Publikacja poradnika  Żyć i pracować w Wielkiej Brytanii nie byłaby możliwa bez finansowego
wsparcia Konsulatu Generalnego RP w Londynie, Polonia Aid Fundation Trust oraz
Centrali Brytyjskich Związków Zawodowych (TUC).
Niniejsza broszura zawiera informacje według stanu prawnego na dzień 11 listopada 2005 roku. W przypadku
ewentualnych wątpliwości, należy zwrócić się do właściwego urzędu lub instytucji.
O D R E D A K C J I
ddajemy w Państwa ręce drugie, poszerzone wydanie poradnika
przygotowanego z myślą o osobach przyjeżdżających do Wielkiej
Brytanii w celach zarobkowych. Zawarte w nim informacje
Oskierowane są zarówno do osób, które przyjazd do Wielkiej Brytanii
traktują tymczasowo jak i do tych, którzy postanowili pozostać tu na stałe.
Pod wpływem sukcesu, jaki odniosło poprzednie wydanie broszury, po raz
kolejny wychodzimy na przeciw potrzebom Polaków, dla których Wielka Brytania
to zupełnie nowa rzeczywistość.
Oprócz uaktulnionych i nowych informacji dotyczących pracy i życia w
Wielkiej Brytanii wzbogaciliśmy naszą publikację o praktyczny słownik, który
może okazać się pomocny przy szukaniu informacji na konkretny temat.
W pracy nad broszurą, poza zespołem redakcyjnym uczestniczyli: Paweł
Salinger - Salinger Solicitors & Notary Public, Katarzyna Jaklewicz - Goniec
Polski, Rafael Gallera - Polang Ltd., Daria Tatarka - MojaWyspa.co.uk, Anna
Ellis - Employment Choice Ltd., Jędrek Śpiwok  Dziennik Polski. Osobom tym
serdecznie dziękujemy. Wersja elektroniczna poradnika znajduje się na naszej
stronie internetowej.
Laura Krzyszczuk
ZJEDNOCZENIE POLSKIE A

CZY NAS I REPREZENTUJE
www.zpwb.org.uk
240 King Street, London W6 ORF, Tel. [phone], Fax. [phone]
Projekt i redakcja: Laura Krzyszczuk, Konsultacje i korekta: Katarzyna Bzowska-Budd, Konsultacja prawna: Paweł Salinger,
Projekt graficzny: Marek Titow, Współpraca: Andrzej Tutkaj, Anna Majcherek, Marzena Cichoń,
Izabela Remplakowska, Wydawca: Zjednoczenie Polskie W Wielkiej Brytanii (pod opiekÄ… Prezydium ZPWB)
S p i s t r e Å› c i :
Twoje miejsce w obcym kraju str. 5
Zatrudnienie czy praca na własny rachunek
Jak skutecznie szukać pracy str. 6
Jak sprawdzić wiarygodność firmy lub pośrednika str. 7
WRS  Rejestracja w Home Office str. 8
Minimalna płaca krajowa str. 9
Rejestracja własnej działalności w Urzędzie Podatkowym str. 9
Ubezpieczenie społeczne  National Insurance Number str. 9
Rozliczenie podatkowe str. 10
Karta CIS str. 12
Karty CSCS str. 12
Brytyjskie ZwiÄ…zki Zawodowe  TUC str. 13
Podstawowe Formalności
Konto w brytyjskim banku str. 14
Prawo jazdy str. 14
Rejestracja u lekarza pierwszego kontaktu str. 15
Świadczenia społeczne str. 16
Prawo pobytu  UK Residence Permit str. 18
Edukacja
Kursy językowe dla dorosłych str. 20
Edukacja dzieci str. 20
ObowiÄ…zek szkolny str. 21
Polska Macierz Szkolna str. 22
Uznawalność polskich dyplomów str. 23
Warto wiedzieć
Konsulaty Generalne RP w Wielkiej Brytanii str. 24
Polska Misja Katolicka str. 24
Biuro Porad Obywatelskich  CAB str. 26
Biuro Porad dla Osób z Europy Wschodniej  EECA str. 26
Policja brytyjska str. 26
Telefony str. 26
Odszkodowania str. 27
Spotkania Anonimowych Alkoholików str. 28
Spotkania Anonimowych Narkomanów str. 29
Przemoc w rodzinie str. 29
Informator Polski str. 30
Polskie media w Wielkiej Brytanii str. 30
SÅ‚ownik str. 31
Zatrudnienie czy praca na własny rachunek
Twoje miejsce w obcym kraju
eżeli dopiero przyjechałeś i nie po- przy stacji autobusowej na Victorii lub przy
siadasz konta w banku, stałej pracy tzw. ścianie płaczu na Hammersmith. Często
ani gotówki na zapłacenie depozytu i stawali się ofiarami oszustów, pozostawieni
miesięcznego czynszu z góry, musisz bez środków do życia i dokumentów. ZPWB
Jzadowolić się wynajęciem pokoju. pomagało tym ludziom w załatwianiu
Szukanie odpowiedniego lokum zacznij od niezbędnych formalności i w kontaktowaniu
zorientowania siÄ™ w cenach w dzielnicy, w siÄ™ z Konsulatem Generalnym RP, by
której chciałbyś mieszkać. Spróbuj umówić umożliwić im powrót do kraju.
się w kilku miejscach - pozwoli to porównać
ceny. Zanim dokonasz wyboru, zorientuj Wciąż jednak istnieje liczna grupa
się, ile dokładnie będzie wynosił czynsz, koczujących Polaków borykających się z
czy nie ma żadnych dodatkowych opłat różnymi problemami, takimi jak alkoholizm,
(rachunki za wodę, gaz, elektryczność). narkomania, choroby psychiczne, itp.
Zadawaj jak najwięcej pytań, aby uniknąć Pomimo wielu ostrzeżeń w mediach, Polacy
póz
niejszych rozczarowań. Dowiedz się nadal przyjeżdżają na Wyspy bez pieniędzy
kto jest właścicielem nieruchomości! Bądz
i znajomości języka angielskiego. Właśnie
przygotowany na opłacenie depozytu i ci przychodzą do brytyjskich ośrodków dla
zapłacenie czynszu za kilka tygodni z góry, bezdomnych, na przykład do Salvation Army
zwróć uwagę na to, z kim będziesz mieszkał. i Passage na Victorii lub Broadway Centre
Zaproponuj podpisanie umowy tzw. Tenancy i Upper Room na Hammersmith. Niestety,
Agreement, w której określone zostaną te ośrodki nie oferują noclegów i Polacy są
warunki wynajmu i rezygnacji. Za wpłacony skazani na nocowanie na ulicy.
depozyt domagaj siÄ™ pokwitowania
(receipt) zawierajÄ…cego imiÄ™ i nazwisko
osoby płacącej i przyjmującej opłatę, kwotę
W niektórych ośrodkach pomocy bezdomnym,
oraz opis (za co płacisz). Każda Twoja
pracują wolontariusze mówiący po polsku, którzy
płatność powinna zostać potwierdzona
starają się pomóc w powrocie do normalnego
podobnym rachunkiem.
życia. Brakuje jednak osób chętnych do pracy
społecznej. Jeśli chciałbyś poświęcić choć
Po 1 maja 2004 r. przyjechało
kilka godzin swojego wolnego czasu, aby
do Wielkiej Brytanii tysiące Polaków szu-
pomóc bezdomnym, prosimy o kontakt. Oprócz
kających pracy i lepszego życia. Niestety,
znajomości angielskiego, wymagany jest silny
wiele osób zupełnie nie było przygotowanych
charakter i poczucie powołania do tej niezwykle
do życia w brytyjskich realiach. W Londynie,
wyczerpujÄ…cej, ale satysfakcjonujÄ…cej pracy.
kilkaset osób koczowało na ulicy, głównie
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
5
Zatrudnienie czy praca na własny rachunek
Ważne jest również, aby zakres obowiązków
był szczegółowo określony, a kontrakt z
Jak skutecznie szukać pracy?
pracodawcÄ… podpisany natychmiast po
iększość pracodawców wymaga
dobrej znajomości języka angiel-
Pisząc CV powinniśmy uwzględnić:
Wskiego, dlatego warto wcześniej
pomyśleć o kursie językowym. Przy szukaniu
dane osobowe,
pracy przydatne będą dyplomy, świadectwa
doświadczenie zawodowe (z uwzględnie-
oraz wszelkie dokumenty potwierdzajÄ…ce
niem zajmowanego stanowiska i krótkiego
zdobyte kwalifikacje i umiejętności, prze-
opisu zakresu obowiązków),
tłumaczone na język angielski.
Dobrze przygotowane CV jest
wyksztalcenie,
kluczem do znalezienia pracy. Pracodawcy
umiejetności/kursy,
zwracają szczególną uwagę na zakres
obowiązków, jaki dana osoba miała na po-
znajomość języków obcych
przednich stanowiskach oraz jej kwalifikacje,
np.: English
tzw. Personal Profile (czyli umiejętności,
Basic  podstawowy
które mogą być przydatne do wykonywania
danego zawodu).
Intermediate  średniozaawansowany
Stawki za godzinę są zróżnicowane
Communicative  komunikatywny
w zależności od zajmowanego stanowiska
Advanced  zaawansowany
(patrz: Minimalna płaca krajowa) Praco-
Fluent  płynny w mowie i piśmie.
dawca powinien od tej stawki odprowadzić
podatek oraz składkę na ubezpieczenia
społeczne (patrz: Ubezpieczenie społeczne).
podjęciu pracy wraz z dokumentem P46.
Bardzo ważnymi dokumentami związanymi
z zatrudnieniem sÄ… tzw. Payslips, czyli
odcinki z rozliczeniem wypłaty, które
otrzymuje siÄ™ od pracodawcy. Po przerwaniu
zatrudnienia pracodawca powinien wystawić
pracownikowi P45 - dokument niezbędny do
rozliczenia podatkowego.
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
6
Zatrudnienie czy praca na własny rachunek
Oficjalna strona internetowa pań-
Strony internetowe pomocne
stwowego urzędu pracy to:
przy poszukiwaniu pracy:
www.JobCentrePlus.gov.uk
Można tam znalez
ć informacje na temat
www.ukwebstart.com/employment.html (spis
dostępnych ofert pracy i o warunkach, jakie
większości prywatnych biur pracy dla każdego
miasta w UK. Biura pracy pogrupowane są według są wymagane, aby pracę podjąć.
miast i zawodów),
Oprócz urzędów państwowych
www.theedgeuk.com (rekrutacja obywateli istnieją również biura prywatne. Można
nowych krajów członkowskich),
się zarejestrować nawet w kilku biurach. O
www.s1jobs.com (wyszukuje oferty w
warunkach rejestracji i wymaganych doku-
Szkocji) mentach najlepiej dowiedzieć się ze stron
internetowych.
www.mnminternational.org (biuro pracy o
Warunki wypłacania zarobków
międzynarodowym zasięgu),
różnią się w zależności od umowy pomię-
oraz:
dzy pracodawcą i biurem pracy. Jeśli jest
www.fish4jobs.co.uk, www.jobs.co.uk,
to praca długoterminowa lub w pełnym
www.reed.co.uk, www.capitalcareers.ltd.uk,
wymiarze godzin wynagrodzenie otrzymuje
www.hotonline.com, www.totaljobs.com,
się bezpośrednio od pracodawcy. W przy-
www.jobsite.co.uk, www.monster.co.uk,
padku pracy tymczasowej bardzo często
www.topjobs.co.uk, www.eurojobs.com,
biuro pracy dopełnia spraw płatności.
www.guardian.co.uk/jobs, www.jobsgroup.net
W większości przypadków wyna-
grodzenie wpłacane jest bezpośrednio na
Lokalna prasa zamieszcza
konto bankowe. Dlatego tak ważne jest
ogłoszenia o pracy, np. Echo w Południowej
posiadanie własnego konta (patrz: Konto w
Walii (w każdą środę) lub bezpłatna Friday-
banku).
