Bhp w ochronie
zdrowia
w pytaniach i odpowiedziach
Ekspert:
Anna Błażejczyk
specjalista w Ministerstwie Zdrowia
Kierownik grupy wydawniczej: Agnieszka Konopacka-Kuramochi
Redaktor prowadzący: Marcin Papierz
Menedżer produktu: Rafał Kępka
ISBN 978-83-269-3112-3
Copyright © by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
Warszawa 2014
Skład i łamanie: Ticas Studio
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa
tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10
Niniejszy e-book chroniony jest prawem autorskim.
Przedruk materiałów bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji
z powołaniem się na źródło. Zaproponowane w niniejszym poradniku wskazówki, porady i inter-
pretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać
dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako
oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych.
W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie
zawartych w poradniku wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.
3
SPIS TREŚCI
Szkolenie wstępne bhp zleceniobiorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Utylizacja środków opatrunkowych z zakładowych apteczek . . . . . . . . . 5
Sporządzanie raportu bhp w zakresie zranień ostrymi narzędziami . . . . 6
Instrukcje bhp dotyczące narażenia
Informacja o stanie zdrowia pracownika w karcie oceny ryzyka
Zatrudnienie lekarza na podstawie umowy zlecenia . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Umowa między jednostką medycyny pracy a pracodawcą . . . . . . . . . . . 13
Badania promieniowania laserowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Wszczynanie postępowania w sprawie rozpoznania choroby
Obuwie personelu medycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Ekspozycja zawodowa a wypadek przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Zaświadczenie o rodzaju i umiejscowieniu urazu będącego
Choroby zawodowe powodowane przez promieniowanie laserowe . . . 21
Odzież dla kierowcy pracującego w transporcie sanitarnym . . . . . . . . . 23
4
BHP W OCHRONIE
ZDROWIA
w pytaniach i odpowiedziach
Szkolenie wstępne bhp zleceniobiorców
Pytanie:
Czy pielęgniarka zatrudniona na umowę zlecenia lub na kon-
trakcie powinna odbyć szkolenie wstępne bhp? Jeżeli tak, to jaka jest pod-
stawa prawna tego działania oraz czy wypełniamy kartę szkolenia? A jeżeli
nie, to jak udokumentować szkolenie wstępne bhp, a zwłaszcza instruktaż
stanowiskowy bhp?
Odpowiedź:
Umowa cywilnoprawna (umowa o dzieło, umowa zlecenia, inne formy
samozatrudnienia) nie jest umową o pracę, a tym samym umowy cywilno-
prawnej nie dotyczą przepisy zawarte w ustawie z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks
pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.), na podsta-
wie których wydane zostało rozporządzenie ministra gospodarki i pracy
z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.), dalej: rozporządzenie
szkoleniowe.
5
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Osoba zawierająca umowę cywilnoprawną nie jest pracownikiem zakładu
pracy, z którym zawarła umowę. Umowa cywilnoprawna jest umową stron,
opartą na przepisach ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst
jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 121), art. 627–646. Strony mogą ustalić obowiązek
dla zleceniobiorcy – przejścia cyklu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy, a także ustalić, kto takie szkolenie przeprowadzi. Jeśli takie
ustalenia zostaną zawarte w umowie, pierwsze szkolenia (wstępne: ogólne
i na stanowisku pracy) powinien przeprowadzić zleceniodawca, gdyż zna
zakład pracy i zagrożenia na stanowiskach pracy.
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zleceniodawca zastosował się do przepi-
sów rozporządzenia szkoleniowego, szkolenie przeprowadził na podstawie
odpowiedniego programu szkolenia wstępnego bhp, szkolenie odnotował
w karcie szkolenia, którą dołączył do umowy.
Utylizacja środków opatrunkowych
z zakładowych apteczek
Pytanie:
Jak i gdzie utylizować przeterminowane środki opatrunkowe
(bandaż, gaza jałowa, woda utleniona) z zakładowych apteczek? Jakie wymogi
trzeba spełnić i jakie dokumenty posiadać?
Odpowiedź:
Zgodnie z § 44 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej
z 27 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.)
pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funk-
cjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do
udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien
zapewnić m.in. apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach)
zakładu pracy.
Liczba, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek
powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilak-
6
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
tyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów
i nasilenia występujących zagrożeń.
Obsługa punktów i apteczek, o których mowa powyżej, na każdej zmianie
powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym
w udzielaniu pierwszej pomocy.
Wyposażenie apteczek zakładowych nie powinno zawierać leków oraz
innych środków farmaceutycznych, gdyż ich zasoby służą jedynie doraźne-
mu udzielaniu pierwszej pomocy, a nie działaniom stricte medycznym czy
leczniczym związanym z podawaniem leków, a więc to, co się w apteczce
znajduje, nie podlega ustawie z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2013 r.
poz. 21 ze zm.) i wydanemu na jej podstawie rozporządzeniu ministra
zdrowia z 30 lipca 2010 r. w sprawie szczególnego sposobu postępowania
z odpadami medycznymi (Dz.U. nr 139, poz. 940).
Wymienione w pytaniu przykładowe środki opatrunkowe, nawet gdy się prze-
terminują, nie stanowią zagrożenia dla środowiska po wyrzuceniu do śmieci.
