Język norweski od A do Z gramatyka, ćwiczenia, tablice odmian

Język norweski od A do Z

gramatyka, ćwiczenia, tabele odmian

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment pełnej

wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie

w formie dostarczonej przez Wydawnictwo KRAM. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w

zawartości publikacji bez pisemnej zgody Wydawnictwa KRAM - wydawcy niniejszej

publikacji. Zabrania się jej odsprzedaży.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

http://wydawnictwo-kram.pl

JÊZYK NORWESKI

REPETYTORIUM

gramatyka – æwiczenia – tabele odmian

SPIS TREŒCI

Ogólne wiadomoœci o jezyku norweskim . . . . . . . . . . . . . . .

FONETYKA JÊZYKA NORWESKIEGO . . . . . . . . . . . . . .

1. Alfabet norweski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Wymowa samog³osek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Iloczas samog³osek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Wymowa spó³g³osek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Wymowa po³¹czeñ samog³oskowych i spó³g³oskowych . .

6. Akcent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Intonacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

RODZAJNIK (Artikkel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Rodzajnik nieokreœlony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Rodzajnik okreœlony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Brak rodzajnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Rodzajnik w po³¹czeniu z przymiotnikiem . . . . . . . . . . . .

RZECZOWNIK (Substantiv) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Charakterystyka ogólna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kategorie gramatyczne rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Rodzaj gramatyczny rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Liczba rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Przypadek rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Okreœlonoœæ rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Rzeczowniki policzalne i niepoliczalne . . . . . . . . . . . . . .

6. Rzeczowniki z³o¿one . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PRZYMIOTNIK (Adjektiv) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Forma nieokreœlona przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Forma okreœlona przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Przymiotniki nieregularne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Stopniowanie przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Stopniowanie a odmiana przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . .

ZAIMEK (Pronomen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Typy zaimków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Zaimki osobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Zaimki dzier¿awcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Zaimki wskazuj¹ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Zaimki zwrotne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Zaimek wzajemny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Zaimki pytajne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8. Zaimki wzglêdne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9. Zaimki nieokreœlone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10. Zaimek det . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PRZYS£ÓWEK (Adverb) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Przys³ówki miejsca – przys³ówki kierunkowe i statyczne .

2. Przys³owki okreœlaj¹ce stopieñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Przys³ówki czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Stopniowanie przys³ówków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

LICZEBNIK (Tallord) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Liczebniki g³ówne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Liczebniki porz¹dkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Liczebniki u³amkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Liczebniki zbiorowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Podawanie dat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

CZASOWNIK (Verb) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Bezokolicznik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Tryb rozkazuj¹cy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Czas teraŸniejszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Czas przesz³y – Preteritum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Czas przesz³o-teraŸniejszy – Perfektum . . . . . . . . . . . . . .

6. Czas zaprzesz³y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Czas przysz³y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8. Tryb warunkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

a) tryb warunkowy w teraŸniejszoœci i przysz³oœci . . . . . .

b) tryb warunkowy w przesz³oœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9. Strona bierna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

a) u¿ycie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b) sposoby wyra¿ania strony biernej . . . . . . . . . . . . . . .

c) formy strony biernej w ró¿nych czasach . . . . . . . . . .

10. Nastêpstwo czasów i mowa zale¿na . . . . . . . . . . . . . . . .

11. Czasowniki z³o¿one . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12. Czasowniki modalne i modalnopodobne . . . . . . . . . . . . .

13. Czasowniki zwrotne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14. Deponentia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PRZYIMEK (Preposisjon) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Idiomatyczne wyra¿enia przyimkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SK£ADNIA – ELEMENTY (Setningslaere – elementer) . . .

1. Podmiot zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Orzeczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Dope³nienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Okolicznik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Przydawka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Zdania pojedyncze – szyk wyrazów w zdaniu prostym . . .