Ad. W Londynie warto sprawdzić polską
prasÄ™: Goniec Polski, Dziennik Polski, Cool-
tura, Polish Express jak i angielskojęzyczne
Jak sprawdzić wiarygodność
pisma, np. TNT Magazine (dostępny bez-
płatnie w metalowych skrzynkach na tere- firmy lub pośrednika?
nie Londynu), Evening Standard, Loot, etc.
by sprawdzić, czy dana firma lub
Niektóre restauracje i sklepy zamieszczają
pośrednik pracy są zarejestrowani
oferty pracy w witrynach lub drzwiach
wejściowych. Większość szkół oraz super- Ajako legalne podmioty gospodarcze
działające w formie spółki z ograniczona
marketów posiada bezpłatne tablice ogłoszeń
odpowiedzialnością (Ltd.) można skorzystać
dla klientów, również z ofertami pracy.
z następującej strony internetowej:
Jedną z najsłynniejszych tablic
www.companieshouse.gov.uk
ogłoszeniowych jest tzw. Ściana Płaczu
Znajdziemy tam firmy zatrudniajÄ…ce
w zachodnim Londynie przy Ravenscourt
pracowników, które zarejestrowały działal-
Park, nie polecana jednak jako z
ródło godne
ność gospodarczą.
zaufania.
MOŻESZ TEN FAKT ZGA
OSIĆ POLICJI. WYA
UDZANIE PIENI
DZY POD POZOREM OPA
ATY REJESTRACYJNEJ JEST NIELEGALNE.
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
7
Jeśli dana firma nie posiada wpisu, to
Jeśli stwierdziłeś choćby jedną z
znaczy, że po prostu legalnie nie istnieje jako
powyższych nieprawidłowości, nie
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
korzystaj z usług takiego biura!
Firmy mogą jednak funkcjonować jako tzw.
partnership (czyli spółka cywilna, nie objęta
Niektóre agencje są zarejestrowane
obowiÄ…zkiem rejestracji) lub tzw. sole trade
w Recruitment & Employment Confederation
(czyli jednoosobowa spółka, również nie
(REC), czyli Konfederacji Rekrutacji i Zatru-
objęta obowiązkiem rejestracji). W praktyce
dnienia. Z REC można się kontaktować
jednak, każda duża firma lub pośrednictwo
pod adresem: REC 36-38 Mortimer Street
zarejestrowane jest jako spółka z o.o. (Ltd.)
London W1N 7RB, tel: [phone], strona
Niestety, poza faktem samego
internetowa:
istnienia firmy nie można wnioskować o
www.rec.uk.com
uczciwości pracodawcy ani jego kondycji
Użytecznym z
ródłem informacji o
finansowej. Istnieje jednak kilka mniej
firmach są brytyjskie izby handlowe. Więcej
formalnych znaków, na które należy
informacji udzieli The British Chambers
zwrócić uwagę, mogących pomóc w ocenie
of Commerce London Office, 1st Floor, 65
uczciwości pracodawcy.
Petty France, St James Park, London, SW 1
Zarówno w Wielkiej Brytanii, jak
H 9EU, londyński telefon: [phone],
i w Irlandii za usługi agencji pośredniczącej
www.chamberonline.co.uk
nie płaci ten, kto szuka pracy. Tak więc,
jeśli agencja żąda od ciebie jakichkolwiek
BÄ…dz
ostrożny!
opłat z góry, to najlepiej od razu zrezygnuj
z jej usług. Jest to zresztą nielegalne i taki
Na stronie internetowej:
fakt powinien zostać zgłoszony na policję lub
www.praca.gov.pl/posrednictwopracy
do lokalnego oddziału Trading Standards.
znajdujÄ… siÄ™ wykazy wszystkich agencji
Jeśli w ogłoszeniu lub ofercie
wpisanych do polskiego rejestru. Jeśli jakiejś
pracy nie ma pocztowego adresu siedziby
nie ma, należy być w kontaktach z nią bardzo
biura agencji, należy być bardzo ostrożnym.
ostrożnym. Pracodawcę zagranicznego
Co to za agencja pośrednictwa pracy, która
można sprawdzić także np. przez ambasadę,
nie ma biura? Jeżeli podano tylko numer
izby gospodarcze, organizacje branżowe.
komórkowy (rozpoczynający się od 07 lub
+447) musisz również uważać. Szanująca
WRS (Workers Registration Scheme)
się agencja powinna mieć numer stacjonarny
(np. w Londynie zaczynajÄ…cy siÄ™ od 020
Program rejestracji pracowników
lub +4420 z zagranicy). Jeśli przedstawiciel
agencji umówił się z tobą na spotkanie i
ciągu miesiąca od rozpoczęcia
odbywa siÄ™ ono w prywatnym mieszkaniu,
pracy trzeba zarejestrować się w
bÄ…dz
bardziej podejrzliwy.
WHome Office. Formularze zgło-
Każda agencja musi być
szeniowe uzyskasz dzwoniÄ…c pod numer
zarejestrowana w Inland Revenue, czyli
08705 210 224 lub na stronie:
brytyjskim urzędzie podatkowym. Każda
www.ind.homeoffice.gov.uk
działalność gospodarcza ma zatem odpo-
Wraz z wypełnionym formularzem musisz
wiedni numer rejestracyjny. Legalnie
wysłać paszport, list od pracodawcy po-
działająca firma nie będzie się obawiać
twierdzajÄ…cy zatrudnienie i zarobki, 2 zdjÄ™-
okazania go.
cia paszportowe i opłatę 70 funtów (czek lub
Postal Order z poczty).
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
8
Zatrudnienie czy praca na własny rachunek
Ważne dokumenty zawsze wysyłaj pocztą rozpoczęcia działalności w Inland Revenue i
poleconą Recorded Delivery. Pamiętaj o uzyskanie National Insurance Number.
zachowaniu potwierdzenia wysłania. Jako osoba samozatrudniająca
Dokonanie rejestracji jest obowiÄ…zkiem i siÄ™, nie jesteÅ› zobowiÄ…zany do rejestracji
leży w interesie osoby zatrudnionej. Stanowi w Home Office (WRS).
pierwszy krok do uzyskania residence Ale uwaga: świadczenie usług tylko jednej
permit. osobie lub firmie może zostać potraktowane
przez Inland Revenue jako zatrudnienie i
konieczna będzie rejestracja WRS!
Minimalne wynagrodzenie
Zarejestrowanie własnej działalności gospo-
darczej jest proste, wystarczy zgłosić się do
ational Minimum Wage za godzinÄ™
najbliższego biura Inland Revenue i poprosić
pracy dla osób w wieku 22 i powy-
o formularz CWF1 lub wydrukować
Nżej wynosi 5,05 funtów brutto (od
formularz znajdujÄ…cy siÄ™ na stronie:
paz
dziernika 2005 roku i zmieni siÄ™ pono-
www.inlandrevenue.gov.uk, można rów-
wnie w 2006r.), pracodawca powinien odpro-
nież zadzwonić pod numer 084 5915 4515 i
wadzić od tego podatek i ubezpieczenie
poprosić o ulotkę P/SE/1, w której zawarte są
społeczne - National Insurance. Jeżeli
wszystkie informacje Å‚Ä…cznie z formularzem.
otrzymujesz mniej, możesz zgłosić to pod
Osobom, które nie dokonają rejestracji w
numerem 08450 600 678 National Minimum
ciągu 3 miesięcy od rozpoczęcia działalności
Wage Helpline. Pełne rozliczenie pracodawca
grozi kara 100 funtów.
powinien przedstawić na tzw. Payslip
(pokwitowanie wypłaty i odprowadzonych
podatków). Ubezpieczenie społeczne
W Zjednoczonym Królestwie
pracodawca może wymagać od Ciebie pracy ational Insurance Number - NINO
do 48 godzin tygodniowo. Jeśli oczekiwana jest przyznawany bezpłatnie na
jest praca w większym wymiarze godzin Ncałe życie przez Department of
potrzebna jest pisemna zgoda osoby Social Security - DSS. Adres najbliższego
zatrudnionej. Więcej informacji na stronie: biura znajdziesz w placówkach JobCentre
www.dti.gov.uk/er/nmw/ lub na stronach internetowych www.
JobCentrePlus.gov.uk
NINO jest wymagany przy podejmowaniu
Rejestracja własnej działalności
legalnej pracy jako pracownik lub samo-
zatrudniający się, ponieważ umożliwia reje-
w urzędzie podatkowym
stracjÄ™ okresu zatrudnienia.
Dane o zatrudnieniu są niezbędne przy ubie-
amozatrudniony  self-employed to
ganiu siÄ™ o wszelkiego rodzaju zapomogi i
osoba, do której należy ostateczna
Sdecyzja o prowadzeniu działalności,
która ryzykuje własnymi pieniędzmi, używa
własnych narzędzi i sprzętu. Jest zobowią-
zana do rozliczania się ze swoich dochodów
(tax return) na podstawie faktur (invoice) oraz
płacenia podatków i informowania Inland
Revenue (UrzÄ…d Podatkowy) o sposobie
płacenia ubezpieczenia społecznego. Obo-
wiązkiem self-employed jest zgłoszenie
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
9
ulgi (np. z Opieki Społecznej), jak również np. jakiego rodzaju ulgi posiadasz.
przy obliczaniu wysokości ewentualnej Podatki (Tax) i ubezpieczenie
emerytury. O NINO możesz się starać dopiero społeczne (National Insurance Contribution)
po znalezieniu pracy lub jeśli jesteś w stanie w Zjednoczonym Królestwie zapłacisz
udowodnić, że jej aktywnie poszukujesz. Na wtedy, kiedy zarobisz ogółem w obecnym
spotkanie umów się telefonicznie. roku podatkowym, więcej niż 94 funty tygo-
Przykładowe dokumenty wyma- dniowo (podstawowa roczna ulga podatkowa
gane przy ubieganiu się o NINO to: pasz- wynosi 4895 funtów, miesięczne zwolnienie
port, zaświadczenie ze szkoły lub dowód to 408 funtów). Pracodawca potrąca podatki
osobisty (ID card), potwierdzenie adresu i ubezpieczenie społeczne z pensji.
(rachunek za gaz lub elektryczność na Osoby, które zarobiły mniej niż
Twoje nazwisko albo wyciąg z konta 4895 funtów w obecnym roku podatkowym
bankowego), list od pracodawcy z danymi mogą starać się o zwrot zapłaconego podatku.
personalnymi i dokument od księgowego Więcej informacji na stronach:
dla samozatrudnionych, odcinki z wypłatą www.hmrc.gov.uk.
- payslip, lub pisemne dowody na odmowÄ™
Jeżeli przewidywane zarobki
zatrudnienia z trzech różnych miejsc. Na
osoby samozatrudniajÄ…cej siÄ™ sÄ… mniejsze
decyzjÄ™ o przyznaniu numeru czeka siÄ™
niż 4264 funtów rocznie, można starać
ustawowo 6 tygodni. Po otrzymaniu listu
się o zwolnienie z oplacenia składek NI2
o przyznaniu NINO czeka siÄ™ kolejne kilka
(ubezpieczenie społ.) Podatki płacone są od
tygodni na kartÄ™ NINO. Zaraz po zatrudnieniu
dochodu podlegajÄ…cego opodatkowaniu, czyli
pracodawca używa numer tymczasowy -
od różnicy pomiędzy dochodem całkowitym
Temporary National Insurance Number.
a sumÄ… wolnÄ… od podatku.
Zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cymi prze-
Rozliczenia podatkowe pisami wszystkie osoby posiadajÄ…ce tzw.
rezydencjÄ™ podatkowÄ… w Polsce majÄ… obo-
ochody za pracę w Zjednoczonym wiązek płacić podatki również w Polsce. W
Królestwie podlegają opodatkowa- praktyce oznacza to, że osoby te powinny
Dniu. opodatkować w Polsce wszystkie swoje
W przypadku osób zatrudnionych odpro- dochody uzyskane w Polsce oraz te uzyskane
wadzaniem podatku zajmuje się pracodawca. za granicą. O rezydencji podatkowej świa-
Jeśli jesteś self-employed, i pracujesz w syste- dczy miejsce, z którym podatnik ma więk-
mie CIS, to część podatku (18%) odprowadza sze powiązania osobiste i gospodarcze,
Twój kontraktor, obowiązek rozliczenia a jeżeli nie można tego ustalić bierze się
rocznego spoczywa jednak na Tobie. pod uwagę kraj, w którym płatnik zwykle
Rok podatkowy trwa od 6 kwietnia przebywa. Kwestię tę reguluje również art.
roku bieżącego do 5 kwietnia roku następne- 25 kodeksu cywilnego, który informuje, że
go (np. od 6 kwietnia 2005r. do 5 kwietnia miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest
2006r.). Wysokość podatku zależna jest od miejscowość, w której osoba ta przebywa z
wielu czynników. Każda pracująca osoba zamiarem stałego pobytu. Warto zaznaczyć,
posiada tzw. kod podatkowy, który ułatwia że regulacje dotyczące sposobu ustalania
pracodawcy obliczenie wysokości podatku. rezydencji dla celów podatkowych są sto-
Kod podatkowy zbudowany jest z liczb i sunkowo nowe. W zwiÄ…zku z tym nie
liter, jak 489L. Liczby wskazują jak Twój wykształciła się jasna praktyka polskich
podatek powinien być obliczany, litery nie Urzędów Skarbowych jak należy stosować
mają wpływu na jego wysokość, ale pokazują istniejące przepisy.
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
10
Zatrudnienie czy praca na własny rachunek
Polska podpisała ze wszystkimi
Gdzie płacić?
krajami Unii Europejskiej umowy o unikaniu
Rozliczenie roczne należy więc
podwójnego opodatkowania, dlatego ewentu- złożyć oraz podatek dochodowy zapłacić od
alna kwota podatku do zapłaty wynika z
całości dochodu (zarówno tego uzyskanego
różnicy pomiędzy zapłaconym podatkiem w
w Polsce jak i w Wielkiej Brytanii) w tym
Wielkiej Brytanii i tym, który oszacowany
kraju, w którym jesteśmy rezydentem dla
jest według polskich przepisów. Obowiązek
celów podatkowych. Podatek zapłacimy w
złożenia deklaracji podatkowej (PIT-53)
kraju rezydencji podatkowej nawet w sy-
upływa dwudziestego dnia następnego
tuacji, gdy nie uzyskaliśmy żadnego dochodu
miesiÄ…ca po powrocie do Polski lub w
w tym kraju.
przypadku przepracowania pełnego roku
Jeśli zapłaciliśmy zaliczki z tytułu
podatkowego obowiązuje data złożenia
podatku dochodowego w kraju, w którym nie
odpowiedniego PIT rocznego. Każdy polski
jesteśmy rezydentem dla celów podatkowych,
płatnik podatku musi pamiętać, że w Polsce
kwotę już zapłaconą powinniśmy wykazać
obowiÄ…zujÄ… inne zasady obliczania zaliczki na
w naszym rocznym zeznaniu podatkowym.
podatek dochodowy, inaczej kwalifikuje siÄ™
Zostanie ona odliczona od całości należnego
koszty i odliczenia oraz inne sÄ… ulgi. Osobom
podatku.
pracujÄ…cym w Wielkiej Brytanii na umowÄ™
o pracę przysługuje dodatkowo rocznie
Przykład
kwota wolna od podatku równowartości
Ania pracowała w Wielkiej Brytanii jedynie
30 diet zagranicznych. Przywilej taki majÄ…
przez okres wakacji (3 miesiące). Na co dzień
także osoby uczące się w Wielkiej Brytanii
mieszka i pracuje w Polsce. W tym więc kraju
i otrzymujÄ…ce stypendia, zapomogi, itp., u
będzie składała swoje zeznanie podatkowe.
tych osób nie ma ograniczenia kwotowego.
W swoim zeznaniu wykaże dochód uzyskany w
Wielkiej Brytanii, który zostanie zsumowany
z jej dochodem uzyskanym w Polsce i na
Gdzie Polacy pracujÄ…cy w
tej podstawie zostanie obliczona kwota
Wielkiej Brytanii powinni płacić po-
należnego podatku dochodowego. Następnie
datek dochodowy?
Urząd Skarbowy odliczy kwotę podatku już
Odpowiedz
na to pytanie zależy
zapłaconego przez Anię w Wielkiej Brytanii.
od tego w którym z dwóch krajów, w świetle
Ania zapłaci w Polsce różnicę pomiędzy
przepisów podatkowych, będziemy uznani za
podatkiem należnym, a tym, który zapłaciła
rezydenta (rezydencja dla celów podatkowych
w Wielkiej Brytanii.
nie jest tym samym co rezydencja w świetle
przepisów imigracyjnych!)
Podwójna rezydencja
Rezydencja dla celów podatkowych Co zrobić, gdy jesteśmy rezyden-
W myśl przepisów polskich rezy- tem dla celów podatkowych w świetle
dentem dla celów podatkowych jest każda przepisów zarówno brytyjskich jak i pol-
osoba posiadajÄ…ca miejsce zamieszkania w skich?
Polsce. W takiej sytuacji podatek docho-
W świetle przepisów brytyjskich dowy należny od całości uzyskanego przez
rezydentem dla celów podatkowcyh jest nas dochodu powinien zostać uiszczony
każda osoba fizycznie przebywająca w tym w tym kraju, z którym mamy ściślejsze
kraju przez okres 6 miesięcy lub dłużej. powiązania osobiste i gospodarcze.
Jeśli trudno ustalić, który kraj
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
11
stanowi ośrodek naszego życia, podatek Voucher, na podstawie którego dowiesz
należny będzie w tym kraju, w którym się ile zarobiłeś w danym miesiącu i ile
przebywamy zazwyczaj (tj. większą liczbę podatku odprowadzono. Tylko niewielu
dni w danym roku podatkowym). Jeśli i podwykonawców może starać się o Tax
to jest niemożliwe do ustalenia, podatek Certificate uprawniajacy do otrzymania od
należny będzie w tym kraju, którego jesteśmy pracodawcy wynagrodzenia brutto (Gross
obywatelem. Payment) bez potrÄ…cenia zaliczki na konto
podatku i ubezpieczenia. Kartę CIS można
uzyskać w Inland Revenue. Są ich dwa
rodzaje:
Karta CIS
1.CIS 4(P) - stała karta rejestracyjna.
Zawiera imiÄ™ i nazwisko podwykonawcy,
arta CIS jest wymagana w sytuacji
fotografiÄ™, numer ubezpieczenia (National
gdy pracujesz jako podwykonawca
Insurance Number) i podpis właściciela. Nie
Kw budownictwie, czyli nie jesteÅ›
widnieje na niej data ważności.
zatrudniony i na Tobie spoczywa obowiÄ…zek
2. CIS 4(T)  tymczasowa karta rejestracyjna.
złożenia zeznania podatkowego.
Przeznaczona jest dla podwykonawców
Aby wypełnić formularz, który
znajdziesz w oddziałach i na stronach inter- nie posiadających jeszcze stałego numeru
ubezpieczeniowego (National Insurance
netowych Inland Revenue, potrzebna jest
Number). Zawiera nazwisko, fotografiÄ™
tylko data urodzenia i numer ubezpieczenia
społecznego. Jeżeli nie posiadasz tego nu- i podpis właściciela oraz datę ważności.
Posiadanie tej karty nie wyklucza możliwości
meru, możesz otrzymać tymczasową kartę
(tzw. Temporary CIS). W ciągu roku po- normalnego zatrudnienia wiążącego się z
winieneś uzyskać National Insurance Num- otrzymywaniem tzw. Payslips.
System CIS prawdopodobnie zmieni
ber, a następnie złożyć podanie o kartę CIS.
siÄ™ z dniem 6 kwietnia 2007r. Karty i tzw. CIS
Więcej informacji można znalez
ć na stronie:
vouchers nie będą już wydawane. Wszyscy
www.hmrc.gov.uk
obecni posiadacze kart będą automaty-
cznie przeniesieni do nowego systemu przez
Inland Revenue. Nowi podwykonawcy
oraz posiadacze kart tymczasowych będą
musieli sami zarejestrować się w urzędzie
podatkowym.
Więcej informacji na stronie:
www.hmrc.gov.uk/cis
Karty CSCS
onstruction Skills Certification
Scheme Card jest osobistÄ… kartÄ…
Crejestracyjną, której ważność upły-
Kontraktor zobowiÄ…zany jest do comiesiÄ™-
wa po 3 lub 5 latach, wymaganÄ… przez
cznej wpłaty zaliczki podatkowej i ubez-
pracodawców w sektorze budowlanym.
pieczenia  klasy 4 na nasze konto w
Karta ta jest świadectwem facho-
urzędzie podatkowym. Będzie również
wości w danym zawodzie oraz spisem
musiał wystawić tzw. CIS25 Tax Payment
istotnych certyfikatów posiadacza.
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
12
Zatrudnienie czy praca na własny rachunek
Najważniejszy jest jednak fakt, że otrzymanie
jej jest równoznaczne z odbyciem kursu
o przepisach bezpieczeństwa pracy tzw.
Health and Safety Test i zdaniem egzaminu.
Karta jest wydawana przez CSCS Limited i
koszuje 20 funtów.
Istnieje kilka typów tych kart
rozróżnionych kolorem. I tak np. Green
Card zwykle wydawana jest pomocnikom
na budowie oraz robotnikom, Blue Card
oznacza doświadczonego pracownika
oraz wykwalifikowanego robotnika, Gold
Card otrzymuje supervisor czyli osoba
nadzorujÄ…ca, Yellow Card jest zarezerwowana
dla manadżerów itd.
Aby otrzymać kartę CSCS należy
przede wszystkim zdać egzamin z przepisów
bezpieczenstwa pracy (Health & Safety Test)
oraz zarejestrować sie w National Vocational
Qualification (NVQ) lub Scottish Vocational
Qualification (SVQ).
W przypadku karty oznaczajÄ…cej P r z e c i Ä™ t n y
wykwalifikowanego pracownika trzeba koszt członkost-
jeszcze odbyć tzw. Profiling Session orga- wa to tylko 1 funt tygod-
nizowane przez NVQ oraz SVQ majÄ…ce na niowo dla pracujÄ…cych w
celu sprawdzenie wiedzy i zdolności. niepełnym wymiarze godzin oraz 2 funty dla
Więcej informacji można otrzymać pod osób na pełnym etacie.
numerem telefonu 01485 578 777. Możesz zadzwonić do TUC (Trade
Union Congress  Centrala Związków
Zawodowych) pod numer 020 7467 1396
Centrala Brytyjskich Związków
i zostawić wiadomość, a osoba mówiąca
po polsku skontaktuje siÄ™ z TobÄ… w ciÄ…gu
Zawodowych
tygodnia. Możesz również skontaktować
eśli masz problemy w pracy i potrze- się droga pocztową: TUC Polish Workers
Project, Congress House, Great Russell
bujesz porady dotyczÄ…cej Twoich praw,
Street, London WC1B 3LS lub przez e-mail:
Jpowinieneś zapisać się do związku
[e-mail]
zawodowego w Wielkiej Brytanii.
