UNIWERSYTET MEDYCZNY
IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO
W POZNANIU
KATEDRA BIOLOGII
I PARAZYTOLOGII LEKARSKIEJ
ZESZYT
DO ĆWICZEŃ
PARAZYTOLOGIA
LEKARSKA
DLA STUDENTÓW FARMACJI
Anna C. MAJEWSKA
Piotr NOWOSAD
WYDANIE III
Poznań – 2009
Copyright © 2009, by Anna C. Majewska, Piotr Nowosad
Copyright © 2009, by Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego
w Poznaniu
AUTORZY:
Prof. dr hab. Anna C. Majewska
Dr Piotr Nowosad
OPRACOWANIE GRAFICZNE:
Katedra Biologii i Parazytologii Lekarskiej
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ISBN 978-83-7597-043-2
WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Bukowska 70, 60-812 Pozna
ń
Ark. wyd. 3,2. Ark. druk. 5,3.
Wydanie III zmienione. Format B5. Zam. nr 22/09.
Przygotowano w sierpniu 2009 r.
3
SPIS TREŚCI
PRZEDMOWA
5
ĆWICZENIE 1:
Nauka mikroskopowania
7
ĆWICZENIE 2:
Przywry (część I)
11
ĆWICZENIE 3:
Przywry (część II)
15
ĆWICZENIE 4:
Tasiemce (część I)
19
ĆWICZENIE 5:
Tasiemce (część II)
23
ĆWICZENIE 6:
Nicienie (część I)
27
ĆWICZENIE 7:
Nicienie (część II)
31
ĆWICZENIE 8:
Nicienie (część III)
35
ĆWICZENIE 9:
Pierwotniaki (część I)
39
ĆWICZENIE 10:
Pierwotniaki (część II)
43
ĆWICZENIE 11:
Pierwotniaki (część III)
47
ĆWICZENIE 12:
Pierwotniaki (część IV)
53
ĆWICZENIE 13:
Pajęczaki i owady
57
Słownik polsko-łaciński nazw stosowanych do opisu rysunków
61
Karta zaliczenia ćwiczeń
64
PRZEDMOWA
5
PRZEDMOWA
Kurs parazytologii lekarskiej realizowany jest w naszej Katedrze na
zajęciach praktycznych (ćwiczenia), poprzedzonych prezentacjami mul-
timedialnymi. Dla zredukowania czasu przeznaczonego na prelekcje,
a poświęcenia większości czasu na zajęcia praktyczne, opracowaliśmy
niniejszy Zeszyt do ćwiczeń oraz Przewodnik do ćwiczeń.
W Przewodniku, który nie jest obowiązkowy, zamieściliśmy kom-
pendium podstawowych informacji o biologii i diagnostyce laboratoryjnej
pasożytów człowieka, podstawowe terminy parazytologiczne oraz zestaw
pytań i odpowiedzi z uzasadnieniami, które mimo że nie pokrywają cało-
ści materiału, to jednak umożliwiają lepszą orientację w poziomie trudno-
ści sprawdzianu zaliczeniowego i charakterze zadań testowych.
Zeszyt do ćwiczeń, stanowiący pewną całość z Przewodnikiem, jest
formą syllabusa, czyli programu nauczania, który w miarę precyzyjnie
określa wiedzę i umiejętności, jakie student powinien zdobyć w trakcie
kursu parazytologii. Drugie wydanie Zeszytu opracowaliśmy zgodnie
z realizacją programu ćwiczeń dla studentów farmacji. Na początku każ-
dego ćwiczenia umieszczono w ramce informacje, które opisują zakres
wiadomości, jakie będą wymagane od studenta po zakończeniu zajęć.
W celu ułatwienia prowadzenia notatek w trakcie prelekcji oraz za-
pamiętania materiału teoretycznego wprowadziliśmy na końcu ćwiczeń
tabele, które należy wypełnić. Kolejność ćwiczeń ułożono kierując się
stopniem trudności obserwacji (od obiektów nie wymagających dużych
powiększeń, a kończąc na obiektach obserwowanych pod mikroskopem),
a także biotopem pasożytów:
Ćwiczenie 1. związane jest z nauką mikroskopowania i wykonywania
dokumentacji obserwowanych obiektów.
Ćwiczenie 2. i 3. dotyczy przywr pasożytujących u człowieka.
Ćwiczenie 4. i 5. dotyczy tasiemców pasożytujących u człowieka.
Ćwiczenie 6. - 8. dotyczy nicieni pasożytujących u człowieka.
Ćwiczenie 9. – 12. dotyczy pasożytniczych pierwotniaków człowieka.
Ćwiczenie 13. obejmuje stawonogi (pajęczaki i owady) pasożytujące na
człowieku, które mogą być jednocześnie przenosicielami (wektorami) lub
żywicielami pasożytniczych pierwotniaków i helmintów.
W programie zajęć, przed każdym sprawdzianem, są przewidziane
również repetytoria z zakresu tematyki ćwiczeń poprzedzających kolo-
kwium. Uważamy, że tabelki zamieszczone na końcu każdego ćwiczenia
będą przydatne w opanowaniu materiału teoretycznego.
6
PRZEDMOWA
Ćwiczenia z parazytologii oparte są na materiałach oryginalnych
(utrwalone i barwione preparaty mikroskopowe oraz preparaty makro-
skopowe pasożytów i żywe pasożyty z hodowli in vitro). Zeszyt do ćwi-
czeń został opracowany z myślą o usprawnieniu obserwacji mikroskopo-
wych i prowadzeniu dokumentacji cech istotnych dla rozpoznawania pa-
sożytów. Załączone na końcu zeszytu nazewnictwo polsko-łacińskie sta-
nowić będzie pomoc w opisywaniu rysunków wykonywanych przez stu-
denta.
