Koncepcja romantycznej miłości w Cierpieniach młodego Werter

Nadrzędnym tematem utworu jest miłość rozumiana jako uczucie idealne, platoniczne i nieszczęśliwe. Jak pisał J. W. Goethe w przedmowie do drugiego wydania powieści: .. Takiej miłości każdy młodzian czeka. Tak być kochaną chce każda dziewczyna. Uczucie Wertera musi pozostać nie spełnione, gdyż jego wybranka ma narzeczonego, którego prawdziwie kocha. Okoliczność ta, nie sprzyjająca rozwojowi sytuacji, sprawia, iż bohater przeżywa swoje uczucie w duszy i w myślach. Miłość do Lotty staje się dla Wertera najświętszą wartością, jedyną treścią jego życia i przyczyną głębokiego cierpienia. W liście do przyjaciela pisze:

"Nie znam już innej modlitwy jak do niej (...) wszystko dookoła widzę tylko w związku z nią (...). Nie widzę cierpieniu temu kresu prócz grobu".

Wszystkie wątki i epizody powieści podporządkowane zostały naczelnemu tematowi - miłości. Tragiczne, nie spełnione uczucie, prowadzić może do obłędu (opowieść Wertera o spotkaniu z szalonym), morderstwa (historia parobka, który zabił swego rywala) lub do do samobójczej śmierci (przypadek głównego bohatera). Miłość jest dla Wertera chorobą, uczuciem nie podlegającym ludzkiej woli; prawdziwi kochankowie, przeznaczeni sobie, nie mogą uciec przed swoim losem, ich dusze połączone zostały na zawsze. Żegnając się z Lottą, Werter zapewnia ją:

"Zobaczymy się znów (...) rozpoznamy pod wszystkimi postaciami."

Dla Wertera silne, namiętne, władające całą duszą i umysłem uczucie oznacza pełnię człowieczeństwa, najwyższe natężenie ludzkiego ducha, ale równocześnie stanowi siłę destrukcyjną, niszczącą psychikę zakochanego i sprowadzającą na niego nieszczęście. Przez swoją nieosiągalność Lotta stanowi idealny obiekt tak pojmowanego uczucia. Koncepcja romantycznej miłości, ukazana w "Cierpieniach młodego Wertera", znalazła żywy oddźwięk zarówno w literaturze romantyzmu, jak i w życiu obyczajowym epoki.

Ukazanie się "Cerpień młodego Wertera" znalazło żywy oddźwięk wśród czytelników i krytyków. Utwór doczekał się entuzjastycznych recenzji, ale i słów potępienia, głównie ze strony duchowieństwa. Powieść wywarła ogromny wpływ na życie obyczajowe epoki. Werter i Lotta znaleźli licznych naśladowców. Werteryzm stał się typowym rysem europejskiego romantyzmu.