Nowości

Bestsellery

Zamów drukowany

katalog

Dodaj do koszyka

Zamów cennik

Zamów informacje

o nowościach

Wydawnictwo Helion SA

44-100 Gliwice

tel. [phone]

e-mail: [e-mail]

Twój koszyk

Cennik i informacje

Idź do

Przykładowy

rozdział

Spis treści

Bestsellery

Nowe książki

Zapowiedzi

Twój koszyk

Dodaj do koszyka

Katalog książek

Zamów cennik

Cennik i informacje

Zamów informacje

o nowościach

Miłosna odnowa.

Program ćwiczeń dla par

Autorzy:

Harville Hendrix Ph.D.

,

Helen Hunt Ph.D.

Tłumaczenie: Małgorzata Wróblewska
ISBN: 978-83-246-3217-6
Tytuł oryginału: Getting the Love You Want Workbook:
The New Couples
Format: 168 × 237, stron: 280

Miłość odnaleziona

• Nauczcie się tworzyć pełny i satysfakcjonujący związek
• Dowiedzcie się, jak ze sobą rozmawiać i rozumieć się wzajemnie
• Otwórzcie się na swoich partnerów i ich potrzeby

Zeszyt ćwiczeń praktycznych do podbijającego świat podręcznika Miłosna odnowa.

Wielka miłość w dojrzałym związku, z listy bestsellerów magazynu „New York Times”

Miłosna terapia

Kiedy się zakochujemy, wydaje nam się nagle, że znaleźliśmy długo poszukiwaną miłość
naszego życia. Możemy w końcu odetchnąć z ulgą, bo zyskujemy tak ważne dla każdego
człowieka poczucie bezpieczeństwa. Nieuchronnie jednak — często po ślubie lub podjęciu
decyzji o zamieszkaniu razem — sprawy zaczynają się komplikować. Woal iluzji opada,
a my z przerażeniem wpatrujemy się w osobę odmienną od tej, którą poznaliśmy. Okazuje się,
że nasi ukochani mają cechy nie do zniesienia. Nawet ich zalety, które nas kiedyś ujmowały,
teraz wydają się przerysowane i drażniące. Znacie skądś ten scenariusz?
Kolejnym etapem jest walka o władzę, która może trwać latami, dopóki nie zdecydujemy się
na rozstanie lub niepewne zawieszenie broni albo też nie zaczniemy szukać pomocy na zewnątrz.
A może zamiast miotać się i męczyć w związku, pora zadziałać aktywnie? Ta książka zawiera
wyjątkowy program ćwiczeń, który pomógł tysiącom par uporać się z różnego typu kryzysami.
To może być dla Was trudny i bolesny proces, jednak dzięki niemu nauczycie się tworzyć
świadome partnerstwo. Stańcie się dla siebie namiętnymi przyjaciółmi, rozwijając miłość opartą
na wiedzy, trosce, wzajemnym szacunku i podziwie.

• Dowiedzcie się, jak rozmawiać na temat tego, czego potrzebujecie,

aby czuć się kochanymi.

• Nauczcie się okazywać sobie miłość i spełniać wzajemne potrzeby.
• Pozbądźcie się dziwacznych przekonań, wyniesionych z dzieciństwa.
• Ponownie odkryjcie uroki związku i zacznijcie czerpać z niego radość.
• Stwórzcie atmosferę bezpieczeństwa i wzajemnego wsparcia.

Zapoznajcie się koniecznie również z książką Miłosna odnowa. Wielka miłość w dojrzałym związku,
która dostarczy Wam dziesiątków bezcennych wskazówek na temat psychologii Waszego związku.

Spis treci

Wstp

7

Czemu ma suy zeszyt wicze

7

Wstp do procesu Imago

8

Omówienie gównych elementów procesu

17

Wskazówki dotyczce pracy z ksik Miosna odnowa. Program wicze dla par

18

Procedura

19

Szeciostopniowy zarys pojedynczej sesji

20

Uwagi dotyczce instrukcji

20

Sesja I

Wizja zwizku

23

Sesja II

Nauka porozumiewania si, czyli Dialog Imago

39

Sesja III

Imago, cz. 1. Powrót do czasów dziecistwa

51

Sesja IV

Imago, cz. 2. Urazy z dziecistwa

71

Sesja V

Imago, cz. 3. Poznawanie niewiadomego partnerstwa

85

Sesja VI

Redukcja liczby wyj ewakuacyjnych

105

Sesja VII Wtórne romansowanie, cz. 1. Troskliwe gesty

121

Sesja VIII Wtórne romansowanie, cz. 2. Niespodzianki i zabawa

135

Sesja IX

Przeksztacanie frustracji

157

Sesja X

Radzenie sobie z gniewem

177

Sesja XI

Wewntrzna integracja

201

Sesja XII Wizualizacja mioci

223

Dodatek

237

Spis wicze wedug arkuszy wiczeniowych

271

Spis wicze wedug instrukcji

273

O Terapii Zwizków Imago

275

O autorach

277

SESJA X

Radzenie sobie z gniewem

POWTÓRKA Z KSIKI
Miosna odnowa. Wielka mio w dojrzaym zwizku

Rozdzia 11. pt. „Kreowanie witej przestrzeni”.

RAMY CZASOWE

Dwie godziny i trzydzieci minut lub duej. Jest to bardzo absorbujca sesja i moe potrwa
duej ni dwie godziny.

PRIORYTETY

x Stworzenie bezpiecznej i kreatywnej atmosfery, sprzyjajcej wyraaniu intensywnych

uczu.

x Bezpieczne i kontrolowane wtórne dowiadczenie gniewu, przeraenia i alu z dzie-

cistwa.

x Zastpienie sprzeczek i kótni odpowiednio skonstruowanymi technikami, pozwalaj-

cymi na to, by gniew przesta nam zagraa i zacz przyczynia si do naszej ywotnoci
oraz wspomaga jej istnienie.

x Odzyskiwanie radosnej ywotnoci za pomoc umiejtnego wyraania zoci i innych

silnych emocji.

x Wzmocnienie zdolnoci odczuwania i wyraania mioci.

TEORIA

Twierdzenie, e bylibymy duo szczliwsi i zdrowsi, gdybymy mieli peny kontakt z wa-
snym gniewem, lkiem i bólem, stoi w sprzecznoci z mocno zakorzenionymi w nas prze-
konaniami. Nasi rodzice oraz spoeczestwo wpajao nam, e powinnimy wyzby si lub
stumi w sobie te silne emocje, a zwaszcza zo. Uczono nas, e gniew jest zy, destrukcyjny
i e jest oznak egoizmu, dlatego nie powinnimy go odczuwa. Inne silne emocje równie

1 7 8 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

zostay zaszufladkowane jako niepodane i nieakceptowane, dlatego nauczylimy si ich
nie okazywa. W dziecistwie nasze przejawy zoci, a czasem nawet strachu i bólu, spoty-
kay si z negatywnymi reakcjami otoczenia, takimi jak karanie, ignorowanie, krzyk lub
zawstydzanie. Nasze dowiadczenia zwizane z odczuwaniem na wasnej skórze czyjego
gniewu prawdopodobnie potwierdzay wszystko to, czego uczono nas o jego niszczcej sile.

Zo jest jak ogie. Jeli potrafimy si z nim umiejtnie obchodzi i panowa nad nim,

zapewnia nam ciepo oraz wiato i pomaga utrzyma nas przy yciu. Jeli natomiast
pozwolimy wymkn mu si spod naszej kontroli, zniszczy nas lub spowoduje straty. Jeli
zdecydujemy si zadusi ogie, po pewnym czasie brak ciepa i wiata spowoduje w nas
odrtwienie. Depresja jest bezporednim efektem tumienia zoci. Kiedy dusimy w sobie
gniew, blokujemy tym samym pozostae siy witalne, blokujemy w ten sposób nasz umie-
jtno kochania. Odpowiedni i kontrolowany sposób wyraania zoci jest kluczem do
odzyskania radosnej ywotnoci, któr bylimy przepenieni jako dzieci. Pozwalanie, aby
gniew wypywa z nas, otwiera drog wszystkim pozostaym emocjom, takim jak strach,
ból, smutek, rado czy mio.