Brytyjskie związki zawodowe współpracując
ze Zjednoczeniem Polskim pomagajÄ… praco- UNISON jest zwiÄ…zkiem zawo-
dowym zrzeszającym pracowników urzędów
wnikom z Polski w poznaniu ich praw, a
lokalnych, służby zdrowia, szkół wyższych,
w razie potrzeby w egzekwowaniu tych
wolontariatu oraz sektora publicznego. Jeśli
praw, jak również w uzyskaniu członkostwa
pracujesz dla którejś z tych branż i chciałbyś
zwiÄ…zkowego.
dowiedzieć się więcej na temat UNISON
Każdy ma prawo należeć do
wyślij e-mail na adres:
związku a pracodawca wcale nie musi być o
[e-mail]
tym powiadomiony.
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
13
Podstawowe formalności
Credit Card, jak sama nazwa wskazuje,
pozwala na użycie gotówki przy zerowym
Konto w brytyjskim banku
stanie konta, podobnie do zwykłego kredytu
z tym, że odsetki są o wiele wyższe - nawet
onto można otworzyć m.in. w
do 20% w stosunku rocznym.
następujących bankach: NatWest,
Obok klasycznych banków istnie-
KNationwide, Abbey, Halifax, The
ją również tzw. Building Society. Działają
Royal Bank of Scotland, Barclays, Lloyds
one niemal identycznie jak banki, z tym,
TSB, HSBC. Aby otworzyć konto należy
że deklarują większe korzyści dla swoich
przedstawić dokumenty potwierdzające
klientów, szczególnie jeśli chodzi o zakup
tożsamość i adres np. ważny paszport lub
domu lub mieszkania. Można w nich
brytyjskie prawo jazdy, list z pracy lub
otworzyć konto tak samo jak w banku, dostać
szkoły potwierdzający adres, rachunek na
kartÄ™ debetowÄ… i kredytowÄ….
Twoje nazwisko za gaz lub elektryczność,
albo telefon stacjonarny, czy też rachunek za
podatek lokalny (Council Tax). Prawo jazdy
Przy otwarciu tzw. Basic Account
(konta podstawowego) bank wydaje tylko d 1 maja 2004r. nie ma obowiÄ…zku
kartÄ™ bankomatowÄ… (tzw. Cash Card). Karta wymiany prawa jazdy wydanego w
ta służy jedynie do pobierania gotówki Okrajach EC/EEA (Unii Europejskiej
z bankomatu, nie można nią dokonywać i Europejskiego Obszaru Gospodarczego) na
płatności w sklepach lub internecie. prawo jazdy brytyjskie.
Kartę płatniczą (tzw. Debit Polacy są uprawnieni do prowa-
Card), którą można dokonywać płatności dzenia pojazdów na podstawie polskiego
oraz książeczkę czekową otrzymamy przy prawa jazdy, pod warunkami, że jest ono
otwarciu tzw. Current Account (konta ważne, a kierowca ma poniżej 70 lat.
bieżącego).
O kartÄ™ kredytowÄ… (tzw. Credit
Card), można ubiegać się po ok. 6 miesiącach
od otworzenia konta (w zależności od banku).
Przed złożeniem wniosku o kartę kredytową
warto sprawdzić jakie są szanse na jej
otrzymanie. Często zdaża się, że udzielona
przez bank odmowa zniechęca także inne
banki (patrz: Polska Karta Kredytowa s.2).
Cash Card i Debit Card sÄ… to karty
powiÄ…zane z konkretnym kontem bankowym.
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
14
Podstawowe formalności
Konieczna jest jednak wymiana prawa jazdy
na brytyjskie po roku pobytu w Wielkiej
Rejestracja u lekarza
Brytanii.
Jeśli kierujący chciałby uzyskać
pierwszego kontaktu
brytyjskie prawo jazdy, należy poprosić
w lokalnym urzędzie pocztowym - Post
orzystanie z usług medycznych
Office o formularz D1 i wysłać go do DVLA
wymaga uprzedniej rejestracji w
(Driving and Vehicle Licensing Agency
Klokalnej przychodni (Surgery). W
- Agencja Licencjonowania Kierowców i
razie kłopotów ze znalezieniem najbliższej
Pojazdów) wraz z polskim prawem jazdy i
przychodni można zadzwonić do NHS Direct
odpowiednimi dokumentami. Wymagana jest
(0845 46 47), podać swój dokładny kod
opłata w wysokości 38 funtów plus opłata
pocztowy i nazwę ulicy. Istnieje możliwość
pocztowa. Wymiana prawa jazdy polskiego
skorzystania z usług polskiego tłumacza.
na brytyjskie nie wiąże się z koniecznością
ponownego zdawania egzaminów.
Prawo jazdy EC/EEA będzie
zwrócone urzędowi, który je wydał, czyli
odpowiedniemu urzędowi miasta lub
gminy w Polsce.
Posiadacze prawa jazdy z
uprawnieniami zawodowymi (np. kie-
rowcy autobusów), którzy mieszkają
w Wielkiej Brytanii, sÄ… prawnie
zobowiÄ…zani do zarejestrowania
siÄ™ w DVLA.
Zawodowi kierow-
cy, którzy zarejestrują się w
DVLA, otrzymajÄ… polskie
prawo jazdy z powrotem wraz
z brytyjskim prawem jazdy.
Dodatkowe infor-
macje w języku angielskim
można znalez
ć na www.dvla.
gov.uk lub też pod numerem
telefonu: 08702 400 009
Prawo jazdy EC/
EEA (w tym brytyjskie)
może zostać wymienione na
polskie prawo jazdy za 70
zł plus opłaty za dodatkowe
dokumenty.
O szczegóły należy pytać
w lokalnym wydziale komu-
nikacji.
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
15
Dodatkowych informacji należy szukać na
stronie internetowej:
Świadczenia społeczne
www.nhs.uk/root/localnhsservices
W lokalnej przychodni przyjmuje
rzedstawiamy poniżej kilka najczęściej
lekarz rodzinny, czyli General Practitioner
udzielanych zasiłków w Wielkiej
(GP). GP jest lekarzem pierwszego kontaktu
PBrytanii. Należy jednak upewnić się,
i należy zwracać się do niego ze wszystkimi
czy spełniamy warunki do ubiegania się o
problemami. Prowadzi on leczenie, przepisuje
daną zapomogę. Pomocne może okazać się
leki i ewentualnie kieruje na dalsze leczenie
Biuro Porad dla Osób z Europy Wschodniej
specjalistyczne, badania lub do szpitala.
lub Citizens Advice Bureau (patrz: Warto
Receptę od lekarza można
wiedzieć).
zrealizować w aptece (Chemist lub Phar-
macy) lub sklepach sieci Boots. Przed
Working Tax Credit
wykupieniem recepty należy ją wypełnić na
przeznaczany jest dla osób pracujących (za-
odwrocie wpisujÄ…c imiÄ™, nazwisko, adres i
trudnionych lub prowadzących własną dzia-
podpisać się. Ryczałtowa opłata za receptę
łalność) o niskich dochodach. Dotyczy to
NHS wynosi ok. 6 funtów - niezależnie od
również osób nie posiadających dzieci.
tego jaka jest pełna cena leku.
Tabele, które możemy znalez
ć w broszurze doty-
czącej Tax Credits, dostępnej na stronie www.
Istnieje wiele organizacji działa-
taxcredits.inlandrevenue.gov.uk/HomeIR.
jących w obronie życia poczętego, mogą
aspx, pokażą nam przy jakich dochodach
zwrócić się do nich kobiety w ciąży, które
kwalifikujemy siÄ™ do ich otrzymania. InformujÄ…
znalazły się w trudnej życiowej sytuacji.
one także o zależności między wysokością
JednÄ… z nich jest:
dochodów a wysokością przyznawanych
ProLife Alliance, PO Box 13395, London
zasiłków.
SW3 6XE. Tel. [phone]
www.prolife.org.uk
W przypadku Tax Credits
za dochód uważa się:
Walk-in Centre to przychodnie,
dochody (z zatrudnienia lub
gdzie nie ma potrzeby rejestrowania siÄ™.
prowadzonej działalności),
Można tutaj zwrócić się o poradę, gdy nasz
niektóre zasiłki,
GP jest nieosiÄ…galny lub sÄ… problemy z
dochody z oszczędności.
rejestracją. Oczekiwanie na wizytę może
trochę potrwać. Są tylko 43 tego typu ośrodki
Wysokość zasiłku Working Tax
w całej Anglii. Adres najbliższego Walk-in
Credit zależy od wysokości dochodów
Centre można znalez
ć pod numerem NHS
(wspólnych dla pary lub małżeństwa) i
Direct lub na stronie internetowej NHS:
od liczby godzin pracy. PracujÄ…ca para w
www.nhs.uk.
wieku co najmniej 25 lat kwalifikuje siÄ™ do
W nagłych wypadkach, jak zła-
otrzymania Working Tax Credit, jeśli łączny
mania itp., należy udać się do najbliższego
dochód roczny nie przekracza 15 tysięcy
szpitala na ostry dyżur - Emergency lub
funtów, a tygodniowo pracują co najmniej po
zadzwonić pod numer 999 lub 112 z telefonu
30 godzin. Osoby samotne w wieku 25 lat i
komórkowego. Oba te numery są bezpłatne.
powyżej, pracujące tygodniowo 30 lub więcej
Wizyty dentystyczne są płatne,
godzin mogą starać się o Working Tax Credit,
nawet jeśli jest się zarejestrowanym w NHS
jeśli ich dochód nie przekracza 10 tys. funtów.
(opłaty będą wówczas niższe).
Jeśli korzystamy z profesjonalnej opieki
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
16
Podstawowe formalności
nad dziećmi, mamy także prawo do zwrotu
Child Tax Credit
części jej kosztów. Zasiłek ten nosi nazwę
przysługuje wszystkim rodzinom o zarobkach
Childcare Element i wypłacany jest w ra- do 58 tys. funtów rocznie (lub 66 tys., jeśli
mach Working Tax Credit. Możemy się o
dziecko ma poniżej jednego roku życia).
niego starać, jeśli pracujemy przynajmniej
Można starać się o ten zasiłek,
16 godzin tygodniowo. Jeżeli jesteśmy parą,
jeśli rodzice opiekują się przynajmniej
każde z nas musi pracować przynajmniej 16
jednym dzieckiem poniżej 16 roku życia (w
godzin tygodniowo, chyba że jedno z nas jest
niektórych przypadkach również powyżej
niezdolne do pracy z powodu inwalidztwa.
tego wieku). Rodzice nie muszą pracować,
aby ubiegać się o ten zasiłek. Niemniej jednak
Więcej informacji (tylko w języku
możliwość jego otrzymania będzie zależała
angielskim) można uzyskać w internecie pod
od wysokości składek ubezpieczeniowych
adresem www.taxcredits.inlandrevenue.
(w ramach National Insurance).
gov.uk lub pod numerem telefonu: 0845 300
39 00.
