14 lipca 2010, 10:12

Autor: Odys J. Korczyński
czytano: 14013 razy

Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

III część poradnika jest poświęcona technikom
stosowanym w fotografii astronomicznej. Można je
podzielić ze względu na rodzaj stosowanej metody
fotografowania i typ fotografowanego obiektu
kosmicznego. Metod praktycznych jest bardzo wiele -
istnieją metody klasyczne i pozaogniskowe. Fotograf może
zamiast aparatu wykorzystywać np. kamerę. Niektórzy
wciąż pozostają przy technice analogowej, rejestrując
obraz nieba na światłoczułych błonach. Warto więc
posiadać wiedzę na temat różnych rodzajów metod, by w
odpowiednich

warunkach

zastosować

je

do

sfotografowania wybranego typu ciała niebieskiego.

Mocowanie aparatu

Początkujący wielbiciel fotografii astronomicznej zapewne wiele razy zastanawiał się, jak zacząć
fotografowanie kosmosu. Jednym z najprostszych sposobów jest zastosowanie długoogniskowego
obiektywu. Jeśli obiektyw o ogniskowej np. 1000 mm, jako obiektyw systemowy, kosztuje zbyt wiele, to
ten problem można rozwiązać, stosując znacznie tańsze, ale i starsze konstrukcje (np. produkcji
rosyjskiej czy NRD-owskiej). Koszt zrobienia odpowiedniej przejściówki (gdy nie jest dostępna w
sprzedaży) jest bardzo niewielki.[comment] Taki zestaw na początek wystarczy np. do fotografowania
Księżyca czy ogólnych widoków Drogi Mlecznej. Warto jednak już na samym początku zabawy z
fotografią astronomiczną budować zestaw na bazie teleskopu zamiast obiektywu długoogniskowego.
Otworzy on przed fotografem znacznie szersze możliwości.

Fotografię za pomocą teleskopu można podzielić na dwie główne metody:

metoda pozaogniskowa (projekcja okularowa),
metoda klasyczna (fotografowanie w ognisku głównym).

Metoda pozaogniskowa polega na umieszczeniu aparatu fotograficznego i obiektywu dołączonego do
body za okularem lunety lub teleskopu. Obiektyw powinien być ustawiony "na nieskończoność",
natomiast ostrość lunety korygujemy aż do uzyskania dobrej jakości obrazu. Nie jest to metoda często
wykorzystywana przy zaawansowanym fotografowaniu nieba.

Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-iii...

1 z 10

2015-08-15 17:06

fot. Robert_Crisp, NGC 2244

Metoda klasyczna (w ognisku głównym teleskopu) polega na umieszczeniu samego body aparatu w
obszarze wyciągu okularowego teleskopu. Teleskop staje się więc bezpośrednio obiektywem aparatu o
ogniskowej wielokrotnie większej niż konwencjonalna optyka fotograficzna.
W metodzie klasycznej, aparat fotograficzny przymocowany jest na stałe do teleskopu. Pojawia się więc
potrzeba dobrania odpowiedniego gwintu, by móc przymocować korpus lustrzanki do teleskopu. Do
dużej części teleskopów można zastosować pierścienie z dwoma rodzajami gwintowania. Jeden gwint
służy do przymocowania pierścienia w wyciągu okularowym teleskopu, natomiast drugi pasuje do
określonego mocowania body. Dodatkowo tuż za okularem można przymocować konwerter o krotności 2
albo 3x. Cały zestaw wymaga rzetelnego doboru elementów w zależności od stosowanego teleskopu i
aparatu fotograficznego. Błędy w mocowaniu aparatu do teleskopu mogą odbić się nie tylko na
oczekiwanej przez użytkownika długości ogniskowej, ale i możliwości zogniskowania układu, co może
praktycznie uniemożliwić wykonywanie np. wyraźnych fotografii nieba.

Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-iii...

2 z 10

2015-08-15 17:06

fot. Robert_Crisp, M16

fot. Robert Crisp, M 31 Andromeda

Cechy teleskopu

Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-iii...