Uczucia s nasz waciw, niezbdn i naturaln reakcj na dowiadczenia. Prze-

chowujemy w sobie niezliczon ilo emocji od czasów dziecistwa. Kiedy nasze wepchnite
do wntrza emocje s pobudzane aktualnymi okolicznociami, reagujemy z nieproporcjo-
naln intensywnoci. Podobnie jak nasi teraniejsi partnerzy czeni s z opiekunami
z dziecistwa, by uleczy nasze rany, tak aktualny bodziec czsto pobudza niewyraone
emocje z dziecistwa w celu ich przetworzenia i uzdrowienia. Aby przeksztaci napawajcy
nas lkiem gniew i inne stumione uczucia w uzdrawiajce, yciodajne i pokrzepiajce emo-
cje, wystarczy nauczy si waciwie je wyraa. Tak jak w przypadku ognia, musimy stwo-
rzy odpowiednie warunki, w których nasze silne emocje bd mogy si bezpiecznie spala.

Stumiony gniew mona porówna do rwcej rzeki ograniczonej tam. Jeli zdecy-

dujemy si cakowicie odci dopyw wody, ziemia bdzie sucha i spieczona. Moemy te
mie pewno, e napór wody bdzie coraz silniejszy i w kocu tama zostanie przerwana,
a woda — nasza zablokowana i stumiona sia witalna — wypynie z niewiarygodn si
i zniszczy wszystko, co spotka na swojej drodze. Ze wzgldu na to, e skumulowalimy
we wntrzu tak wiele si yciowych, musimy pozna waciwe i bezpieczne sposoby na ich
uwalnianie. Kiedy ju wyzwolimy z siebie odpowiedni ilo tumionych emocji, naturalny
przepyw teraniejszych wydarze i caa gama uczu, które im towarzysz, bd mogy
przepywa przez nas w sposób mniej intensywny.

Bezpieczne i odpowiednie otoczenie, które nazwiemy „zbiornikiem” na uczucia, zawiera

w sobie waciwe wyraanie emocji oraz waciwe ich odbieranie na podstawie ustalonych
parametrów. Proces Imago dysponuje trzema sposobami na odpowiednie posugiwanie
si i opanowanie silnych emocji. Podczas tej sesji zajmiemy si dwoma z nich. Trzeci, no-
szcy nazw Czas porozumienia, wprowadzony zostanie podczas ostatniej sesji. Sposoby te
zasadniczo s formami Dialogu Imago, z uczestnictwem nadawcy i odbiorcy, z t rónic,
e w danym dniu wypowiada si tylko jedna ze stron. Uzdrowienie nastpuje tylko wtedy,
gdy uczucia w peni docieraj do odbiorcy, który nie okazuje emocji w zwizku z wyraanymi
przez drug stron uczuciami i nie reaguje na nie. Podstawowym elementem odróniaj-

R a d z e n i e s o b i e z g n i e w e m 1 79

cym Dialog Imago od sposobów na odpowiednie posugiwanie si emocjami jest fakt, e
odbiorca (niekoniecznie) wysya wiadomo zwrotn, kiedy nadawca zakoczy wypowied.

Pierwszy ze sposobów nazywa si „Porozumienie”. Jest to krótkie wiczenie wykony-

wane, kiedy jedna ze stron jest nieco sfrustrowana lub za. W gruncie rzeczy jest to forma
Dialogu Imago (jeden nadawca, jeden odbiorca, bez zmiany ról), po której opcjonalnie
nastpuje przeksztacenie Zarzutu w Prob o zmian zachowania. wiczenie trwa od
trzech do dziesiciu minut i suy natychmiastowemu uwolnieniu si od negatywnych
emocji, zanim zaczn si pitrzy. Proba o zmian zachowania moe, lecz nie musi na-
stpi, zaley to od potrzeby strony wyraajcej, czyli nadawcy.

wiczenie o nazwie „Zbiornik” jest wykorzystywane do bezpiecznego i konstruktywnego

wyraania silnych emocji i umoliwia nam poczenie teraniejszej frustracji ze spitrzo-
nymi emocjami z dziecistwa. Pozwala na pene wyraenie oraz odebranie wszystkich uczu
nadawcy zwizanych z obecnym zachowaniem lub wywoanych przez nie i trwa od trzy-
dziestu do czterdziestu piciu minut.

Naley zwróci uwag na to, e czas trwania jest przybliony. Oba rodzaje wicze

kocz si, kiedy nadawca przekae komunikat w caoci, a nie, kiedy minie okrelona ilo
czasu. Podobnie jak Porozumienie, Zbiornik rozpoczyna si Dialogiem Imago i koczy
Prob o zmian zachowania, która w przypadku drugiej techniki nie jest ju opcjonalna.
Po intensywnej komunikacji, w której informowalimy partnera/partnerk o tym, co nam
si nie podoba, wane jest poinformowanie drugiej strony o tym, co chcemy, aby zrobia.

rodkowa cz wiczenia o nazwie Zbiornik zostaa skrupulatnie opracowana tak, aby

umoliwi bezpieczny i kontrolowany „wybuch” intensywnych emocji; poczy je z uczu-
ciami i dowiadczeniami z dziecistwa oraz wyoni sabsze uczucia kryjce si za zoci.
Przejcie od pocztkowego wybuchu emocji (zwykle zwizanych ze zoci) do implozji
sabszych uczu (smutek, uraza, zy) nastpuje w sposób naturalny. Nasze rany s agodne,
ale nasze reakcje na zranienia, zwykle zawierajce w sobie zo i wcieko, s mocne.
Jednym z najcenniejszych elementów techniki umoliwiajcej bezpieczne uwalnianie gnie-
wu jest fakt, e pozwala ona wej w kontakt z gbokimi ranami i poczu je, co jest nie-
zbdnym warunkiem uzdrowienia.

Obie strony musz czu si bezpiecznie podczas tego procesu, zwaszcza partner wyra-

ajcy uczucia potrzebuje takiego poczucia, aby przeciwstawi si gboko zakorzenionym
nakazom goszcym, e nie naley wyraa siebie w peni, i aby wiedzie, jak wyraa
silne emocje, nie ranic siebie ani innych. Poczucie bezpieczestwa strony odbierajcej jest
mniej oczywiste, ale nie mniej wane; potrzebuje ona wiedzie, e nie zostanie zaatakowa-
na ani w aden sposób zraniona — fizycznie, emocjonalnie czy psychicznie — tak aby moga
by w peni obecna i z mioci wysuchiwa nadawcy. W caym procesie opanowywania
emocji obie strony tworz bezpieczny i odpowiedni zbiornik, wewntrz którego mog wymienia
si emocjami. Pomoe Wam w tym stosowanie si do poniszych wytycznych:

x Partnerzy zawsze umawiaj si na rozmow, podczas której zostan wyraone silne

emocje. Najlepiej, jeli ma ona miejsce natychmiast po pojawieniu si uczucia,
jednak konkretny moment ustalaj obie strony.

1 8 0 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

x Obie strony pozostaj w peni obecne do zakoczenia procesu.
x adna ze stron nie rani fizycznie ani siebie, ani partnera/partnerki.
x adna ze stron nie niszczy dóbr materialnych.

Umawianie si na rozmow umoliwia odbiorcy wejcie w stan przygotowania, tak aby

móc spokojnie wysucha komunikatu.