Oczywiście nie ma przeszkód, aby zakład pracy powierzył ich utylizację
firmie specjalizującej się w utylizacji odpadów medycznych (ale to oczy-
wiście kosztuje). Można również oddać je do apteki, w której znajduje się
specjalny pojemnik na przeterminowane leki pochodzące z gospodarstw
domowych (jest to nieodpłatne).
Nie ma natomiast regulacji, które nakazywałyby specjalny sposób utylizacji
takich środków opatrunkowych.
Sporządzanie raportu bhp w zakresie
zranień ostrymi narzędziami
Pytanie:
W jaki sposób powinien być sporządzony raport bhp w zakresie
zranień ostrymi narzędziami przy udzielaniu świadczeń w zakładzie medycz-
nym? Chodzi mi głównie o jakiś wzór tabeli raportu. Komu składać taki raport?
7
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Odpowiedź:
Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia z 6 czerwca 2013 r. w spra-
wie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych
z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzie-
laniu świadczeń zdrowotnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 696), zwanym dalej
rozporządzeniem, pracodawca jest obowiązany sporządzić pierwszy raport
o zranieniach do 28 lutego 2014 r.
Zakres informacji zawartych w tym raporcie określa § 11 ust. 2 rozpo-
rządzenia, przy czym jest to katalog otwarty (rozporządzenie stanowi, że
„raport zawiera w szczególności”), a więc raport może zawierać także inne
informacje niż wskazane w przepisie.
Natomiast ww. przepis rozstrzygnął, że w formie tabelarycznej przedsta-
wione mają być informacje:
z
o liczbie zranień ostrymi narzędziami, do których doszło w podmiocie
leczniczym w okresie sprawozdawczym oraz w równym mu długością
okresie poprzedzającym, w podziale na jednostki organizacyjne podmiotu
leczniczego (pierwszy okres sprawozdawczy to czas od wejścia w życie
rozporządzenia, tj. od 28 czerwca 2013 r. do 28 lutego 2014 r., pierwszy
raport nie zawiera natomiast informacji o zranieniach za okres poprze-
dzający, gdyż wówczas rozporządzenie nie obowiązywało),
z
zawierające zestawienie stosowanych w podmiocie leczniczym rodzajów
ostrych narzędzi, z wyszczególnieniem, które z nich zawierają rozwiąza-
nia chroniące przed zranieniem oraz w formie analitycznej (opisowej),
z
zawierające analizę okoliczności i przyczyn zranień, ze szczególnym
uwzględnieniem ich przyczyn systemowych,
z
propozycje możliwych działań mających na celu ograniczenie liczby
zranień, w tym możliwości wprowadzenia do użytku w podmiocie
leczniczym nowych rodzajów ostrych narzędzi zawierających roz-
wiązania chroniące przed zranieniem, wraz z oszacowaniem kosztów
takich działań.
Następna grupa informacji w raporcie o zranieniach to informacje o działa-
niach wskazanych w § 4 ust. 3 rozporządzenia, jeżeli były przez pracodawcę
realizowane w okresie sprawozdawczym. Regulacja ta wskazuje więc, że ten
8
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
zakres informacji nie musi obowiązkowo znaleźć się w raporcie. Jeżeli jed-
nak pracodawca dokonywał oceny i w razie potrzeby aktualizacji procedur:
z
bezpiecznego postępowania z ostrymi narzędziami, w tym będącymi
odpadami medycznymi, w szczególności obejmujące zakaz ponownego
zakładania osłonek na ostre narzędzia,
z
używania odpowiednich do rodzaju i stopnia narażenia środków ochrony
indywidualnej
z uwzględnieniem postępu technicznego oraz dostępności ostrych narzędzi
zawierających rozwiązania chroniące przed zranieniem, wiedzy w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym wyników prac naukowo-badawczych
mających na celu eliminację lub ograniczenie przyczyn powodujących wy-
padki przy pracy i choroby zawodowe, oraz zapewnia pracownikom, w toku
szkoleń, o których mowa w § 7 rozporządzenia, informacje o wprowadzo-
nych w tych procedurach zmianach, wówczas należy wyniki takich działań
pracodawcy zamieścić w raporcie w postaci opisowej.
Jednocześnie dodać należy, że dokonywanie takiej oceny jest niezwykle
ważne, ale bardzo kosztowne i pracochłonne dla pracodawcy, dlatego
ustawodawca przewidział, że umieszczenie tych informacji w raporcie
o zranieniach następuje tylko, gdy działania takie zostały przez pracodawcę
podjęte.
Obecnie, z uwagi na krótki czas obowiązywania rozporządzenia spodziewać
się należy, że takie oceny nie zostały jeszcze przez pracodawców przepro-
wadzone, a więc raczej nie pojawią się w raporcie.
Odnosząc się jeszcze do grupy informacji, które zawierać ma raport (chodzi
o propozycje możliwych działań mających na celu ograniczenie liczby zra-
nień, w tym możliwości wprowadzenia do użytku w podmiocie leczniczym
nowych rodzajów ostrych narzędzi zawierających rozwiązania chroniące
przed zranieniem, wraz z oszacowaniem kosztów takich działań) to warto
mieć na uwadze, że użyte w tym przepisie słowa: „propozycje” oraz „moż-
liwości” wskazują na konieczność dokonania przez pracodawcę analizy
z uwzględnieniem kosztów realizacji podjętych środków ochrony. Nie ma
tu jednak możliwości, aby pracodawca nie zamieścił takich informacji, jak
to miało miejsce odnośnie do wcześniej opisanej grupy danych.