7. Zdania z³o¿one . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

a) zdania z³o¿one wspó³rzêdnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b) zdania z³o¿one podrzêdnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

TABELE GRAMATYCZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rzeczownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Przymiotnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zaimek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Przys³ówek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Czasownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ÆWICZENIA (O/velser) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

101

1. Rodzajnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

101

2. Rzeczownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

104

3. Przymiotnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

107

4. Zaimek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

112

5. Przys³ówek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

115

6. Liczebnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

117

7. Czasownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

118

8. Przyimek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

129

9. Sk³adnia – elementy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

132

10. Zdania do t³umaczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

135

11. Testy powtórzeniowe z gramatyki jêzyka norweskiego . .

138

KLUCZ DO ÆWICZEÑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

154

Jêzyk norweski jest jêzykiem germañskim, spokrewnionym z jêzy-

kiem angielskim, niemieckim czy niderlandzkim. Najbli¿sze jednak

pokrewieñstwo wykazuje z jêzykiem szwedzkim, duñskim, islandz-

kim czy farerskim, wraz z którymi tworzy pó³nocnogermañsk¹ ga³¹Ÿ

tych jêzyków.

Wraz z jêzykiem szwedzkim, norweski ma podobn¹ strukturê fone-

tyczn¹, z jêzykiem duñskim ³¹czy go zaœ znaczna iloœæ zasobów lek-

sykalnych.

Bliskoœæ norweskiego, szwedzkiego i duñskiego jest na tyle du¿a,

¿e komunikacja Norwegów ze Szwedami i Duñczykami mo¿liwa jest

bez pomocy t³umacza. Mówiony norweski czêsto jest bardzo zbli¿o-

ny do niektórych dialektów szwedzkich, jêzyk pisany czêsto przypo-

mina duñski.

Obecnie jêzykiem norweskim mówi oko³o 4,5 miliona Norwegów

mieszkaj¹cych w Norwegii i oko³o miliona Norwegów poza jej gra-

nicami.

Sam jêzyk norweski nie wystêpuje jednak w jednolitej formie. Ist-

niej¹ dwie g³ówne normy – bokma

l i nynorsk, w obrêbie których ist-

niej¹ dwa warianty: liberalny i konserwatywny. Sytuacjê komplikuje

fakt, ¿e du¿¹ rolê odgrywaj¹ lokalne dialekty, których znaczenie jest

o wiele wiêksze ni¿ w innych krajach.

Sytuacja, w jakiej znalaz³ siê jêzyk norweski, spowodowana zosta-

³a uwarunkowaniami historycznymi. Od 1319 roku Norwegia by³a

powi¹zana z Dani¹ uni¹ personaln¹, która wzmocni³a siê w roku 1389

do tego stopnia, ¿e Norwegia – praktycznie do 1814 roku, kiedy to

uzyska³a niepodleg³oœæ – sta³a siê ca³kowicie uzale¿niona od po³u-

dniowego s¹siada. Mia³o to oczywiœcie wp³yw na jêzyk – norweski

zosta³ wyparty przez duñski i zachowa³ siê w postaci dialektów. Za-

OGÓLNE WIADOMOŒCI
O JÊZYKU NORWESKIM

chowanie siê mówionej wersji norweskiego by³o tak¿e mo¿liwe dziê-

ki temu, ¿e duñskie wyrazy wymawiano zgodnie z regu³ami norwe-

skiej fonetyki.

Do wzmocnienia siê wp³ywów duñskich w jêzyku norweskim

przyczyni³a siê tak¿e reformacja, zaszczepiona w Norwegii w roku

1536.

Dopiero od 1814 roku datowaæ mo¿na pocz¹tki starañ o kodyfika-

cjê jêzyka norweskiego. Ówczesna sytuacja podawa³a dwa mo¿liwe

rozwi¹zania. Jednym z nich by³o wyjœcie z jêzyka mówionego, u¿y-

wanego przez wykszta³cone warstwy spo³eczeñstwa – przede

wszystkim w miastach. Jêzyk ten by³ bardzo bliski jêzykowi duñskie-

mu. Dziœ nosi on nazwê bokma

l, dos³ownie: „jêzyk ksi¹¿kowy”. Dru-

gim wariantem by³o utworzenie jêzyka norweskiego na bazie dialek-

tów norweskich. Obecnie nazwa jêzyka utworzonego na podstawie

tych dialektów to nynorsk – dos³ownie: „jêzyk nowonorweski”. Ivar

Aasen (1813 – 1896) – norweski nauczyciel, jêzykoznawca i poeta

napisa³ gramatykê Det norske Folkesprogs Grammatik (1848) i s³ow-

nik nowego jêzyka – Ordbog over det norske Folkesprog (1850),

a w drugiej po³owie XIX wieku jego wersja jêzykowa zosta³a przyjê-

ta jako drugi oficjalny jêzyk Norwegii.