Nadawca stwarza atmosfer bezpieczestwa, respektujc ponisze wskazówki:

x Jak najczciej uywa domylnego zaimka „ja” oraz opisuje wasne uczucia i do-

wiadczenia.

x Opisuje ZACHOWANIA, które go denerwuj.
x Nie posuguje si wyzwiskami adresowanymi do drugiej strony zwizku ani nie kry-

tykuje jej cech charakteru lub punktu widzenia.

Uywanie zaimka domylnego „ja” oznacza branie odpowiedzialnoci za wasne do-

wiadczenia i nieobwinianie za to drugiej strony. Dziki temu odbiorca moe ze spokojem
wysucha tego, co nadawca ma do powiedzenia. Na przykad atwiejsze w odbiorze, bez-
pieczniejsze i bardziej konstruktywne jest stwierdzenie: „Kiedy tak mówisz, czuj si igno-
rowana” ni „Zawsze, kiedy mówisz takie rzeczy, sprawiasz, e czuj si okropnie”. Po-
nadto odbiorca lepiej zrozumie komunikat i skupi si na jego treci, jeli bdziemy unika
ostrych sów skierowanych w jego stron, obrzucania go wyzwiskami czy krytykowania
jego charakteru lub opinii. Mówimy na przykad: „Jestem za, poniewa nie uprzedzie
mnie o spónieniu”, a nie: „Ale z ciebie idiota. Zupenie nie mona na ciebie liczy, nie
wysilie si nawet na to, eby mnie uprzedzi o spónieniu”.

Odbiorca ze swojej strony stwarza atmosfer bezpieczestwa, mocno pozostajc w sta-

nie opanowania i penej kontroli:

x Wyobraa sobie partnera/partnerk jako skrzywdzone dziecko.
x Pamita o tym, e uczucia nadawcy maj korzenie w dziecistwie i s zwizane

z doznanymi ranami oraz e nie on jest pierwotnym ródem rany, a co za tym
idzie, celem.

x Sucha nadawcy z empati, trosk i wspóczuciem.
x Odbiera komunikat, a nie reaguje na niego.

W miar jak techniki opanowywania zoci zastpuj róne formy nieporozumie,

sprzeczek i staj si powszechnymi sposobami radzenia sobie z wasn oraz wystpujc
u partnera/partnerki frustracj, dostrzegamy, e zo drugiej strony zwizku oraz inne
silne emocje nie rani nas. Spostrzegamy take, e nasze wasne intensywne uczucia nie
krzywdz ani nas, ani partnera/partnerki. Rozwijamy jasno ustalone granice, uczc si, e
wcale nie musimy by porywani przez stany emocjonalne drugiej strony. Odkrywamy, e

R a d z e n i e s o b i e z g n i e w e m 1 81

nasze reakcje na zo partnera/partnerki s duo mniej negatywne, odczuwamy wiksz
empati i stopniowo coraz peniej wyraamy wszystkie swoje emocje.

Nie istnieje osoba, która nigdy nie odczuwa zoci. S ludzie, którzy tumi gniew lub

wypieraj si go, jednak tkwi on w nas wszystkich. Boimy si, e w naszym wntrzu
kryje si obezwadniajcy mrok i brzydota. Kiedy jednak zbierzemy si na odwag, by
zmierzy si z tym strachem i wyrazi wasne uczucia, okazuje si, e w naszym wntrzu
znajduje si zablokowana energia yciowa. Jest ni mio i wiato, a uwolnienie z siebie
tej siy jest celem zwizku.

1 8 2 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

WICZENIE

Porozumienie

Sugerowany czas: dwadziecia, trzydzieci minut.

Porozumienie jest w zasadzie form Dialogu Imago, rozmow dotyczc

niezbyt silnej frustracji, która opcjonalnie koczy si przeksztaceniem
Zarzutu w Prob o zmian zachowania. Przeprowadcie wiczenie dwu-
krotnie, tak aby kade z Was mogo by raz nadawc i raz odbiorc, zanim
przejdziecie do kolejnego wiczenia.

KROK 1.

Zdecydujcie, kto bdzie nadawc i wyrazi Zarzut, a kto bdzie odbiorc i go
przyjmie.

KROK 2.

Nadawca wybiera jaki mniejszej wagi zarzut, który bdzie przedmiotem roz-
mowy, i prosi odbiorc o ustalenie terminu, w którym bdzie mona przepro-
wadzi dialog.

Na przykad: „Jestem troch zdenerwowany i chciabym o tym porozmawia, kiedy

bdzie to moliwe?”.

x Powiedzcie partnerowi/partnerce, jak bardzo jestecie zdenerwowani. Od inten-

sywnoci Waszych emocji jest uzaleniony czas trwania rozmowy.

KROK 3.

Odbiorca zgadza si wysucha komunikatu tak szybko, jak to tylko moliwe,
najlepiej natychmiast.

x Kieruje si informacj otrzyman od nadawcy na temat intensywnoci emocji,

które chce wyrazi, by odpowiednio zaplanowa i wyznaczy czas rozmowy mo-
gcej trwa od okoo trzech do dziesiciu minut w przypadku lekkiej frustracji oraz
od trzydziestu do czterdziestu piciu w przypadku bardziej wzmoonych emocji.
Pamitajmy jednoczenie, e czas trwania wicze jest podany w przyblieniu,
rozmowa koczy si, kiedy nadawca w caoci wyle komunikat, a nie wówczas,
kiedy upynie okrelona ilo czasu.

KROK 4.

Odbiorca bierze kilka gbokich oddechów wchodzi w stan opanowania i kontroli.

x Wyobraa sobie partnera/partnerk jako skrzywdzone dziecko.

R a d z e n i e s o b i e z g n i e w e m 1 83

x Pamita o tym, e uczucia nadawcy maj korzenie w dziecistwie i s zwizane

z doznanymi ranami oraz e nie on jest pierwotnym ródem rany, a co za tym
idzie, celem.

x Sucha nadawcy z empati.

KROK 5.

Odbiorca daje znak, e jest gotów do rozmowy.

KROK 6.

Zarówno nadawca, jak i odbiorca stwarzaj waciw atmosfer do opanowania
emocji, które bd wyraane. Zachowuj si zgodnie z poniszymi wskazówkami:

x Obie strony pozostaj w peni obecne do zakoczenia procesu.
x adna ze stron nie rani fizycznie ani siebie, ani partnera/partnerki.
x adna ze stron nie niszczy dóbr materialnych.

KROK 7.

Nadawca formuuje zarzut w sposób zrozumiay i bezporedni.

Na przykad: „Jestem za, poniewa w zeszym tygodniu pracowae do póna przez

wszystkie dni i nie mielimy okazji zje razem nawet jednej kolacji”.

x Rozpocznijcie zdanie od zaimka domylnego „ja”, po którym nastpuje uczucie

(pamitajmy, e uczucie zwykle wyraamy za pomoc jednego sowa — za, zra-
niona, ignorowany itp.), po czym opiszcie frustrujce Was zachowanie.

x Stwórzcie bezpieczn atmosfer dla przekazania komunikatu, postpujc zgod-

nie ze wskazówkami:

1.

Opiszcie denerwujce Was zachowanie.

2.

Nie obrzucajcie partnera/partnerki wyzwiskami ani nie krytykujcie jego/jej cech

charakteru lub punktu widzenia.

x Powiedzcie: „Jestem za, poniewa w zeszym tygodniu pracowae do póna przez

wszystkie dni ” zamiast: „Jeste pracoholikiem! Jeste pozbawiony uczu. Nie
kochasz mnie na tyle, aby zaleao ci na zjedzeniu ze mn kolacji przynajmniej raz
w tygodniu”.

KROK 8.

