M
A
R
Z
E
C
2
0
0
7
Monitor Wielkopolski MARZEC 2007
9
www.monitorwielkopolski.com.pl p r obl emy s poł ec z ne
Alkohol przeciw życiu&
lkohol jest teratogenem, któ- Za podstawowe zasady
ry ma wpływ na rozwijający
pracy z dziećmi z FAS
Termin Alkoholowy Zespół Płodowy  Fetal Alcohol Syndrome (FAS)
się płód, gdy ciężarna kobie-
czy FAE uważa się:
ta spożywa alkohol. To, czy został użyty po raz pierwszy w roku 1973 przez amerykańskich naukowców K. L. Jonesa i D. W. Smi-
Adziecko będzie miało cechy " wczesne rozpoczęcie treningu
tha. Nazwą tą okreS
lono zespół nieprawidłowoS
ci stwierdzanych u niektórych dzieci matek alkoholi-
charakterystyczne dla zespołu FAS, za- umiejętnoS
ci społecznych, koncentrację
czek. Popularnie na okreS
lenie tego syndromu stosuje się skrót FAS pochodzący od pierwszych liter
leży od iloS
ci wypijanego alkoholu. na nauczeniu wykonywania czynnoS
ci
Mózg rozwija się przez cały okres ciąży nazwy Fetal Alcohol Syndrome. FAS zaliczany jest do grupy fizycznych i umysłowych zaburzeń wro- życia codziennego;
i narażenie go na działanie alkoholu " ustalenie kilku prostych zasad;
dzonych spowodowanych piciem alkoholu przez ciężarną kobietę.
w jakimkolwiek momencie ciąży może używanie tych samych wyrażeń do przy-
wpłynąć na jego rozwój. pominania dziecku o obowiązujących
Narażenie płodu na działanie alkoho- Pełnoobjawowy Fetal Alcohol Syndrome spełnia 4 kryteria diagnostyczne: regułach np.  To jest Twoje łóżko i to
lu może spowodować  ukrytą niepełno- jest to miejsce, w którym powinieneS

opóx
niony wzrost  zarówno przed jak i po urodzeniu;
sprawnoS
ć , która ujawniać będzie się się znalex
ć , ilustrowanie kierowanych
stałe uszkodzenie mózgu, którego skutkiem są zaburzenia neurologiczne, opóx
niony rozwój, osła-
w zachowaniach dziecka. Wiele dzieci do dziecka instrukcji;
ma uszkodzony mózg i nie ujawnia żad- bienie intelektu, zaburzenia zachowania i uczenia się; " upewnienie się, że dziecko rozumie
nych dysmorfologicznych objawów, kierowane do niego wskazówki; powtó-
charakterystyczne rysy twarzy: małe oczodoły, krótki nos, płaska twarzoczaszka, wąska górna
charakterystycznych dla pełnoobjawo- rzenie przez dziecko skierowanych
warga, mała szczęka;
wego FAS, co powoduje, że nie są trak- do niego słów;
towane jak osoby zaburzone. spożywanie alkoholu przez matkę w czasie ciąży. " ustalenie rozkładu dnia, rytmu sta-
Na wystąpienie u dziecka Alkoholo- łych zajęć, tak aby dziecko z FAS było
wego Zespołu Płodowego ma wpływ w stanie przewidzieć nadchodzące wy-
CzęS
ciowo spełnione ww. kryteria mogą prowadzić do diagnozy następujących zaburzeń:
wiele czynników. darzenia i zajęcia;
Są to między innymi: Fetal Alcohol Effect (FAE)  alkoholowy efekt płodowy. " podawanie dziecku rozmaitych
" częstotliwoS
ć spożywania alkoho- przykładów ilustrujących występowanie
Alcohol Related Neurodevelopmental Disorder (ARND)  poalkoholowe zaburzenia rozwoju układu
lu; związków przyczynowo-skutkowych;
nerwowego.
" iloS
ć alkoholu spożytego przez ko- " ustalenie niezmiennego przebiegu
bietę w trakcie ciąży; Fetal Alcohol Related Conditions (FARC)  poalkoholowe S
rodowisko dla rozwoju płodu. spożywania posiłków czy zasypiania
" stadium rozwoju płodu w momen- w celu wyeliminowania nieprzewidywal-
Alcohol Related Birth Defects (ARBD)  poalkoholowy defekt urodzeniowy.
cie narażenia na wpływ alkoholu; nych zachowań dziecka i typowych dla
" faza ciąży, w trakcie której kobieta dzieci z FAS kłopotów ze snem;
spożywa najwięcej alkoholu; " dzielenie pracy, której wykonania
U
d
z
i
e
c
i
n
a
j
m
ł
o
d
s
z
y
c
h
" stan odżywienia kobiety w ciąży; Osoby poddane działaniu alkoholu U dzieci najmłodszych szczególną z nawiązywaniem kontaktów między- mi technikami pracy pozwoliłoby real- wymagamy od dziecka, na małe kroki,
t
r
u
d
n
o
S