Zaliczenie ćwiczeń uzyskuje się na podstawie sumy punktów uzys-
kanych z trzech sprawdzianów cząstkowych oraz punktów uzyskanych za
przygotowanie i przedstawienie prezentacji z zakresu tematyki ekologicz-
nej. O szczegółowej tematyce prezentacji, jak również o regulaminie za-
jęć laboratoryjnych studenci zostaną poinformowani na pierwszych zaję-
ciach w Katedrze.
Mamy nadzieję, że nowe wydanie materiałów do ćwiczeń z parazy-
tologii zapozna studentów naszej Uczelni z najważniejszymi elementami
biologii układu pasożyt-żywiciel i laboratoryjnej diagnostyki parazytolo-
gicznej. Sądzimy, że studenci akademii medycznej, niezależnie od kie-
runku studiów, powinni posiadać wiedzę dotyczącą różnorodności paso-
żytów i ich cyklów rozwojowych, epidemiologii i profilaktyki chorób
pasożytniczych, a także podstawowej diagnostyki. Zakładamy, że wiedza
zdobyta na tych zajęciach zostanie wykorzystana w szerzeniu oświaty
zdrowotnej.
A. C. Majewska i P. Nowosad
ĆWICZENIE 1
7
ĆWICZENIE 1:
NAUKA MIKROSKOPOWANIA
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Fasciola hepatica – postać dojrzała, układ pokarmowy.
2. Trypanosoma brucei gambiense – stadia trypomastigota w rozmazie krwi
barwionym metodą Giemsy.
3. Plasmodium sp. – stadia schizogonii w rozmazie krwi barwionym metodą
Giemsy.
4. Entamoeba sp. – żywe trofozoity.
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
opanować podstawową terminologię parazytologiczną;
opanować umiejętność posługiwania się sprzętem do prowadze-
nia obserwacji mikroskopowej;
opanować technikę prowadzenia dokumentacji obserwacji mi-
kroskopowych (schematyczny rysunek z zachowaniem propor-
cji, dokładny opis obserwowanych elementów);
pamiętać, że prawidłowa identyfikacja gatunku pasożyta wy-
maga znajomości charakterystycznych cech budowy (preparaty
barwione) lub kształtu i sposobu poruszania (preparaty przyży-
ciowe).
8
ĆWICZENIE 1
Rysunek 1:
Fasciola hepatica – postać dojrzała, układ pokarmowy.
W narysowane poniżej kontury wrysuj szczegóły budowy wewnętrznej.
ao - przyssawka gębowa
av - przyssawka brzuszna
s - otwór gębowy
p - gardziel
oe - przełyk
i - jelito
ĆWICZENIE 1
9
Rysunek 2: Trypanosoma sp. – stadia trypomastigota i Plasmodium sp. –
stadia schizogonii w rozmazie krwi.
Wrysuj komórki pasożytów (zachowując odpowiednią proporcję komórek paso-
żyta i czerwonych krwinek) i przyporządkuj im odpowiednie nazwy rodzajowe.
Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, poproś o
pomoc prowadzącego zajęcia.
!
10
ĆWICZENIE 1
PODSTAWOWA TERMINOLOGIA PARAZYTOLOGICZNA
Czy wiesz co oznaczają poniższe terminy?
Uzupełnij poniższy wykaz prawidłowymi definicjami:
Żywiciel ostateczny
Żywiciel pośredni
Pasożyt fakultatywny
Pasożyt obligatoryjny
Pasożyt monokseniczny
Pasożyt polikseniczny
Pasożyt homokseniczny
Pasożyt heterokseniczny
Pasożyt typowy
Pasożyt przypadkowy
Występowanie kosmopolityczne
Występowanie endemiczne
Zoonoza
ĆWICZENIE 2
11
ĆWICZENIE 2:
PRZYWRY (CZĘŚĆ I)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Fasciola hepatica – postać dojrzała w formalinie.*
2. F. hepatica – postać dojrzała, układ rozrodczy.
3. F. hepatica – cerkarie w trzustko-wątrobie ślimaka Galba truncatula.*
4. Fasciolopsis buski – postać dojrzała.*
5. Skorupki ślimaków (Galba truncatula).*
6. Kasztany i orzechy wodne – w formalinie.*
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
podać cechy przywr;
opisać cykle życiowe Fasciola hepatica i Fasciolopsis buski;
przedstawić epidemiologię fasciolozy i fasciolopsozy;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych
gatunków pasożytów;
rozpoznawać morfologicznie podane wyżej przywry;
przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania przywr.
12
ĆWICZENIE 2
Rysunek 1: Fasciola hepatica – postać dojrzała, układ rozrodczy.
W narysowany niżej kontur wrysuj brakujące szczegóły układu rozrodczego
i oznacz je odpowiednimi literami:
ag - przedsionek płciowy
o - jajnik
od - jajowód
oo. gM - ootyp i gruczoły Mehlisa
vi
-
żółtniki
dv - przewody żółtkowe
u - macica
t - jądra
ve - przewody wyprowadzające
vd - nasieniowód
Wróć do Rysunku 1, sprawdź i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
!
ĆWICZENIE 2
13
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
Gatune
k
pas
o
żyta
F
F
.
.
h
h
e
e
p
p
a
a
t
t
i
i
c
c
a
a
F
F
.
.
b
b
u
u
s
s
k
k
i
i
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi
cze-
nie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P
= m
o
n
o
- lu
b
polikseniczn
y; Hm/Ht = h
o
mo- or
he
terokseniczny)
14
ĆWICZENIE 2
ĆWICZENIE 3
15
ĆWICZENIE 3:
PRZYWRY (CZĘŚĆ II)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Opisthorchis felineus - postać dojrzała.*
2. Clonorchis sinensis - postać dojrzała.
3. Dicrocoelium dendriticum - postać dojrzała.
4. Paragonimus westermani - postać dojrzała.*
5. Schistosoma mansoni - samiec i samica.*
6. Rak (Astacus) i krab (Eriocheir) - w formalinie.*
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
opisać cykle życiowe Clonorchis sinensis, Opisthorchis feli-
neus, Dicrocoelium dendriticum, Paragonimus westermani,
Schistosoma sp.;
przedstawić epidemiologię klonorchozy, opistorchozy, dikroce-
liozy, paragonimozy, schistosomozy;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;
rozpoznawać morfologicznie podane wyżej przywry;
przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania przywr.