Spory dotycz¹ce kszta³tu jêzyka norweskiego, rozpoczête w 1814

roku, trwaj¹ praktycznie do dziœ. Wariantu nynorsk u¿ywa oko³o 10%

– 15% spo³eczeñstwa. Bokma

l u¿ywany jest przez ok. 85% – 90%

Norwegów. Liczby te s¹ jedynie orientacyjne – ró¿ne Ÿród³a podaj¹

zró¿nicowane dane.

W norweskich szko³ach sytuacja wygl¹da tak, ¿e dzieci, którym ro-

dzice wybieraj¹ jako jêzyk wiod¹cy bokma

l, s¹ uczone jako drugiego

jêzyka nynorsk i odwrotnie: ci, których jêzykiem g³ównym jest ny-

norsk, ucz¹ siê jako drugiego bokma

lu.

Wersja bokma

l zyskuje jednak coraz bardziej na znaczeniu. Jêzy-

kiem tym pos³uguj¹ siê m.in. mieszkañcy Oslo, jest on tak¿e wyk³a-

dany jako g³ówny na wydzia³ach filologicznych na zagranicznych

uczelniach.

Zaimki s¹ klas¹ wyrazów bardzo zró¿nicowan¹, zarówno pod wzglê-

dem gramatycznym, jak i semantycznym. Za ich pomoc¹ wskazywaæ

mo¿emy na przedmioty, osoby, ich cechy, mo¿emy o nie pytaæ, za ich

pomoc¹ tak¿e mo¿emy opisywaæ okolicznoœci i stany.

Zaimki pe³ni¹ w zdaniu te same funkcje co rzeczowniki, przymiotni-

ki, liczebniki i przys³ówki. Mog¹ te¿ je zastêpowaæ.

1. Typy zaimków

Klasê zaimków mo¿emy podzieliæ zale¿nie od:

a) znaczenia,

b) okreœlnoœci / nieokreœlonoœci,

c) wyrazu, który okreœlaj¹ – korelatu.

Ze wzglêdu na znaczenie wyró¿niæ mo¿emy nastêpuj¹ce typy zaim-

ków:

a) zaimki osobowe,

b) zaimki dzier¿awcze,

c) zaimki zwrotne,

d) zaimki wzajemne,

e) zaimki wskazuj¹ce,

f) zaimki wzglêdne.

ZAIMEK (Pronomen)

Ze wzglêdu na kategoriê okreœlonoœci wyró¿niamy:

a) zaimki okreœlone,

b) zaimki nieokreœlone,

c) zaimki pytajne.

2. Zaimki osobowe

Zaimki osobowe maj¹ w jêzyku norweskim dwie formy: podmiotow¹

i dope³nieniow¹. Forma podmiotowa stoi w mianowniku, dope³nie-

niowa zaœ, w bierniku.

Forma podmiotowa zaimków osobowych:

Zaimki han oraz hun zastêpuj¹ te rzeczowniki, które odnosz¹ siê do

osób. Dla pozosta³ych rzeczowników u¿ywa siê:

– den – dla rzeczowników rodzaju mêskiego i ¿eñskiego,

– det – dla rzeczowników rodzaju nijakiego.

Zaimków osobowych nie nale¿y opuszczaæ przed form¹ osobow¹

czasownika ze wzglêdu na identycznoœæ form, na przyk³ad:

Jeg snakker norsk. – Ja mówiê po norwesku.

Han snakker norsk. – On mówi po norwesku.

Dere snakker norsk. – Wy mówicie po norwesku.

Brak u¿ycia zaimka spowodowa³by nieœcis³oœci w wyra¿aniu, b¹dŸ

te¿ niezrozumienie naszej wypowiedzi.

Liczba pojedyncza
jeg – ja
du – ty
han – on

hun – ona

den – on, ona, ono

det – on, ona ono

Liczba mnoga
vi – my
dere – wy
de – oni, one

De – Pan, Pani, Pañstwo

Formy den oraz det u¿ywane s¹ w przypadku rzeczowników nie¿y-

wotnych. Dotyczy to jednak tak¿e rzeczowników ¿ywotnych, miêdzy

innymi zwierz¹t, na przyk³ad:

Det er en ung hund, men den er klok. – To m³ody pies, ale (on) jest

m¹dry.

Hvor er det bussholdeplassen? – Den ligger der borte. – Gdzie jest

przystanek autobusowy? – (On) jest tam.

