a r t y k u Å‚ t e c h n i c z n y d o s p i s u t r e Å› c i l u t y 2 0 1 3 ( 0 2 )
32
Anna Charkowska
Wstępny dobór nawiewników
Poprawny dobór rodzaju wentyla- ca się uwagę na następujące zagad-
Zasady
cji, nawiewników powietrza oraz spo- nienia:
sobu rozdziału powietrza prowadzi do 1. Rodzaj projektowanej wentylacji:
zapewnienia w wentylowanym po- " mieszajÄ…ca
projektowania
mieszczeniu prawidłowego przepływu " wyporowa
powietrza i wentylacji (bez stref mar- " laminarna
twych, charakteryzujÄ…cych siÄ™ bezru- 2. Typ pomieszczenia:
nawiewu
chem lub powolnym przepływem po- " komfortowe
wietrza lub obszarów z prędkością " produkcyjne
powietrza powodującą odczucia prze- " specjalne (np. obiekty służby zdro-
 nawiewniki powietrza cz.1
ciągu), odprowadzenia zysków ciepła wia, muzea, pomieszczenia dla zwie-
lub wilgoci, rozcieńczenia zanieczysz- rząt)
czonego powietrza pyłami lub gazami, 3. Lokalizacja nawiewnika:
aż do uzyskania dopuszczalnej ich kon- " ściana
Prawidłowo dobrane, charakteryzujące się optymalnymi parametrami
centracji w powietrzu. " sufit
pracy, adekwatnymi do rodzaju pomieszczenia, jego wielkości oraz
" podłoga
przeznaczenia, nawiewniki powietrza sÄ… istotnymi elementami instalacji
W trakcie doboru nawiewników zwra- 4. Wymiary pomieszczenia.
wentylacji lub klimatyzacji, kształtującymi nie tylko przepływ powietrza,
ale także komfort cieplny oraz akustyczny w pomieszczeniu. Prędkość
tworzą wspólnie granice między obsługiwa-
i temperatura powietrza nawiewanego muszą być dobrane tak, aby nie
nym pomieszczeniem i systemem rozprowa-
wywoływały odczucia chłodu, nadmiernego ciepła lub przeciągu...
dzenia powietrza [5].
Parametry pracy nawiewników
Nawiewniki i rozdział powietrza bywania ludzi. Natomiast wywiewnik to urzą-
zgodnie z prawem& dzenie, przez które powietrze opuszcza ob- W trakcie doboru nawiewników powietrza
sługiwane pomieszczenie. uwzględnia się m.in. takie parametry, jak:
Odzwierciedlenie wyżej wymienionych funk- Pojęciem nierozłącznie związanym z nawiew- " strumień powietrza nawiewanego (objęto-
cji nawiewników zostało uwzględnione nikami, wywiewnikami i ich pracą jest tzw. ściowy lub masowy),
w ich definicji, zamieszczonej w normie rozdział powietrza, czyli rozprowadzenie po- " temperaturę powietrza nawiewanego,
PN-EN 12792: 2006 [5], zgodnie z którą: na- wietrza w pomieszczeniu w sposób zapew- " różnicę temperatury powietrza pomiędzy
wiewnik powietrza to uzbrojony otwór, przez niający określone warunki, takie jak wielkość powietrzem w pomieszczeniu a powietrzem
który powietrze dopływa do obsługiwane- wymiany powietrza, ciśnienie, czystość, tem- nawiewanym,
go pomieszczenia, jego konstrukcja ma za- peraturę, wilgotność, prędkość powietrza " zasięg strugi powietrza nawiewanego,
pewnić utrzymanie określonych warunków i poziom dz
więku, w określonej strefie tego " prędkość efektywną wypływu powietrza
komfortu w zakresie temperatury, prędkości, pomieszczenia, osiągane zazwyczaj za po- z nawiewnika,
Nawiewniki wyporowe okrągłe
wilgotności i poziomu dz