Housing Benefit i Council Benefit
Child Tax Credit przyznawany jest na:
to zasiłek, który może pokryć częściowo lub
w całości opłatę za wynajęcie mieszkania.
dziecko (do 1 września po jego 16 urodzi-
Council Benefit może pokryć częściowo lub
nach),
w całości Council Tax.
Formularz można otrzymać w lokalnym urzę-
dzie dzielnicowym (Council) lub znalez
ć w młodą osobę w wieku 16 18 lat, uczącą się
internecie:
w systemie dziennym w pełnym wymiarze
www.dwp.gov.uk/advisers/claimforms/
godzin,
hctb1_print.pdf
Przy wypełnianiu formularzy
młodą osobę w wieku 16 17 lat, która:
można zwrócić się o pomoc do urzędu
opuściła szkołę, ale nie ma jeszcze pracy i
dzielnicowego lub Citizens Advice Bureau,
przygotowuje siÄ™ do jej zdobycia oraz jest
jest to pomoc bezpłatna.
zarejestrowana w agencjach pośrednictwa
pracy, nie pobiera samodzielnie Income
Podania składa się w lokalnym urzę-
Suport ani Tax Credit.
dzie dzielnicowym wraz z:
dokumentami potwierdzającymi tożsamość
i adres zamieszkania,
National Insurance Number,
Zasiłki te wypłacane są osobie,
która utrzymuje rodzinę (tzw. Main Carer)
wyciÄ…giem z konta pokazujÄ…cym stan
oszczędności, najczęściej co tydzień lub co miesiąc
przelewem na konto.
dokumentami potwierdzającymi wysokość
naszego wynagrodzenia (w przypadku self-
Więcej informacji (tylko w języku
employed rozliczenie podatkowe firmy z
angielskim) można uzyskać w internecie pod
ostatnich trzech miesięcy),
adresem www.taxcredits.inlandrevenue.
dokumentami potwierdzajÄ…cymi pobieranie
gov.uk lub pod numerem telefonu:
zasiłków np. Child Benefit,
0845 300 39 00.
umowÄ… o wynajem domu lub mieszkania.
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
17
powinniśmy wypełnić formularz. Po jego
Zasiłek na dziecko (Child Benefit)
otrzymaniu urzÄ…d rozpatrujÄ…cy tego typu
przysługuje osobom wychowującym dzieci.
prośby zbada naszą sytuację.
Nie zależy od wysokości zarobków, ani
oszczędności jakie posiadamy.
Prawo pobytu  UK Residence Permit
O Child Benefit można się ubiegać:
Imigracja czasowa i stała do Wiel-
zaraz po urodzeniu i zarejestrowaniu dziecka,
kiej Brytanii.
w przypadku kiedy dziecko mieszka z opie-
kunami ubiegającymi się o zasiłek, Karta pobytu obywatela Unii
Europejskiej (EEA1 Residence
kiedy adoptujemy dziecko i mieszkamy z nim,
Permit)
w przypadku dopłacania do kosztów utrzy-
Prawo do pobytu stałego (Inde-
mania dziecka (poniesione koszty muszą być
finite Leave to Remain)
równe lub większe niż zasiłek jaki przysługuje
na dziecko).
dniem 1 maja 2004r. obywatele Pol-
ski i innych nowych krajów człon-
Zkowskich Unii Europejskiej majÄ…
Od kwietnia 2005 roku zasiłek wynosi 17
prawo swobodnego przyjazdu do Wielkiej
funtów tygodniowo.
Brytanii, podejęcia tu pracy i osiedlania się.
Aby ubiegać się o Child Benefit
Niewiele jednak osób zdaje sobie sprawę z
należy wypełnić specjalny formularz, który
tego, że pobyt na terenie Wielkiej Brytanii jest
można zamówić pod numerem telefonu:
regulowany przepisami imigracyjnymi, które
0845 302 1444. Wypełniony formularz
urzędnicy Home Office mogą zastosować
należy wysłać na adres:
wobec każdego obywatela Polski czy innego
Child Benefit Office, PO Box 1, Newcastle
kraju unijnego.
upon Tyne, NE88 1AA, lub wypełnić
Przepisy stanowiÄ…:
formularz na stronie internetowej:
1. Każdy obywatel kraju unijnego (w tym
www.hmrc.gov.uk/forms/ch2.pdf
Polski) może przebywać do trzech miesięcy
Niestety, osoby nie posiadajÄ…ce
na terenie Wielkiej Brytanii bez żadnych
National Insurance Number nie mają moż-
ograniczeń w celach turystycznych.
liwości ubiegania się o Child
2. Po okresie trzech miesięcy obywatel Polski
Benefit. Jednak nawet
powinien opuścić Wielkiej Brytanii chyba, że
w takiej sytuacji
- podjÄ…Å‚ pracÄ™ w charakterze zatrudnionego
(Kategoria 1)
- rozpoczął własną działalność gospodarczą
jako samozatrudniajÄ…cy siÄ™ (self-
employed) (Kategoria 2)
- może udowodnić posiadanie
środków pieniężnych, które wys-
tarczą na życie w Wielkiej
Brytanii bez konieczności
podejmowania pracy czy ko-
rzystania z pomocy socjalnej
państwa (Kategoria 3)
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
18
Podstawowe formalności
- będąc już na emeryturze posiada środki Karty pobytu obywatela UE jest najprostszym
z emerytury, które pozwalają na życie w dowodem na to, od kiedy okres 4 lat zaczął
Wielkiej Brytanii bez konieczności podej- się liczyć.
mowania pracy czy korzystania z pomocy
Posiadanie własnych środków czy
socjalnej państwa (Kategoria 4).
emerytury pozwalającej na życie
IstniejÄ… jeszcze kategorie 5 i 6 regulujÄ…ce
na godnym poziomie upoważnia
pobyt, które nie są znaczące dla większości
także do otrzymania karty pobytu
obywateli polskich.
obywatlela UE
Posiadane środki trzeba wykazać
Co należy zrobić, aby uzyskać jedną
przestawiajÄ…c stan konta bankowego lub
z wymienionych kategorii?
funduszu emerytalnego. Jeśli osoby zalicza-
jÄ…ce siÄ™ do tej kategorii, po czterech latach
Praca w charakterze zatrudnionego
będą dysponowały odpowiednimi fun-
Każdy obywatel Polski i innych
duszami, mają prawo wystąpić o pobyt stały.
nowych krajów unijnych ma obowiązek
Po roku posiadania pobytu stałego
rejestracji w Home Office w Programie Reje-
przepisy imigracyjne przyznajÄ… prawo do
stracji Pracowników (Workers Registration
wystÄ…pienia o obywatelstwo brytyjskie, tzn.
Scheme) w ciÄ…gu miesiÄ…ca
w prakatyce o paszport
od daty rozpoczęcia pracy
brytyjski.
(szczegóły patrz str. 8)
Od września
2004r. od osób ubie-
gajÄ…cych siÄ™ o naturali-
Praca jako samozatrud-
zacjÄ™ wymagana jest
niajÄ…cy siÄ™ (self-emplo-
m.in. podstawowa zna-
yed)
jomość języka angiel-
Żadna osoba z tej
skiego.
kategorii nie musi rejestro- Od listopada
2005r. każdy wnios-
wać się w Home Office.
kodawca, który uważa,
Wskazane jest natomiast
że zna język angielski
złożenie wniosku do Home
na poziomie ESOL
Office (wraz z odpowiednimi
(English for Speakers
dokumentami) o przyznanie
of Other Language) na
karty pobytu obywatela
poziomie 3 lub wyżej
Unii Europejskiej (EEA1
musi przystąpić do
Residence Permit), która
pisemnego egzaminu
jest wydawana od razu na 5
Life in the UK (test
lat (a nie tak jak w przypadku pracowników zdaje się przy pomocy komputera).
dopiero po 12 miesięcach pracy). Posiadanie
Szczegóły o ośrodkach testowania
takiej karty ułatwi udowodnienie legalności
można uzyskać pod numerem: 0800 015
pobytu w bankach, przychodniach zdrowia,
4245.
szpitalach czy innych urzędach i jest
Osoby ze słabą znajomościa języka
wymagane przy złożeniu wniosku o pobyt
będą musiały podjąć kursy angielskiego
stały (Indefinite Leave to Remain), który
ESOL with citizenship content.
przysługuje po 4 latach legalnego pobytu,
Szczegóły szkół prowadzących
co potwierdzone zostaje właściwą pieczęcią takie kursy można uzyskać pod numerem:
wbitÄ… w polskim paszporcie. Posiadanie 0800 100 900.
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
19
Edukacja
W szkołach prywatnych albo przykościel-
nych nie ma obowiÄ…zku rejonizacji - w
Kursy językowe dla dorosłych
przeciwieństwie do szkół publicznych, gdzie
soby przebywajÄ…ce w Wielkiej Brytanii
mogą korzystać z płatnej lub bezpłatnej
Onauki języka angielskiego. Istnieje
wiele szkół, które oferują naukę na różnych
stopniach zaawansowania i przygotowujÄ… do
egzaminów Cambridge. Ceny uzależnione są
od liczby godzin oraz pory zajeć.
O darmowych szkołach języka an-
gielskiego lub pobierajÄ…cych symbolicznÄ…
opłatę można dowiedzieć się w wydziale ds.
edukacji w urzędzie dzielnicowym (Education
Service). Miejsca na kursach bezpłatnych
należy rezerwować nawet z kilkumiesięcznym
wyprzedzeniem z powodu dużej liczby
chętnych.
Edukacja dzieci
Etapy nauczania a wiek dziecka:
dukacja przedszkolna (Nursery)
może się zacząć już w wieku 2 lat
Ei trwa do 5 roku życia. Następnie
zaczyna siÄ™ edukacja w szkole podstawowej
(Primary School), która trwa od 5 do 11
roku życia. Każdy kto mieszka w Wielkiej
Brytanii na stałe, ma prawo do wysłania
swoich dzieci do lokalnej szkoły. Zgodnie
z prawem, dzieci majÄ… OBOWI
ZEK
uczęszczania do szkoły do 16 roku życia.
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
20
Edukacja
można posłać dziecko tylko do szkoły Aby uzyskać wyczerpujące infor-
w rejonie w którym się mieszka. Szkoły macje przed zapisaniem dziecka do szkoły,
przykościelne nie różnią się zbytnio od szkół najlepiej umówić się na rozmowę z dyrekcją.
publicznych, ale mają określone kryteria
przyjmowania dzieci: np. Å‚atwiej jest o
ObowiÄ…zek szkolny
przyjęcie, jeśli rodzice i dzieci są katolikami,
itd. Szkoły podstawowe nie wymagają
ziecko musi zacząć uczeszczać do
żadnych dokumentów potwierdzających
szkoły w semestrze zaczynającym
poziom edukacji dziecka (np. świadectwa
DsiÄ™ zaraz po jego piÄ…tych urodzinach
z Polski). Szkoła na pewno poprosi o odpis
- albo w semestrze jesiennym (zaczynajÄ…cym
aktu urodzenia - na tej podstawie bowiem
się we wrześniu), albo wiosennym (w sty-
będzie można stwierdzić wiek dziecka
czniu). Dziecko nie może zacząć chodzić
(więc i klasę do której dziecko przystąpi).
do szkoły od semestru letniego (brytyjski
Jeśli okaże się, że dziecko nie jest w stanie
rok szkolny dzieli siÄ™ na trzy semestry).
nadążyć za tokiem nauczania, wówczas
można skonsultować się z władzami szkoły
Oznacza to, że:
i poprosić o przeniesienie dziecka
a) jeżeli dziecko urodziło się między 1 wrześ-
do niższej klasy.
nia a 31 lutego, to zacznie chodzić do szkoły
W przypadku języka
w semestrze zimowym,
angielskiego, niektóre szkoły po-
b) jeżeli dziecko urodziło się pomiędzy 1
siadajÄ… specjalne klasy dla dzieci
marca a 31 sierpnia, to zacznie chodzić do
słabiej mówiących po angielsku
szkoły w styczniu kolejnego roku.