Det sta

r et glass melk pa

bordet. Det er mitt. – Na stole stoi szklanka

mleka. (Ona) jest moja.

Forma dope³nieniowa zaimków osobowych:

Forma dope³nieniowa odpowiada przypadkom innym ni¿ mianow-

nik, a wiêc polskiemu celownikowi, biernikowi, narzêdnikowi i miej-

scownikowi, na przyk³ad:

Du ma

reise uten meg. – Musisz jechaæ beze mnie.

Det er ikke noe for henne. – To nie jest dla niej.

Han hjalp oss a

finne et sted a

bo. – Pomóg³ nam znaleŸæ miejsce do

zamieszkania.

3. Zaimki dzier¿awcze

Zaimki dzier¿awcze s¹ klas¹ zaimków wskazuj¹c¹ na przynale¿noœæ

lub stan posiadania. W jêzyku norweskim zaimki dzier¿awcze zga-

dzaj¹ siê z rzeczownikiem pod wzglêdem liczby i rodzaju. Nie doty-

czy to jednak zaimków trzeciej osoby liczby pojedynczej oraz zaim-

ków drugiej i trzeciej osoby liczby mnogiej.

Liczba pojedyncza
meg – mnie
deg – ciebie
ham – jemu, jego

henne – jej, j¹

den – jemu, mu, jej, jego, go, j¹

det – jemu, mu, jej, jego, go, j¹

Liczba mnoga
oss – nam, nas
dere – wam, was
dem – im, ich

Dem – Pani, Panu, Pañstwu,

Pana, Pani¹, Pañstwa

Do zaimków dzier¿awczych nale¿y tak¿e zaimek sin – swój. Posiada

on trzy formy – zale¿ne od rodzaju gramatycznego rzeczownika: sin

– dla rodzaju mêskiego, si – dla rodzaju ¿eñskiego, sitt – dla rodzaju

nijakiego oraz formê liczby mnogiej – sine. Zaimka tego nie nale¿y

myliæ (co czêsto siê zdarza) z zaimkami hans – jego i hennes – jej,

na przyk³ad.

Olaf har ei kone. – Olaf ma ¿onê.

Kona hans er vakker. – Jego ¿ona jest ³adna.

Olaf elsker kona si. – Olaf kocha swoj¹ ¿onê. (A nie: Olaf elsker ko-

na hans – Olaf kocha jego ¿onê).

W jêzyku norweskim zaimek dzier¿awczy mo¿e staæ przed rze-

czownikiem (jak w jêzyku polskim) lub po nim. Je¿eli zaimek

dzier¿awczy stoi przed rzeczownikiem, forma rzeczownika wystê-

puje w formie nieokreœlonej. Je¿eli zaœ zaimek dzier¿awczy bêdzie

sta³ po rzeczowniku, rzeczownik wyst¹pi w formie okreœlonej, na

przyk³ad:

min bil – bilen min

ditt hus – huset ditt

deres buss – bussen deres

Forma z zaimkiem dzier¿awczym po rzeczowniku wystêpuje obecnie

czêœciej. Jest ona charakterystyczna przede wszystkim dla jêzyka mó-

wionego. Formy z zaimkiem przed rzeczownikiem u¿ywamy g³ównie

w jêzyku oficjalnym lub te¿, gdy chcemy zwróciæ uwagê na stan po-

Zaimek

osobowy

jeg
du
han
hun
vi
dere
de

Zaimek dzier¿awczy

Liczba pojedyncza

Liczba mnoga

r. mêski

min

din

hans

hennes

deres
deres

r. ¿eñski

r. nijaki

mitt

mine

mój-a,-e,i
twój-a,-e,i
jego
jej
nasz-a-e
wasz-a-e
ich

dine

ditt

siadania. Znajdzie to odzwierciedlenie przede wszystkim w intonacji:

Det er mitt hus, ikke ditt! – To mój dom, nie twój!

Nale¿y tak¿e dodaæ, ¿e rzeczowniki rodzaju ¿eñskiego wystêpuj¹

g³ównie z zaimkiem dzier¿awczym wystêpuj¹cym z ty³u, na przy-

k³ad:

Kona mi jobber pa

en skole. – Moja ¿ona pracuje w szkole.