3 z 10

2015-08-15 17:06

O ile większość dzisiejszych lustrzanek cyfrowych nadaje się do fotografowania nieba, baczną uwagę
powinno zwracać się na parametry kupowanego teleskopu, który będzie służył za obiektyw w
astrofotografii.

a) cechy teleskopu
Najważniejszym parametrem przy zakupie teleskopu jest apertura, decydująca o ilości zbieranego z
nieba światła przez soczewki lub lustro teleskopu. Parametr ten powinien być jak największy. Niestety,
od niego zależy w dużej mierze cena. Kolejny parametr to światłosiła, określająca stosunek długości
ogniskowej do średnicy obiektywu. Zaleca się, by początkujący użytkownik wybierał teleskopy o
światłosile mieszczącej się w zakresie przynajmniej 7-12. Nie jest do jeszcze teleskop ukierunkowany
np. do fotografowania słabych obiektów mgławicowych, lecz pewnego rodzaju kompromis między
astrofotografią planet i ich satelitów a słabszych obiektów naszego nieba.

fot. Robert Crisp, Mglawica Veil

b) mechanizm prowadzący
Kolejnym elementem zestawu jest mechanizm prowadzący za pozornym ruchem nieba. Fotografia
astronomiczna polega w dużej mierze na fotografowaniu z wykorzystaniem bardzo długich czasów
ekspozycji. Przy stosowaniu długich czasów naświetlania ruch Ziemi zostanie zarejestrowany i zepsuje
zdjęcie. By tego uniknąć, wykorzystuje się specjalne mechanizmy prowadzenia teleskopu za
fotografowanym obiektem. Zaopatrzenie się w taki mechanizm jest niezbędne do fotografii
astronomicznej. Nie gwarantuje on jednak zawsze dobrych rezultatów. Dodatkowe czynniki, które
wpływają na jakość fotografii, to odpowiednie ustawienie śledzącego obiekt teleskopu w południku, a
także dokładne wypoziomowanie zestawu.

Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-iii...

4 z 10

2015-08-15 17:06

Apollo 8, Ziemia

c) luneta celownicza
Inaczej nazywana jest niekiedy szukaczem, ze względu na dużą pomoc w wyszukiwaniu ciał niebieskich
do sfotografowania. Ma znacznie większe pole widzenia niż sam okular teleskopu. Podczas
fotografowania, luneta celownicza jest jedynym narzędziem kontrolnym odpowiedniego prowadzenia
teleskopu za fotografowanym obiektem. Ze względu na swoje, znacznie słabsze od teleskopu głównego,
parametry optyczne, nadaje się ona do kontroli większych obiektów astronomicznych, natomiast poleca
się dołączenie do teleskopu głównego nieco mniejszego teleskopu jako lunety celowniczej. Umożliwi on
kontrolę śledzenia znacznie słabszych obiektów. Dobrze gdy w obszarze okularu znajduje się
podświetlany krzyż celowniczy.

Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-iii...

5 z 10

2015-08-15 17:06

Apollo 17, Ziemia

d) statyw paralaktyczny
Jest to specjalny rodzaj statywu zaopatrzony w osie, które umożliwiają zmianę położenia teleskopu w
dwóch płaszczyznach – rektascensji i deklinacji. Tego typu statywy są zaopatrzone w tzw. śruby
mikroruchów. Jeśli fotograf nie dysponuje automatycznym systemem prowadzenia teleskopu za
obiektem astronomicznym, może prowadzić go ręcznie dzięki temu mechanizmowi.

Warunki fotografowania

Nie tylko sprzęt do astrofotografii wypływa na jakość zdjęć nieba. Są jeszcze tzw. czynniki naturalne:
pora roku, pogoda, lokalizacja fotografowania oraz umiejętności wykorzystania opcji, które posiada
aparat. Oto najważniejsze aspekty, o których powinniśmy pamiętać, zamierzając fotografować ciała
niebieskie:

- miasto - wszelkie silne oświetlenia, promieniujące z Ziemi w kierunku nieba, zaburzają naturalne
światło obiektów astronomicznych. Najlepiej unikać fotografowania nieba w silnie oświetlonym mieście;

- ukształtowanie terenu - fotografii astronomicznej nie służą wszelkiego rodzaju zagłębienia, niecki,
itp., które mogą zakrywać fragmenty horyzontu. Szukać należy raczej wzniesień bądź pozamiejskiego,
równinnego terenu, gdzie horyzont widoczny jest w obszarze 360 stopni;

- przewidywanie pogody w nocy - w sporej ilości przypadków, gdy wybieramy się na nocne łowy
astronomiczne i zaobserwujemy, że tuż przed zachodem słońca na niebie pojawia się zachmurzenie,
możemy z dużą dozą pewności założyć, że w ciągu najbliższych paru godzin większą część nieba
zakryją chmury;

- wiatr - często wiejący podczas bezchmurnego nieba; tego typu warunki nie nadają się do
astrofotografii ze względu na niestabilność powietrza;

Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-iii...

