111

4. KARTA PODSTAWOWYCH PRAW UNII EUROPEJSKIEJ

Przyjêta w Nicei, 7 grudnia 2000 r.

PREAMBU£A

Narody Europy w procesie tworzenia miêdzy sob¹ coraz œciœlejszej unii s¹ zdecydowane dzieliæ pokojow¹ przysz³oœæ

opart¹ na wspólnych wartoœciach.

Czerpi¹c inspiracjê ze swego dziedzictwa duchowego i moralnego, Unia jest zbudowana na nierozdzielnych, powszech-

nych zasadach ludzkiej godnoœci, wolnoœci, równoœci i solidarnoœci; jej podstaw¹ s¹ zasady demokracji i rz¹dów prawa.

Stawia ona jednostkê w centrum swoich dzia³añ przez ustanowienie obywatelstwa Unii i stworzenie strefy wolnoœci,

bezpieczeñstwa i sprawiedliwoœci.

Unia przyczynia siê do zachowania i rozwoju tych wspólnych wartoœci z poszanowaniem ró¿norodnoœci kultur i tradycji

narodów Europy, jak równie¿ to¿samoœci narodowych pañstw cz³onkowskich oraz organizacji ich w³adz publicznych na

szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym; d¹¿y do pobudzania zrównowa¿onego i sta³ego rozwoju oraz zapewnia

swobodny przep³yw osób, dóbr, kapita³u i us³ug oraz wolnoœæ przedsiêbiorczoœci.

W tym celu, w obliczu zmian w spo³eczeñstwie, postêpu spo³ecznego oraz rozwoju naukowego i technologicznego,

konieczne jest wzmocnienie ochrony podstawowych praw przez zawarcie ich w Karcie i spowodowanie w ten sposób, i¿

stan¹ siê bardziej widoczne.

Niniejsza Karta

potwierdza, z w³aœciwym uwzglêdnieniem uprawnieñ i zadañ Wspólnoty i Unii oraz zasady subsydiarno-

œci, prawa wynikaj¹ce zw³aszcza z konstytucyjnych tradycji i zobowi¹zañ miêdzynarodowych i wspólnych pañstwom

cz³onkowskim, traktatu o Unii Europejskiej, traktatów wspólnotowych, europejskiej konwencji o ochronie praw cz³owie-

ka i podstawowych wolnoœci, kart spo³ecznych przyjêtych przez Wspólnotê i Radê Europy oraz orzecznictwa Trybuna³u

Sprawiedliwoœci Wspólnot Europejskich i Europejskiego Trybuna³u Praw Cz³owieka.

Korzystanie z tych praw

obejmuje odpowiedzialnoœæ i obowi¹zki wobec innych osób, wspólnoty ludzkiej i przysz³ych

generacji.

Unia uznaje wiêc wymienione poni¿ej prawa, wolnoœci i zasady.

Rozdzia³ I

GodnoϾ

Artyku³ 1

Godnoœæ cz³owieka

Godnoœæ cz³owieka jest nienaruszalna. Nale¿y j¹ szanowaæ i chroniæ.

Artyku³ 2

Prawo do ¿ycia

1. Ka¿dy ma prawo do ¿ycia.

2. Nikt nie mo¿e byæ skazany na karê œmierci ani nie mo¿e nast¹piæ jej wykonanie.

Artyku³ 3

Prawo do integralnoœci osoby ludzkiej

1. Ka¿dy ma prawo do poszanowania swojej integralnoœci fizycznej i psychicznej.

2. W dziedzinie medycyny i biologii musz¹ byæ szanowane w szczególnoœci:

- swob

odna i œwiadoma zgoda osoby zainteresowanej, wyra¿ona zgodnie z procedur¹ okreœlon¹ przez prawo,

- zakaz praktyk eugenicznych, w szczególnoœci maj¹cych na celu selekcjê osób,

112

- zakaz wykorzystywania ludzkiego cia³a i jego poszczególnych czêœci jako Ÿród³a korzyœci finansowych,
- zakaz klonowania istot ludzkich w celu prokreacji.

Artyku³ 4

Zakaz tortur i nieludzkiego lub poni¿aj¹cego traktowania albo karania

Nikt nie bêdzie poddany torturom ani nieludzkiemu lub poni¿aj¹cemu traktowaniu albo karaniu.