4. Zaimki wskazuj¹ce

Jêzyk norweski rozwin¹³ dwa typy zaimków wskazuj¹cych, których

u¿ycie zale¿ne jest od pozycji mówi¹cego. Inaczej mówi¹c: to, jak

nadawca tekstu widzi odleg³oœæ otaczaj¹cych go przedmiotów, ma

wp³yw na wybór odpowiedniego zaimka wskazuj¹cego.

Zaimki wskazuj¹ce posiadaj¹ osobne formy dla rodzaju gramatycz-

nego oraz liczby.

Dla rzeczowników znajduj¹cych siê blisko w przestrzeni (lub te¿ cza-

sie) jêzyk norweski posiada nastêpuj¹ce formy:

rodzaj mêski:

denne

rodzaj ¿eñski

denne

rodzaj nijaki:

dette

liczba mnoga:

disse

Jak widaæ, forma mêska i ¿eñska s¹ identyczne. Wybór zaimka wska-

zuj¹cego uzale¿niony jest bezpoœrednio od rodzaju gramatycznego

rzeczownika, na przyk³ad:

en festival – denne festivalen

ei gate – denne gata

et hus – dette huset

billetter – disse billettene

Nale¿y zapamiêtaæ, ¿e po zaimkach wskazuj¹cych rzeczownik za-

wsze znajduje siê w formie okreœlonej.

Dla rzeczowników znajduj¹cych siê w wiêkszej odleg³oœci prze-

strzennej lub czasowej od mówi¹cego u¿ywa siê nastêpuj¹cych zaim-

ków:

rodzaj mêski:

den

rodzaj ¿eñski:

den

rodzaj nijaki:

det

liczba mnoga:

Tak¿e i tu zaimek uzale¿niony jest od rodzajnika rzeczownika, a jego

forma po zaimku musi byæ okreœlona, na przyk³ad:

en buss – den bussen

ei jente – den jenta

et tog – det toget

kopper – de koppene

Zaimki wskazuj¹ce – zarówno te bli¿sze, jak i dalsze przedmioty,

czêsto opisuj¹ nie tylko sam rzeczownik, ale i rzeczownik z przy-

miotnikiem. W takich po³¹czeniach tak¿e przymiotnik musi staæ

w formie okreœlonej, na przyk³ad:

denne gammle stolen

dette gammle huset

disse gammle byene

W jêzyku norweskim istniej¹ jeszcze inne zaimki wskazuj¹ce. Nale-

¿¹ do nich:

– samme – ten sam, taki sam

– slik, sa

nn – taki

na przyk³ad:

Jeg tar det samme toget hver dag. – Ka¿dego dnia jadê tym samym

poci¹giem.

Jeg liker ikke a

med sa

nne sko. – Nie lubiê chodziæ w takich bu-

tach.

5. Zaimki zwrotne

Zaimki zwrotne s¹ czêœci¹ czasowników zwrotnych. Nie wszystkie

jednak czasowniki zwrotne w jêzyku norweskim maj¹ odpowiednik

w postaci czasownika zwrotnego w jêzyku polskim.

W odró¿nieniu od jêzyka polskiego, w którym zaimek zwrotny „siê”

jest nieodmienny przez osoby, w jêzyku norweskim dla ka¿dej osoby

istnieje osobna forma. Forma „seg” bêdzie zatem mia³a nastêpuj¹ce

odpowiedniki:

jeg

– meg

– oss

– deg

dere

– dere

han

– seg

hun –

seg

Przyk³ady:

Vi vasker oss hver dag klokka 7. – Myjemy siê codziennie o siódmej.

Dere kjeder dere pa

kurset. – Nudzicie siê na kursie.

Jeg interesserer meg for norsk. – Interesujê siê norweskim.

6. Zaimek wzajemny

Zaimek wzajemny t³umaczymy na jêzyk polski bardzo czêsto przez

„siê”, st¹d mylony jest on w wielu przypadkach z zaimkiem zwrot-

nym „seg”. Postaæ norweskiego zaimka wzajemnego brzmi „hveran-

dre” i poza t³umaczeniem „siê” mo¿emy go prze³o¿yæ jako „wzajem-

nie, nawzajem”. Ró¿nicê pomiêdzy zaimkiem zwrotnym a wzajem-

nym najproœciej zrozumieæ t³umacz¹c na przyk³ad zdanie: „Oni siê

myj¹”. Mo¿emy je przet³umaczyæ zarówno z zaimkiem zwrotnym

(zdanie 1), jak i wzajemnym (2). W obu przypadkach znaczenie tych

zdañ bêdzie inne:

Oni siê myj¹.