9
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Ostatnia grupa informacji, które muszą znaleźć się w raporcie, to informacje
o wprowadzonych zmianach w zakresie szkoleń, o których mowa w § 7 roz-
porządzenia. Jest to regulacja, która czytana wprost prowadzi do wniosku,
że wystarczy, gdy pracodawca w raporcie poinformuje, że zmiany w tym
zakresie zostały wprowadzone lub nie zostały wprowadzone.
Natomiast wskazane przepisy nie nakładają na podmioty wykonujące dzia-
łalność leczniczą obowiązku składania lub przesyłania takich raportów
(pierwszego oraz kolejnych sporządzanych co 6 miesięcy) dalej do jakichś
instytucji lub podmiotów.
Oznacza to, że raporty takie mają być sporządzane i przechowywane przez
podmioty wykonujące działalność leczniczą.
Oczywiście w razie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy podmiot wykonujący działalność leczniczą,
jako pracodawca, może zostać poproszony przez kontrolerów o udowod-
nienie realizacji obowiązku sporządzania takich raportów i wówczas ma
obowiązek okazać stosowny raport.
Instrukcje bhp dotyczące narażenia
na czynniki biologiczne
Pytanie:
Jakie są instrukcje bhp dotyczące narażenia na czynniki biolo-
giczne, tj. zakłucia, zranienia personelu medycznego i pomocniczego oraz
instrukcje bhp dotyczące prac przy użyciu sprzętu jednorazowego użytku
– strzykawek, igieł, skalpeli, wenflonów itp.?
Odpowiedź:
Przepisy prawa nie przewidują szczególnej formy ani nie wymagają szczegól-
nej treści dla instrukcji bhp tworzonej dla stanowisk, gdzie praca (rozumiana
jako udzielanie świadczenia medycznego) wykonywana jest w warunkach
narażenia na czynniki biologiczne, a w szczególności zakłucia, zranienia
personelu medycznego i pomocniczego.
10
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Instrukcja taka powinna składać się z kilku części opisujących:
z
uwagi ogólne wskazujące, kto może być dopuszczony do pracy w warun-
kach narażenia na czynniki biologiczne, jakie powinien mieć wykształ-
cenie, przeszkolenie, a także szczepienia ochronne itp.,
z
podstawowe warunki bezpieczeństwa dotyczące pomieszczeń, gdzie praca
jest wykonywana – wymagania te zawarte są w rozporządzeniu ministra
pracy i polityki społecznej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych prze-
pisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. nr 169,
poz. 1650 ze zm.) obejmujące wentylację, możliwości dezynfekcji wszyst-
kich powierzchni w pomieszczeniu, oświetlenia, instalacji elektrycznej,
z
obowiązki przed podjęciem pracy, tj. zapoznanie się z procedurami po-
stępowania, wyposażenia pracownika w udostępnione środki ochrony
indywidualnej, sprawdzenie, czy stanowisko wyposażone jest w niezbędne
środki pomocnicze i narzędzia,
z
zasady i sposób bezpiecznego wykonywania pracy,
z
bezwzględnie zabronione czynności czy działania,
z
czynności, jakie należy wykonać po zakończeniu pracy,
z
zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych,
z
ewentualnie uwagi końcowe.
Instrukcja bhp musi być dostosowana do konkretnego stanowiska pracy,
choć oczywiście pewne elementy mogą być takie same, bez względu na to,
czy instrukcja będzie dotyczyła pielęgniarki w gabinecie zabiegowym czy
asystentki dentysty.
Informacja o stanie zdrowia pracownika
w karcie oceny ryzyka zawodowego
Pytanie:
Proszę o pomoc w kwestii oceny ryzyka zawodowego pracownika
służby zdrowia narażonego na zranienie ostrym narzędziem podczas udzielania
świadczeń zdrowotnych. Zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia ministra
zdrowia z 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy
wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzę-
dziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych (Dz.U. z 2013 r.
11
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
poz. 696) w karcie oceny ryzyka zawodowego należy podać stan zdrowia pra-
cownika, w tym choroby przewlekłe, na które choruje. Od kogo mam uzyskać
tę informację (od pracownika, a może lekarza medycyny pracy) i jakie ma
ona znaczenie dla samej oceny ryzyka zawodowego?
Odpowiedź:
Pracodawca dokonując oceny ryzyka zawodowego pracownika narażonego
na zranienie ostrym narzędziem przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych,
formalnie nie ma żadnych podstaw do dokonania tej oceny na podstawie
innych informacji niż te zawarte w orzeczeniu lekarza medycyny pracy
o istnieniu u tego pracownika choroby lub chorób przewlekłych.
Jeżeli natomiast pracownik sam ujawni informacje o stanie swojego zdro-
wia, w tym o chorobie przewlekłej, wówczas pracodawca jest zobowiązany
taką informację uwzględnić w karcie oceny ryzyka zawodowego. Pozostaje
w tym przypadku jeszcze kwestia formy tego ujawnienia. Nie wystarczy, iż
będzie to informacja ustna pracownika przekazana np. podczas rozmowy
z pracodawcą, konieczne jest, aby informacja ta miała formę zaświadczenia
wydanego przez uprawnionego lekarza.