Odbiorca odzwierciedla wiadomo otrzyman od nadawcy i prosi o sprostowa-
nie, jeli ma wtpliwoci, czy dobrze j zrozumia. Nastpnie zatwierdza punkt
widzenia rozmówcy i wyraa empati.

1 8 4 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

x Przyjcie komunikatu nie oznacza, e odbiorca musi zgadza si z nadawc lub

przyjmowa na siebie win. Oznacza to jedynie, e przyj do wiadomoci, i roz-
mówca jest zy. Chodzi tylko o zaaprobowanie stanu emocjonalnego nadawcy.

x Pamitajmy, e naley odebra komunikat, ale nie reagowa na niego.

KROK 9.

Nadawca, jeli odczuwa tak potrzeb, formuuje Prob o zmian zachowania.

Na przykad: „Chciaabym, eby bez wzgldu na wszystko znalaz czas na spdzenie

jednego wieczora razem i wspólne zjedzenie kolacji. Chciaabym, aby wieczór rozpocz si
najpóniej o dziewitnastej”.

x Pamitajmy, Proba o zmian zachowania powinna by zdaniem twierdzcym,

bezporednim i zawierajcym jak najwicej konkretów.

KROK 10.

Odbiorca, jeli to moliwe, informuje nadawc o tym, e zastosuje si do proby.
W przeciwnym przypadku dopisuje prob do swojej listy i pyta nadawc, czy ten
zakoczy swój komunikat.

KROK 11.

Jeli nadawca zakoczy komunikat, informuje o tym odbiorc i dzikuje mu za
wysuchanie go.

x Jeeli nadawca przekaza komunikat, wiczenie koczy si.
x Jeli nadawca ma co jeszcze do powiedzenia na temat wyraonego zarzutu, dialog

trwa, dopóki wszystkie informacje nie zostan przekazane.

KROK 12.

Odbiorca wyraa wdziczno nadawcy za podzielenie si swoimi uczuciami.

KROK 13.

Zarówno nadawca, jak i odbiorca dopisuj ewentualne Proby o zmian za-
chowania do swoich list we waciwych miejscach.

KROK 14.

Zamiecie si rolami i powtórzcie wiczenie, rozpoczynajc od kroku 2. i ko-
czc na 13.

KROK 15.

Przeprowadcie krótki Dialog Imago, w którym podzielicie si wasnymi spo-
strzeeniami na temat przed chwil zakoczonego wiczenia.

R a d z e n i e s o b i e z g n i e w e m 1 85

WICZENIE

Zbiornik

Sugerowany czas: godzina i pitnacie minut.

Podczas pierwszych kilku razy, kiedy bdziecie wykonywa to wiczenie

(teraz i jako zadanie midzysesyjne), miejcie pod rk zeszyty wicze
i dokadnie stosujcie si do poszczególnych kroków.

KROK 1.

Uwaga! Przeczytajcie w caoci wiczenie, a take „Zasady dotyczce bezpie-
czestwa i Wskazówki dla wszystkich metod opanowywania silnych emocji”,
znajdujce si na stronie 192, plan wiczenia na stronach 193 – 194 oraz wzór
wiczenia na stronach 195 – 197, zanim rozpoczniecie wiczenie. Nie prze-
chodcie do kolejnego kroku, zanim nie wykonacie kroku pierwszego.

KROK 2.

Jeli jakie polecenia nie s zrozumiae, spróbujcie przedyskutowa to z partnerem/
partnerk.

KROK 3.

Zdecydujcie, kto bdzie nadawc, a kto odbiorc.

1. U

S T A L E N I E T E R M I N U R O Z M O W Y

(Cyfry odnosz si do Planu wiczenia).

KROK 4.

Bardzo wane! Nadawca powinien wybra umiarkowanie mocny Zarzut, aby prze-
wiczy caa technik. (Zachowajcie powaniejsze zarzuty na czas, kiedy b-
dziecie ju bardziej obeznani z dynamik wiczenia). Nadawca prosi odbiorc
o ustalenie terminu rozmowy.

Na przykad: „Jestem na ciebie do zy i chciabym ustali termin, kiedy moglibymy

o tym porozmawia za pomoc wiczenia o nazwie Zbiornik. Kiedy bdzie to moliwe?”.

x Poinformujcie odbiorc o tym, jak bardzo jestecie zdenerwowani, eby móg wzi

pod uwag odpowiedni ilo czasu, jaka bdzie potrzebna na przeprowadzenie
wiczenia.

1 8 6 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

KROK 5.

Odbiorca godzi si na przyjcie komunikatu w najbliszym czasie, najlepiej
natychmiast.

x Jeeli nadawca nie okreli, jak bardzo jest zdenerwowany, odbiorca powinien o to

zapyta, tak aby wiedzie, ile czasu bdzie potrzeba — dwadziecia, trzydzieci minut
w przypadku rednio intensywnego zarzutu i trzydzieci, czterdzieci minut w przy-
padku bardzo powanego zarzutu. Oczywicie ramy czasowe przedstawione s
w przyblieniu, rozmowa koczy si, kiedy nadawca w caoci wyle komunikat,
a nie wówczas, kiedy upynie okrelona ilo czasu.

KROK 6.

Odbiorca bierze kilka gbokich oddechów, wchodzi w stan opanowania i kontroli.

x Wyobraa sobie partnera/partnerk jako skrzywdzone dziecko.
x Pamita o tym, e uczucia nadawcy maj korzenie w dziecistwie i s zwizane

z doznanymi ranami oraz e nie on jest pierwotnym ródem rany, a co za tym
idzie, celem.

x Sucha nadawcy z empati, wspóczuciem i trosk.

KROK 7.

Odbiorca daje znak, e jest gotów do rozmowy.

KROK 8.

Zarówno nadawca, jak i odbiorca stwarzaj waciw atmosfer do opanowania
emocji, które bd wyraane. Zachowuj si zgodnie z poniszymi wskazówkami:

x Obie strony pozostaj w peni obecne do zakoczenia procesu.
x adna ze stron nie rani fizycznie ani siebie, ani partnera/partnerki.
x adna ze stron nie niszczy dóbr materialnych.

2. D

I A L O G I M A G O

.

KROK 9.

Nadawca identyfikuje przyczyn frustracji i formuuje zarzut krótko i bezpo-
rednio.

Na przykad: „Jestem zy, poniewa wczoraj wieczorem okazywaa mi niecierpliwo

i poganiaa mnie, kiedy przygotowywalimy si na przyjcie goci”.

R a d z e n i e s o b i e z g n i e w e m 1 87

x Rozpocznijcie zdanie od zaimka domylnego „ja”, po którym nastpuje uczucie

(pamitajmy, e uczucie zwykle wyraamy za pomoc jednego sowa — za, zraniona,
ignorowany itp.), po czym opiszcie frustrujce Was zachowanie.

x Pocztkowy komunikat niech bdzie zwizy i zrozumiay.
x Stwórzcie bezpieczn atmosfer dla przekazania komunikatu, postpujc zgodnie

ze wskazówkami:

1.

Opiszcie denerwujce Was ZACHOWANIA.

2.

Nie obrzucajcie partnera/partnerki wyzwiskami ani nie krytykujcie jego/jej cech

charakteru lub punktu widzenia.

x Powiedzcie: „Jestem zy, poniewa nie spodoba mi si sposób, w jaki mnie trakto-

waa, kiedy przygotowywalimy si na przyjcie goci” zamiast: „Ale z ciebie zrzda!
Jeste apodyktyczna! Chcesz, eby wszystko szo po twojej myli”.

KROK 10.