16
ĆWICZENIE 3
Rysunek 1: Postać dojrzała Opisthorchis felineus i Clonorchis sinensis.
W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami.
i - jelito
rs - chwytnik nasienia
dex - przewód wydalniczy
vi - żółtniki
ag - przedsionek płciowy
u - macica
o - jajnik
t - jądra
od - jajowód
oo.gM. - ootyp i gruczołyMehlisa
ĆWICZENIE 3
17
Rysunek 2: Postać dojrzała Dicrocoelium dendriticum.
W narysowany poniżej kontur wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami:
i - jelito
dex - przewód wydalniczy
ag - przedsionek płciowy
t - jądra
o - jajnik
od - jajowód
oo. - ootyp
rs - chwytnik nasienia
vi
-
żółtniki
u - macica
Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
!
18
ĆWICZENIE 3
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
Gatune
k
pas
o
żyta
C
C
.
.
s
s
i
i
n
n
e
e
n
n
s
s
i
i
s
s
O
O
.
.
f
f
e
e
l
l
i
i
n
n
e
e
u
u
s
s
D
D
.
.
d
d
e
e
n
n
d
d
r
r
i
i
t
t
i
i
c
c
u
u
m
m
P
P
.
.
w
w
e
e
s
s
t
t
e
e
r
r
m
m
a
a
n
n
i
i
Scistosoma
sp.
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi
cze-
nie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P
= m
o
n
o
- lu
b
polikseniczn
y; Hm/Ht = h
o
mo- or
he
terokseniczny)
ĆWICZENIE 3
15
ĆWICZENIE 3:
PRZYWRY (CZĘŚĆ II)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Opisthorchis felineus - postać dojrzała.*
2. Clonorchis sinensis - postać dojrzała.
3. Dicrocoelium dendriticum - postać dojrzała.
4. Paragonimus westermani - postać dojrzała.*
5. Schistosoma mansoni - samiec i samica.*
6. Rak (Astacus) i krab (Eriocheir) - w formalinie.*
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
opisać cykle życiowe Clonorchis sinensis, Opisthorchis feli-
neus, Dicrocoelium dendriticum, Paragonimus westermani,
Schistosoma sp.;
przedstawić epidemiologię klonorchozy, opistorchozy, dikroce-
liozy, paragonimozy, schistosomozy;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;
rozpoznawać morfologicznie podane wyżej przywry;
przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania przywr.
16
ĆWICZENIE 3
Rysunek 1: Postać dojrzała Opisthorchis felineus i Clonorchis sinensis.
W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami.
i - jelito
rs - chwytnik nasienia
dex - przewód wydalniczy
vi - żółtniki
ag - przedsionek płciowy
u - macica
o - jajnik
t - jądra
od - jajowód
oo.gM. - ootyp i gruczołyMehlisa
ĆWICZENIE 3
17
Rysunek 2: Postać dojrzała Dicrocoelium dendriticum.
W narysowany poniżej kontur wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami:
i - jelito
dex - przewód wydalniczy
ag - przedsionek płciowy
t - jądra
o - jajnik
od - jajowód
oo. - ootyp
rs - chwytnik nasienia
vi
-
żółtniki
u - macica
Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
!
18
ĆWICZENIE 3
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
Gatune
k
pas
o
żyta
C
C
.
.
s
s
i
i
n
n
e
e
n
n
s
s
i
i
s
s
O
O
.
.
f
f
e
e
l
l
i
i
n
n
e
e
u
u
s
s
D
D
.
.
d
d
e
e
n
n
d
d
r
r
i
i
t
t
i
i
c
c
u
u
m
m
P
P
.
.
w
w
e
e
s
s
t
t
e
e
r
r
m
m
a
a
n
n
i
i
Scistosoma
sp.
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi
cze-
nie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P
= m
o
n
o
- lu
b
polikseniczn
y; Hm/Ht = h
o
mo- or
he
terokseniczny)
ĆWICZENIE 4
19
ĆWICZENIE 4:
TASIEMCE (CZĘŚĆ I)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Taenia saginata - strobila w formalinie.*
2. T. saginata - skoleks.*
3. T. saginata - proglotyd dojrzały.
4. T. saginata - proglotyd przejrzały.
5. T. saginata - proglotyd z układem wydalniczym.
6. T. solium - skoleks.*
7. T. solium - proglotyd przejrzały.
8. T. solium - larwa cysticerkus.*
9. T. saginata - larwa cysticerkus.*
10. Diphyllobothrium latum - proglotydy.
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
przedstawić cechy tasiemców;
opisać cykle życiowe Diphyllobothrium latum, Taenia saginata,
T. solium;
przedstawić epidemiologię teniozy wywoływanej przez Taenia
saginata i Taenia solium, difylobotriozy;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;
rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej tasiemce;
przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpoz-
nawania tasiemczyc.
20
ĆWICZENIE 4
Rysunek 1: Skoleks i proglotydy Diphyllobothrium latum.
Oznacz elementy budowy wykazane w opisie:
b - bruzda czepna
dex - przewody wydalnicze
ag - przedsionek płciowy
t - jądra
vi
-
żółtniki
u - macica
Rysunek 2: Proglotyd dojrzały Taenia saginata.
W narysowany poniżej kontur wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami:
ag - przedsionek płciowy
t - jądra
dex - przewód wydalniczy
vd - nasieniowód
v - pochwa
oo. - ootyp
vi
-
żółtnik
o - jajnik
u - macica
ĆWICZENIE 4
21
Rysunek 3: Skoleksy i proglotydy przejrzałe T. saginata i T. solium.