Odnosząc się do kwestii znaczenia informacji o występowaniu choroby
przewlekłej u pracownika narażonego na zranienie ostrym narzędziem
przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, wyjaśnić należy, że umieszczenie
tej informacji w karcie oceny ryzyka zawodowego ma znaczenie o tyle, że
pracodawca przekazując tę kartę pracownikowi, który zapoznaje się z nią,
ma następnie obowiązek szkolenia tego pracownika z uwzględnieniem
wskazanej w karcie choroby lub chorób przewlekłych.
Zatrudnienie lekarza na podstawie umowy
zlecenia
Pytanie:
Czy osoba zatrudniona na umowę zlecenia może pracować jako
lekarz medycyny pracy?
12
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Odpowiedź:
Ustawa z 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jedn.: Dz.U.
z 2004 r. nr 125, poz. 1317 ze zm.), zwana dalej ustawą, stanowi w art. 2 ust. 1,
iż zadania służby medycyny pracy wykonują, m. in. lekarze.
Lekarz w swej pracy w zakresie realizacji zadań służby medycyny pracy
jest niezależny, co gwarantuje mu wprost art. 3 ustawy, który stanowi,
że osoby realizujące zadania służby medycyny pracy przy wykonywaniu
czynności zawodowych są niezależne od pracodawców, przedsiębiorców
i ich przedstawicieli oraz innych podmiotów, na których zlecenie lekarz
realizuje zadania tej służby.
Odnosząc się do przedstawionego pytania, wyjaśnić na początku należy
sformułowanie „osoba zatrudniona na umowę o pracę”. Zatrudnienie to
pozostawanie w stosunku pracy regulowanym przepisami Kodeksu pracy,
natomiast umowa zlecenia to regulowana przepisami Kodeksu cywilnego
umowa, którą można stosować w związku z powierzeniem wykonywania
określonych w niej czynności.
W omawianym przypadku będą to czynności z zakresu realizacji zadań
medycyny pracy wykonywane w jednostkach organizacyjnych służby me-
dycyny pracy, którymi są na podstawie art. 2 ust. 2 i 4 ustawy:
z
podmioty wykonujące działalność leczniczą w celu sprawowania profi-
laktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi,
z
wojewódzkie ośrodki medycyny pracy,
z
jednostki badawczo-rozwojowe i jednostki organizacyjne uczelni me-
dycznych, prowadzące działalność w dziedzinie medycyny pracy.
Mając powyższe na uwadze, stwierdzić należy, że przepisy nie zakazują
wprost wykonywania zadań lekarza medycyny pracy na podstawie umowy
zlecenia.
13
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Umowa między jednostką medycyny pracy
a pracodawcą
Pytanie:
Czy szpital powiatowy, który posiada w swych strukturach przy-
chodnię specjalistyczną, w ramach której funkcjonuje poradnia medycyny
pracy, powinien mieć umowę lub inny dokument regulujący obowiązki oraz
zakres badań profilaktycznych lub badań poekspozycyjnych z ww. poradnią
medycyny pracy?
Odpowiedź:
Na podstawie art. 12 ustawy z 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy
(tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. nr 125, poz. 1317 ze zm.) m.in. badania profi-
laktyczne oraz inne świadczenia zdrowotne są wykonywane na podstawie
pisemnej umowy pracodawcy (tzw. zleceniodawcy) z podstawową jednostką
medycyny pracy (zleceniobiorcą).
Podstawowymi jednostkami służby medycyny pracy są, zgodnie z art. 2 ust. 2
ww. ustawy, podmioty wykonujące działalność leczniczą w celu sprawo-
wania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, z wyłączeniem
pielęgniarek i położnych wykonujących zawód w formach określonych
odrębnymi przepisami.
Jednocześnie na podstawie art. 13 ust. 1 ww. ustawy zleceniodawca, działa-
jąc w porozumieniu z przedstawicielami pracowników, ma prawo wyboru
podstawowej jednostki służby medycyny pracy.
Z kolei art. 13 ust. 2 wskazuje, co powinna określać taka umowa.
Podstawowa jednostka służby medycyny pracy może zlecić, na podsta-
wie umowy, wykonywanie niektórych świadczeń, w szczególności badań
diagnostycznych i specjalistycznych konsultacji lekarskich, podmiotom
wykonującym działalność leczniczą uprawnionym do wykonywania tych
świadczeń na podstawie odrębnych przepisów.
Mając na uwadze powyższe regulacje, stwierdzić należy, że podstawą realizacji
badań profilaktycznych lub badań po ekspozycji jest umowa z podstawową
jednostką medycyny pracy.
14
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Badania promieniowania laserowego
Pytanie:
Czy w jednostce używającej laserów medycznych klasy 4 oraz 3B
należy wykonać badania promieniowania laserowego, jeżeli zostały zastosowane
środki ochrony zbiorowej, takie jak m.in. osłona na laser uniemożliwiająca
rozproszenie wiązki laserowej, matowe ściany uniemożliwiające odbijanie
wiązki itd. (zalecane przez producenta)?