Artyku³ 5

Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej

1. Nikt nie bêdzie trzymany w niewoli lub poddañstwie.

2. Nikt nie bêdzie zmuszony do œwiadczenia pracy przymusowej lub obowi¹zkowej.
3. Handel istotami ludzkimi jest zakazany.

Rozdzia³ II

Wolnoœci

Artyku³ 6

Prawo do wolnoœci i bezpieczeñstwa

Ka¿dy ma prawo do wolnoœci i bezpieczeñstwa osobistego.

Artyku³ 7

Poszanowanie ¿ycia prywatnego i rodzinnego

Ka¿dy ma prawo do poszanowania swojego ¿ycia prywatnego i rodzinnego, domu i komunikowania siê.

Artyku³ 8

Ochrona danych osobowych

1. Ka¿dy ma prawo do ochrony dotycz¹cych go danych osobowych.

2. Dane takie musz¹ byæ rzetelnie przetwarzane w okreœlonych celach za zgod¹ osoby zainteresowanej lub na innej

uzasadnionej podstawie prawnej. Ka¿dy ma prawo dostêpu do zebranych danych, które go dotycz¹, i prawo do spowo-

dowania ich skorygowania.

3. Przestrzeganie tych zasad podlega kontroli niezale¿nego organu.

Artyku³ 9

Prawo do zawarcia ma³¿eñstwa i prawo do za³o¿enia rodziny

Gwarantuje siê prawo do zawarcia ma³¿eñstwa i prawo do za³o¿enia rodziny zgodnie z ustawami krajowymi reguluj¹cymi

korzystanie z tych praw.

Artyku³ 10

Wolnoœæ myœli, sumienia i wyznania

1. Ka¿dy ma prawo do wolnoœci myœli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolnoœæ zmiany wyznania lub przekonañ

oraz wolnoœæ uzewnêtrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub

przekonañ przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynnoœci rytualne.

2. Uznaje siê prawo do odmowy s³u¿by wojskowej ze wzglêdów sumienia, zgodnie z ustawami krajowymi reguluj¹cymi

korzystanie z tego prawa.

Artyku³ 11

WolnoϾ wypowiedzi i informacji

1. Ka¿dy ma prawo do wolnoœci wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolnoœæ posiadania pogl¹dów oraz otrzymywania i
przekazywania informacji i idei bez ingerencji w³adz publicznych i bez wzglêdu na granice pañstwowe.
2. Szanowana jest wolnoœæ mediów i ich pluralizm.

113

Artyku³ 12

Wolnoœæ zgromadzania siê i stowarzyszania siê

1. Ka¿dy ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania siê i swobodnego stowarzyszania siê na wszystkich

poziomach, zw³aszcza w sprawach politycznych, zwi¹zkowych i obywatelskich, z którego wynika prawo ka¿dego do

tworzenia i przystêpowania do zwi¹zków zawodowych dla ochrony swoich interesów.
2. Partie polityczne na szczeblu europejskim przyczyniaj¹ siê do wyra¿ania opinii politycznych obywateli Unii.

Artyku³ 13

WolnoϾ sztuk i nauk

Sztuki i badania naukowe s¹ wolne od ograniczeñ. Szanowana jest wolnoœæ akademicka.

Artyku³ 14

Prawo do nauki

1. Ka¿dy ma prawo do nauki i dostêpu do szkolenia zawodowego i ustawicznego.

2. Prawo to obejmuje prawo do nieodp³atnej nauki obowi¹zkowej.

3. Szanowana jest wolnoœæ tworzenia placówek oœwiatowych z w³aœciwym poszanowaniem demokratycznych zasad i

prawo rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania dzieci zgodnie z w³asnymi przekonaniami religijnymi, filozoficz-
nymi i pedagogicznymi, zgodnie z ustawami krajowymi reguluj¹cymi korzystanie z takiej wolnoœci i prawa.