W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami.
a - przyssawka
un - haczyki
u - macica
Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
Taenia saginata
Taenia solium
!
22
ĆWICZENIE 4
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
Gatune
k
pas
o
żyta
D
D
.
.
l
l
a
a
t
t
u
u
m
m
T
T
.
.
s
s
a
a
g
g
i
i
n
n
a
a
t
t
a
a
T
T
.
.
s
s
o
o
l
l
i
i
u
u
m
m
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi-
czenie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P = m
o
n
o
-
lub p
o
liksenic
zny; Hm/H
t =
hom
o
-
or he
teroksenic
zny)
ĆWICZENIE 5
23
ĆWICZENIE 5:
TASIEMCE (CZĘŚĆ II)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Hymenolepis nana - proglotydy.
2. Dipylidium caninum - proglotyd.
3. D. caninum - strobila w formalinie.*
4. Echinococcus garnulosus - postać dojrzała.*
5. E. garnulosus - larwy w formalinie.*
6. E. garnulosus - protoskoleksy (piasek bąblowcowy).
7. E. multilocularis - postać dojrzała.*
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
przedstawić cechy tasiemców
opisać cykle życiowe Hymenolepis nana, Hymenolepis diminu-
ta, Dipylidium caninum, Echinococcus granulosus, Echinococ-
cus mltilocularis, Multiceps multiceps.
przedstawić epidemiologię dipylidiozy, hymenolepiozy, echi-
nokokozy
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów
rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej tasiemce
przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpo-
znawania tasiemczyc.
24
ĆWICZENIE 5
Rysunek 1: Skoleks, proglotydy dojrzałe i przejrzałe Hymenolepis nana.
W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami.
s - skoleks
a - przyssawki
un. r - haczyki i ryjek
ag - przedsionek płciowy
pg - proglotyd przejrzały
u - macica
ov - jajo
Rysunek 2: Skoleks i proglotyd dojrzały Dipylidium caninum.
W narysowane poniżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpo-
wiednimi literami.
s – skoleks
oo - ootyp
a – przyssawki
u - macica
un. r - haczyki i ryjek
v - pochwa
pm - proglotyd dojrzały
vd - nasieniowód
o – jajnik
t - jądra
vi
–
żółtniki
ag - przedsionek płciowy
ĆWICZENIE 5
25
Rysunek 3: Strobila Echinococcus granulosus (A) i E. multilocularis (B).
W narysowane niżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi literami:
A
B
Rysunek 4: Echinococcus granulosus – protoskoleksy.
Narysuj kilka protoskoleksów tasiemca według podanego niżej zarysuj i oznacz
w nich haki i przyssawki.
un - haki
a - przyssawki
Wróć do Rysunków 1 - 4, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
s - skoleks
a - przyssawka
un - haki
pi - proglotyd niedojrzały
pm - proglotyd dojrzały
pg - proglotyd przejrzały
u - macica
ag - przedsionek płciowy
!
26
ĆWICZENIE 5
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
Gatune
k
pas
o
żyta
H
H
.
.
n
n
a
a
n
n
a
a
H
H
.
.
d
d
i
i
m
m
i
i
n
n
u
u
t
t
a
a
D
D
.
.
c
c
a
a
n
n
i
i
n
n
u
u
m
m
E
E
.
.
g
g
r
r
a
a
n
n
u
u
l
l
o
o
s
s
u
u
s
s
E
E
.
.
m
m
u
u
l
l
t
t
i
i
l
l
o
o
c
c
u
u
-
-
l
l
a
a
r
r
i
i
s
s
M
M
.
.
m
m
u
u
l
l
t
t
i
i
c
c
e
e
p
p
s
s
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi
cze-
nie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P
= m
o
n
o
- lu
b
polikseniczn
y; Hm/Ht = h
o
mo- lub
he
terokseniczny)
ĆWICZENIE 6
27
ĆWICZENIE 6:
NICIENIE (CZĘŚĆ I)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Ascaris lumbricoides - postaci dojrzałe w formalinie.*
2. A. lumbricoides – przekrój poprzeczny.
3. Necator americanus - samiec.
4. N. americanus - samica.
5. Ancylostoma duodenale - samiec.*
6. A. duodenale - samica.*
7. Strongyloides stercoralis - larwa filariopodobna.*
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
przedstawić cechy nicieni;
opisać cykle życiowe Ascaris lumbricoides, Necator ame-
ricanus (Ancylostoma duodenale), Strongyloides stercoralis;
przedstawić epidemiologię askariozy, nekatoriozy i ancylosto-
mozy oraz strongyloidozy;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;
rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej nicienie;
przedstawić materiał badań i metody diagnostyczne stosowane
dla rozpoznawania zarażeń nicieniami.
28
ĆWICZENIE 6
Rysunek 1: Ascaris lumbricoides – przekrój poprzeczny przez ciało sa-
micy.
W narysowane poniżej kontury wrysuj szczegóły budowy wewnętrznej.
c - oskórek
h - hipoderma
m
-
mięśnie
ps - jama ciała
i - jelito
u - macica
od - jajowód
o - jajnik
przód ciała
tył ciała
ĆWICZENIE 6
29
Rysunek 2: Samica i samiec Necator americanus.
W narysowane niżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi literami:
Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
cb - torebka gębowa
oe - przełyk
i - jelito
pa - otwór odbytowy
vu - ujście pochwy (wulwa)
bc - torebka kopulacyjna
sp - spikule
!
30
ĆWICZENIE 6
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
Gatune
k
pas
o
żyta
A
A
.
.
l
l
u
u
m
m
b
b
r
r
i
i
c
c
o
o
i
i
d
d
e
e
s
s
N
N
.
.
a
a
m
m
e
e
r
r
i
i
c
c
a
a
n
n
u
u
s
s
A
A
.
.
d
d
u
u
o
o
d
d
e
e
n
n
a
a
l
l
e
e
S
S
.