Odbiorca odzwierciedla wiadomo otrzyman od nadawcy i prosi o sprostowa-
nie, jeli ma wtpliwoci, czy dobrze j zrozumia. Nastpnie zatwierdza punkt
widzenia rozmówcy i wyraa empati.

x Przyjcie komunikatu nie oznacza, e odbiorca musi zgadza si z nadawc lub

przyjmowa na siebie win. Oznacza to jedynie, e przyj do wiadomoci, i roz-
mówca jest zy. Chodzi tylko o zaaprobowanie stanu emocjonalnego nadawcy.

3. E

K S P L O Z J A E M O C J I

.

KROK 11.

Nadawca, po tym jak wysany przez niego komunikat zosta odebrany, w caoci
wyraa swoje uczucia i reakcje na niewaciwe, jego zdaniem, zachowanie
partnera/partnerki. Postpuje zgodnie ze Zobowizaniami dotyczcymi bezpie-
czestwa i Wskazówkami dla wszystkich metod opanowywania silnych emocji,
znajdujcymi si na stronie 192.

x Starajcie si uywa zaimka domylnego „ja” i skupia si na wasnych dowiad-

czeniach i odczuciach.

Powiedzcie: „Przestaj czerpa przyjemno z przygotowa, kiedy kaesz mi robi wiele

rzeczy na raz i w dodatku szybko. Naprawd bardzo mnie przygnbia sytuacja, w której
robi co, o co mnie poprosia, a ty nie jeste zadowolona z rezultatu i wci mnie popra-
wiasz. Wtedy mija mi ochota uczestniczenia w czymkolwiek i wolabym, eby gocie wcale

1 8 8 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

nie przyszli” zamiast: „Przez ciebie odechciewa mi si przyjmowania goci, sprawiasz, e
czuj si bezuyteczny, kiedy poprawiasz to, co ja wczeniej zrobiem. Z twojej winy nie
mam ochoty na towarzystwo”.

KROK 12.

Odbiorca pozostaje w stanie opanowania podczas wysuchiwania eksplozji emocji
nadawcy.

x Uzdrawiamy partnera/partnerk, pozwalajc mu/jej, by wyraa/wyraaa swoje

uczucia.

x Eksplozja emocji moe trwa kilka chwil, mniej wicej pi, pitnacie minut lub

wicej.

x Ponisza lista pomoe Wam przyj komunikat, ale nie reagowa na niego:

x Nie zadawajcie innych pyta ni te, które s zawarte w komunikacie.
x Nie odpowiadajcie krytyk: „Ty te bye le nastawiony”.
x Nie próbujcie analizowa pobudek nadawcy: „Czujesz si tak dlatego, e twoja

matka zmuszaa ci do brania udziau w przygotowaniach do przyjcia goci”.

x Nie osdzajcie nadawcy: „Zachowywae si jak dziecko i miae przesadne

reakcje”.

x Nie obalajcie punktu widzenia nadawcy: „Nie powiniene si tak zoci, zabawa

bya wspaniaa, dom wyglda przepiknie”.

x Nie naley zaprzecza wraeniu, jakie odniós nadawca: „Nie byam niecierpliwa,

tylko sprawnie dziaajca”.

KROK 13.

Nadawca kojarzy obecnie odczuwane emocje z dowiadczeniami i uczuciami
z dziecistwa.

x Do skojarzenia moe doj w sposób naturalny, moe to by cz eksplozji uczu.
x Kiedy sia eksplozji zacznie male, moecie uzupeni ponisze zdanie, by lepiej

poczy teraniejsze odczucia z urazami z dziecistwa: „Nie lubi, kiedy… Czuj…
i reaguj…, by ukry obaw przed…”.

x Odbiorca, kiedy sia eksplozji uczu nadawcy zacznie male i nie udao mu si odna-

le zwizku midzy obecnym stanem emocjonalnym a urazami z dziecistwa,
moe pomóc mu, pytajc: „Czy to wydarzenie przywouje w tobie jakie dowiadcze-
nie z dziecistwa?”.
x Zadajcie to pytanie dopiero wtedy, kiedy sia eksplozji zacznie male. Nigdy nie

przerywajcie pocztkowego wybuchu emocji partnera/partnerki.

x Zacytujcie zdanie dokadnie tak, jak jest napisane, zróbcie to z trosk i wspó-

czuciem.

R a d z e n i e s o b i e z g n i e w e m 1 89

x Nigdy nie wykorzystujcie go jako broni, by cokolwiek udowodni drugiej stronie.

Posucie si nim, aby pomóc nadawcy skojarzy obecnie odczuwan frustracj
z dowiadczeniami z dziecistwa.

x Nie dzielcie si z partnerem/partnerk opini na temat tego, co wedug Was si

dzieje. Po prostu zadajcie pytanie.

KROK 14.

Nadawca upewnia si, e odbiorca dokadnie rozumie komunikat.

x Procie o odzwierciedlenie kadego istotnego Waszym zdaniem aspektu.
x Moecie te wyrazi wszystkie uczucia bez przerywania i dopiero potem poprosi od-

biorc o sparafrazowanie najwaniejszych fragmentów wypowiedzi. Powtórzcie
komunikat zdanie po zdaniu, pozwalajc, by druga strona odzwierciedlia je, i upew-
nijcie si, e sens wiadomoci zosta dostarczony. Zapytajcie odbiorc, czy s jakie
fragmenty, których zapomnielicie powtórzy, i posugujc si odzwierciedleniem,
wyjanijcie je.

x To nie jest test. Pomagajcie sobie nawzajem w wyraaniu myli, uczu i kluczowych

kwestii, tak aby komunikat zosta w peni przekazany.

x Moecie te nie prosi o odzwierciedlenie.
x Moe zdarzy si, e nie bdziecie odczuwa potrzeby powtarzania kluczowych

kwestii, dopóki nie dotrzecie do kroku 15.

4. I

M P L O Z J A U C Z U

.

KROK 15.

Nadawca moe teraz dowiadczy naturalnego przejcia ze stanu silnych emocji
do tych bardziej delikatnych, takich jak smutek czy ból. Poddajcie si cakowicie
tym uczuciom i wyraajcie je w peni.

x Jeli ogarnia Was pacz, paczcie.
x Jeli potrzebujecie wsparcia i otuchy, pozwólcie, aby druga strona Was pocieszya.
x Moliwe te, zwaszcza jeli eksplozja nie jest zbyt intensywna, e nie dochodzi

do implozji.

KROK 16.

Odbiorca, widzc sabnicie emocji, zapewnia fizyczne i psychiczne wsparcie, jeli
nadawca go potrzebuje; pamitajmy take o empatii, trosce i wspóczuciu.

1 9 0 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

5. O

P C J O N A L N A P R Z E R W A

.

KROK 17.

Na tym etapie nadawca moe mie ochot na chwilow przerw, w towarzy-
stwie partnera/partnerki lub w samotnoci. Jeli decydujecie si na przerw,
ustalcie czas jej trwania — od piciu do trzydziestu minut — potem powrócie
do zakoczenia wiczenia. Odbiorca moe zapyta nadawc, czy ma ochot na
przerw.

6. S

F O R M U O W A N I E P R O B Y O Z M I A N Z A C H O W A N I A

.

KROK 18.

Nadawca przeksztaca Zarzut w Pragnienie, a nastpnie formuuje Prob o zmia-
n zachowania zwizan z frustrujcym zachowaniem partnera/partnerki.

x Odbiorca moe pomóc nadawcy, pytajc: „Jakie jest twoje, zwizane z tym, Pra-

gnienie?”. Po otrzymaniu odpowiedzi pyta: „Co konkretnie mógbym/mogabym
zrobi, aby zaspokoi to pragnienie?”.

x Po wyraeniu negatywnych uczu wane jest wyjanienie i przedstawienie Pra-

gnienia, które ma by spenione, oraz konkretnych sposobów jego realizacji.

KROK 19.

Odbiorca zobowizuje si zastosowa do przynajmniej jednej proby o zmian
zachowania lub proponuje wyjcie alternatywne.