Artyku³ 15

WolnoϾ wyboru zawodu i prawo do zatrudnienia

1. Ka¿dy ma prawo do zatrudnienia i wykonywania zawodu swobodnie wybranego lub zaakceptowanego.

2. Ka¿dy obywatel Unii ma swobodê poszukiwania zatrudnienia, wykonywania pracy, korzystania z prawa przedsiêbior-

czoœci oraz œwiadczenia us³ug w ka¿dym pañstwie cz³onkowskim.

3. Obywatele krajów trzecich posiadaj¹cy zezwolenie na pracê na terytorium pañstw cz³onkowskich s¹ uprawnieni do
takich samych warunków pracy jak obywatele Unii.

Artyku³ 16

Wolnoœæ prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej

Uznaje siê swobodê prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej zgodnie z prawem wspólnotowym oraz prawem i praktyk¹

krajow¹.

Artyku³ 17

Prawo do w³asnoœci

1. Ka¿da osoba ma prawo do w³adania, u¿ywania, dysponowania i przekazania w drodze spadku swego mienia nabytego

zgodnie z prawem. Nikt nie mo¿e byæ pozbawiony swego mienia, chyba ¿e w interesie publicznym, w przypadkach i na

warunkach przewidzianych przez prawo, za uczciwym odszkodowaniem wyp³aconym w rozs¹dnym terminie. Korzystanie

z w³asnoœci mo¿e podlegaæ regulacji, jeœli jest to konieczne ze wzglêdu na interes ogólny.
2. W³asnoœæ intelektualna podlega ochronie.

Artyku³ 18

Prawo do azylu

Gwarantuje siê prawo do azylu z w³aœciwym poszanowaniem postanowieñ konwencji genewskiej z 28 lipca 1951 r. i

Protoko³u z 31 stycznia 1967 r. dotycz¹cych statusu uchodŸców oraz zgodnie z traktatem ustanawiaj¹cym Wspólnotê
Europejsk¹.

114

Artyku³ 19

Ochrona w razie usuniêcia z terytorium pañstwa, wydalenia lub ekstradycji

1. Wydalenia zbiorowe s¹ zakazane.

2. Nikt nie mo¿e byæ usuniêty z terytorium pañstwa, wydalony lub wydany w drodze ekstradycji do pañstwa, w którym

istnieje powa¿ne ryzyko, i¿ mo¿e byæ poddany karze œmierci, torturom lub innemu nieludzkiemu lub poni¿aj¹cemu trakto-

waniu albo karaniu.

Rozdzia³ III

Równoœæ

Artyku³ 20

Równoœæ wobec prawa

Ka¿dy jest równy wobec prawa.

Artyku³ 21

Niedyskryminacja

1. Zakazuje siê jakiejkolwiek dyskryminacji z takich powodów jak: p³eæ, rasa, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub

spo³eczne, cechy genetyczne, jêzyk, religia lub przekonania, opinie polityczne lub wszelkie inne, przynale¿noœæ do

mniejszoœci narodowej, maj¹tek, urodzenie, niepe³nosprawnoœæ, wiek lub orientacja seksualna.

2. W granicach stosowania traktatu ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹ i Traktatu o Unii Europejskiej, oraz bez

szkody dla szczegó³owych ich postanowieñ, zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja ze wzglêdu na obywatelstwo.

Artyku³ 22

Zró¿nicowanie kulturowe, religijne i jêzykowe

Unia szanuje zró¿nicowanie kulturowe, religijne i jêzykowe

Artyku³ 23

Równoœæ mê¿czyzn i kobiet

Nale¿y zapewniæ równoœæ mê¿czyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, ³¹cznie z zatrudnieniem, wykonywaniem pracy

i wynagrodzeniem.

Zasada równoœci nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu œrodków zapewniaj¹cych okreœlone korzy-

œci dla p³ci niedostatecznie reprezentowanej.

Artyku³ 24

Prawa dziecka

1. Dzieci maj¹ prawo do takiej ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra. Mog¹ one swobodnie wyra¿aæ swoje

pogl¹dy. Pogl¹dy te nale¿y braæ pod uwagê w sprawach ich dotycz¹cych, z uwzglêdnieniem ich wieku i stopnia dojrza-

³oœci.

2. We wszystkich dzia³aniach dotycz¹cych dzieci, podejmowanych przez w³adze publiczne lub instytucje prywatne,

pierwszeñstwo musz¹ mieæ najlepsze interesy dziecka.