(np. dzieci imigrantów). Jeśli
dana szkoła nie ma możliwości
Rodzaje szkół podstawowych
udzielenia pomocy w tym zakre-
a) Community Primary Schools / Public
sie, to mimo wszystko, dziec-
Primary Schools - szkoły państwowe,
ko będzie otoczone szczególną
b) Voluntary Aided Primary Schools -
opiekÄ…, w celu nadrobienie bra-
szkoły prowadzone przez organizacje
ków językowych. O ewentualnych
wolontariackie,
problemach najlepiej rozmawiać z
c) Church Schools (Catholic lub Church of
władzami szkoły.
England) - szkoły przykościelne,
Warto zaznaczyć, że w
d) Private Schools - szkoły prywatne
Walii język walijski może być
(odpłatne)
nauczany jako język główny lub
dodatkowy.
W każdej większej miej-
scowości znajdują się prywatne Kiedy i jak zapisać dziecko do szkoły?
szkoły językowe, w których Zapisy zwykle kończą się w lutym
dziecko może się uczyć języka roku poprzedzajacego podjęcie nauki. Dzieci
angielskiego - niektóre bywają uczęszczające do przedszkola w danej
subsydiowane, więc czesne jest szkole zwykle automatycznie przenoszone
niewielkie. sÄ… do klasy zerowej (reception) w tej samej
Przy przyjmowaniu szkole. Jeśli tak nie jest, należy złożyć
dziecka do szkoły raczej nie podanie o przyjęcie dziecka do szkoły w
przeprowadza się egzaminów tym samym trybie co rodzice dzieci, które
wstępnych - bardziej decydujący do danej szkoły wcześniej nie uczęszczały.
jest tutaj wiek dziecka. Jeżeli rodzice zdecydują, do której szkoły
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
21
posłać dziecko, należy się z tą szkołą szczególnej opieki i warunków edukacji
skontaktować, aby otrzymać formularz. skontaktuj się z Advocacy Education Service:
Formularz należy odesłać do szkoły 0845 070 520, gdzie możesz poprosić o
najpóz
niej w dniu zamknięcia zapisów. rozmowę w języku polskim. Możesz zwrócić
Spóz
nione podania będą rozpatrywane się także bezpośrednio do The National
tylko wtedy, gdy szkoła będzie miała wolne Autistic Society (Towarzystwo Autystyczne),
miejsca. tel: [phone] (w godz. 10.00  16.00
Należy pamiętać, aby adres po- od poniedziałku do piątku, także po polsku)
dany na formularzu był aktualnym adresem
zamieszkania dziecka, a nie np. adresem Po szkole podstawowej dzieci
opiekunki czy poprzednim adresem. Szkoły rozpoczynają High School (nazywaną inaczej
mają bowiem prawo prosić o potwierdzenie Secondary School). Trwa od 11 do 16 roku
adresu. Jeżeli okaże się, że jest on nieaktualny, życia. W dziewiątym roku edukacji (więc
szkoła może nie przyjąc dziecka z powodu około 13 roku życia dziecka) odbywają się
rejonizacji. Jeżeli dziecko nie zostanie egzaminy SAT, którymi kończy się 3 etap
przyjęte, na życzenie rodziców szkoła może nauki. Następnie rozpoczyna się etap 4,
zachować podanie, i w przypadku, gdy zwolni po którym odbywają się egzaminy GCSE.
się miejsce przyjąć dziecko w póz
niejszym Następnym poziomem jest College. Po
terminie. pierwszym roku odbywajÄ… siÄ™ egzaminy AS (z
Szkoły przykościelne i prowadzone 5 wybranych przedmiotów). College kończy
przez organizacje wolontariackie majÄ… siÄ™ egzaminami A-levels (odpowiednik pol-
własne ustalenia dotyczace zapisów i dat skiej matury), które zdaję się z 3 wybranych
składania podań. Należy skontaktować się przedmiotów (często kontynuowanych z
bezpośrednio z taką szkołą. egzaminu AS). Egzaminy A-levels pozwają
na rozpoczęcie edukacji wyższej.
Jeśli do szkoły wpłynie zbyt wiele podań
(jest ograniczenie do 30 uczniów w
klasie), wówczas może ona zastosować
Polska Macierz Szkolna
poniższe kryteria przyjęcia:
ziałająca w Wielkiej Brytanii pod
a) dziecko ma specjalne potrzeby
tą samą co przed II wojną światową
(edukacyjne, medyczne i in.) i szkoła
DnazwÄ…, Polska Macierz Szkolna
realizuje te potrzeby (potrzeby takie
(PMS) sprawuje pieczę nad kilkudziesięcio-
muszą być udokumentowane w
ma polskimi szkołami przedmiotów ojczy-
momencie starania siÄ™ o miejsce w
stych (tzw. sobotnimi).
szkole),
Organizuje egzaminy (GCSE oraz AS
b) do szkoły uczęszcza już rodzeństwo
i AL Level), kursy metodyczne dla nauczycieli,
dziecka,
kursy przygotowawcze do egzaminów dla
c) dzieci mieszkające najbliżej szkoły w
młodzieży oraz konkursy wiedzy o Polsce,
momencie przyjmowania dziecka,
prowadzi księgarnię, wydaje czasopisma
(Dziatwa, Razem MÅ‚odzi Przyjaciele, Poradnik
Od decyzji odmownej można się odwołać
Metodyczny dla Nauczycieli i inne) oraz
- o odpowiednie formularze należy pytać w
podręczniki szkolne. Posiada również biuro
danej szkole.
załatwiające sprawy bieżące.
Jeśli Twoje dziecko jest autystyczne
Więcej informacji uzyskać można na stronie
lub z innych powodów (np. dysleksja) wymaga
http://web.ukonline.co.uk/pms/
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
22
Edukacja
Adres: 240 King Street, London W6 0RF, leży wysłać kserokopię ukończenia szkoły
Tel. [phone] zawodowej z tłumaczeniem, list wyjaśniający
oraz czek lub przekaz pocztowy na kwotÄ™ 36
funtów + VAT (łącznie 42.30 funta).
Uznawalność polskich dyplomów
Czek lub przekaz wystawiony na ECCTIS
Ltd. wraz z pozostałmi dokumentami należy
by uzyskać informacje o sposobie
przesłać na adres:
oceny profesjonalnych kwalifikacji
UK NRP, UK NARIC,
Anależy wysłać do NARIC (brytyjskie
Oriel House, Oriel Road,
biuro uznawalności wykształcenia i kwa-
Cheltenham, Glos GL50 1XP
lifikacji) kserokopiÄ™ dyplomu, indeksu i
Tel: [phone]
ewentualnie innych dokumentów (np. zaś-
Wniosek można złożyć również przez
wiadczenie o uzyskaniu kwalifikacji do
internet. www.uknrp.org.uk
wykonywania zawodu nauczyciela), an-
gielskie tłumaczenia tych dokumentów, list
wyjaśniający oraz czek lub przekaz pocz-
towy na 25 funtów wystawiony na ECCTIS
Ltd. (osoby mieszkajÄ…ce w Wielkiej Brytanii
i UE muszą doliczyć VAT, wtedy pełna
kwota wynosi  29,38 funta). Po kilku
tygodniach NARIC przysyła tzw. Letter
of comparability  list określający
brytyjski odpowiednik naszego
dyplomu. Można wysłać też prośbę
o wydanie nam tzw. Certificate of
comparability, czego wymagajÄ… nie-
którzy pracodawcy lub uczelnie.
UK NARIC, Oriel House, Oriel
Road, Cheltenham, Glos GL50 1XP
Tel: [phone]
Fax: [phone]
www.naric.org.uk
Podobną procedurą objęte
są działania mające na celu uzyska-
nie informacji na temat rozpoznania
kwalifikacji zawodowych. Brytyj-
skim biurem uznawalności kwalifi-
kacji zawodowych jest NRP (UK
National Reference Point for
Vocational Qualifications).
Aby uzyskać
list określający brytyj-
ski odpowiednik świa-
dectwa szkolnego na-
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
23
Warto wiedzieć
Godziny urzędowania:
Codziennie od poniedziałku do piątku:
Konsulaty Generalne RP
8:30 - 16:30
w Wielkiej Brytanii
Polska Misja Katolicka
w A n g l i i i W a l i i
Anglia i Walia
73 New Cavendish Street,
London W1W 6LS
2 Devonia Road, Islington, LONDON
Tel: [phone]
N1 8JJ, Tel. [phone]
www.polishconsulate.co.uk
Polska Misja Katolicka w Anglii i Walii
Godziny urzędowania:
istnieje od 1894 r. 85 polskich kapłanów pro-
OBSA
UGA INTERESANTÓW I
wadzi pracę duszpasterską w 78 ośrodkach
PRZYJMOWANIE DOKUMENTÓW
rozrzuconych po Anglii i Walii. W Londynie
poniedziałek 9.30 - 12.30
działa 11 polskich ośrodków duszpasters-
wtorek 9.30 - 12.30
kich:
środa 9.00 - 11.00
czwartek 13.00 - 16.00
ISLINGTON
piÄ…tek 9.30 - 12.30
(stacja metra - Northern Line: Angel)
WYDAWANIE DOKUMENTÓW
Kościół M.B. Częstochowskiej
poniedziałek 13.30 - 14.30
2 Devonia Road, London N1;
wtorek 13.30 - 14.30
Tel: [phone]
środa 11.30 - 12.30
Msze św.: sob. 18.00; niedz. 9.00, 11.00,
czwartek 11.00 - 12.00
12.30, 15.30, 19.00.
piÄ…tek 13.30 - 14.30
HIGHGATE
Szkocja
(stacja metra - Northern Line: Archway)
2 Kinnear Road
Kościół ang. St. Joseph s
Edinburgh EH3 5PE
Highgate Hill, London N19;
Tel: [phone]
Tel: [phone]
www.polishconsulate.org
Msza św.: niedz. 13.30
Godziny otwarcia dla interesantów:
WILLESDEN GREEN
Codziennie od poniedziałku do piątku:
(stacja metra - Jubilee Line: Willesden
10:00 - 14:00
Green)
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
24
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
Warto wiedzieć
Kaplica Miłosierdzia Bożego Tel.: [phone]
182 Walm Lane, London NW2; Msze św.: sob. 18.00; niedz. 9.00, 10.00,
Tel.: [phone], 18.00.
Msze św.: sob. 19.00; niedz. 9.30, 11.00,
12.15, 19.00. CROYDON / CRYSTAL PALACE
(stacja kolejowa - Norwood Junction)
HAMMERSMITH / SHEPHERDS Kościół Miłosierdzia Bożego
BUSH 8 Oliver Grove, London SE25;
(stacja metra - District Line: Ravenscourt Tel.: [phone]
Park) Msze św.: sob. 18.30; niedz. 10.00, 11.30.
Kościół św. Andrzeja Boboli
1 Leysfield Road, London W12; BROCKLEY-LEWISHAM
Tel: [phone] (stacja kolejowa - Brockley)
Msze św.: sob. 18.00; niedz. 9.00, 10.30, Kościół ang. St. Mary Magdalene
12.00, 17.00. Commerford Road, London SE4;
Tel: [phone]
DUSZPASTERSTWO AKADEMICKIE Msza św.: niedz. 13.00.