KROK 20.

Nadawca dzikuje odbiorcy za zobowizanie si do spenienia proby. Jeli druga
strona zaproponowaa alternatywne rozwizanie, zaakceptujcie je i potraktujcie
jako dobry pocztek prowadzcy do zaspokojenia Waszego pragnienia.

KROK 21.

Odbiorca pyta nadawc, czy wyrazi ju wszystko to, co zamierza przekaza.

KROK 22.

Jeeli nadawca czuje, e wyrazi wszystko to, co chcia, informuje o tym odbiorc
i dzikuje mu za przyjcie komunikatu.

x Jeli odpowied jest twierdzca, wiczenie zostao zakoczone.

R a d z e n i e s o b i e z g n i e w e m 1 91

x Jeli nadawca ma co jeszcze do powiedzenia w zwizku z pierwotnym zarzutem,

powtarza odpowiednie czci wiczenia, dopóki nie uzna, e komunikat zosta
przekazany. Mona w tym momencie posuy si prostsz technik o nazwie
Porozumienie — czyli Dialogiem Imago, po którym opcjonalnie nastpuje Proba
o zmian zachowania.

KROK 23.

Odbiorca dzikuje nadawcy za pene i otwarte wyraenie uczu.

7. Energetyzujca zabawa.

KROK 24.

Nadawca inicjuje jedn z energetyzujcych zabaw.

Moe to by jazda na rowerze, zblienie intymne, taniec, wspólny prysznic.

KROK 25.

Odbiorca aktywnie bierze udzia w zabawie.

KROK 26.

Zarówno nadawca, jak i odbiorca dodaj wszystkie Proby o zmian zachowania
do swoich list w odpowiednich miejscach.

x Jeli nie uda Wam si osign kompromisu w kwestii Prób o zmian zachowania,

odbiorca mimo wszystko dodaje proby do swojej listy Prób o zmian zachowania
z listy partnera/partnerki znajdujcej si w zaczniku na stronach 261 – 264.

KROK 27.

Posugujc si Dialogiem Imago, porozmawiajcie o przeprowadzonym wicze-
niu i wasnych odczuciach z nim zwizanych.

KROK 28.

Nastpnego dnia zamiecie si rolami i wykonajcie wiczenie, poczynajc od
kroku 4., a koczc na 27.

1 9 2 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

ZASADY DOTYCZCE BEZPIECZESTWA I WSKAZÓWKI

DLA WSZYSTKICH METOD OPANOWYWANIA SILNYCH EMOCJI

Stwórzcie bezpieczne i odpowiednie warunki do wyraenia silnych emocji, stosujc si
do poniszych porozumie i wskazówek. Jeli macie jakiekolwiek obawy zwizane z wy-
konaniem tego wiczenia lub jeli w przeszoci zdarzay si Wam agresywne reakcje,
zwaszcza przemoc fizyczna, zgocie si najpierw do swojego psychoterapeuty, jeli ta-
kiego macie.

Zasady dotyczce bezpieczestwa:

x Kade wyraenie negatywnych emocji ma miejsce po uprzednim umówieniu si

na rozmow, która zostaje przeprowadzona, gdy tylko to moliwe, najlepiej na-
tychmiast.

x Obie strony pozostaj w peni obecne do zakoczenia procesu.
x adna ze stron nie rani fizycznie ani siebie, ani partnera/partnerki.
x adna ze stron nie niszczy dóbr materialnych.

Wskazówki dla Nadawcy/strony wyraajcej:

x Opisuje ZACHOWANIA, które go denerwuj.
x Nie posuguje si wyzwiskami adresowanymi do drugiej strony zwizku ani nie

krytykuje jej cech charakteru lub punktu widzenia.

x Jak najczciej uywa domylnego zaimka „ja” oraz opisuje wasne uczucia i do-

wiadczenia.

Wskazówki dla Odbiorcy/strony przyjmujcej:

x Sucha nadawcy z empati.
x Wyobraa sobie partnera/partnerk jako zranione dziecko.
x Pamita o tym, e uczucia drugiej strony maj swoje korzenie w dziecistwie.

Zachowanie odbiorcy mogo podrani rany z dziecistwa nadawcy, lecz nie jest
on ani ich pierwotnym powodem, ani tym bardziej celem ataku.

x Pamita o tym, e naley PRZYJ komunikat, ale nie reagowa na niego.

R a d z e n i e s o b i e z g n i e w e m 1 93

PLAN WICZENIA O NAZWIE ZBIORNIK

1.

Ustalenie terminu rozmowy.

Odbiorca wchodzi w stan opanowania.

2.

Dialog Imago.

Nadawca wyraa Zarzut.

Odbiorca odzwierciedla, zatwierdza i wyraa empati.

3.

Eksplozja emocji.

Nadawca wyraa swoje silne emocje, posugujc si zdaniami rozpoczynajcymi si
od domylnego zaimka „ja”.

Odbiorca sucha z empati.

Podczas eksplozji i implozji:

Dochodzi do skojarzenia obecnej frustracji z dowiadczeniami z dziecistwa.

Nadawca czy teraniejsze uczucia z emocjami z dziecistwa.

Odbiorca, jeli zachodzi taka potrzeba, pyta: „Czy to wydarzenie przywouje w tobie
jakie dowiadczenie z dziecistwa?”, by pomóc nadawcy odnale zwizek.

Nastpuje powtórzenie najwaniejszych fragmentów wypowiedzi.

Nadawca prosi odbiorc o odzwierciedlanie najistotniejszych kwestii.

Nadawca powtarza najwaniejsze fragmenty wypowiedzi, pozwalajc, by odbiorca je
odzwierciedla, prosi go te o ewentualne przytoczenie pominitych fragmentów.

4.

Implozja uczu.

Nadawca poddaje si napywowi bardziej delikatnych uczu.

Odbiorca zapewnia wsparcie.

5.

Opcjonalna przerwa.

Nadawca moe o ni poprosi lub nie. Odbiorca moe zapyta, czy nadawca potrze-
buje chwili przerwy.

6.

Sformuowanie proby o zmian zachowania.

Nadawca przeksztaca Zarzut w Pragnienie i formuuje Prob o zmian zacho-
wania.

Odbiorca, jeli zachodzi taka potrzeba, pyta: „Jakie jest twoje, zwizane z tym, Pra-
gnienie?” oraz „Co konkretnie mógbym/mogabym zrobi, aby zaspokoi to pra-
gnienie?”.

1 9 4 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

Odbiorca zobowizuje si do spenienia proby lub proponuje rozwizanie
alternatywne.

Odbiorca upewnia si, czy nadawca zakoczy komunikat.

Obie strony dzikuj sobie za wspólny udzia w rozmowie.

7.

Energetyzujca zabawa.

Nadawca inicjuje zabaw.

Odbiorca bierze w niej aktywny udzia.

R a d z e n i e s o b i e z g n i e w e m 1 95

ZBIORNIK

Wzór

Grzegorz: Sabina, jestem naprawd zdenerwowany i chciabym to wyjani najszybciej, jak to mo-

liwe. Kiedy moemy o tym porozmawia?

Sabina:

Moemy to zrobi teraz, daj mi tylko minut na przygotowanie (Sabina wchodzi w stan
opanowania). W porzdku, jestem gotowa.

Grzegorz: Jestem wcieky za to, co dzisiaj wieczorem powiedziaa Bogdanowi i Monice w zwizku

z posiadaniem dzieci.

Sabina:

Jeste na mnie bardzo zy za moj rozmow z naszymi znajomymi o posiadaniu dzieci,
czy tak?

Grzegorz: Mniej wicej. Szczególnie mam na myli fragment twojej wypowiedzi, w której zabraa

gos za mnie i powiedziaa, e rozpatruj moliwo zostania rodzicem.

