2 lipca 2010, 18:06

Autor: Odys J. Korczyński
czytano: 16324 razy

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

W XIX wieku fotografowie nie posiadali jeszcze wiedzy na
temat prędkości, z jaką docierają do naszego oka fotony
światła. Co prawda astronomia jako nauka już istniała,
lecz nie istniała nowoczesna fizyka. Dopiero dzisiaj wiemy,
że fotografia niekoniecznie musi rejestrować jedynie to, co
możemy dostrzec gołym okiem. Fotografia astronomiczna
zapisuje obrazy, które (według naszego czasu) wydarzyły
się wiele milionów lat temu. Zapraszam do lektury
pierwszej części poradnika poświęconego fotografowaniu
obiektów astronomicznych.

Ogólnie o astrofotografii
Fotograf czy też astronom robiący zdjęcia obiektom niebieskim nigdy nie ma fizycznego kontaktu z
fotografowanymi obiektami. Fotografuje z wielkich odległości (odległość od środka Ziemi do środka
Księżyca to 384403 km), co uniemożliwia tradycyjne poznanie utrwalanych obiektów. Ponadto osoba
zajmująca się astrofotografią uwiecznia nie tylko promieniowanie widzialne, ale i wszelkie inne rodzaje
promieniowania, wysyłanego przez gwiazdy i planety (promienie rentgenowskie, ultafiolet,
podczerwień, fale radiowe).

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

1 z 12

2015-08-15 17:07

Miecz Oriona, fot. Robert Gendler

Do czasu pojawienia się fotografii jako narzędzia astronomii ludzkie oko było jedynym,
najdokładniejszym medium obserwacji kosmosu. Już z chwilą pojawienia się błony światłoczułej, świat
kosmosu niezwykle się dla ludzkiego oka rozszerzył. Fotografia dostarczyła obiektywnych dowodów na
istnienie gwiazd. Dodatkowo, pojawiła się metoda detekcji danych obrazowych dzięki różnego rodzaju
specjalnie uczulanym na odpowiednie zakresy promieniowania fotokomórkom, co w połączeniu z
fotografią dało możliwość widzenia tego, co do tej pory było poza zasięgiem wzroku i instrumentów
optycznych. Już sama czułość błony analogowej jest większa niż czułość narządu wzroku; a nie dotyczy
to jedynie światła widzialnego, ale całej gamy rodzajów promieniowania elektromagnetycznego. Dzieje
się tak dlatego, że emulsja błon analogowych ma zdolność akumulacji danych świetlnych. Strumień
padających na błonę fotonów "odbija" coraz głębiej swój znak w formie reakcji chemicznej, jak na
specjalnie przygotowanej matrycy. Siatkówka oka nie ma takich właściwości. Koronnym tego
przykładem jest ujawnianie się po długim czasie naświetlania w obrazie negatywowym wielu niezbyt
jasnych obiektów, których oko ludzkie nie dostrzegało.

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

2 z 12

2015-08-15 17:07

Koński Łeb, fot. Robert Gendler

Z całą pewnością można stwierdzić, że fotografia pozwoliła na poszerzenie wiedzy człowieka o
kosmosie. Zaryzykuję stwierdzenie, że z historycznego punktu widzenia medium fotografii okazało się
najbardziej przydatne właśnie w fotografowaniu obiektów astronomicznych.

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

3 z 12

2015-08-15 17:07

Księżyc, fot. Robert Gendler

Trochę historii

Astrofotografia jest tak stara jak sama fotografia, z tą jednak różnicą, że ludzie nie mieli świadomości
relatywizmu fotografowanych obrazów w sensie odległości świetlnej. Pierwsze dagerotypy Księżyca
powstały już w 1840 r. W 1850 r. sfotografowano (również w technice dagerotypii) najjaśniejszą
gwiazdę konstelacji Lutnia – Wegę. Jest ona oddalona od Słońca o 25 lat świetlnych. Kiedy
astrofotografia zaczęła wykorzystywać szerzej płyty szklane, powleczone emulsją światłoczułą, ludzie
nareszcie dostrzegli na obrazach pozytywowych nie tylko mało wyraźne zamglenia, ale skomplikowane
obszary mgławic, gromad i innych galaktyk. Opisywana wcześniej właściwość emulsji w postaci
sumowania fotonów pozwoliła astronomom na dokładny opis i klasyfikację nieznanych planet i słońc.

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

4 z 12

2015-08-15 17:07

Mgławica Płomień NGC 2024, fot. Robert Gendler

Od lat 80. pojawiła się w astronomii nowa technika rejestracji obrazu – fotografia cyfrowa. Układ
elektroniczny w formie matrycy, ze względu na lepiej dopracowane w porównaniu do emulsji fotoczułej
możliwości odbierania określonych widm promieniowania elektromagnetycznego, wyparł z
obserwatoriów astronomicznych szklane płyty.