Odpowiedź:
Zgodnie z § 9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia ministra zdrowia z 2 lutego 2011
r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w śro-
dowisku pracy (Dz.U. nr 33, poz. 166) badania i pomiary promieniowania
laserowego wykonuje się, jeżeli eksploatowane są źródła tego promienio-
wania inne niż lasery zaliczone, zgodnie z Polską Normą, do klasy 3B lub
4, do których zostały zastosowane środki ochrony zbiorowej, pozwalające
na zaklasyfikowanie urządzenia do klasy 1.
Regulacja ta odwołuje się do PN-EN 60825-1, w której promieniowanie
laserowe podzielono na 7 klas, które odzwierciedlają stopień szkodliwości
danego urządzenia laserowego. Wynika to z faktu, że promieniowanie la-
serowe o zróżnicowanych długościach fal i mocach może wywołać różne
skutki, podczas oddziaływania z tkanką biologiczną. Najgroźniejsze dla
człowieka są lasery klasy:
z
3B – lasery, które są niebezpieczne podczas bezpośredniej ekspozycji pro-
mieniowania, a patrzenie na odbicia rozproszone jest zwykle bezpieczne;
z
4 – lasery, które wytwarzają niebezpieczne odbicia rozproszone.
Mogą one powodować uszkodzenie skóry oraz stwarzają zagrożenie
pożarem. Podczas obsługi laserów klasy 4 należy zachować szcze-
gólną ostrożność.
W związku z powyższym, producenci są zobligowani do umieszczenia
na urządzeniu laserowym informacji o klasie bezpieczeństwa, do której
należy dany laser. Dzięki temu użytkownicy tych urządzeń wiedzą, jakie
środki bezpieczeństwa mają przedsięwziąć, aby zachować bezpieczeństwo
urządzenia.
15
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Jeżeli więc wszystkie zalecenia producenta zostały skrupulatnie wdrożone,
wówczas przepisy pozwalają na odstąpienie od wykonywania pomiarów
narażenia na promieniowanie laserowe.
Jakkolwiek wszystkie urządzenia laserowe posiadają specjalne osłony oraz
wyposażone są w instrukcje bezpiecznego ich użytkowania, to jednak zda-
rzają się przy ich obsłudze wypadki przy pracy, z czego aż 44% wiąże się
z ekspozycją na promieniowanie laserowe. Dlatego istotna jest znajomość
klasy bezpieczeństwa lasera wg PN-EN 60825-1:2000.
Poza urządzeniami klasy 1 (lasery najbezpieczniejsze) użytkowanie laserów
pociąga za sobą możliwość wystąpienia zagrożeń ich promieniowaniem dla
oczu i skóry człowieka. Najniebezpieczniejsze urządzenia laserowe należą
do klasy 4. Ich przykładem są lasery wykorzystywane przy cięciu, spawaniu
i znakowaniu oraz niektóre z laserów stosowanych w medycynie (np. lance
laserowe). Przy obsłudze tych laserów konieczne jest zachowanie daleko
idących środków bezpieczeństwa.
Wszczynanie postępowania w sprawie
rozpoznania choroby zawodowej
Pytanie:
Kilka miesięcy temu sanepid wszczął postępowanie w sprawie
rozpoznania 3 chorób zawodowych u pracownika. Do chwili obecnej nie
mam żadnej decyzji o uznaniu czy nieuznaniu choroby, a sanepid ponownie
wszczyna postępowanie u tego samego pracownika na inną chorobę zawodową.
Ile razy, bądź czy w ogóle, sanepid może wszczynać postępowanie w sprawie
podejrzenia rozpoznania choroby zawodowej u jednego pracownika, skoro
nie zakończono postępowania wcześniejszego?
Odpowiedź:
Inspektor sanitarny podejmuje czynności związane z wyjaśnieniem okolicz-
ności związanych ze złożeniem podejrzenia wystąpienia choroby zawodowej.
Przy czym każde zgłoszenie jest podstawą do podjęcia działań. Jest to zgodne
z § 4 ust. 1 rozporządzenia ministra zdrowia z 30 czerwca 2009 r. w sprawie
chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1367), który stanowi,
16
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
że właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie po-
dejrzenia choroby zawodowej, wszczyna postępowanie, a w szczególności
kieruje pracownika lub byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie, na
badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo
o braku podstaw do jej rozpoznania, do jednostki orzeczniczej I stopnia.
Wspomnianymi jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:
z
poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,
z
kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych
(akademii medycznych),
z
poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy
albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego
– w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych,
z
podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie
rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych
z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.
Należy pamiętać, że choroba zawodowa jest pojęciem prawnym oznacza-
jącym zachorowanie, które pozostaje w związku przyczynowym z pracą.
Przyczyną ją wywołującą jest sama praca, jej rodzaj, charakter i warunki
jej wykonywania.
Oznacza to więc, że wykonywanie określonej pracy może wywoływać u pra-
cownika określone skutki zdrowotne w różnych odstępach czasu.
Natomiast samo orzeczenie w zakresie chorób zawodowych wydawane jest
przez lekarza spełniającego wymagania kwalifikacyjne określone w prze-
pisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 3 ustawy z 27 czerwca 1997 r.
o służbie medycyny pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. nr 125, poz. 1317 ze
zm.), zatrudnionego we wskazanych jednostkach orzeczniczych. Dopiero
bowiem takie orzeczenie lekarskie, mające walor opinii biegłego, stanowi
wiarygodny dowód służący stwierdzeniu istnienia lub nieistnienia choroby
zawodowej u pracownika.