Sabina:

Jeste zdenerwowany dlatego, e o tym z nimi rozmawiaam, a zwaszcza dlatego, e
wypowiadaam si w twoim imieniu, zgadza si?

Grzegorz: Tak, daa im faszywy obraz mojego stanowiska w tej sprawie.

Sabina:

Nie przekazaam im dokadnie twojego punktu widzenia, tak?

Grzegorz: Wanie tak.

Sabina:

W porzdku, rozumiem, dlaczego wyprowadzio ci to z równowagi. Wyobraam sobie, e
ciko ci byo nosi w sobie t zo a do teraz. Dzikuj, e si tym ze mn podzielie.

Grzegorz: Nie ma za co. Czuem zaenowanie, suchajc, jak rozmawiasz o posiadaniu dzieci,

podczas gdy ta kwestia nie zostaa jeszcze przez nas do koca wyjaniona. Nie chc,
ebymy poruszali ten temat przy innych ludziach, dopóki sami si z nim nie upora-
my albo dopóki ja nie bd si czu bardziej swobodnie, rozmawiajc o tym aspekcie
naszego ycia. Chc, eby si powstrzymywaa od rozmawiania na ten temat z innymi,
bo dla mnie jest to jak publiczne pranie wasnych brudów. Najbardziej denerwuje mnie
to, e przecie, przynajmniej tak mi si wydawao, rozumielimy wasne stanowiska
w tej sprawie. Ja nie jestem jeszcze na to gotowy. Mówic im, e rozwaam tak mo-
liwo, sugerujesz, e podjem ju decyzj lub raczej e ty podja t decyzj za mnie.
Zupenie tak, jakby mnie nie suchaa. Poczuem si tak, jakbym nie mia w tej kwestii
nic do powiedzenia. Co by zrobia, gdybym stwierdzi, e w ogóle nie chc mie dzieci?
Kiedy powiedziaa, e zaakceptowaaby tak decyzj, ale dzisiaj wieczorem wcale na to
nie wygldao. Miaem wraenie, e decyzja ju zapada i e ja nie mam na ni wpywu.
Nie przypisuj mi sów, których nie wypowiedziaem! Nie znosz tego! Pozwól, e sam
bd wypowiada swoje zdanie w tej i w innych kwestiach. Jestemy par, kocham ci
i jestem z tob, ale mam wasny umys i wasne usta do wypowiadania si. Strasznie
mnie to zoci! Grrr! Tak wic najbardziej zdenerwowao mnie to, e wypowiadaa si
w moim imieniu. Czy mogaby odzwierciedli ostatnie zdanie, ebym mia pewno, e
dobrze je zrozumiaa?

1 9 6 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

Sabina:

Bardzo nie lubisz, kiedy mówi w twoim imieniu i odpowiadam na pytania, na które
tylko ty moesz odpowiedzie, bo sam najlepiej znasz swoje opinie, czy tak?

Grzegorz: Tak. Czy mogaby odzwierciedli fragment mówicy o tym, dlaczego tego nie lubi?

Sabina:

Chwileczk, niech pomyl. Ju wiem, nie lubisz tego, bo twoim zdaniem jest to zbyt oso-
bista sprawa, eby mona byo j porusza na forum publicznym, poza tym sami jeszcze
nie rozwizalimy do koca tej kwestii i dlaczego jeszcze?

Grzegorz: Tak, z obu tych powodów, ale te gównie dlatego, e zdawaa si ignorowa moje zdanie,

a przecie wiele razy ci powtarzaem, e nie jestem jeszcze gotów.

Sabina:

Kiedy powiedziaam im, e rozwaasz tak moliwo, poczue si tak, jakbym nie su-
chaa tego, co mówisz, kiedy informujesz mnie, i nie jeste jeszcze gotowy na dzieci. Czy
dobrze ci zrozumiaam?

Grzegorz: Tak, nie lubi tego równie dlatego, i prawdopodobnie obawiam si tego, co stanie si,

jeli si okae, e wcale nie chc mie dzieci. Chyba boj si, e ode mnie odejdziesz, e ch
posiadania dzieci bdzie silniejsza od chci bycia ze mn. (Grzegorz przeszed od
gniewu do gbokiego lku, zaczyna paka. Sabina tuli go. Kiedy partner si
uspokaja, zadaje mu pytanie).

Sabina:

Czy to wydarzenie przywouje w tobie jakie dowiadczenie z dziecistwa?

Grzegorz: Sam nie wiem… wydaje mi si, e matka kocha mnie bardziej ni ojciec. Kiedy przy-

szedem na wiat, ona przestaa zwraca uwag na ojca i skupia si cakowicie na mnie.
Zawsze stawaa w mojej obronie i przeciwstawiaa mu si za kadym razem, kiedy
zwraca mi na co uwag. By dosownie porzucony przez ni. Prawdopodobnie boj si,
e jeli bdziemy mie dzieci, bdziesz je kochaa bardziej ode mnie i skocz tak, jak
mój ojciec, jak wyrzutek we wasnej rodzinie, ten zy. Mój Boe! (Grzegorz zaczyna
mocniej paka).

Sabina:

Czy chcesz zrobi krótk przerw?

Grzegorz: Chyba tak. Zróbmy piciominutow pauz. Wyjd na zewntrz, eby zebra myli.

Sabina:

W porzdku.

Grzegorz (pi minut póniej): Na czym skoczylimy?

Sabina:

Jakie jest twoje Pragnienie, zwizane z posiadaniem dzieci lub z moimi wypowiedziami
na ten temat?

Grzegorz: Dziki, mmm, chc… chc czu, e mog mie wasne zdanie w tej kwestii i wiedzie, e

wesprzesz kad moj decyzj. Chc te by pewien, e jeli zdecyduj si na posiadanie
dzieci, bdzie to podyktowane moj szczer chci, a nie strachem przed tym, co moe si
sta, jeli nie bd chcia ich mie. Powtórz to. Chciabym by przez ciebie wspierany i ko-
chany, bez wzgldu na to, jak podejm decyzj. Chc, eby pozwolia mi zadecydowa.

Sabina:

W porzdku. Podaj mi trzy proby o zmian zachowania zwizane z tym, o czym
rozmawiamy.

R a d z e n i e s o b i e z g n i e w e m 1 97

Grzegorz: Chc, eby pozwalaa mi si wypowiada wród znajomych na temat wszystkiego, co ma

zwizek z posiadaniem dzieci. Chciabym, eby mówia: „O to musisz zapyta Grzegorza”.
Chciabym usysze, e mnie nie opucisz, jeli zdecyduj si nie mie dzieci. Chc, e-
by przypominaa mi za kadym razem, kiedy bdziemy porusza temat dzieci, e nie
masz zamiaru porzuci mnie dla dzieci, jeli bdziemy je mie. Jeli ktokolwiek zapyta ci
o nasze plany zwizane z dziemi, chc, eby odpowiadaa, e dyskutujemy na ten temat
i e kiedy si zdecydujemy, poinformujemy o tym znajomych. Chc mie na podjcie
decyzji nieokrelon ilo czasu.

Sabina:

Zobaczmy. Mog zapewni ci, e nie odejd od ciebie, jeli zdecydujesz, e nie chcesz
mie dzieci. Mog te zapewni ci, e nie porzuc ci dla nich, jeli bdziemy je mie.
Przyrzekam te, e bd mówi w tej sprawie tylko za siebie i nie wypowiada si za
ciebie. Niestety nie mog zgodzi si na nieokrelon ilo czasu, jaka potrzebna ci jest do
podjcia decyzji.

Grzegorz: W porzdku, dzikuj. Teraz bd mia pewno, e mog sam decydowa za siebie.

Sabina:

Czy to ju wszystko?