c
i
z
:
" przyjmowanie przez kobietę w cią- w życiu płodowym mają trudnoS
ci z: uwagę zwracają problemy z karmieniem, ludzkich. nie ocenić możliwoS
ci dzieci na płasz- tak aby dziecko nie czuło się przygnie-
m
y
S

l
e
n
i
e
m
a
b
s
t
r
a
k
c
y
j
n
y
m
O
k
r
e
s
d
o
j
r
z
e
w
a
n
i
a
ży innego rodzaju S
rodków psychoak- " myS
leniem abstrakcyjnym  abs- nadmierną drażliwoS
cią i zaburzeniami Okres dojrzewania odznacza się sła- czyx
nie szkoły i życia społecznego. cione nadmiarem pracy; aby praca nie
tywnych; trakcyjne myS
lenie stanowi niewidzialną rytmu snu. bą zdolnoS
cią właS
ciwej oceny sytuacji, Kluczem do przynoszącej efekty pra- wydawała mu się niemożliwa do wyko-
W
w
i
e
k
u
p
r
z
e
d
s
z
k
o
l
n
y
m
" czynniki genetyczne w odniesieniu podstawę funkcjonowania S
wiata; W wieku przedszkolnym akcentuje problemami z myS
leniem abstrakcyjnym cy z dziećmi z FAS lub FAE jest konse- nania;
m
y
S

l
e
n
i
e
m
p
r
z
y
c
z
y
n
o
w
o
-
s
k
u
t
k
o
-
do płodu; " myS
leniem przyczynowo-skutko- się nadmierną aktywnoS
ć, rozkojarzenie oraz bardzo niską umiejętnoS
cią samo- kwencja, różnorodnoS
ć, zwięzłoS
ć i wy- " ustalanie granic i konsekwentne
w
y
m
,
w
y
o
b
r
a
x