.
s
s
t
t
e
e
r
r
c
c
o
o
r
r
a
a
l
l
i
i
s
s
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi
cze-
nie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P
= m
o
n
o
- lu
b
polikseniczn
y; Hm/Ht = h
o
mo- lub
he
terokseniczny)
ĆWICZENIE 7
31
ĆWICZENIE 7:
NICIENIE (CZĘŚĆ II)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Trichuris trichiura - samica i samiec.
2. Enterobius vermicularis - samiec.*
3. E. vermicularis - samica.
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
przedstawić cechy nicieni;
opisać cykle życiowe Trichuris trichiura, Enterobius vermicu-
laris;
przedstawić epidemiologię enterobiozy i trichuriozy;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;
rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej nicienie;
przedstawić materiał badań i metody diagnostyczne stosowane
dla rozpoznawania zarażeń nicieniami przewodowymi.
32
ĆWICZENIE 7
Rysunek 1: Samica i samiec Trichuris trichiura.
W narysowane niżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi literami:
st - otwór gębowy
oe - przełyk
i - jelito
pa - otwór odbytowy
sg - narządy rozrodcze
vu - ujście pochwy (wulwa)
c - kloaka
sp - spikula
ĆWICZENIE 7
33
Rysunek 2: Samica Enterobius vermicularis.
W narysowane niżej kontury wrysuj brakujące szczegóły i oznacz je odpowied-
nimi literami:
al - skrzydełka
ph - gardziel
oe - przełyk
i - jelito
pa - otwór odbytowy
u - macica
vu - ujście pochwy (wulwa)
Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
!
34
ĆWICZENIE 7
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
Gatune
k
pas
o
żyta
T
T
.
.
t
t
r
r
i
i
c
c
h
h
i
i
u
u
r
r
a
a
E
E
.
.
v
v
e
e
r
r
m
m
i
i
c
c
u
u
l
l
a
a
r
r
i
i
s
s
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi
cze-
nie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P
= m
o
n
o
- lu
b
polikseniczn
y; Hm/Ht = h
o
mo- lub
he
terokseniczny)
ĆWICZENIE 8
35
ĆWICZENIE 8:
NICIENIE (CZĘŚĆ III)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Trichinella spiralis - postaci dojrzałe - preparaty barwione.
2. T. spiralis - larwy otorbione w mięśniu - preparat barwiony.
3. T. spiralis - izolowane larwy - preparat barwiony.
4. Wuchereria bancrofti - mikrofilaria w rozmazie krwi - preparat barwiony.*
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
opisać cykle życiowe Trichinella sp., Wuchereria bancrofti,
Brugia malayi, Loa loa, Onchocerca volvulus, Dracunculus me-
dinensis, Dioctophyma renale;
przedstawić epidemiologię trichinellozy, wuchereriozy, brugio-
zy, loaozy, onchocerkozy, drakunkulozy, dioktofymozy;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;
rozpoznawać morfologicznie wymienione wyżej nicienie;
przedstawić materiał badań i metody diagnostyczne stosowane
dla rozpoznawania inwazji nicieni płynów ustrojowych i tkanek.
36
ĆWICZENIE 8
Rysunek 1: Larwy otorbione Trichinella spiralis w mięśniu poprzecznie
prążkowanym.
W narysowane niżej kontury wrysuj pasożyty i oznacz odpowiednimi literami:
A - włókna mięśniowe
B - torebka łącznotkankowa
C - larwa T. spiralis
ĆWICZENIE 8
37
Rysunek 2: Mikrofilaria Wuchereria bancrofti w rozmazie krwi.
Oznacz prawidłowo na schemacie elementy budowy larwy:
Wróć do Rysunków 1 - 2, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
A – pochewka
D - otwór wydalniczy
B – kolec
E - komórka wydalnicza
C - pierścień nerwowy
F - komórki płciowe
G - otwór odbytowy
!
38
ĆWICZENIE 8
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
Gatune
k
pas
o
żyta
T
T
r
r
i
i
c
c
h
h
i
i
n
n
e
e
l
l
l
l
a
a
s
s
p
p
.
.
W
W
.
.
b
b
a
a
n
n
c
c
r
r
o
o
f
f
t
t
i
i
B
B
.
.
m
m
a
a
l
l
a
a
y
y
i
i
L
L
.
.
l
l
o
o
a
a
O
O
.
.
v
v
o
o
l
l
v
v
u
u
l
l
u
u
s
s
D
D
.
.
m
m
e
e
d
d
i
i
n
n
e
e
n
n
s
s
i
i
s
s
D
D
.
.
r
r
e
e
n
n
a
a
l
l
e
e
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi
cze-
nie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P
= m
o
n
o
- lu
b
polikseniczn
y; Hm/Ht = h
o
mo- lub
he
terokseniczny)
ĆWICZENIE 9
39
ĆWICZENIE 9:
PIERWOTNIAKI (CZĘŚĆ I)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. G. intestinalis - cysty barwione hematoksyliną lub trichromem.
2. G. intestinalis - żywe trofozoity z hodowli in vitro.
3. G. intestinalis - trofozoity barwione hematoksyliną lub trichromem.
4. Trichomonas sp. - trofozoity barwione hematoksyliną.
5. Cryptosporidium parvum - oocysty barwione metodą Ziehl-Neelsena.*
6. Cyclospora cayetanensis - oocysty barwione safraniną i błękitem metyleno-
wym.*
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
opisać cykle rozwojowe Giardia intestinalis, Trichomonas va-
ginalis, Dientamoeba fragilis, Cryptosporidium parvum, Cyclo-
spora cayetanensis;
opisać zwięźle niepatogeniczne pierwotniaki przewodu pokar-
mowego;
przedstawić epidemiologię giardiozy, dientamebozy, trichomo-
nozy, kryptosporydiozy, cyklosporozy;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;
rozpoznawać wyżej wymienione gatunki i różnicować je z in-
nymi pierwotniakami tej samej grupy;
przedstawić materiał badań i metody stosowane dla roz-
poznawania pierwotniaków jelitowych i układu moczowo-
płciowego.