Grzegorz: Tak, co powiesz na wspólny prysznic?

Sabina:

wietny pomys.

KROK 29.

Przeczytajcie teraz „Wskazówki do zapamitania”.

KROK 30.

Odpowiedzcie wspólnie na „Pytania kontrolne”, wpisujc je w przeznaczone do
tego miejsca.

KROK 31.

Przeczytajcie wspólnie „Zadania midzysesyjne”.

KROK 32.

Jeli nie ustalilicie na pocztku dat regularnych sesji, umówcie si teraz na
kolejn (Uwaga: sesja XI trwa okoo dwóch godzin i pitnastu minut).

1 9 8 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

WSKAZÓWKI DO ZAPAMITANIA

x Waciwe wyraanie gniewu jest kluczem do odzyskania naszej radosnej ywotnoci.
x Obie strony angauj si w stworzenie atmosfery bezpieczestwa dla przeprowadzenia

procesu opanowywania silnych emocji.

x Kluczow umiejtnoci strony wyraajcej, czyli nadawcy, w procesie opanowywania

silnych emocji jest przyznanie si do ich odczuwania i wyraanie ich za pomoc stwier-
dze rozpoczynajcych si od zaimka domylnego „ja” oraz powstrzymywanie si od
krytykowania i obwiniania drugiej strony.

x Kluczow umiejtnoci strony przyjmujcej, czyli odbiorcy, jest przyjcie komunikatu,

ale nie reagowanie na niego.

x Poczenie waciwego opanowania silnych emocji (wyraania i odbierania) z obdarza-

niem zmianami zachowania w celu speniania podstawowych potrzeb ma moc uzdra-
wiania naszych najgbszych ran.

PYTANIA KONTROLNE

Dlaczego tak trudno jest nam wyraa gniew i inne silne emocje?

Jaka jest korzy zastpowania konfliktów, sprzeczek i kótni opanowywaniem silnych
emocji za pomoc odpowiednio skonstruowanego dialogu?

Dlaczego bezpieczestwo jest tak wane podczas wyraania gniewu?

Dlaczego tak wane jest przyznanie si do odczuwania silnych emocji oraz wyraanie ich
za pomoc stwierdze rozpoczynajcych si od zaimka domylnego „ja”?

R a d z e n i e s o b i e z g n i e w e m 1 99

Dlaczego tak istotne jest przyjmowanie emocji partnera, ale nie reagowanie na nie?

ZADANIA MIDZYSESYJNE

1.

Ta sesja jest bardzo obszerna. Jeli nie zdylicie wykona wszystkich wi-

cze, dokoczcie je, kiedy tylko znajdziecie na to czas.

2.

Posugujcie si technik o nazwie Porozumienie przy codziennych drobnych

nieporozumieniach.

3.

Przeczytajcie ponownie ca sesj, zanim przejdziecie do kolejnej, równie

wzór wiczenia o nazwie Zbiornik znajdujcy si w Zaczniku na stronach
265 – 269.

4.

Wykonajcie wiczenie o nazwie Zbiornik przynajmniej dwukrotnie w tym

tygodniu (tylko jedno wiczenie na dzie), wykorzystujc rednio inten-
sywny zarzut. Zamiecie si rolami, tak aby kade z Was byo raz nadawc
i raz odbiorc. Po kadym wiczeniu przeprowadcie krótki Dialog Imago,
aby podzieli si spostrzeeniami i uczuciami zwizanymi z wykonanym
wiczeniem.

x Rozpoczynajcie od kroku 4. i koczcie na 26. Pamitajcie, e macie do czynienia

z intensywnymi emocjami, wiczcie umiejtnoci z uwag i ostronoci, dopóki
ich nie przyswoicie.

x Po regularnym przeprowadzaniu tego wiczenia przez trzy tygodnie opanowywanie

silnych emocji bdzie Wam przychodzi z atwoci. Moecie zacz ju teraz. Nie
czekajcie, a co si wydarzy, by dopiero wtedy przeglda zeszyt wicze w poszu-
kiwaniu rozwizania.

x Nadawca powinien skupia si na wziciu odpowiedzialnoci za wasny komu-

nikat poprzez formuowanie zda zaczynajcych si od domylnego zaimka „ja”.
Odbiorca powinien koncentrowa si na suchaniu z empati, trosk i wspóczuciem,
a take na wyobraaniu sobie nadawcy jako skrzywdzonego dziecka.

5.

Przeprowadcie w tym tygodniu Dialog Imago dotyczcy wtórnego romanso-

wania. Podzielcie si ze sob odczuciami na temat Troskliwych gestów, Nie-
spodzianek i Zabaw oraz na wpywie, jaki maj one na Wasz zwizek.

6.

Przeczytajcie ponownie rozdzia 2. pt. „Urazy z dziecistwa” oraz podroz-

dziay rozdziau 9. pt. „Ukryte róda wiedzy” oraz „Zrozumienie wewntrz-
nego wiata partnera/partnerki” z ksiki Miosna odnowa. Wielka mio w doj-
rzaym zwizku, zanim rozpoczniecie sesj XI.

2 0 0 M i o s n a o d n o w a . P r o g r a m w i c z e d l a p a r

7.

Kontynuujcie:

x Dodawanie kadego nowego pomysu do swoich list i informowanie o tym partnera/

partnerki, z wyjtkiem listy niespodzianek.

x Obdarzanie drugiej strony przynajmniej jednym zmienionym zachowaniem, które

uznalicie za atwe. Zanotujcie dat otrzymania daru obok proby na swojej licie
w zaczniku.

x Oddawanie si radosnym wspólnym zabawom kadego dnia.
x Robienie niespodzianek i cieszenie si reakcj odbiorcy. Pamitajcie o zapisaniu daty

otrzymania i zrobienia niespodzianki.

x Codzienne obdarzanie si Troskliwymi gestami.
x Przeprowadzanie Dialogów Imago na temat ju zamknitych oraz zamykanych wyj

ewakuacyjnych. Przed przejciem do sesji XI wybierzcie przynajmniej jedno nowe
wyjcie ewakuacyjne, które wyeliminujecie/zredukujecie.

x Zamykanie/przymykanie wyj ewakuacyjnych, co do których zostay ju podjte

decyzje.

x Wypisywanie w danym dniu trzech miych zachowa partnera/partnerki (oprócz

Prób o zmian zachowania, Troskliwych gestów, Niespodzianek i Zabaw) oraz
dzielenie si t wiedz z drug stron zwizku pod koniec dnia. Posugujcie si
zacznikami na stronach 238 – 240 i nie zapominajcie o wpisywaniu dat w kolum-
nie numer 1.

x Wyobraanie sobie partnera/partnerki jako zranionego dziecka, zwaszcza w sytu-

acjach konfliktowych lub kiedy jego/jej zachowanie powoduje w Was frustracj.

x Posugiwanie si Dialogiem Imago w codziennych rozmowach.
x Przynajmniej jednokrotne przeczytanie Wspólnej Wizji Zwizku przed przejciem do

kolejnej sesji.

8.

Pamitajcie o:

x Obdarzaniu partnera/partnerki darami Troskliwych gestów, Niespodzianek oraz

Zmian zachowania, nie baczc na wasne uczucia wzgldem niego/niej oraz na to,
ile sami otrzymalicie darów.

x Wyraaniu podzikowania za kady dar — za Zmian zachowania, Niespodziank,

Troskliwy gest i inne.

x Oddawaniu si radosnym wspólnym zabawom kadego dnia.
x Niezatrzymywaniu si, nawet jeli opór nie zmaleje; zaryzykujcie robieniem czego

nowego i by moe przez to nieprzyjemnego, by stworzy wiadome partnerstwo. Im
trudniejsze wydaje si zadanie, tym wikszy ma w sobie potencja rozwoju.