Najlepsi amatorzy astrofotografii

Stopniowe upowszechnianie się fotografii cyfrowej spowodowało, że astrofotografia stała się masowo
dostępna dla amatorów gwiezdnych poszukiwań. Wystarczy dzisiaj wpisać w wyszukiwarkę internetową
hasło "astrofotografia". Ilość wyników będzie oszałamiająca, a w sporej części będą to strony
prowadzone przez amatorów. Niektóre z nich prezentują jakościowo doskonałe zdjęcia i warto znać
nazwiska najbardziej znanych amatorów astrofotografii: Robert Gendler, Richard Crisp, Paul Kanevsky.
Zajmują się oni nie tylko fotografią naszego układu słonecznego, lecz również tzw. obiektami
głębokiego nieba. Moim zdaniem żadna inna amatorska dziedzina fotografii nie wnosi tyle do nauki i
samej fotografii, niż astrofotografia amatorska.

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

5 z 12

2015-08-15 17:07

Galaktyka Andromedy M 31, fot. Robert Gendler

Saturn. Sonda Casini, 12 godzinny przelot przez cień Saturna. Bladoniebieski punkt z lewej strony powyżej głównego

pierścienia to Ziemia

Amator, ze względu na swój często niezbyt okazały budżet, nie dysponuje kosztownym sprzętem.
Sposobem na to jest tzw. stackowanie, polegające na sumowaniu nawet kilkudziesięciu krótkich
ekspozycji tego samego planu obrazu, co w efekcie daje potężne wzmocnienie sygnału fotografowanego

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

6 z 12

2015-08-15 17:07

obiektu. Nie jest potrzebny do tej techniki drogi sprzęt, wystarczy chociażby Nikon D40, a nawet zwykła
kamera internetowa. Wydaje się to zupełnie niemożliwe, ale obrazy uzyskiwane tą techniką mają bardzo
wysoką jakość oraz dynamikę tonalną. Jeśli chodzi o kamery internetowe, to fotografuje się nimi
Słońce, planety i Księżyc. Fotografowanie to polega na robieniu przebitek z tych obiektów, by później
tak otrzymany materiał wejściowy rozłożyć w specjalnym oprogramowaniu do stackowania (np.
PixInsight LE, Iris, Astronomy Tools, MaximDL) na pojedyncze klatki, a następnie selektywne je
nakładać (stackowanie). Oprogramowanie nie dokona jednak zaawansowanych korekt, które są niestety
konieczne, by osiągnąć zadowalający efekt finalny. W odpowiednim oprogramowaniu graficznym trzeba
podnieść dynamikę tak otrzymanych zestackowanych obrazów, wyrównać poziomy, tak, by obraz nie
zawierał pustych danych i dokonać nieraz bardzo zaawansowanych operacji na warstwach i maskach.

Mgławica Oriona, fot. Robert Gendler

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

7 z 12

2015-08-15 17:07

Rho Ophiuchi, fot. Robert Gendler

Dla miłośników astrofotografii ogromne znaczenie ma teleskop Hubble’a. Plany jego stworzenia
powstały już w 1946 r., kiedy to astronom Lyman Spitzer napisał referat zatytułowany Zalety
pozaziemskiego obserwatorium astronomicznego. Teleskop Hubble’a krąży na orbicie okołoziemskiej i
fotografuje wszechświat w niespotykany dotąd sposób. Teleskop ten został wyniesiony na orbitę w 1990
r. i ma pracować do 2013 r. Po tej dacie zostanie zastąpiony teleskopem Jamesa Webba. W
przeciwieństwie do teleskopu Hubble’a, będzie to teleskop obserwujący kosmos tylko w zakresie
promieniowania podczerwonego, co z pewnością nie zaowocuje tak pięknymi fotografiami, jakie
powstają za pomocą teleskopu Hubble’a. Warto zaznaczyć, że amatorska fotografia kosmosu dorównuje
jakością fotogramom z teleskopu Hubble’a.

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

8 z 12

2015-08-15 17:07

Słupy zimnego wodoru w Mgławicy Orla. To wydarzenie miało miejsce 6000 lat temu, Teleskop Hubblea

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

9 z 12

2015-08-15 17:07

Mgławica Orła, Teleskop Hubblea

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

10 z 12

2015-08-15 17:07

NGC3190-HST, Teleskop_Hubblea

Podsumowanie
Fotografia astronomiczna wielokrotnie opisywana jest jako fotografia marzycieli i dla marzycieli. Jest to
sformułowanie niemające żadnego związku z techniką fotografowania, a przez niektórych odbierane jest
jako pejoratywne. Sądzę, że szczypta prawdy kryje się jednak w tym określeniu. Fotograf nieba
uwiecznia obraz, jaki dociera do jego wzroku po długim okresie, jaki upłynął, nim fotony dotarły do
obserwatora. W ludzkiej kulturze funkcjonuje archetyp człowieka-marzyciela, który głowę ma zwróconą
w kierunku gwiazd, i ciągle szuka czegoś nieokreślonego, niewidzialnego, w końcu zapominając całkiem
o swoim ziemskim życiu.

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

11 z 12

2015-08-15 17:07

Centrum DrogiMlecznej, fot. Robert Gendler

Kolejna część poradnika będzie dotyczyć optyki astrofotograficznej i techniki fotografii różnych obiektów
w kosmosie.

www.swiatobrazu.pl

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-i-...

12 z 12

2015-08-15 17:07