więku w strefie przy- mocą nawiewników i wywiewników, które " prędkość zamierania określaną w nawie-
* dr inż. Anna Charkowska, Zakład Klimatyzacji i Ogrzewnictwa, Politechnika Warszawska
Fot. Fläkt Bovent
a r t y k u Å‚ t e c h n i c z n y d o s p i s u t r e Å› c i l u t y 2 0 1 3 ( 0 2 )
33
1 Typowy zakres Wartość standardowa
Oznaczenie na rysunku
Przegroda
odległości pomiędzy odległości pomiędzy
odległości pomiędzy
pomieszczenia
przegrodÄ… a SPL (m) przegrodÄ… a SPL (m)
przegrodÄ… a SPL
podłoga
A 0,00-0,20 0,05
(dolna granica)
podłoga
B 1,30-2,00 1,80
(górna granica)
okna i drzwi
C 0,50-1,50 1,00
zewnętrzne
urzÄ…dzenia grzewcze,
wentylacyjne D 0,50-1,50 1,00
i klimatyzacyjne
ściany zewnętrzne E 0,15-0,75 0,50
ściany wewnętrzne F 0,15-0,75 0,50
drzwi, strefa ciągów specjalne
G - 1
Rys. Granice strefy przebywania ludzi [6]
komunikacyjnych, itp. uzgodnienia
1
Tabela Wymiary wyznaczajÄ…ce strefÄ™ przebywania ludzi (SPL) [6]
Zgodnie z zaleceniami zamieszczonymi w [1] Ocena pracy wentylacji
wanej strudze powietrza, nia ludzi (SPL) oraz prędkości powietrza. powinno się dobrać nawiewnik o poziomie
" prędkość powietrza w strefie przebywania Poza prawidłowym określeniem strumie- mocy akustycznej niższej o około 5 dB od do- W pomieszczeniach komfortowych należy
ludzi, nia powietrza nawiewanego i jego zasię- puszczalnej wartości poziomu dz
więku, a w zapewnić wymagane parametry powietrza
" ugięcie strugi nawiewanej, gu, uznaje się, że nawiewnik jest dobrany po- obliczeniach uwzględnić zdolność pomiesz- w strefie przebywania ludzi, co oznacza, że
" stopień indukcji powietrza z pomieszczenia, prawnie, jeżeli [2]: czenia do absorpcji dz
więku. nie gwarantuje się spełnienia warunków
" stratę ciśnienia powietrza podczas przepły- 1. prędkość zamierania nie przekracza do-
wu przez nawiewnik, puszczalnej prędkości w strefie przebywania
Strumień zimny "Ś (1) <0 K Strumień ciepły
" poziom mocy akustycznej nawiewnika. ludzi,
rozdział powietrza
prędkość efektywność
"Åš (1) pomieszczenie pomieszczenie
efektywna (2) wentylacji niskie wysokie
W niektórych katalogach podawana jest 2. różnica temperatury pomiędzy temperatu-
>1,5 m/s 0,9÷1,1 <10 K 0,8÷1 niezalecany
także różnica temperatury pomiędzy powie- rą powietrza w strumieniu w odległości rów-
strumień z poziomą
>15 lub
trzem nawiewanym a powietrzem w strefie nej zasięgowi a powietrzem w strefie przeby- indukcją (4)
<0,5 m/s 0,7÷0,9 0,4÷0,8 niezalecany
20 K
przebywania ludzi oraz różnica temperatury wania ludzi nie przekracza wartości przyjętej
<10 K 0,6÷0,8
strumień pionowy wszystkie
0,9÷1,1 0,8÷1 (3)
pomiędzy powietrzem w osi strugi w odległo- tolerancji dla temperatury wewnętrznej,
z indukcjÄ… nawiewniki
>15 K 0,4÷0,8
ści równej zasięgowi nawiewnika a powie- 3. poziom mocy akustycznej nie przekracza
wentylacja wyporowa 1,0÷2 0,2÷0,7 niezalecany
trzem w strefie przebywania ludzi. dopuszczalnego natężenia dz
więku w po-
(1)
 różnica pomiędzy temperaturą powietrza nawiewanego i temperaturą powietrza w strefie
przebywania ludzi
W przypadku wentylacji wyporowej dodat- mieszczeniu.