40
ĆWICZENIE 9
Rysunek 1: Cysta Giardia intestinalis.
Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:
c - cytoplazma
ca
-
ściana cysty
n - jądro komórkowe
e - endosom (kariosom)
cf - ciałka sierpowate
a - aksonemy
Rysunek 2: Trofozoit Giardia intestinalis
Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:
f - wici
r - rizoplast
cb - ciałko podstawowe (kinetosom)
n - jądro komórkowe
e - endosom (kariosom)
a - aksonemy centralne
cm - ciałka pośrodkowe
ac - tarcza przyssawkowa
ĆWICZENIE 9
41
Rysunek 3: Trofozoit Trichomonas sp.
Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:
n - jądro komórkowe
cb - ciałko podstawowe (kinetosom)
ap - aparat parabazalny
f - wici
mu - błona falująca
co - kosta
ax - aksostyl
Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
!
42
ĆWICZENIE 9
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
Gatune
k
pas
o
żyta
G
G
.
.
i
i
n
n
t
t
e
e
s
s
t
t
i
i
n
n
a
a
l
l
i
i
s
s
T
T
.
.
v
v
a
a
g
g
i
i
n
n
a
a
l
l
i
i
s
s
D
D
.
.
f
f
r
r
a
a
g
g
i
i
l
l
i
i
s
s
C
C
.
.
p
p
a
a
r
r
v
v
u
u
m
m
C
C
.
.
h
h
o
o
m
m
i
i
n
n
i
i
s
s
C
C
.
.
c
c
a
a
y
y
e
e
t
t
a
a
n
n
e
e
n
n
s
s
i
i
s
s
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi
cze-
nie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P
= m
o
n
o
- lu
b
polikseniczn
y; Hm/Ht = h
o
mo- lub
he
terokseniczny)
ĆWICZENIE 10
43
ĆWICZENIE 10:
PIERWOTNIAKI (CZĘŚĆ II)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. T. brucei gambiense - stadia trypomastigota w rozmazie krwi barwionym
metodą Giemsy.
2. T. cruzi - stadia amastigota w mięśniu sercowym.*
3. T. cruzi - stadia trypomastigota w rozmazie krwi barwionym metodą Giem-
sy.
4. T. cruzi - stadia epimastigota barwione metodą Giemsy.
5. Leishmania tropica - stadia promastigota barwione metodą Giemsy.
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
opisać cykle rozwojowe Trypanosoma brucei gambiense, T. b.
rhodesiense, T. cruzi, Leishmania donovani, L. tropica, L. bra-
ziliensis;
przedstawić epidemiologię trypanosomozy afrykańskiej, trypa-
nosomozy amerykańskiej, leiszmaniozy trzewnej, leiszmaniozy
skórnej, leiszmaniozy śluzówkowo-skórnej;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;
rozpoznawać wyżej wymienione pasożyty;
przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania wiciowców krwi i tkanek.
44
ĆWICZENIE 10
Rysunek 1: Trypanosoma brucei gambiense (A) i T. cruzi (B) - stadia
trypomastigota w rozmazie krwi.
Wrysuj komórki pasożyta (zachowując odpowiednią proporcję komórek pasoży-
ta i czerwonych krwinek) i oznacz następujące elementy komórkowe:
n - jądro komórkowe
cb - kinetosom (ciałko podstawowe)
k - kinetoplast
f - wić
mu - błona falująca
ĆWICZENIE 10
45
Rysunek 2: Trypanosoma cruzi - stadium epimastigota (A) i Leishmania
tropica - stadium promastigota (B) - w preparacie z hodowli.
Narysuj komórki pasożyta i oznacz następujące elementy komórkowe:
n - jądro komórkowe
cb - ciałko podstawowe (kinetosom)
k - kinetoplast
f - wić
mu - błona falująca
A B
Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
!
46
ĆWICZENIE 10
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
wekt
or
Gatune
k
pas
o
żyta
T
T
.
.
b
b
.
.
g
g
a
a
m
m
b
b
i
i
e
e
n
n
s
s
e
e
T
T
.
.
b
b
.
.
r
r
h
h
o
o
d
d
e
e
s
s
i
i
e
e
n
n
s
s
e
e
T
T
.
.
c
c
r
r
u
u
z
z
i
i
L
L
.
.
d
d
o
o
n
n
o
o
v
v
a
a
n
n
i
i
L
L
.
.
t
t
r
r
o
o
p
p
i
i
c
c
a
a
L
L
.
.
b
b
r
r
a
a
z
z
i
i
l
l
i
i
e
e
n
n
s
s
i
i
s
s
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi
cze-
nie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P
= m
o
n
o
- lu
b
polikseniczn
y; Hm/Ht = h
o
mo- lub
he
terokseniczny)
ĆWICZENIE 11
47
ĆWICZENIE 11:
PIERWOTNIAKI (CZĘŚĆ III)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Entamoeba sp. - żywe trofozoity.
2. E. histolytica - trofozoity barwione trichromem.
3. E. histolytica - cysty barwione trichromem.
4. Naegleria fowleri - trofozoity barwione trichromem.
5. Balantidium coli - trofozoity barwione trichromem.
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
opisać cykle rozwojowe Entamoeba histolytica, Naegleria fow-
leri, Acanthamoeba spp., Isospora belli, Sarcocystis, Balanti-
dium coli;
przedstawić epidemiologię amebozy, negleriozy, akantamebo-
zy, izosporozy, sarkocystozy, balantidiozy;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;
rozpoznawać wyżej wymienione gatunki i różnicować je z in-
nymi pierwotniakami tej samej grupy;
przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania wymienionych pierwotniaków.
48
ĆWICZENIE 11
Rysunek 1: Trofozoity Entamoeba histolytica.
Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:
n - jądro komórkowe
e - endosom
k - chromatyna brzeżna
en - endoplazma
ec - ektoplazma
p - pseudopodium
er - wakuola trawienna (erytrocyt)
ĆWICZENIE 11
49
Rysunek 2: Cysty Entamoeba histolytica/E. dispar.
Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:
n - jądro komórkowe
e - endosom
k - chromatyna brzeżna
cc - ciałka chromatoidalne
vi - wodniczka jodofilna
50
ĆWICZENIE 11
Rysunek 3: Naegleria fowleri - trofozoity:
Przyjmując narysowany zarys pełzaka za wzór wielkości, narysuj 2 trofozoity
i oznacz następujące elementy komórkowe:
n - jądro komórkowe
e - endosom (kariosom)
vp - wodniczka tętniąca
en - endoplazma
ec - ektoplazma
p - pseudopodium.
ĆWICZENIE 11
51
Rysunek 4: Trofozoit Balantidium coli.
Wrysuj i oznacz następujące elementy komórkowe:
ma
-
makronukleus
mi
-
mikronukleus
c - rzęski
cs - cytostom
cph - cytofarynks
cp - cytopyge
vp - wodniczka tętniąca
vn - wodniczka trawienna
Wróć do Rysunków 1 - 4, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
!
52
ĆWICZENIE 11
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
Gatune
k
pas
o
żyta
E
E
.
.
h
h
i
i
s
s
t
t
o
o
l
l
y
y
t
t
i
i
c
c
a
a
N
N
.
.
f
f
o
o
w
w
l
l
e
e
r
r
i
i
A
A
c
c
a
a
n
n
t
t
h
h
a
a
m
m
o
o
e
e
b
b
a
a
s
s
p
p
.
.
I
I
s
s
o
o
s
s
p
p
o
o
r
r
a
a
b
b
e
e
l
l
l
l
i
i
S
S
a
a
r
r
c
c
o
o
c
c
y
y
s
s
t
t
i
i
s
s
B
B
.
.
c
c
o
o
l
l
i
i
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi
cze-
nie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P
= m
o
n
o
- lu
b
polikseniczn
y; Hm/Ht = h
o
mo- lub
he
terokseniczny)
ĆWICZENIE 12
53
ĆWICZENIE 12:
PIERWOTNIAKI (CZĘŚĆ IV)
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Plasmodium bergei - stadia schizogonii krwinkowej w rozmazie krwi bar-
wionym metodą Giemsy.
2. P. vivax, P. ovale, P. falciparum - stadia schizogonii krwinkowej w rozma-
zie krwi barwionym metodą Giemsy.*
3. Toxoplasma gondii - trofozoity w rozmazie wysięku do jamy otrzewnowej
barwione metodą Giemsy.
4. T. gondii - cysty w skrawkach mózgowia barwione metodą Giemsy.
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zakończeniu ćwiczenia powinieneś:
opisać cykle rozwojowe Plasmodium spp., Toxoplasma gondii;
znać biotopy gatunków mikrosporydiów pasożytujących u czło-
wieka;
przedstawić epidemiologię malarii, toksoplazmozy, mikrospo-
rydiozy;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;
rozpoznawać wyżej wymienione pasożyty;
przedstawić materiał badań i metody stosowane dla rozpozna-
wania sporowców, mikrosporydiów i orzęsków tkanek i płynów
ustrojowych.
54
ĆWICZENIE 12
Rysunek 1: Stadia schizogonii krwinkowej Plasmodium sp. w rozmazie
krwi.
Wrysuj i oznacz poszczególne stadia schizogonii krwinkowej. Zachowaj odpo-
wiednią proporcję komórek pasożyta i czerwonych krwinek (na rysunku w po-
staci kółek):
ĆWICZENIE 12
55
Rysunek 2: Cysta Toxoplasma gondii w skrawku mózgowia myszy.
Rysując bradyzoity w cyście zachowaj odpowiednią proporcję.
Rysunek 3: Trofozoity Toxoplasma gondii w rozmazie wysięku do jamy
otrzewnowej myszy.
Przyjmując narysowany zarys trofozoitu za wzór wielkości narysuj kilka trofo-
zoitów i oznacz jądra komórkowe:
n - jądro komórkowe
Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
!
56
ĆWICZENIE 12
M lub
P
Hm lub
Ht
Met
o
d
a
dia-
gn
ost
y
czn
a
Bio
top
D
roga
t
ransmisj
i
Pos
ta
ć
inwa
zyjna
Ż
y
w
iciel(e)
Gatune
k
pas
o
żyta
P
P
.
.
m
m
a
a
l
l
a
a
r
r
i
i
a
a
e
e
,
,
P
P
.
.
v
v
i
i
v
v
a
a
x
x
,
,
P
P
.
.
o
o
v
v
a
a
l
l
e
e
,
,
P
P
.
.
f
f
a
a
l
l
c
c
i
i
p
p
a
a
r
r
u
u
m
m
T
T
.
.
g
g
o
o
n
n
d
d
i
i
i
i
m
m
i
i
k
k
r
r
o
o
s
s
p
p
o
o
r
r
y
y
d
d
i
i
a
a
Tabela 1. Bi
ologiczna ch
arakterystyka paso
żytów
(g
łówne punkty). W czasie prelek
cji rozpoczynaj
ącej
ćwi
cze-
nie wype
łnij prawid
łowo tabelk
ę.