(1) De vasker seg.

(2) De vasker hverandre.

Ze zdania (1) wynika, ¿e dwie osoby siê myj¹ – ka¿da siebie sam¹.

Ze zdania (2) wynika zaœ, ¿e dwie osoby myj¹ siê nawzajem – jedna

drug¹.

Zaimek wzajemny stoi po czasowniku:

Vi hjelper hverandre. – Pomagamy sobie (wzajemnie).

De elsker hverandre. – Oni siê kochaj¹ (wzajemnie – on j¹, ona jego).

De mo

ter hverandre. – Oni siê spotykaj¹ (wzajemnie; jeden z dru-

gim).

7. Zaimki pytajne

Zaimki pytajne s¹ doœæ szerok¹ klas¹ zaimków. Za ich pomoc¹ mo-

¿emy pytaæ o dowolne inne czêœci mowy: rzeczowniki, liczebniki,

przymiotniki, przys³ówki i inne. Do najpopularniejszych zaimków

pytajnych nale¿¹:

hvem – kto

Odnosi siê do osób. T³umaczymy go na jêzyk polski nie tylko jako

„kto”, ale tak¿e we wszelkich przypadkach zale¿nych, na przyk³ad:

Hvem er du? – Kim jesteœ?

Hvem er det? – Kto to jest?

Hvem snakker du med? – Z kim rozmawiasz?

Hvem skriver du til? – Do kogo piszesz?

hva – co

Odnosi siê do materii nieo¿ywionej. Tak samo jak w przypadku za-

imka „kto”, „co” mo¿e byæ te¿ t³umaczone w przypadkach zale¿nych,

na przyk³ad:

Hva vil du? – Czego chcesz?

Hva er det? – Co to jest?

Zaimek „hva” ³¹czy siê bardzo czêsto ze s³ówkiem „slags”. Za pomo-

c¹ po³¹czenia „hva slags” + rzeczownik pytamy o rodzaj, gatunek, na

przyk³ad:

Hva slags sport driver du med? – Jaki rodzaj sportu uprawiasz?

Hva slags musikk liker du best? – Jaki rodzaj muzyki lubisz najbar-

dziej?

Zaimek ten pojawia siê w niektórych ustalonych po³¹czeniach fraze-

ologicznych, na przyk³ad:

vet du hva…? – Wiesz co…?

hva verre er – co gorsza

hva med...? – co powiesz na...?

hva meg anga

r... – jeœli idzie o mnie...

hvor – gdzie

Za pomoc¹ zaimka „hvor” pytamy o miejsce, na przyk³ad:

Hvor ligger Oslo? – Gdzie le¿y Oslo?

Hvor finnes det museum? – Gdzie znajduje siê muzeum?

W wielu po³¹czeniach zaimek ten zmienia swoje znaczenie, na przy-

k³ad:

Hvor mange? – ile?

Hvor mye? – ile?

Hvor gammel er du? – Ile masz lat?

Hvor stort er det? – Jak du¿e to jest?

hvilken, hvilket, hvilke – który, która, które

Zaimki te, jak widaæ wy¿ej, zmieniaj¹ swoje formy zale¿nie od ro-

dzaju gramatycznego i liczby rzeczownika:

hvilken – dla rodzaju mêskiego i ¿eñskiego

hvilket – dla rodzaju nijakiego

hvilke – dla liczby mnogiej, na przyk³ad:

Hvilken buss tar du til sentrum? – Jakim autobusem jedziesz do cen-

trum?

Hvilket tog ga

r direkte til Bergen? – Który poci¹g jedzie do Bergen?

Hvilke tomater vil du kjo

pe? – Które pomidory chcesz kupiæ?

hva for en / et – jaki, który, co za

Powy¿sze zaimki s¹ u¿ywane g³ównie w jêzyku potocznym i zastê-

puj¹ zaimki „hvilken” i „hvilket”. A zatem zamiast zapytaæ:

Hvilken buss tar du til centrum? (jak w powy¿szym przyk³adzie), mo-

¿emy zapytaæ: Hva for en buss tar du til sentrum?

W obu przypadkach bêdziemy mieli to samo znaczenie. Tak samo na-

le¿y te¿ pamiêtaæ o osobnych formach tych zaimków dla poszczegól-

nych rodzajów gramatycznych rzeczownika.