3. Ka¿de dziecko ma prawo utrzymywania regularnie osobistych stosunków i bezpoœredniego kontaktu z obojgiem
rodziców, chyba ¿e jest to sprzeczne z jego interesami.

115

Artyku³ 25

Prawa osoby w podesz³ym wieku

Unia uznaje i szan

uje prawa osoby w podesz³ym wieku do godnego i niezale¿nego ¿ycia i uczestnictwa w ¿yciu spo³ecz-

nym i kulturalnym.

Artyku³ 26

Integracja osób niepe³nosprawnych

Unia uznaje i szanuje prawo osób niepe³nosprawnych do korzystania ze œrodków maj¹cych zapewniæ im niezale¿noœæ,
integracjê spo³eczn¹ i zawodow¹ oraz udzia³ w ¿yciu spo³ecznoœci.

Rozdzia³ IV

SolidarnoϾ

Artyku³ 27

Prawo pracowników do informacji i konsultacji w przedsiêbiorstwie

Pracownikom lub ich przedstawicielom nale¿y zagwarantowaæ, na odpowiednich poziomach, informacjê i konsultacjê we

w³aœciwym czasie w wypadkach i zgodnie z warunkami przewidzianymi w prawie wspólnotowym oraz w ustawach i
praktyce krajowej.

Artyku³ 28

Prawo do rokowañ i dzia³añ zbiorowych

Pracownicy i pracodawcy lub ich

organizacje maj¹, zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktyk¹ krajow¹,

prawo do negocjowania i zawierania uk³adów zbiorowych pracy na odpowiednich poziomach oraz, w razie konfliktu
interesów, do podejmowania dzia³añ zbiorowych w obronie swoich interesów, ³¹cznie z akcj¹ strajkow¹.

Artyku³ 29

Prawo dostêpu do s³u¿b zatrudnienia

Ka¿dy ma prawo dostêpu do bezp³atnej s³u¿by zatrudnienia.

Artyku³ 30

Ochrona w razie nieuzasadnionego zwolnienia z pracy

Ka¿dy pracownik ma prawo, zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktyk¹ krajow¹, do ochrony przed

nieuzasadnionym zwolnieniem z pracy.

Artyku³ 31

Sprawiedliwe i godne warunki pracy

1. Ka¿dy pracownik ma prawo do higienicznych, bezpiecznych i godnych warunków pracy.

2. Ka¿dy pracownik ma prawo do okreœlonego maksymalnego wymiaru czasu pracy, dziennych i tygodniowych okresów
wypoczynku oraz do corocznego p³atnego urlopu.

Artyku³ 32

Zakaz pracy dzieci i ochrona m³odocianych w miejscu pracy

Zatrudn

ianie dzieci jest zakazane. Minimalny wiek dopuszczenia do zatrudnienia nie mo¿e byæ ni¿szy od minimalnego

wieku zakoñczenia obowi¹zku szkolnego, bez szkody dla uregulowañ, które mog¹ byæ bardziej korzystne dla m³odocia-

116

nych, i z zastrze¿eniem ograniczonych wyj¹tków. M³odociani dopuszczeni do pracy musz¹ mieæ warunki pracy odpo-

wiednie ze wzglêdu na ich wiek i byæ chronieni przed eksploatacj¹ ekonomiczn¹ oraz jak¹kolwiek prac¹ mog¹c¹ naraziæ na
szkodê ich bezpieczeñstwo, zdrowie lub rozwój fizyczny, psychiczny, moralny i spo³eczny albo utrudniaj¹c¹ im naukê.

Artyku³ 33

¯ycie rodzinne i zawodowe

1. Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej i spo³ecznej.

2. W celu pogodzenia ¿ycia rodzinnego z zawodowym ka¿dy ma prawo do ochrony przed zwolnieniem z pracy z powo-

dów zwi¹zanych z macierzyñstwem i prawo do p³atnego urlopu macierzyñskiego oraz do urlopu wychowawczego po
urodzeniu lub adopcji dziecka.