n
i
ą
" czynniki genetyczne w odniesieniu wym, wyobrax
nią  osoby z FAS/E nie i kapryS
noS
ć dzieci z FAS. Okres ten dzielnego rozwiązywania problemów trwałoS
ć. Rodzice muszą pamiętać ich wymaganie;
do kobiety w ciąży; potrafią wyobrazić sobie tego, czego nie przynosi także ujawnienie się zaburzeń i podejmowania decyzji. o wytrwałym, ciągłym powtarzaniu dzie- " zauważanie i komentowanie po-
" ogólny stan zdrowia kobiety w cią- doS
wiadczyły; w zakresie koordynacji ruchowej. We- Wiele dzieci z Alkoholowym Zespo- ciom swoich komunikatów. prawnego zachowania dziecka;
u
o
g
ó
l
n
i
a
n
i
e
m
ży. " uogólnianiem  brakuje im pla- dług relacji rodziców i opiekunów dzie- łem Płodowym nie kończy szkoły. Ich Istotnym elementem pracy z dziećmi " unikanie gróx
b w rozmowach
stycznoS
ci w procesie myS
lenia, tak więc ci z FAS są nadmiernie drażliwe,  w peł- proces integracji ze społeczeństwem zo- jest zapewnienie stałoS
ci i konsekwen- z dziećmi;
FAS w pigułce:  jeS
li zmieniasz częS
ć rutyny, musisz nej gotowoS
ci , są  żywym srebrem , staje mocno osłabiony. cji w otoczeniu. Konsekwencja powin- " zaznajomienie dziecka z ewentual-
W
ż
y
c
i
u
d
o
r
o
s
ł
y
m
" Nie istnieje bezpieczna dawka al- stworzyć całkowicie nową rutynę; wymagają dozoru przez całą dobę. Ro- W życiu dorosłym osoby te odczuwa- na charakteryzować zarówno zachowa- nymi konsekwencjami złego zachowania;
c
z
a
s
e
m
koholu, którą można spożywać w czasie " czasem  poczuciem czasu, godzi- dzice akcentują również fakt, iż dzieci ją istotne trudnoS
ci ze znalezieniem nia, jak i wypowiedzi ludzi z najbliższe- " stosowanie technik relaksacyjnych,
ciąży bez ujemnego skutku na dziecko. ny, dopasowaniem pewnych czynnoS
ci nie są w stanie pojąć związków przyczy- i utrzymaniem pracy. Często są funkcjo- go otoczenia dziecka. szczególnie w przypadku przeciążenia
" FAS jest wiodącą przyczyną chorób do okreS
lonych godzin, cykliczną naturą nowo-skutkowych, mają problemy z pa- nalnymi analfabetami. Przejawiają słabe Rodzice powinni pomóc dziecku od- układu sensorycznego dziecka, które mo-
umysłowych. zjawisk; mięcią i logicznym myS
leniem. umiejętnoS
ci funkcjonowania w społe- kryć własne skuteczne techniki nauki że objawiać się np. powtarzaniem słów
p
a
m
i
ę
c
i
ą