(2)
 prędkość odniesiona do powierzchni efektywnej (netto) nawiewnika, czyli sumy wszystkich
kowo należy zwrócić uwagę na istotne dla Dopuszczalna prędkość powietrza w SPL za-
powierzchni nieosłoniętych obszarów, przez które powietrze wypływa z nawiewnika [5]
(3)
 stosując tę wartość, rozumie się, że nawiewniki są wyposażone w sterowane urządzenia
tego typu instalacji następujące parame- leży od przeznaczania budynku, a właści-
do zmiany geometrii wypływu lub kierownice powodujące ruch wirowy. Jeśli stosowane są
try: gradient temperatury i strefę oddziały- wie od przewidywanej aktywności fizycznej
nawiewniki o stałej geometrii wypływu, ich działanie ogranicza się tylko do ogrzewania
(nie do chłodzenia), a ich dobór powinien być prawidłowy i staranny, z uwzględnieniem "Ś
wania. użytkowników (praca lekka, średnia lub cięż-
(4)
 nawiewnik indukcyjny  powietrze pierwotne wypływające z nawiewnika indukuje strumień
Strefa oddziaływania strumienia to termin ka) i okresu obliczeniowego (lato, zima). War-
powietrza z obsługiwanego pomieszczenia (powietrze wtórne) w taki sposób, aby pojawił się
wysoki stopień mieszania powietrza z tych dwóch z
ródeł; takie urządzenie nie zawiera żadnych
stosowany do określenie strefy działania na- tości zalecane podane są w dwóch krajo-
elementów do uzdatniania powietrza [5]
wiewników wyporowych, w której przekro- wych normach: PN-78/B-03421 [4] oraz PN-EN
2
Tabela Przykładowe wielkości efektywności wentylacji dla wentylacji mieszającej
czone są dopuszczalne wartości temperatury 15251:2007 [7]. Dla pracy lekkiej w praktyce
i wyporowej [6]
oraz prędkości powietrza w strefie przebywa- projektowej przyjmowana jest wartość 0,2 m/s.
a r t y k u Å‚ t e c h n i c z n y d o s p i s u t r e Å› c i l u t y 2 0 1 3 ( 0 2 )
34
w ośrodku powietrznym będącym w stanie grody budowlanej w wyniku podciśnienia,
względnego bezruchu i w przestrzeni nie- powodującego wydłużenie strumienia po-
ograniczonej powierzchniami przegród bu- wietrza nawiewanego.
dowlanych pomieszczenia (także stosuje się Inny podział strumieni powietrza związany
nazwę  bez oddziaływania sufitu ), jest z temperaturą powietrza nawiewanego
" półograniczony (przyścienny, przylepio- w porównaniu z temperaturą powietrza
ny), który rozwija się wzdłuż powierzchni ścia- w strefie przebywania ludzi. Z tego wzglę-
ny lub sufitu, przy opisie strumienia półograni- du nawiewane strumienie powietrza dzie-
czonego uwzględnia się efekt Coandy, który li się na:
pojawia się, gdy odległość górnej krawędzi " izotermiczne  o temperaturze równej tem-
kratki od sufitu d" 0,3 m, występuje wówczas peraturze powietrza w pomieszczeniu w SPL,
zjawisko przylepiania się strumienia do prze- " nieizotermiczne  o temperaturze różnej od
Nawiewnik SWIFT C  sufitowy wirowy
komfortu poza jej granicami. Także w tej stre- Klasyfikacja
fie przeprowadzane sÄ… pomiary dotyczÄ…ce strumieni
kryteriów komfortu cieplnego. nawiewanego
Zgodnie z zapisem w normie PN-EN powietrza
13779:2008 [6] strefa przebywania ludzi jest
to zawarty w pomieszczeniu obszar, które- Podczas napły-
go płaszczyzny boczne są odległe od po- wu powietrza wen-
wierzchni wewnętrznych przegród budow- tylacyjnego do
lanych o parę do parunastu centymetrów, pomieszczenia
zależnie od przeznaczenia pomieszczenia wypełnionego po-
1 1
(tabela , rys. ). wietrzem powstaje
Do opisu pracy wentylacji  nawiewu i spo- strumień zatopio-
sobu rozdziału powietrza, stosuje się pojęcie ny, który w techni-
 efektywność wentylacji . ce wentylacyjnej
Jest ono zwiÄ…zane z rodzajem wentylacji nazywany jest po
(mieszajÄ…ca lub wyporowa) i wzajemnym prostu strumieniem
rozmieszczeniem nawiewników i wywiewni- powietrznym [3].