Artyku³ 34

Zabezpieczenie spo³eczne i pomoc spo³eczna

1. Unia uznaje i szanuje uprawnienia do œwiadczeñ z ubezpieczenia spo³ecznego oraz do opieki spo³ecznej zapewniaj¹ce

ochronê w takich wypadkach jak: macierzyñstwo, choroba, wypadki przy pracy, zale¿noœæ lub podesz³y wiek, oraz w razie

utraty zatrudnienia, zgodnie z zasadami okreœlonymi w prawie wspólnotowym, ustawach i praktyce krajowej.

2. Ka¿da osoba zamieszka³a i poruszaj¹ca siê legalnie na terytorium Unii Europejskiej ma prawo do œwiadczeñ z zabezpie-

czenia spo³ecznego i korzyœci socjalnych zgodnie z prawem wspólnotowym oraz ustawami i praktyk¹ krajow¹.

3. W celu zwalczania spo³ecznej marginalizacji i ubóstwa Unia uznaje i szanuje prawo do pomocy spo³ecznej i pomocy

mieszkaniowej dla zapewnienia, zgodnie z procedurami okreœlonymi w prawie wspólnotowym oraz ustawach i praktyce
krajowej, godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczaj¹cych œrodków.

Artyku³ 35

Ochrona zdrowia

Ka¿dy ma prawo dostêpu do profilaktycznej opieki medycznej i prawo do korzystania z leczenia na warunkach ustalo-

nych w ustawach i praktyce krajowej. Przy okreœlaniu i wprowadzaniu w ¿ycie wszystkich polityk Unii i jej dzia³añ
zapewnia siê wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego.

Artyku³ 36

Dostêp do us³ug œwiadczonych w ogólnym interesie gospodarczym

Unia uznaje i szanuje zapewnienie dostêpu do us³ug œwiadczonych w ogólnym interesie gospodarczym na podstawie

ustaw i praktyki krajowej zgodnie z postanowieniami traktatu ustanawiaj¹cego Wspólnotê Europejsk¹ dla popierania

spójnoœci spo³ecznej i terytorialnej Unii.

Artyku³ 37

Ochrona œrodowiska

Wysoki poziom ochrony œrodowiska i poprawa jego jakoœci musz¹ staæ siê czêœci¹ sk³adow¹ polityk Unii i zapewnione
zgodnie z zasad¹ sta³ego rozwoju.

Artyku³ 38

Ochrona konsumentów

Polityka Unii zapewni wysoki poziom ochrony konsumentów.

Rozdzia³ V

Prawa obywateli

Artyku³ 39

Prawo g³osowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego

1. Ka¿dy obywatel Unii ma prawo g³osowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego w pañstwie

117

cz³onkowskim, w którym zamieszkuje, na takich samych zasadach jak jego obywatele.

2. Cz³onkowie Parlamentu Europejskiego wybierani s¹ w powszechnych i bezpoœrednich wyborach, w g³osowaniu
wolnym i tajnym.

Artyku³ 40

Prawo g³osowania i kandydowania w wyborach lokalnych

Ka¿dy obywatel Unii ma prawo g³osowania i kandydowania w wyborach lokalnych w pañstwie cz³onkowskim, w którym
zamieszkuje, na takich samych zasadach jak jego obywatele.

Artyku³ 41

Prawo do dobrej administracji

1. Ka¿da osoba ma prawo do tego, aby jej sprawy by³y za³atwiane przez instytucje i organa Unii bezstronnie, rzetelnie i w

rozs¹dnym terminie.
2. Prawo to obejmuje:
- prawo ka¿dej osoby do osobistego przedstawienia sprawy, zanim zostanie podjêty indywidualny œrodek mog¹cy negatyw-

nie wp³yn¹æ na jej sytuacjê;

- prawo ka¿dej osoby dostêpu do akt jej sprawy, z zastrze¿eniem poszanowania uprawnionych interesów poufnoœci

i tajemnicy zawodowej i handlowej;

- obowi¹zek administracji uzasadniania swoich decyzji.

3. Ka¿da osoba ma prawo do tego, aby Wspólnota naprawi³a, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla prawa pañstw

cz³onkowskich, wszelkie szkody wyrz¹dzone przez jej instytucje lub jej funkcjonariuszy przy wykonywaniu ich funkcji.