Obowiązkiem inspektora sanitarnego jest natomiast zbadanie każdego
zgłoszonego podejrzenia wystąpienia choroby zawodowej także w odnie-
17
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
sieniu do pracownika, którego stan zdrowia już podlega ocenie w związku
ze złożeniem wcześniejszego podejrzenia.
Obowiązujące regulacje prawne wskazują katalog chorób zawodowych,
ale w żadnym razie nie wskazują, że dokonywanie oceny stanu zdrowia
pracownika pod kątem stwierdzenia istnienia jednej z tych chorób wyłącza
możliwość prowadzenia postępowania o stwierdzenie wystąpienia innej
choroby zawodowej u tego samego pracownika.
Rolą organu inspekcji sanitarnej jest uzyskanie takich danych, na podstawie
których można wyprowadzić i uzasadnić wniosek, czy stwierdzone obja-
wy chorobowe odpowiadają objawom choroby zawodowej, czy pozostają
w związku przyczynowym z wykonywaną pracą zawodową, czy też rodzaj
wykonywanej pracy nie ma żadnego wpływu na powstanie i rozwój scho-
rzenia.
Obuwie personelu medycznego
Pytanie:
Czy jest przepis, który wskazuje, jakie obuwie stosować w jed-
nostkach służby zdrowia, np. szpitalu, ośrodku zdrowia? Czy obuwie takie
powinno posiadać pasek na piętę?
Odpowiedź:
Jedną z podstawowych zasad wynikających z art. 15 Kodeksu pracy jest
zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Zasada ta została skonkretyzowana w art. 237
6
§ 1 Kodeksu pracy, zgodnie
z którym pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikom nieod-
płatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem
niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących
w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się
tymi środkami.
Jednym ze środków ochrony indywidualnej pracowników medycznych jest
obuwie.
18
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Zgodnie z rozporządzeniem ministra gospodarki z 21 grudnia 2005 r. w spra-
wie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz.U.
nr 259, poz. 2173), implementującym dyrektywę Rady Wspólnot Euro-
pejskich z 21 grudnia 1989 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw
członkowskich (Dz.U.UE.L.1989.399.18, Dz.U.UE-sp.13-10-98), obuwie
personelu medycznego zakwalifikować należy jako środek ochrony in-
dywidualnej inny niż określone w § 34 ust. 3 (tzn. nie środkiem ochrony
indywidualnej zaliczanym do środków o prostej konstrukcji).
Jednocześnie za zgodne z zasadniczymi wymaganiami określonymi w roz-
porządzeniu uznaje się obuwie posiadające oznakowanie CE, dla których
producent lub jego upoważniony przedstawiciel posiada certyfikat potwier-
dzający zgodność z zasadniczymi wymaganiami określonymi w rozporzą-
dzeniu i wystawił deklarację zgodności WE.
Dodać także należy, że w zależności od potrzeb obuwie może być wyposa-
żone w podnoski o odpowiedniej wytrzymałości na uderzenie i ściskanie,
ochraniające palce stóp.
Ze względów medycznych obuwie powinno odpowiadać normom higie-
nicznym, aby mogło być poddawane rutynowemu codziennemu myciu
ręcznemu lub termicznemu w maszynie myjąco-dezynfekującej i, kiedy
trzeba, dezynfekcji. Ze względu na bezpieczeństwo pracy obuwie powinno
być antyelektrostatyczne i mieć zabezpieczenie przed poślizgiem (pomoc-
niczo PN-EN 13287:2004). Powinno także być wygodne i stabilne.
Kryterium określającym konieczność stosowania obuwia chroniącego przed
czynnikami biologicznymi jest występowanie na podłożu cieczy zawierającej
niebezpieczne czynniki biologiczne lub zagrożenie polaniem nóg taką cieczą.
Istotnym parametrem obuwia przeznaczonego do stosowania w służbie
zdrowia jest możliwość poddawania go rutynowej dezynfekcji.
Mając na uwadze powyższe, podkreślić należy, że przepisy nie regulują
sytuacji, czy obuwie to ma posiadać pasek na piętę, czy też nie, gdyż to
rodzaj występujących w środowisku pracy czynników niebezpiecznych
19
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
i szkodliwych dla zdrowia jest dominantą doboru obuwia, a nie sam tylko
fakt wyposażenia lub nie obuwia w pasek na piętę.
Ekspozycja zawodowa a wypadek przy pracy
Pytanie:
Czy ekspozycja zawodowa na stanowisku pielęgniarki, leka-
rza, ratownika medycznego to wypadek przy pracy? Czy należy sporządzić
protokół powypadkowy, czy wystarczy postępowanie zgodne z procedurą
poekspozycyjną?
Odpowiedź:
Ekspozycji zawodowej na stanowisku pielęgniarki, lekarza, ratownika me-
dycznego nie można automatycznie utożsamiać z wypadkiem przy pracy,
a o tym, jaką procedurę (powypadkową czy poekspozycyjną) należy wszcząć,
rozstrzygają każdorazowo okoliczności konkretnego zdarzenia.