w
w
i
e
k
u
s
z
k
o
l
-
" WiększoS
ć osób z FAS ma prze- " pamięcią  zwłaszcza krótką. Rodzice dzieci z FAS w wieku szkol- czeństwie. Ich codziennymi problemami i wykorzystywania zdobytych informa- i myS
li, izolacją, napadami złoS
ci itp.;
n
y
m
ciętny poziom inteligencji. nym postrzegają swoje dzieci jako: są trudnoS
ci z nawiązywaniem i utrzy- cji. " konsekwentne i natychmiastowe
" FAS jest przyczyną poważnych Fetal Alcohol Syndrome jest zaburze- " nerwowe, nieprzewidywalne i zło- mywaniem związków interpersonalnych. Opiekunom dzieci z FAS proponuje nagradzanie zachowań pożądanych i ka-
problemów społecznych i zaburzeń za- niem trwałym i nieuleczalnym, ale zabu- S
liwe; Zdiagnozowanie Alkoholowego Ze- się także zaplanowanie nauki dziecka ranie postaw niewłaS
ciwych.
chowania. rzeniom wtórnym można zapobiec. " łatwo się męczące i zdenerwowane społu Płodowego u konkretnego dziec- w takich warunkach, które będą ogra-
" Co roku w USA rodzi się brakiem snu; ka jest zadaniem bardzo trudnym a dia- niczały nadmierną stymulację umysło-
Rola lekarza
Z
a
b
u
r
z
e
n
i
a
w
t
ó
r
n
e
:
5 000 dzieci z FAS. Zaburzenia wtórne: " nie potrafiące skoncentrować się gnozy FAS najtrudniej jest dokonać wą i fizyczną dziecka. Restrukturyzacja
w zapobieganiu FAS
" Dziesięć razy więcej dzieci rodzi " zmęczenie, napady złego humoru; na zadaniu; u noworodka i u osoby dorosłej. Wiele otoczenia przejawia się między innymi
się z efektem alkoholowym (FAE). " drażliwoS
ć, ciągłe poirytowanie, fru- " labilne emocjonalnie; z typowych dla FAS objawów podlega w S
cisłym okreS
leniu miejsca do zaba-
" Alkohol uszkadza płód bardziej, niż stracja, gniew, agresja; " nadmiernie podatne na wpływ ró- zmianie wraz z dorastaniem dziecka. wy i do pracy. Działania terapeutyczne Jak wskazują badania, doradztwo
jakikolwiek inny narkotyk. " strach, unikanie; wieS
ników; Mogą zdarzyć się pomyłki diagnostycz- zmniejszające nadwrażliwoS
ć senso- wspierające i/lub pomoc socjalna po-
Z
e
s
p
o
ł
o
w
i
F
A
S
i
i
n
n
y
m
u
s
z
k
o
d
z
e
-
" Zespołowi FAS i innym uszkodze- " wycofanie się, zamknięcie się w so- " wyobcowane i samotne; ne, w sytuacji gdy nie stwierdzi się wy- ryczną (obniżające nadwrażliwoS
ć wodują u 60 do 80% kobiet w ciąży
niom alkoholowym można zapobiec bie, kłamstwo, ucieczki z domu; " skoncentrowane na sobie, zacho- stępowania wszystkich zaburzeń okre- na dotyk, dx
więk i S
wiatło) powinny ograniczenie spożycia alkoholu
n
i
o
m
a
l
k
o
h
o
l
o
w
y
m
m
o
ż
n
a
z
a
p
o
b
i
e
c
w 100%. przed trzecim trymestrem, a u 35-50%
w
1
0
0
%
.
zaprzestanie intensywnego picia. Rów-
nież z badań wiadomo, że informacje
Jeżeli jesteS
w ciąży lub jesteS
karmiącą matką, nie pij niczego, co
Zaburzenia
od lekarzy i położnych uznawane są
występujące u dzieci
za wiarygodne i prowadzące do korzyst-
zawiera alkohol. JeS
li dotąd piłaS
, to przestań niezależnie od etapu
i nastolatków
nych skutków.
z zespołem FAS (Fetal Wielu lekarzy waha się, czy zadawać
ciąży, a jeS
li nie możesz przestać to zacznij się ograniczać. Każda iloS
ć
pacjentkom pytania o picie alkoholu,
Alcohol Syndrome)
między innymi dlatego, że nie wiedzą,
alkoholu, której nie spożyjesz zwiększa twoje szanse na zdrowe dziecko.
Bez zrozumienia zaburzeń w rozwo- co zrobić, jeS
li ujawnią się jakieS
pro-
ju poznawczym, mającym swoje x
ródło blemy.
w uszkodzeniu mózgu u ludzi narażo- " kłopoty w domu i/lub w szkole; wujące się  jak gdyby S
wiat kręcił się S
lających FAS. Wiek pacjenta, rasa czy zostać wprowadzone do kontaktu Dla lekarza ciąża jest idealnym mo-
nych na działanie alkoholu w życiu pło- " kłopoty z prawem, nadużywanie wokół nich ; cechy rodzinne stanowią grupy przy- z dzieckiem najwczeS
niej jak to możli- mentem, aby po rozpoznaniu proble-
d
l
a
n
i
c
h
dowym, typowe, normalne dla nich za- narkotyków/ alkoholu; " wymagające i spodziewające się czyn, które utrudniają okreS
lenie FAS. we. mów z piciem przeprowadzić interwen-
chowania mogą być x
le interpretowane, " problemy ze zdrowiem psychicz- natychmiastowej gratyfikacji. Bardzo często specjaliS
ci rezygnują Ważne jest aby rodzice byli gotowi cję. W przypadku kobiet posiadających
jako S
wiadome, celowe nieposłuszeń- nym. Kolejne szkolne lata przynoszą dzie- z rozpoznania Alkoholowego Zespołu do wprowadzenia zmian, które zapewnią dziecko z diagnozą FAS konieczne są
stwo. ciom z FAS kolejne przeszkody w roz- Płodowego obawiając się stygmatyzacji dziecku pełen sukcesów rozwój, stwo- bardziej stanowcze działania, aby
m
o
ż
n
a
z
a
p
o
b
i
e
c
Tym problemom można zapobiec, gdy woju postępów w nauce. Wówczas dziecka, a zwłaszcza matki piętnem al- rzą aprobującą dziecko atmosferę oraz zmniejszyć zagrożenie u następnych
OdmiennoS
ć w przetwarzaniu informa- rodzice i profesjonaliS
ci rozumieją zabu- mocniej daje o sobie znać słaba umie- koholizmu. będą w ten sposób prowadzić pracę dzieci. Bowiem badania wykazują, że je-
O
d
m
i
e
n
n
o
S