(stacja metra - South Kensington)
Kościół angielski: FOREST GATE  ILFORD
Little Brompton Oratory (stacja kolejowa - Goodmayes lub Seven
Brompton Road, Kings)
London SW7; Tel.: [phone] Kościół ang. St. Cedd s
Msze św.: niedz. 12.30, 18.00. High Road, Goodmayes, Ilford, Essex;
Tel: [phone]
BALHAM Msza św.: niedz. 12.15.
(stacja metra - Northern Line, oraz kolejki:
Balham) WALTHAM CROSS
Kościół Chrystusa Króla Kościół angielski: Immaculate Conception
211 Balham High Road, London SW17; & St. Joseph s
Tel: [phone] High Street, Waltham Cross, Herts.;
Msze św.: niedz. 8.30 (kaplica św. Tel: [phone]
Antoniego) 9.30, 10.45, 12.00. Msza św.: niedz. 9.30.
(stacja kolejowa - Waltham Cross lub
EALING Cheshunt)
(stacja metra - Central/District Line: Ealing
Brodway) Polskie Wspólnoty Rzymsko-Kato-
Kościół NMP Matki Kościoła lickie, działające w ramach Polskiej Misji
2 Windsor Road, London W5; Katolickiej w Anglii i Walii nie sÄ… parafiami
Tel.: [phone] terytorialnymi tylko personalnymi. By do
Msze św.: sob. 19.30; niedz. 9.00, 10.15, takiej Wspólnoty należeć trzeba się formalnie
11.30, 13.00, 17.15, 19.00. zapisać na Listę Parafian. Jest to ważne z
wielu powodów, chociażby zwiazanych z
PUTNEY  WIMBLEDON załatwianiem wszelkich formalności przed-
(stacja metra - District Line: Putney ślubnych czy wystawianiem referencji do
Bridge) szkół katolickich, bez których dziecko nie
Kościół św. Jana Ewangelisty zostanie przyjęte do szkoły. W zwiazku z
St. John s Avenue, London SW15; tym osoby planujące dłuższy pobyt w Anglii
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
25
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
powinny się skontaktować z lokalnym ks. cznie na wcześniej umówione wizyty. Można
proboszczem. Adres najbliższego Ośrodka również zasięgnąć porady telefonicznie, od
Duszpasterskiego poza Londynem uzyskać poniedziałku do piątku, w godz. od 10.00 do
można w biurze PMK. 15.00, Tel.[phone].
Biuro mieści się w zachodnim Londynie:
Room 9, Palingswick House, 241 King
Biuro Porad Obywatelskich
Street, London W6 9LP
Citizen Advice Bureau
Policja brytyjska
itizens Advice Bureau, czyli Biuro
Porad Obywatelskich znajduje siÄ™
o wszelkich kontaktów z policją
Cprawie w każdym mieście.
powinniśmy podchodzić bez obaw,
Biuro udziela nieodpłatnych, poufnych,
Da szczególnie jeśli sami staliśmy
niezależnych porad, jak również pomaga w
się ofiarą przestępstwa. Policja zajmuje się
rozwiązaniu rozmaitych problemów doty-
wszystkimi zgłoszonymi przestępstwami,
kających mieszkańców. Jeśli nie wiesz na
niezależnie od naszego statusu i powodu
przykład czy przysługuje ci zasiłek, potrze-
pobytu. Policja nie interesuje się także tym,
bujesz wskazówek w sprawach prawnych,
czy pracujemy legalnie czy nie. Istnieje
mieszkaniowych, zatrudnienia czy imigracji
możliwość darmowego skorzystania z
CAB jest najlepszym miejscem, do którego
pomocy tłumacza. Na policję należy zgłaszać
należy się skierować po pomoc. Pracownicy
każde przestępstwo (lub jego usiłowanie
doradzą ci jak napisać list, jak negocjować z
popełnienia), którego staliśmy się ofiarą.
wierzycielami, mogą również reprezentować
Szczególnie dotyczy to kradzieży, napadu,
klienta w sÄ…dzie, czy przed kolegium sÄ…do-
gwałtu, a także ataków na tle rasowym lub
wym. Adresu najbliższego biura najlepiej
etnicznym. Na policję można zgłaszać także
szukać w ksiażce telefonicznej (Yellow
oszustwa, których padliśmy ofiarą.
Pages).
Policjanci służą pomocą w nagłych
wypadkach, gdyż są doskonale przeszkoleni
w udzielaniu pierwszej pomocy. W sytuacjach
Biuro Porad dla Osób z Europy
nagłych należy dzwonić pod numer 999.
Wschodniej  East European
Aby odnalez
ć najbliższy komisariat najlepiej
skorzystać ze strony internetowej:
Advice Centre (Londyn)
www.police.uk/forces/forceslist.asp
ECA jest niezależną instytucją cha-
rytatywną, która oferuje bezpłatne
Telefony
Eporady oraz pomoc dla osób pocho-
dzÄ…cych z Europy Wschodniej znajdujÄ…cych
by zmniejszyć koszty opłat za telefon
siÄ™ na terenie Wielkiej Brytanii.
najlepiej korzystać z tzw.  tanich
Biuro specjalizuje siÄ™ w sprawach
Aserwisów .
dotyczących systemu zasiłków, problemów
Nie musimy podpisywać żadnych umów,
mieszkaniowych, prawa imigracyjnego,
ani instalować dodatkowych urządzeń.
zadłużeń oraz tłumaczenia tekstów i słowa
Wystarczy wykręcić odpowiedni numer
żywego. Można tam uzyskać informacje
(najczęściej rozpoczynający się od 0870...),
dotyczÄ…ce edukacji, zatrudnienia, opieki
potem wykręcamy numer do Polski (czyli
zdrowotnej oraz poradnictwa prawnego.
0048...), na końcu naciskamy przycisk #.
Interesanci przyjmowani są wyłą-
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
26
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
Warto wiedzieć
Należy zwrócić uwagę na ceny, ponieważ Istnieje też możliwość tanich
rozmowy te najczęściej są najtańsze w rozmów z Polską za pomocą specjalnej
weekendy, podczas gdy w godzinach karty telefonicznej. Koszty rozmowy sÄ…
szczytu w środku tygodnia mogą one być odejmowane od limitu karty - posiadacz
nawet 4 razy wyższe. Opłata za połączenie telefonu nic nie płaci (dzwoni się pod
dodawana jest automatycznie do rachunku bezpłatny numer 0800...)
telefonicznego. Można dzwonić również z W zależności od tego gdzie
komórki, ale należy najpierw dowiedzieć mieszkamy, dostępne są różne karty. Jedną
się u operatora o koszt połączenia z danym z nich jest np. Bananas, na której rozmowy
numerem. do Polski kosztujÄ… 4p/min, czyli za kartÄ™,
za którą zapłacimy 5 funtów, będziemy roz-
Dla przykładu, jeśli dzwonimy mawiać ok. 2 godzin (przy jednorazowej
z komórki na kartę Vodafone (tzw. Pay-As- rozmowie, która zawsze najbardziej się
You-Go), to 3 pierwsze minuty połączenia opłaca). Karty takie można zazwyczaj kupić
będą kosztować po 30 pensów, a każda w małych Newsagents lub w tzw. Call shop.
następna minuta będzie kosztować tyle, W krytycznej sytuacji można
ile podaje serwis. Czyli za 3 minuty połą- również skorzystać z usługi Poland Direct
czenia zapłacisz 90 pensów, ale za 60 minut TP, w której koszt rozmowy ponosi nie
połączenia już tylko ok. 2 funty (przy opłacie dzwoniący, ale osoba do której dzwonimy.
2p/min). Dzwonienie na polskie komórki jest Aby zadzwonić na koszt odbiorcy z Wielkiej
o wiele droższe - rzędu 20 pensów za minutę. Brytanii (również ze Szkocji, Walii i Irlandii
Niektóre firmy wymagają rejestracji - w Północnej) do Polski należy wykręcić numer
zamian są trochę tańsze opłaty. 0800 890 048. Po wykręceniu numeru
zgłosi się operator, który w języku polskim
Opłata naliczana jest od momentu poinformuje o dalszych krokach. Usługa ta
wybrania numeru, a nie od momentu kosztuje ok. 1,50 zł za minutę połączenia.
połączenia - jeśli w Polsce nikt nie będzie
odbierał telefonu, to również za ten
Odszkodowania
czas zapłacimy. Większość firm ma tzw.
minimalną opłatę w wysokości 5 pensów
iększość Polaków przyjeżdżają-
(nawet jeśli rozmowa jest krótsza). Dlatego
cych do Wielkiej Brytanii nie
też przy problemach z połączeniem należy
Wzdaje sobie sprawy z praw,
raczej odczekać dłuższy czas, niż dzwonić
jakie im przysługują. Czasem słyszy się
co 5 minut, gdyż każda próba połączenia
opowieści o osobach napadniętych lub
będzie kosztować.
pobitych, które decydują się na szybki
powrót do Polski. Istnieje jednak możliwość
Oto adresy internetowe kilku tanich między-
ubiegania siÄ™ o odszkodowanie. UrzÄ…d ds.
narodowych firm telefonicznych:
odszkodowań za przestępstwa kryminalne
www.TeleDiscount.co.uk
(Criminal Injuries Compensation Authority
www.TeleStunt.co.uk
- CICA) to instytucja powołana przez rząd
www.TeleSavers.co.uk
brytyjski do niesienia pomocy osobom
www.AuraCall.com,
poszkodowanym. Do odszkodowania upo-
www.MegaCalls.com
ważnione są wszystkie osoby, które padły
ofiarami przemocy na terenie Wielkiej Bry-
Inne tanie serwisy wymagajÄ…ce rejestracji:
tanii, w wyniku której doznały fizycznego
www.MoreDial.com
bÄ…dz
psychicznego urazu. O odszkodowanie
www.Polska-Anglia.co.uk
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
27
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
mogą również starać się wszyscy pozostający
Odszkodowania powypadkowe
na utrzymaniu osoby, która zmarła na skutek
doznanej przemocy (mąż, żona, stały partner
płci przeciwnej, rodzic bądz
dziecko osoby
Możesz starać się o odszkodowania jeśli:
zmarłej). Przemoc definiuje się jako atak
zostałeś potrącony jako przechodzień np. na
fizyczny, ale termin ten obejmuje również
przejściu dla pieszych,
groz
by lub obrażenia doznane podczas
usiłowania schwytania przestępcy.
jechałeś samochodem, na rowerze lub motocyklu
Oprócz odszkodowania za
i miałeś wypadek (nie z własnej winy),
doznany ból i cierpienie można starać się
byłeś pasażerem w samochodzie lub w autobusie,
o odszkodowanie za stratę zarobków. Ten
który uległ wypadkowi,
rodzaj odszkodowania dotyczy jednak
tylko przypadków, gdy okres absencji w
uległeś wypadkowi podczas pracy, np. spadłeś z
pracy wynosi powyżej 28 tygodni. Suma rusztowania,
odszkodowania za doznany ból i cierpienie
kiedy wykonywałeś pracę (nawet nielegalnie) i
szacowana jest na podstawie specjalnie
zostałeś pokaleczony,
opracowanej taryfy. Obejmuje ona 25 po-
stałeś się ofiarą przemocy, a sprawa została
ziomów odszkodowania - każdy z nich
zgłoszona na policję.