Przy ocenie, czy mamy do czynienia z wypadkiem przy pracy, należy kiero-
wać się przepisami ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu spo-
łecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.). W myśl art. 3 ust. 1 tej ustawy,
wypadkiem przy pracy jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrz-
ną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą m.in.:
z
podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika
zwykłych czynności bądź poleceń przełożonych,
z
podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika
czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
z
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze
między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wy-
nikającego ze stosunku pracy.
Wskazane przesłanki zaistnienia wypadku przy pracy muszą wystąpić łącznie.
Zdarzenie będące wypadkiem musi więc mieć nagły charakter, być wywołane
przyczyną zewnętrzną i powodować co najmniej uraz u pracownika oraz
być powiązane z wykonywaną pracą.
20
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Zakwalifikowanie zdarzenia jako wypadku przy pracy daje pracownikowi
uprawnienie do odszkodowania od pracodawcy za utracone lub uszkodzone
w wypadku osobiste rzeczy pracownika (art. 237
1
§ 2 Kodeksu pracy). Jednak
okoliczności powodujące wypadek są tak różnorodne, że często dokonanie
jego kwalifikacji jest trudne, zwłaszcza gdy zdarzenia te są powiązane ze
stresującą sytuacją.
Z kolei ekspozycja zawodowa (narażenie) to podleganie pracownika w okre-
ślonym czasie oddziaływaniu czynników środowiska pracy, w wyniku którego
pracownik może być narażony na utratę/pogorszenie się stanu zdrowia.
Ekspozycja zawodowa na stanowisku pielęgniarki, lekarza, ratownika me-
dycznego to narażenie na zakażenie min. HBV, HCV i HIV w czasie wyko-
nywania pracy zawodowej. Ryzyko zakażenia następuje poprzez:
z
zranienie skóry i innych tkanek skażonym najczęściej ostrym narzędziem
(igły, skalpele, nożyczki itp.),
z
kontakt błon śluzowych (oczu) lub uszkodzonej skóry (pęknięcia, otar-
cia, rany, zmiany zapalne) z potencjalnie zakażoną krwią, tkankami lub
płynami ustrojowymi.
Wystąpienie sytuacji, w której doszło np. do zranienia skóry (ekspozycji
zawodowej), powoduje obowiązek realizacji procedury postępowania po
ekspozycji przez osoby odpowiedzialne za postępowanie poekspozycyjne
oraz osoby odpowiedzialne za rejestrację takich zdarzeń.
Dodatkowo zakwalifikowanie zderzenia jako ekspozycji zawodowej po-
woduje, że pracodawca albo zlecający pracę jest na podstawie art. 41 ust. 5
ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaźnych u ludzi (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 947) zobowiązany do
finansowania profilaktycznego leczenia poekspozycyjnego ze styczności
z ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV), do której doszło w wyniku
wypadku w trakcie wykonywania czynności zawodowych.
21
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Zaświadczenie o rodzaju i umiejscowieniu
urazu będącego skutkiem wypadku
Pytanie:
Czy lekarz – chirurg pracujący w poradni chirurgicznej udzie-
lający pomocy lekarskiej w ramach NFZ poszkodowanemu w wypadku przy
pracy ma obowiązek – na prośbę poszkodowanego lub służby bhp – wyda-
nia zaświadczenia o rodzaju i umiejscowieniu urazu będącego skutkiem
wypadku?
Odpowiedź:
Obowiązujące regulacje prawne nie przewidują wprost, aby lekarz udziela-
jący pomocy lekarskiej miał obowiązek wydawania zaświadczenia o rodzaju
i umiejscowieniu urazu powstałego w związku z wypadkiem przy pracy.
Jednakże lekarz udzielający pomocy lekarskiej poszkodowanemu w wy-
padku przy pracy jest uprawniony do wydania stosownego zaświadczenia,
w którym opisane zostaną stwierdzone urazy.
Wynika to z przepisu art. 2 ust. 1 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach
lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. nr 277, poz. 1634 ze
zm.), który stanowi, że wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu
przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje potwierdzone odpowied-
nimi dokumentami świadczeń zdrowotnych, w szczególności:
z
badaniu stanu zdrowia,
z
rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im,
z
leczeniu i rehabilitacji chorych,
z
udzielaniu porad lekarskich,
z
a także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich.
Choroby zawodowe powodowane przez
promieniowanie laserowe
Pytanie:
Jakie choroby zawodowe może spowodować promieniowanie
laserowe?
22
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
Odpowiedź:
Dokonanie oceny z góry, jakie choroby zawodowe może spowodować pro-
mieniowanie laserowe, jest właściwie niemożliwe, a to z 2 powodów.
Po pierwsze, choroba zawodowa jest pojęciem prawnym, które pozostaje
w związku przyczynowym z pracą i warunkami jej wykonywania. Zgodnie
z art. 235
Kodeksu pracy za chorobę zawodową uważa się chorobę wymie-
nioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków
pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem,
że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia
występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykony-
wania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.
Wykaz chorób zawodowych znajduje się w załączniku nr 1 do rozporządzenia
Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (tekst
jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1367).
Dla stwierdzenia istnienia choroby zawodowej niezbędne jest więc łącznie
istnienie w środowisku pracy narażenia zawodowego (działanie czynników
szkodliwych dla zdrowia albo sposobu wykonywania pracy) oraz figurowanie
choroby w wykazie chorób zawodowych.