ków w pomieszczeniu. Służy do opisu zależ- W zależności od
ności pomiędzy stężeniem zanieczyszczeń kształtu rozwijają-
powietrza w powietrzu nawiewanym do cego siÄ™ strumie-
pomieszczenia a ich stężeniem w powie- nia powietrznego,
trzu wywiewanym i wewnętrznym w stre- zdefiniować moż-
fie oddychania ludzi, znajdującej się we- na strumień [3]:
wnątrz SPL. " swobodny, który
2
W tabeli zamieszczono przykładowe wiel- po wypływie
kości efektywności wentylacji dla wentylacji z otworu nawiew-
mieszajÄ…cej i wyporowej. nego rozwija siÄ™
Fot. Swegon
RekLama
a r t y k u Å‚ t e c h n i c z n y d o s p i s u t r e Å› c i l u t y 2 0 1 3 ( 0 2 )
35
Kryteria doboru nawiewników
Krotność
Typ Nawiewniki Nawiewniki
W [9] zamieszczono wykresy ułatwiające wstępny dobór bywania ludzi rozpoczyna się w odległości 0,2 m
wymiany Nawiewni- Anemo-
insta- Kratki szczelino- z płytą per-
powietrza ki wirowe staty
rodzaju nawiewników, zależnie od jednostkowego ob- od ścian wewnętrznych, 0,5 m od ścian zewnętrznych
lacji we forowanÄ…
(h-1)
ciążenia chłodniczego pomieszczenia i wysokości po- z oknami, a jej wysokość wynosi 1,8 m. Znajdujące się
CAV + + + + + + + + + +
2 4
d" 10
mieszczenia (rys. ) oraz wysokości wylotu strumienia w tabeli klasy komfortu TQ1 oraz TQ2 związane są ze
VAV + + + + + +
3
powietrza z nawiewnika (rys. ). W [10] znajdujÄ… siÄ™ na- wskaz
nikiem komfortu cieplnego PPD  przewidywanym
CAV - + + (*) + + + + + +
10-20
tomiast zalecenia dla systemów wentylacji mieszającej odsetkiem osób niezadowolonych z warunków cieplnych
VAV - + + (*) + + + +
wiążące krotność wymian powietrza, typ instalacji otoczenia (ang.: Predicted Percentage of Dissatisfied).
CAV - - + + - -
20-30
(o stałym CAV lub zmiennym wydatku powietrza VAV) Do ich zdefiniowania przyjęto następujące wartości gra-
VAV - - + + - -
z rodzajem nawiewników, z zastrzeżeniem, że dobór do- niczne:
(*)
 nawiew poziomy, naprzemienny
tyczy pomieszczeń o wysokości do 4,0 m, a tabela zosta- " klasa komfortu TQ1: PPD < 10%
+ + - szczególnie zalecane
+ - zalecane
3
ła przygotowana dla produktów [10]  tabela . W [11] " klasa komfortu TQ2: PPD = 10%
- - niezalecane
znajdują się jeszcze inne zalecenia ułatwiające wstęp- " klasa komfortu TQ3: PPD = 20%
3
Tabela Wstępny dobór rodzaju nawiewników powietrza dla wentylacji
ny dobór i rozmieszczenie nawiewników powietrza w za- Wymagania stawiane klasie TQ1 w odniesieniu do wskaz
-
mieszającej dla pomieszczeń o wysokości do 4,0 m [10]
leżności od obciążenia chłodniczego pomieszczenia od- nika PPD, odpowiadają klasie komfortu według normy
niesionego do jednostkowej powierzchni podłogi [W/m2] PN-EN 15251:2007 określonej dla pomieszczeń kategorii II
4
(tabela ). Podane w tabeli wartości odnoszą się do po- (dawniej B) o normalnym poziomie oczekiwań; rekomen-
Maksymalne zyski ciepła [W/m2]
System wentylacji
i chłodzenia
klasa komfortu TQ1 klasa komfortu TQ2 mieszczeń o wysokości około 2,8 m, w których strefa prze- dowanym dla budynków nowych i modernizowanych.
System powietrzny
Wentylacja mieszajÄ…ca
Umieszczenie nawiewników:
na suficie 60 80
na ścianie wewnętrznej 40 60
na ścianie zewnętrznej 50 70
pod parapetem 50 70
Wentylacja wyporowa
na podłodze 30 35
na ścianie ł 0,6 m nad podłogą 35 40
System wodny
ścienne zespoły indukcyjne 50 70
wentylokonwektory ścienne 50 70
sufit chłodzący  promieniowanie:
wentylacja mieszajÄ…ca 100 120
wentylacja wyporowa 70 (1) 85
sufit chłodzący  konwekcja:
wentylacja mieszajÄ…ca 70 85
wentylacja wyporowa 50 (1) 60
(1)
Zalecane maksymalne zyski ciepła przy wentylacji 20 W/m2 (nawiew
powietrza nie schłodzonego)
4
Tabela Zalecane maksymalne wartości zysków ciepła przy różnych
systemach wentylacji i chłodzenia (z wykorzystaniem systemów
2 3
powietrznych oraz wodnych) [11] Rys. maksymalne wartości odprowadzanego Rys. maksymalne wartości odprowadzanego
jednostkowego obciążenia chłodniczego przy jednostkowego obciążenia chłodniczego przy
zachowaniu warunków komfortu cieplnego [9] zachowaniu warunków komfortu cieplnego [9]
a r t y k u Å‚ t e c h n i c z n y d o s p i s u t r e Å› c i l u t y 2 0 1 3 ( 0 2 )
36
powietrza nawiewanego w kierunku ścian, 4. PN-78/B-03421, Wentylacja i klimatyza-
lecz przeciwnie  od ściany do wnętrza po- cja  Parametry obliczeniowe powietrza we-
mieszczenia. Trzeba także starać się zacho- wnętrznego w pomieszczeniach przeznaczo-
wać zgodność kierunku nawiewu z natural- nych do stałego przebywania ludzi
nym ruchem powietrza, wywołanym przez 5. PN-EN 12792: 2006, Wentylacja budynków 
z
ródła ciepła (grzejniki, konwektory itp.). Symbole, terminologia i oznaczenia na rysun-
Aby uzyskać optymalny przepływ powie- kach.