4. Ka¿da osoba mo¿e pisaæ do instytucji Unii w jednym z jêzyków traktatów i musi otrzymaæ odpowiedŸ w tym samym jêzyku.

Artyku³ 42

Prawo dostêpu do dokumentów

Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna zamieszka³a lub maj¹ca siedzibê zarejestrowan¹ w pañstwie cz³on-

kowskim ma prawo dostêpu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji.

Artyku³ 43

Ombudsman

Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna zamieszka³a lub maj¹ca siedzibê zarejestrowan¹ w pañstwie cz³on-

kowskim ma prawo zwracaæ siê do rzecznika praw obywatelskich Unii w wypadkach z³ego zarz¹dzania w dzia³alnoœci

instytucji lub organów Wspólnoty, z wyj¹tkiem Trybuna³u Sprawiedliwoœci i Trybuna³u Pierwszej Instancji w odniesieniu
do ich funkcji s¹dowej.

Artyku³ 44

Prawo petycji

Ka¿dy obywatel Unii i ka¿da osoba fizyczna lub prawna zamieszka³a lub maj¹ca siedzibê zarejestrowan¹ w pañstwie cz³on-

kowskim ma prawo petycji do Parlamentu Europejskiego.

Artyku³ 45

Wolnoœæ przemieszczania siê i zamieszkania

1. Ka¿dy obywatel Unii ma prawo do swobodnego poruszania siê i zamieszkania na terytorium pañstw cz³onkowskich.

2. Wolnoœæ poruszania siê i zamieszkania mo¿e byæ przyznana, zgodnie z traktatem ustanawiaj¹cym Wspólnotê Europejsk¹,

obywatelom krajów trzecich legalnie zamieszka³ym na terytorium pañstwa cz³onkowskiego.

Artyku³ 46

Ochrona dyplomatyczna i konsularna

Ka¿dy obywatel Unii korzysta na terytorium pañstwa trzeciego, gdzie pañstwo cz³onkowskie, którego jest obywatelem, nie

ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony przez s³u¿by dyplomatyczne i konsularne ka¿dego pañstwa cz³onkowskiego na

takich samych zasadach jak jego obywatele.

118

Rozdzia³ VI

Wymiar sprawiedliwoœci

Artyku³ 47

Prawo do skutecznego œrodka prawnego i do rzetelnego procesu s¹dowego

1. Ka¿dy, czyje prawa i wolnoœci zagwarantowane przez prawo Unii zosta³y naruszone, ma prawo do skutecznego œrodka

prawnego przed s¹dem zgodnie z warunkami okreœlonymi w niniejszym artykule.

2. Ka¿dy jest uprawniony do rzetelnego i publicznego procesu w rozs¹dnym terminie przed niezawis³ym i bezstronnym

s¹dem ustanowionym wczeœniej ustaw¹. Ka¿demu nale¿y zapewniæ mo¿liwoœæ uzyskania porady prawnej, obrony
i reprezentacji prawnej.
3. Zapewnia siê dostêp do pomocy prawnej osobom, które nie posiadaj¹ wystarczaj¹cych œrodków, jeœli jest ona koniecz-

na dla zapewnienia skutecznego dostêpu do wymiaru sprawiedliwoœci.

Artyku³ 48

Domniemanie niewinnoœci i prawo do obrony

1. Ka¿dy oskar¿ony korzysta z domniemania niewinnoœci a¿ do udowodnienia mu winy zgodnie z ustaw¹.

2. Ka¿demu oskar¿onemu gwarantuje siê poszanowanie prawa do obrony.

Artyku³ 49

Zasady legalnoœci i proporcjonalnoœci czynów zagro¿onych kar¹ i kar

1. Nikt nie mo¿e byæ uznany za winnego pope³nienia czynu polegaj¹cego na dzia³aniu lub zaniechaniu dzia³ania, które

wed³ug prawa krajowego lub prawa miêdzynarodowego nie stanowi³o czynu zagro¿onego kar¹ w czasie jego pope³nie-

nia. Nie bêdzie równie¿ wymierzona kara surowsza od tej, któr¹ mo¿na by³o wymierzyæ w czasie, gdy czyn zagro¿ony kar¹

zosta³ pope³niony. Jeœli prawo, które wesz³o w ¿ycie po pope³nieniu tego czynu, przewiduje karê ³agodniejsz¹, ta w³aœnie

kara ma zastosowanie.