Stwierdzenie choroby zawodowej następuje na podstawie decyzji właściwego
państwowego powiatowego inspektora sanitarnego na podstawie materiału
dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz
formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika.
Po drugie, narażenie na promieniowanie laserowe może powodować typowe
lub osobnicze (właściwe tylko danemu pracownikowi) skutki zdrowotne.
Promieniowanie laserowe nie występuje w sposób naturalny w środowisku,
lecz wytwarzane jest przez specjalnie do tego celu skonstruowane urządzenia
nazywane laserami (Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation).
Lasery, jako generatory promieniowania elektromagnetycznego, wytwarzają
najczęściej fale o długościach w zakresie promieniowania optycznego od 100
23
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
nm do 1 mm, w których wykorzystywane jest zjawisko emisji wymuszonej
promieniowania.
Podkreślić należy, że zagrożenie promieniowaniem laserowym dla zdrowia
człowieka odnosi się głównie do oczu i skóry. Uszkodzenie tych tkanek za-
chodzi zazwyczaj na skutek reakcji termicznych w wyniku absorpcji dużej
ilości energii przenoszonej przez promieniowanie laserowe. Najbardziej
zagrożone promieniowaniem laserowym są oczy. W zależności od długo-
ści fali zagrożone są różne elementy składowe oka: rogówka, siatkówka,
soczewka, i mogą wywoływać m.in. następujące skutki szkodliwe:
z
zaćma,
z
zapalne uszkodzenia rogówki,
z
oparzenia rogówki i siatkówki,
z
przymglenie rogówki.
Drugim organem najbardziej narażonym na promieniowanie laserowe jest
skóra, której prawdopodobieństwo uszkodzenia, jako największego organu
ciała człowieka, jest bardzo duże. Najbardziej zagrożona jest skóra rąk,
głowy i ramion. Jednak do wywołania uszkodzeń skóry promieniowaniem
laserowym potrzebne są znacznie większe dawki niż w przypadku oka.
W związku z faktem, że promieniowanie laserowe o zróżnicowanych dłu-
gościach fal i mocach może wywołać różne skutki, podczas oddziaływania
z tkanką biologiczną lasery podzielono na siedem klas (wg PN-EN 60825-1:
2000) 1, 1M, 2, 2M, 3R, 3B, 4.
Do ochrony przed promieniowaniem laserowym w praktyce stosowane są
gogle i okulary wyposażone w odpowiednie filtry optyczne.
Odzież dla kierowcy pracującego
w transporcie sanitarnym
Pytanie:
Czy kierowca pracujący w transporcie sanitarnym musi mieć
przydzieloną odzież zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie
24
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
oznaczenia systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne oraz wymagań
w zakresie umundurowania członków zespołów ratownictwa medycznego?
Odpowiedź:
Użyte w pytaniu pojęcie transportu sanitarnego zostało zdefiniowane w art.
5 pkt 33a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. nr 164,
poz. 1027 ze zm.), zwanej dalej ustawą o świadczeniach, jako przewóz osób
albo materiałów biologicznych i materiałów wykorzystywanych do udzielania
świadczeń zdrowotnych, wymagających specjalnych warunków transportu.
Natomiast rozporządzenie ministra zdrowia z 18 października 2010 r. w spra-
wie oznaczenia systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne oraz wymagań
w zakresie umundurowania członków zespołów ratownictwa medycznego
(Dz.U. nr 209, poz. 1382), jako wydane na podstawie ustawy z 8 września
2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r.
poz. 757 ze zm.), zwanej dalej ustawą o ratownictwie, dotyczy szczególnego
zakresu transportu sanitarnego związanego z zapewnieniem pomocy każdej
osobie znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.
Nie każdy transport sanitarny jest więc wykonywany przez zespoły ratow-
nictwa medycznego, o których mowa w ustawie o ratownictwie.
Odnosząc się do pytania, wyjaśnić należy, że ustawa o ratownictwie określa
w art. 36, iż w skład zespołu ratownictwa medycznego (czy to podstawowe-
go czy specjalistycznego) wchodzi kierowca, który spełniać musi warunki
wskazane w art. 106 ust. 1 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojaz-
dami (Dz.U. nr 30, poz. 151 ze zm.).
Natomiast ww. rozporządzenie w § 7 ust. 1 stanowi, że wymagania w zakre-
sie umundurowania członków zespołów ratownictwa medycznego określa
załącznik nr 3 do rozporządzenia, w którym wskazano elementy umundu-
rowania letniego i zimowego członków zespołu ratownictwa medycznego.
Mając więc na uwadze przedstawione regulacje, stwierdzić należy, że kie-
rowca będący członkiem zespołu ratownictwa medycznego musi być ubrany
25
BHP W OCHRONIE ZDROWIA
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH
w strój składający się z elementów opisanych we wskazanym w pytaniu
rozporządzeniu.
Natomiast kierowca pracujący w transporcie sanitarnym zdefiniowanym
w ustawie o świadczeniach nie podlega reżimowi ustawy o ratownictwie,
a tym samym nie musi być ubrany w strój składający się z elementów opi-
sanych we wskazanym w pytaniu rozporządzeniu.
1BF18
ISBN 978-83-269-3112-3