ć
w
p
r
z
e
t
w
a
r
z
a
n
i
u
i
n
f
o
r
m
a
-
cji rzenia w rozwoju poznawczym związane jętnoS
ć komunikowania, impulsywnoS
ć z dzieckiem by w pełni wykorzystać je- S
li takie kobiety piją nadal, to z następ-
c
j
i
Mózg osób narażonych na działanie z przeszłoS
cią dziecka i działaniem alko- i trudnoS
ci w kontaktach społecznych. go możliwoS
ci. nych ciąż urodzą dzieci uszkodzone tak
M
ó
z
g
o
s
ó
b
n
a
r
a
ż
o
n
y
c
h
n
a
d
z
i
a
ł
a
n
i
e
Jak postępować
alkoholu w życiu płodowym, ma trudno- holu na jego mózg w życiu płodowym. Dzieci z FAS bardzo często nie są w sta- Zapewnienie dziecku z FAS wszech- samo lub bardziej.
a
l
k
o
h
o
l
u
w
ż
y
c
i
u
p
ł
o
d
o
w
y
m
,
m
a
t
r
u
d
n
o
-
z dziećmi z zespołem
S
ci z: Obserwacje dzieci z Alkoholowym Ze- nie przewidzieć konsekwencji swojego stronnej opieki obejmującej problemy
S

c
i
z
:
FAS?
y

r
ó
d
ł
a
:
" gromadzeniem informacji; społem Płodowym pozwoliły wyróżnić, zachowania. natury medycznej, psychologicznej, y
ródła:
p
r
o
b
l
e
-
" wiązaniem nowych informacji pojawiające się w różnym wieku, proble- Wyniki przeprowadzonych badań społecznej, edukacyjnej i socjalnej mo- 1. Izabela Szczepaniak-Wiecha: Alko-
m
y
z
w
i
ą
z
a
n
e
z
z
a
c
h
o
w
a
n
i
e
m
z uprzednim uczeniem; my związane z zachowaniem. Zauważo- wskazują, że najczęstszym problemem Wiedza na temat specyficznych, wy- że pomóc mu rozwinąć jego możliwoS
ci holowy Zespół Płodowy  FAS
" pamięcią, zwłaszcza tzw. krótką; no, iż zaburzenia w zachowaniu utrzymu- u dzieci z FAS w wieku szkolnym są za- jątkowych potrzeb i możliwoS
ci dzieci w najbardziej ekonomiczny i bezbolesny 2.  R
wiat Problemów Nr 3 (110) War-
" wykorzystaniem informacji. ją się aż do wieku dorosłego. burzenia koncentracji uwagi i problemy z FAS oraz zapoznanie się z konkretny- sposób. szawa, marzec 2002
Strona została przygotowana na zlecenie Departamentu Ochrony Zdrowia i Przeciwdziałania Uzależnieniom.
Adres: ul. Piekary 17, 61-823 Poznań, tel. [phone]