(M/P
= m
o
n
o
- lu
b
polikseniczn
y; Hm/Ht = h
o
mo- lub
he
terokseniczny)
ĆWICZENIE 13
57
ĆWICZENIE 13
PAJĘCZAKI I OWADY
Efekt końcowy:
PREPARATY:
1. Argas reflexus - stadium nimfy.*
2. Ixodes ricinus - samica i samiec.*
3. Sarcoptes scabiei - postać dojrzała.*
4. Pediculus humanus - postać imago.*
5. Pthirus pubis - postać imago.*
6. Pchły - postać imago.*
7. Cimex lectularius – postać imago.*
8. Anopheles sp. - samica.*
9. Anopheles sp. – aparat gębowy samicy.
10. Culex sp. - samica.*
11. Culex sp. – aparat gębowy samicy.
12. Triatoma sp.- postać imago.
*pojedyncze preparaty prezentowane na pierwszym stole
Po zako
ńczeniu ćwiczenia powinieneś:
opisać cykle rozwojowe Argas sp., Ixodes ricinus, Sarcoptes
scabiei, Pediculus sp., Pthirus pubis, Cimex lectularius, Pulex
irritans, Anopheles sp., Phlebotomus sp., Simulium sp., Glossi-
na palpalis;
przedstawić znaczenie epidemiologiczne wymienionych gatun-
ków stawonogów;
przedstawić sposoby zapobiegania zarażeniom omawianych ga-
tunków pasożytów;
rozpoznawać wyżej wymienione pasożyty.
58
ĆWICZENIE 13
Rysunek 1: Przyporządkuj nazwy gatunkowe narysowanym niżej paję-
czakom.
...............................................
...............................................
...........................................................
ĆWICZENIE 13
59
Rysunek 2: Przyporządkuj prawidłowe nazwy gatunkowe narysowanym
niżej owadom bezskrzydłym.
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
60
ĆWICZENIE 13
Rysunek 3: Przyporządkuj prawidłowe nazwy gatunkowe narysowanym
poniżej owadom dwuskrzydłym.
.........................................
..............................................
...............................................
Wróć do Rysunków 1 - 3, sprawdź je i ewentualnie popraw.
Przejrzyj zadania podane w Efekcie końcowym: sprawdź czy
potrafisz je wykonać. Jeżeli uznasz za konieczne, skorzystaj
z podstawowych informacji zawartych w Przewodniku do
ćwiczeń z parazytologii lekarskiej lub szerszych informacji
w zaleconym podręczniku.
!
NAZEWNICTWO POLSKO-ŁACIŃSKIE DO OPISÓW RYSUNKÓW
61
NAZEWNICTWO POLSKO-ŁACIŃSKIE
DO OPISÓW RYSUNKÓW
aksonema
- axonema
aksostyl
- axostylus
aparat parabazalny
- apparatus parabasalis
błona falująca
- membrana undulans
bruzda przylgowa
- bothrium
chromatyna brzeżna
- karyotheca
chwytnik nasienia
- receptaculum seminis
ciałko parabazalne
- corpusculum parabasale
ciałko podstawowe (= kinetosom)
- corpusculum basale
ciałko pośrodkowe
- corpusculum medianus
ciałko sierpowate
- corpusculum falciforme
cytofarynks
- cytopharynx
cytoplazma -
cytoplasma
cytostom
- cytostoma
ektoplazma -
ectoplasma
endoplazma
- endoplasma
endosom -
endosom
fibryla -
fibrylla
gardziel
- pharynx
gruczoł Mehlisa
- glandula Mehlisi
haczyk
- uncinus
hipoderma -
hypodermis
jajnik -
ovarium
jajo
- ovum
jajowód -
oviductus
jama ciała -
pseudocoel
jądro -
testis
jądro komórkowe
- nucleus
jelito -
intestinum
kinetoplast -
kinetoplast
kloaka
- cloaca
62
NAZEWNICTWO
POLSKO-ŁACIŃSKIE DO OPISÓW RYSUNKÓW
larwa
- larva
macica
- uterus
makronukleus
- macronucleus
mięsień -
musculus
narządy rozrodcze (układ rozrodczy)
- systema generativa
nasieniowód
- vas deferens
pseudopodium (nibynóżka)
- pseudopodium
odbyt -
anus
ootyp -
ootypus
oskórek -
cuticula
otoczka -
capsula
otwór gębowy
- stoma
otwór odbytowy
- porus analis
otwór wydalniczy
- porus excretorius
pęcherzyk nasienny
- vesicula seminalis
pochwa
- vagina
proglotyd
- proglottis
p. dojrzały
- p. matura
p. niedojrzały
- p. immatura
p. przejrzały
- p. gravida
przedsionek płciowy
- atrium genitale
przełyk -
oesophagus
przewód wydalniczy
- ductus excretorius
przewód wyprowadzający
- vas efferens
przewód żółtkowy
- ductus vitellarius
przyssawka -
acetabulum
p. gębowa
- a. orale
p. brzuszna
- a. ventrale
rizoplast
- rhizoplastos
ryjek
- rostellum
rzęska -
cilium
skoleks
- scolex
skrzydełko (oskórkowe nicieni)
- ala
spikula -
spiculum
torebka gębowa
- capsula buccalis
torebka kopulacyjna
- bursa copulatrix
NAZEWNICTWO POLSKO-ŁACIŃSKIE DO OPISÓW RYSUNKÓW
63
ujście pochwy (= żeński otwór płciowy) -
vulva
wić
- flagellum
wodniczka tętniąca
- v. pulsans
wodniczka trawienna
- v. nutrativa
żółtnik -
vitellarium
64
KARTA
ZALICZEŃ ĆWICZEŃ
Imię i nazwisko studenta .......................................................................
Nr grupy studenckiej
..........................................
Data Nr
Temat
ćwiczenia
Podpis
1 Nauka mikroskopowania
2 Przywry (część I)
3 Przywry (część II)
4 Tasiemce (część I)
5 Tasiemce (część II)
Test z zakresu ćwiczeń 1 - 5
6 Nicienie (część I)
7 Nicienie (część II)
8 Nicienie (część III)
Test z zakresu ćwiczeń 6 - 8
9 Pierwotniaki (część I)
10 Pierwotniaki (część II)
11 Pierwotniaki (część III)
12 Pierwotniaki (część IV)
13 Pajęczaki i owady
Test z zakresu ćwiczeń 9 - 13