2. Niniejszy przepis nie stanowi przeszkody w s¹dzeniu i karaniu jakiejkolwiek osoby za dzia³anie lub zaniechanie, które w

czasie jego pope³nienia stanowi³o czyn zagro¿ony kar¹ zgodnie z ogólnymi zasadami uznanymi przez wspólnotê naro-

dów.
3. S

urowoœæ kar nie mo¿e byæ nieproporcjonalna do czynu zagro¿onego kar¹.

Artyku³ 50

Zakaz ponownego s¹dzenia lub karania w postêpowaniu karnym za ten sam czyn karalny

Nikt nie bêdzie podlega³ ponownemu s¹dzeniu lub karaniu w postêpowaniu karnym za ten sam czyn karalny, w zwi¹zku

z którym zosta³ ju¿ uprzednio na terytorium Unii Europejskiej zgodnie z ustaw¹ uniewinniony lub skazany prawomocnym

wyrokiem.

Rozdzia³ VII

Postanowienia ogólne

Artyku³ 51

Zakres

1. Postanowienia niniejszej Karty maj¹ zastosowanie do instytucji i organów Unii z w³aœciwym uwzglêdnieniem zasady

subsydiarnoœci oraz do pañstw cz³onkowskich wy³¹cznie w zakresie, w jakim stosuj¹ prawo Unii. Maj¹ one wiêc obowi¹-

zek szanowaæ prawa, przestrzegaæ zasad i popieraæ ich stosowanie w granicach swoich uprawnieñ.
2. Niniejsza Karta

nie ustanawia ¿adnego nowego uprawnienia ani zadania dla Wspólnoty lub Unii ani nie zmienia

uprawnieñ i zadañ okreœlonych w traktatach.

Artyku³ 52

Zakres zagwarantowanych praw

1. Ka¿de ograniczenie korzystania z praw i wolnoœci uznanych w niniejszej Karcie musi byæ przewidziane przez ustawê z

poszanowaniem istoty ich treœci. Z zastrze¿eniem zasady proporcjonalnoœci ograniczenia mog¹ byæ wprowadzone wy-

³¹cznie wtedy, gdy s¹ konieczne i rzeczywiœcie realizuj¹ cele wynikaj¹ce z ogólnego interesu, uznane przez Uniê, lub

wynikaj¹ z potrzeby ochrony praw i wolnoœci innych osób.

119

2. Prawa uznane w niniejszej Karcie, których podstaw¹ s¹ traktaty Wspólnoty lub traktat o Unii Europejskiej, realizowane

s¹ na warunkach i w granicach okreœlonych w tych traktatach.
3. W zakresie, w jakim niniejsza Karta

zawiera prawa, które odpowiadaj¹ prawom zagwarantowanym w konwencji o

ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolnoœci, znaczenie i zakres tych praw s¹ zgodne z nadanymi im przez tê

konwencjê. Artyku³ ten nie stoi na przeszkodzie, aby prawo Unii zapewnia³o szersz¹ ochronê.

Artyku³ 53

Stopieñ ochrony

¯adne z postanowieñ niniejszej Karty nie bêdzie interpretowane jako ograniczaj¹ce lub podwa¿aj¹ce prawa cz³owieka

i podstawowe wolnoœci uznane, we w³aœciwych im obszarach zastosowania, przez prawo Unii i prawo miêdzynarodowe

oraz umowy miêdzynarodowe, których Unia, Wspólnota lub wszystkie pañstwa cz³onkowskie s¹ stronami, ³¹cznie z

europejsk¹ konwencj¹ o ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolnoœci, oraz przez konstytucje pañstw cz³onkow-

skich.

Artyku³ 54

Zakaz nadu¿ycia praw

¯adne z postanowieñ niniejszej Karty nie bêdzie interpretowane jako przyznaj¹ce prawo do podejmowania jakiejkolwiek

dzia³alnoœci lub realizacji jakiegokolwiek aktu maj¹cego na celu zniweczenie któregokolwiek z praw i wolnoœci uznanych

w niniejszej Karcie lub do ich ograniczenia w wiêkszym stopniu ni¿ jest to w niej przewidziane.