6 z 10

2015-08-15 17:06

Teleskop Hubble'a, Kwazar

- pora roku - okres między połową maja a połową lipca nie jest polecany ze względu na krótką i jasna
noc, niskie położenie Księżyca i niewielką jasność obiektów mgławicowych oraz galaktyk;

- temperatura - trudne warunki dla astrofotografii występują, gdy nagrzana ziemia oddaje
promieniowanie podczas chłodniejszych nocy, co wprawia w ruch masy powietrza. Ten efekt falowania
zupełnie zaburza przejrzystość nieba, uniemożliwiając zrobienie dobrej jakości fotografii;

- jakość powietrza - gdy słońce świeci mocno i jasno aż do początku zachodu, oznacza to, że
powietrze jest niezwykle przejrzyste, a warunki do fotografowania nieba, znakomite;

- zima - przed rozpoczęciem fotografowania sprzęt powinien zostać wyjęty z torby, aby wyrównała się
jego temperatura z temperaturą otoczenia;

- parowanie - co jakiś czas trzeba kontrolować stan soczewek teleskopu i aparatu, by nie dopuścić do
osadzania się na nich pary wodnej;

Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-iii...

7 z 10

2015-08-15 17:06

Teleskop Hubble'a, M 51

- ruch - po rozpoczęciu naświetlania nie wolno gwałtownie poruszać się wokół teleskopu. Nawet
drobne drgania ziemi pod wpływem kroków mogą wprawić w znacznie większe drgania zestaw aparatu z
teleskopem i zepsuć zdjęcie;

- wężyk spustowy - jego posiadanie to wręcz konieczność. Umożliwia on otwarcie migawki bez
niebezpieczeństwa np. przypadkowego potrącenia dłonią body aparatu;

- lustro - blokada lustra samopowrotnego pozwala na wyeliminowanie drgań aparatu przy pracy
migawki, co ma wielkie znacznie podczas stosowania długich czasów ekspozycji;

- zakrywanie obiektywu - jeśli z jakichś względów nie można zastosować blokady lustra

samopowrotnego tuż przed otwarciem migawki, należy zakryć obiektyw, by odsłonić go parę sekund po
zwolnieniu spustu, gdy drgania już znikną;

- tryb RAW - jeśli tylko taka możliwość istnieje, cyfrową fotografię astronomiczną powinno zapisywać
się wyłącznie w trybie RAW;

Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-iii...

8 z 10

2015-08-15 17:06

Teleskop Hubble'a, Mars

- EXIF - niezwykle wartościowe dla powiększania doświadczenia w fotografii astronomicznej są dane,

zapisywane w EXIF. Ich późniejsza analiza pomaga wprowadzać modyfikacje przy kolejnych sesjach
astro fotograficznych;

- prąd - jeden z problemów nowoczesnej fotografii cyfrowej to zasilanie. W dobie aparatów
mechanicznych tego typu trudność nie istniała, co najwyżej w niższych temperaturach, podczas długich
naświetlań, mógł zamarznąć smar w mechanizmie migawki. W dzisiejszych czasach, gdy stosujemy
długie okresy ekspozycji, elektronika aparatu jest cały czas włączona. Należy o tym pamiętać, i nie
wybierać się fotografować w zimną noc bez zapasowych baterii;

- ubiór - zabezpieczenie własnego ciała jest równie ważne, co zabezpieczenie sprzętu. W zimne noce
trzeba zadbać o odpowiednie ubranie. Głowa, ręce i stopy najszybciej wytracają energię cieplną. Duże
wychłodzenie palców dłoni może uniemożliwić poprawną obsługę sprzętu, a więc i zepsuć efekt
końcowy w postaci fotografii. Podczas długich sesji fotograficznych warto mieć przy sobie termos i
porcję skondensowanych węglowodanów (np. w postaci czekolady);

Punktowość obiektów astronomicznych
Na koniec pamiętajmy o tym, że obrazy gwiazd nigdy nie będą punktowe. Wynika z tego, że idealna,
zakładana przez początkującego fotografa jakość, do której dąży, jest niemożliwa do uzyskania. Dzieje
się tak ze względu na dyfrakcję, a także z powodu zakłóceń atmosferycznych, rejestrowanych przez
matrycę w ciągu wielogodzinnego naświetlania.

Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-iii...

9 z 10

2015-08-15 17:06

Teleskop Hubble'a, Narodziny gwiazdy

Fotografia astronomiczna - poradnik, część I
Fotografia astronomiczna - poradnik: część II

www.swiatobrazu.pl

Fotografia astronomiczna - poradnik: część III

http://www.swiatobrazu.pl/fotografia-astronomiczna-poradnik-czesc-iii...

10 z 10

2015-08-15 17:06