego przez prekursora

niemieckiego

romantyzmu

Johana Wolfganga Goethego

, właściwym jego twórcą jest inny

preromantyk niemiecki

Jean Paul

, właśc. Johann Paul Friedrich Richter.

W powieści Goethego weltschmerzu doświadcza Werter, tytułowy bohater. Objawia się on
stanami

melancholii

załamaniem

apatią

. Bohater widzi niedoskonałość świata, np.

niesprawiedliwe podziały społeczne, ale nie chce się ani do nich przystosować, ani się

przeciw nim zbuntować ("ból istnienia"). Próbuje więc uciekać najpierw w świat przyrody,
potem w świat literatury, by na końcu popełnić

samobójstwo

Weltschmerz jest bezsilnością wobec zła i absurdu świata, z którym nie można się pogodzić i
nie da się walczyć.
Werteryzm to (pochodząca od imienia bohatera powieści J.W. Goethego - Wertera) postawa
bohatera literackiego, charakteryzująca się nadmierną uczuciowością, skłonnością do marzeń
i egzaltacji, tendencją do poetyzacji rzeczywistości, buntem wobec obowiązujących zasad
oraz poczuciem bezsensu życia, tzw. "bólem istnienia".

Werteryzm stał się modą pod koniec XIX wieku. Młodzież tamtego okresu ubierała się a lá
Werter - nosiła niebieskie fraki i żółte kamizelki. Przez pewien czas sam Goethe tak się
ubierał. Oczarowani Werterem młodzi ludzie uznawali miłość za uczucie najważniejsze w
życiu, zachowywali się jak bohater powieści, czytali książki wymienione w utworze
("Odyseję", "Pieśni Osjana"). Niektórzy odbierali sobie życie tak jak Werter - popełniali
samobójstwo, strzelając sobie w głowę.

Werteryzm - Jest to postawa, charakteryzująca się określonym sposobem postrzegania
świata i specyficznym zachowaniem, utrwalona w literaturze i obyczajowości końca XVIII i
pierwszego dwudziestolecia XIX wieku. Pierwowzorem stały się losy tytułowego bohatera
powieści Johanna Wolfganga Goethego Cierpienia młodego Wertera.

Głównymi cechami werteryzmu były:

- nadmierna uczuciowość,

- widzenie rzeczywistości poprzez pryzmat marzeń i poezji,

- wielka, tragiczna miłość,

- niezgoda na panujące normy społeczne i moralne,

- pesymistyczne poczucie bezcelowości życia,

- poczucie wyjątkowego osamotnienia, wyobcowania i niezrozumienia

przez

otoczenie,

- melancholia,

- dostrzeganie zła świata.

Emocje te wyrażały się w tak zwanym „bólu istnienia” (niem. Weltschmerz), którego
punktem kulminacyjnym był gest samobójczy. Z werteryzmem wiązały się również liczne
utwory, powielające wykreowany przez niemieckiego pisarza wzorzec postawy, zwane
werteriadami.

W obyczajowości werteryzm przejawiał się poprzez modę na strój werterowski – niebieski
frak z żółtą kamizelką. Znalazło się również wielu naśladowców bohatera dzieła Goethego,
którzy popełniali samobójstwo w podobny sposób

jak

Werter. Natomiast poeci

romantyczni

stylizowali swoje biografie na jego wzór .

Werteryzm – pojęcie ogromnie ważne w dobie romantyzmu – to charakterystyczna dla tej
epoki postawa młodego człowieka, to moda, to pewien styl bycia, a nawet ubierania się.
Wywodzi się od powieści Goethego pt. Cierpienia młodego Wertera , powieści, która zyskała
sobie w owym czasie ogromna popularność. Fabuła utworu nie jest zawiła. Werter – młody,
wrażliwy i bardzo uczciwy człowiek wyjeżdża na wieś, by tam zaznać ukojenia po niezbyt
szczęśliwych perypetiach miłosnych w mieście. Tu, na wsi poznaje Lottę – słodką kobietę –
anioła. Rodzi się uczucie, w typowo romantycznej atmosferze: kwiaty, prezenty, spotkania i
cudowne rozmowy na łonie natury. Niestety Lotta jest już narzeczoną innego człowieka –
Alberta. Werter, miotany namiętnościami, znajduje się w ślepej uliczce. Ogromnie przeżywa
swój ból, swój konflikt z konwenansami tego świata. Wreszcie, po romantycznym
pożegnaniu, bohater pełen wewnętrznego rozdarcia popełnia samobójstwo strzelając do
siebie. Ta romantyczna historia poruszyła ówczesnych czytelników, którzy łączyli się z
bohaterem w jego duchowych zmaganiach, odczuwali niesprawiedliwość istniejących norm
społecznych, rozumiejąc tym samym decyzję odejścia od społeczeństwa. Werteryzm objawił
się w ogólnym zachwycie naturą, modą na strój (słynny niebieski frak i żółta kamizelka), a
nawet falą zanotowanych wówczas samobójstw. A zatem werteryzm oznaczał pewien model
zachowań: odczuwanie bólu świata, wybujałą uczuciowość,, patrzenie na rzeczywistość przez
pryzmat poezji i marzeń, wieczne niepogodzenie się ze światem i jego konwenansami, a także
poczucie wyobcowania wśród społeczności ludzkiej

Document Outline

"Cierpienia młodego Wertera"

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Koncepcja romantycznej miłości w Cierpieniach młodego Werter

więcej podobnych podstron

Cierpienia młodego Wertera werteryzm, bohater werteryczny, miłość rom

Document Outline