trza najlepiej byłoby, aby sufit był poziomy 6. PN-EN 13779:2008, Wentylacja budynków
oraz jednolity. Należy upewnić się, że w za- niemieszkalnych - Wymagania dotyczące
sięgu nawiewu nie znajdują się przeszkody, właściwości instalacji wentylacji i klimatyzacji
jak np: belki, elementy konstrukcyjne, ele- 7. PN-EN 15251:2007 (ang.), Kryteria środo-
Nawiewnik talerzowy
menty instalacji oświetleniowej. W przeciw- wiska wewnętrznego, obejmujące warun-
nym razie podczas planowania rozmieszcze- ki cieplne, jakość powietrza wewnętrznego,
wietrza powinno się wziąć pod uwagę takie nia nawiewników należy je uwzględnić, gdyż oświetlenie i hałas
ich rozmieszczenie, aby uzyskać równomierny strumień nawiewanego powietrza może 8. PN-EN ISO 7730:2006 Ergonomia środowi-
przepływ powietrza przez cały wentylowany zmieniać swój kierunek pod wpływem prze- ska termicznego  Analityczne wyznacza-
obszar z uniknięciem stref martwych i stref szkód. nie i interpretacja komfortu termicznego z
Nawiewnik podłogowy
o zbyt wysokiej prędkości powietrza. zastosowaniem obliczania wskaz
ników PMV
Np. w przypadku anemostatów sufitowych Literatura i PPD oraz kryteriów lokalnego komfortu ter-
temperatury temperaturze powietrza w po- (okrągłych z radialnym wypływem powietrza 1. www.venture.pl micznego
mieszczeniu w SPL. lub kwadratowych z wypływem powietrza 2. Isańska-Ćwiek A., Napiórkowska A., Na- 9. Recknagel H., Sprenger E., Schramek E.R.,
Strumienie nieizotermiczne dzieli siÄ™ z ko- w czterech kierunkach) powinno siÄ™ w miarÄ™ wiewniki powietrza w instalacjach wentyla- Kompendium wiedzy: Ogrzewnictwo, klima-
lei na: chłodzące  o temperaturze powie- możliwości rozmieścić je regularnie, uzysku- cyjnych i klimatyzacyjnych, Chłodnictwo&Kli- tyzacja, Ciepła woda, chłodnictwo, Wyd.
trza niższej niż temperaturze powietrza w po- jąc w przybliżeniu jednakowy we wszystkie matyzacja, nr 3/2007 Omni Scala. Wrocław, 2008
mieszczeniu w SPL i grzejne  o temperaturze strony zasięg strumieni powietrza. 3. Malicki M., Wentylacja i klimatyzacja, PWN, 10. www.trox.pl
powietrza wyższej od temperatury powietrza W [1] zaleca się, aby nie kierować strumienia Warszawa, 1980 11. Teoria, Swegon
w pomieszczeniu w SPL.
Kształt otworu wylotowego powietrza
z nawiewnika oraz jego budowa wpływa-
ją na kształt strumienia powietrza wpły-
wajÄ…cego do pomieszczenia.
Z tego powodu rozróżnia się strumienie: osio-
wo-symetryczne, liniowe płaskie, wachlarzo-
we promieniowe, niepełne wachlarzowe,
stożkowe, wirowe.
Rozmieszczenie nawiewników
W trakcie projektowania rozdziału powietrza,
Nawiewnik kanałowy z dyszami IBIS Nawiewnik liniowy NLW
przy planowaniu lokalizacji nawiewników po-
Fot. BSH klima
Fot. BSH klima
Fot. Swegon
Fot. Fläkt Bovent