8. Zaimki wzglêdne

Najpopularniejszym zaimkiem wzglêdnym jest „som”, oznaczaj¹cy

„który”, „która”, „które”. Zaimek ten, w odró¿nieniu od polskiego

zaimka wzglêdnego nie odmienia siê ani przez rodzaje, ani przez

przypadki, nie posiada tak¿e liczby mnogiej, na przyk³ad:

Denne mannen som ga

r over gata, er laereren min. – Ten mê¿czyzna,

który przechodzi przez ulicê, jest moim nauczycielem.

Jeg kjenner en gutt som snakker ba

de norsk og finsk. – Znam ch³op-

ca, który mówi zarówno po norwesku, jak i po fiñsku.

Mennesker som bor i Norge drikker ikke sa

mye te. – Ludzie, którzy

mieszkaj¹ w Norwegii, nie pij¹ tak du¿o herbaty.

Jako zaimek wzglêdny czêsto – oprócz „som” mog¹ wyst¹piæ te¿ na

przyk³ad „hvem”, „hva”, „hvor” lub „hvilken” – a wiêc wymienione

wy¿ej zaimki pytajne:

Jeg vet ikke hva heter legen din. – Nie wiem, jak siê nazywa twój le-

karz.

Du ma

spo

rre hvem er det. – Musisz spytaæ, kto to jest.

Jeg kan ikke huske hvor jeg har mobiltelefonen min. – Nie potrafiê

zapamiêtaæ, gdzie mam swój telefon komórkowy.

Hun ma

si meg hvilken bok vil hun fa

. – Ona musi mi powiedzieæ, ja-

k¹ ksi¹¿kê chce dostaæ.

9. Zaimki nieokreœlone

Zaimki nieokreœlone wystêpuj¹ w zdaniach bezpodmiotowych. Ich

t³umaczenie na jêzyk polski dokonywane jest zwykle za pomoc¹ za-

imka „siê”. W jêzyku norweskim mamy 2 zaimki nieokreœlone:

„man” oraz „en”. Zaimek „man” i „en” mog¹ byæ u¿yte w zdaniu

w funkcji podmiotu. W funkcji dope³nienia mo¿na u¿ywaæ tylko za-

imka „en”, na przyk³ad:

Man burde spise gro

nnsaker og frukt. – Nale¿y jeœæ warzywa i owo-

ce.

I Polen arbeider man ikke pa

ndag. – W Polsce nie pracuje siê

w niedziele.

Man ma

vaere forsiktig na

r man drikker varme drikker. – Nale¿y byæ

ostro¿nym, kiedy pije siê ciep³e napoje.

Det er vanskelig a

finne venner som skal hjelpe en. – Ciê¿ko jest zna-

leŸæ przyjació³, którzy pomog¹ cz³owiekowi.

En skal hjelpe deg. – Ktoœ pomo¿e ci.

10. Zaimek det

Zaimek „det” ma charakter podmiotu formalnego i wystêpuje:

a) w konstrukcjach bezosobowych, które opisuj¹ zjawiska pogodo-

we, na przyk³ad:

Det regner. – Pada deszcz.

Det bla

ser. – Wieje wiatr.

Det sno

r. – Pada œnieg.

Det skyer over. – Chmurzy siê.

b) przed konstrukcjami z czasownikami „vaere” lub „bli”, na przyk³ad:

Det er mye regn i Bergen hvert a

r. – Co roku w Bergen jest wiele

deszczu.

Det er godt a

slappe av etter jobben. – Dobrze jest odpocz¹æ po pracy.

Det blir snart va

r. – Wkrótce bêdzie wiosna.

c) w zdaniach emfatycznych, czyli takich, w których podkreœla siê je-

den z jego cz³onów, na przyk³ad:

Det er Sven som laerer japansk. – To (w³aœnie jest) Sven, który uczy

siê japoñskiego.

Det er du som skal betale for maten. – To (w³aœnie jesteœ) ty, który

masz zap³aciæ rachunek.

d) w zdaniach, w których nie k³adzie siê nacisku na sprawcê czynno-

œci, lecz na jej efekt, b¹dŸ kiedy nie jest mo¿liwe nazwanie spraw-

cy czynnoœci, na przyk³ad:

Det skjedde i ga

r. – To zdarzy³o siê wczoraj.

Det gjo

r vondt i hodet. – Boli (mnie) g³owa.

Det smaker godt. – To smakuje dobrze.