odpowiada ustalonej kwocie. Przykładowo,
złamanie nosa, które wymaga leczenia
operacyjnego zaliczane jest do poziomu
Odszkodowanie przysługuje
piÄ…tego odszkodowania i wynosi ok. 2000
również osobom, które wykonywały niele-
funtów; złamanie nogi z przemieszczeniem
galnÄ… pracÄ™ przed 1 maja 2004 roku.
zaliczane jest do poziomu 12 i suma od-
Trzeba wziąć pod uwagę, że sprawy ulegają
szkodowania wynosi ok. 8200 funtów;
przedawnieniu po trzech latach od czasu
poważne poparzenie twarzy zalicza się do
wypadku. Sam fakt, że ofiara wypadku
poziomu 18 i kwota odszkodowania wynosi
wróciła do kraju, nie oznacza, że nie
ok. 27 tysięcy funtów.
można starać się o odszkodowanie będąc w
Przy staraniu siÄ™ o odszkodowanie
Polsce. IstniejÄ… firmy specjalizujÄ…ce siÄ™ w
niezmiernie ważna jest współpraca z policją.
odzyskiwaniu odszkodowań dla osób, które
Ofiara przemocy powinna zgłosić przestęp-
uległy wypadkowi w Wielkiej Brytanii i
stwo na komisariacie policji. Warunkiem
wróciły do Polski lub też przebywają w Anglii,
odszkodowania nie jest skazanie napastnika,
a nie znają języka angielskiego. Firmy takie
niemniej jednak konieczna jest współpraca z
współpracują z brytyjskimi adwokatami,
policjÄ… w trakcie prowadzonego dochodzenia.
którzy specjalizują się w uzyskiwaniu od-
Ostateczny termin złożenia po-
szkodowań po wypadkach. Opłata za za-
dania do CICA wynosi do dwóch lat od
łatwienie sprawy pobierana jest tylko, jeśli
zdarzenia. Z chwilą wpłynięcia podania o
sprawa została pozytywnie rozstrzygnięta i
odszkodowanie CICA podejmuje decyzje co
wypłacone zostało odszkodowanie.
do zasadności i wysokości odszkodowania.
Szczegółowo opracowane zasady rządzące
Spotkania Anonimowych
składaniem wniosków do CICA oraz kopia
taryfy dostępne są w: Alkoholików
The Criminal Injuries Compensation
Wykaz mityngów AA grup polsko-
Authority, Tay House, 300 Bath Street,
języcznych w Wielkiej Brytanii:
Glasgow, G2 4LN, Tel: [phone].
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
28
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
Warto wiedzieć
Poniedziałek, godz. 20.00, kościół katolicki życie wolny od środków chemicznych
pw. św. Jana Ewangelisty, St. John s Hall, zmieniających świadomość. Naprawiane są
Ravenna Road, Londyn SW 15 6AW, stacja szkody, które zostały wyrządzone, pracuje
metra: East Putney. się z uzależnionymi, którzy wyrażają pra-
Wtorek, godz. 20.00, polski kościół katoli- gnienie zaprzestania zażywania środków
cki pw. św. A. Boboli, 18 Greenside Road, odurzających. NA wierzy, że czynnikiem o
Londyn W7, stacja metra: Ravenscourt fundamentalnym znaczeniu w procesie zdro-
Park. wienia jest pomoc udzielana sobie nawzajem.
Środa, godz. 18.00, polski kościół pw. św. Wspólnota nie zatrudnia profesjonalistów,
Stanisława i św. Wawrzyńca, (niedaleko nie prowadzi ośrodków terapeutycznych ani
Klubu Polskiego), Duke Street, Northampton klinik, nie zapewnia pomocy finansowej,
NN1 3BA. prawnej ani medycznej. W Londynie spot-
Czwartek, godz. 20.00, kościół pw. Chrys- kania odbywają się w polskim kościele na
tusa Króla, (wejście z tyłu kościoła do Ealing Broadway, 2 Windsor Road W5 5PD,
biblioteki), 211 Balham High Road, Londyn w Sali ks. Jerzego Popiełuszki w każdy
SW17 7BQ, stacja metra: Balham. poniedziałek pomiędzy godz. 20.15 a 22.00 i
Sobota, godz. 17.30, polski kościół pw. piątek między 20.00 a 22.00.
NMP Matki Kościoła (sala Maksymiliana
Kolbego), 2 Windsor Road, Londyn W5
Przemoc w rodzinie
5PD, stacja metra: Ealing Broadway.
Niedziela, godz. 16.30, polski kościół pw.
KAŻDY CZA
OWIEK ma prawo do życia
św. Stanisława i św. Wawrzyńca, (niedaleko
w środowisku rodzinnym, wolnym od prze-
Klubu Polskiego), Duke Street, Northampton
mocy, która jest naruszaniem praw i dóbr
NN1 3BA.
osobistych.
Niedziela, godz. 20.15, polski kościół pw.
CZA
OWIEK doświadczający przemocy nie
NMP Matki Kościoła (sala ks. Jerzego
może być za nią obwiniany.
Popiełuszki), 2 Windsor Road, Londyn W5
DZIECI I MA
ODZIEÅ» majÄ… prawo do
5PD, stacja metra: Ealing Broadway.
wzrastania w bezpiecznym środowisku wol-
nym od przemocy, a obowiązkiem dorosłych
Spotkania Anonimowych jest im to zapewnić.
KAŻDY CZA
OWIEK doświadczający prze-
Narkomanów
mocy ma prawo do pomocy prawnej, soc-
jalnej, psychologicznej i medycznej, bez naru-
nonimowi Narkomani są ogólnona-
szania jego godności osobistej.
rodową wspólnotą działającą w śro-
KAŻDY CZA
OWIEK ma prawo do wiedzy
Adowisku uzależnionych od środków
potrzebnej do radzenia sobie z przemocÄ….
chemicznych zmieniających świadomość.
KAŻDY CZA
OWIEK ma prawo do prze-
Członkiem może zostać każdy uzależniony,
ciwdziałania przemocy w rodzinie.
niezależnie od używanej przez siebie sub-
KAŻDY CZA
OWIEK ma obowiÄ…zek udzie-
stancji chemicznej lub ich kombinacji.
lania pomocy ofiarom przemocy w rodzinie.
Członkostwo jest dobrowolne i
Jeśli jesteś ofiarą przemocy w ro-
żadne listy obecności nie są prowadzone.
dzinie lub znasz taką osobę możesz zwrócić
Wspólnota jest samowystarczalna i nie
się o pomoc do wielu brytyjskich ośrodków
przyjmuje żadnych dotacji z zewnątrz. W
i organizacji. Poniżej podajemy kontakty do
atmosferze wzajemnego zaufania, troski
kilku z nich, gdzie nawet przez telefon otrzy-
i wsparcia kształtowany jest sposób na
masz fachową i anonimową pomoc. Jeśli język
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
29
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
angielski stanowi barierę, zawsze możesz
skontaktować się z biurem Zjednoczenia Pol-
Polskie media w Wielkiej Brytanii
skiego, tel. [phone].
National Domestic Violence (numer bezpłatny)
Wielkiej Brytanii ukazuje siÄ™
0808 2000 247
kilka pism polskojęzycznych. Naj-
Victim Support: 0845 3030 900
Wstarszym jest, ukazujÄ…cy siÄ™ od
National Child Protection Helpline (numer bez-
1940 r.,  Dziennik Polski (cena 65p).
płatny): 0800 800 500
Obecnych jest też kilka bezpłatnych
www.womensaid.org.uk
tygodników:  Goniec Polski ,  Cooltura ,
www.refuge.org.uk
i  Polish Express . Ponadto, tygodnikiem
jest  Gazeta Niedzielna , wydawana przez
Informator Polski katolickÄ… FundacjÄ™  Veritas (cena 60p).
We wszystkich tych pismach znalez
ć można
rzewodnik po polskim życiu w Wielkiej wiele ogłoszeń drobnych oraz reklam. Polska
Brytanii. Zawiera niezbędne informacje prasa dostępna jest na ogół we wszystkich
Po firmach i instytucjach prowadzÄ…cych tzw.  polskich miejscach  w sklepach, koÅ›-
działalność komercyjną lub społeczną. ciołach, szkołach, instytucjach oraz firmach.
Informacje te mogą być przydatne wszystkim Gazety regularnie zwiększają liczbę punktów
Polakom mieszkającym w Wielkiej Brytanii dystrybucji. O szczegóły warto pytać samych
 tym, którzy żyją tu od lat, jak i tym, którzy wydawców. W Internecie można słuchać
przybyli niedawno. audycji Radia HeyNow, a mieszkańcy Mid-
Z myślą o tych ostatnich w wydzie- landów mogą odbierać programy radia  Poles
lonej części Informatora, czyli tzw. Białych Apart (fale 94.8, 103.7 i 104 FM) nadawane
Kartkach można znalez
ć wskazówki o tym, w niedzielę w godz. 19.00-20.00.
jak poruszać się w tym nowym świecie. Znaj-
Więcej informacji znajdziesz na stronach
dują się też informacje, co warto w Londynie
internetowych:
i nie tylko, zobaczyć.
www.dziennikpolski.co.uk
www.goniec.com
Informator Polski to jedyne wydawnictwo
www.polishexpress.co.uk
tego typu ukazujÄ…ce siÄ™ od 1989r. WydawcÄ…
www.cooltura.co.uk
jest Zjednoczenie
www.radioheynow.com
Polskie w Wiel- Przydatne portale Internetowe:
kiej Brytanii.
www.infolinia.org
www.mojawyspa.co.uk
Najnowsze, dzie- www.networkpl.com
wiÄ…te wydanie
www.kancelaria.co.uk
I n f o r m a t o r a
www.szkocja.net
2005-2006 dos- www.polang.com
tępne jest także
www.londynek.net
w Internecie.
www.biuro.co.uk
BIURO INFORMACJI: tel. [phone]
e - m a i l : i n f o r m a t o r @ z p w b . o r g . u k
w w w . i n f o r m a t o r p o l s k i . c o . u k
Jak żyć i pracować w Wielkiej Brytanii
30
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
S A
O W N I K
A Level  Odpowiednik polskiej matury, s. 22 NARIC  biuro uznawalności kwalifikacji i wykształcenia, s.23
Basic Bank Account  Podstawowe konto bankowe, s.14 National Insurance  ubezpieczenie społeczne, s.9
British Chamber of Commerce  Brytyjska Izba Main carer  główny żywiciel rodziny, s.17
Handlowa, s.8 National Insurance Number  indywidualny numer
Building Society  Towarzystwo Mieszkaniowe, ubezpieczenia społecznego, s.9
działające na zasadach banku, s.14 National Minimum Wage  minimalne wynagrodzenie
Call Shop  Sklep uslugowy, z którego można taniej ustalane przez rząd, s.9
dzwonić zagranicę, s.27 National Vocational Qualifications  kwalifikacje
Cash Card  Karta bankomatowa, s.14 zawodowe, s.13
Chemist  Apteka, s.16 Newsagent  sklep z gazetami (odpowiednik polskiego
Cheque  Czek, s.8 Kiosku  Ruchu ), s.27
Child Benefit  Zasiłek na dziecko, s.18 NHS  Państwowa Służba Zdrowia, s.15
Childcare element  Dodatek na dziecko, s.17 Nursery  żłobek, s.20
Child Tax Credit  Kredyt podatkowy na dziecko, s.17 P45  rozliczenie od pracodawcy na koniec zatrudnienia, s.6
CIS25 Tax payment voucher  Rozliczenie od pracodawcy, P46  formularz przesyłany do urzędu skarbowego przy
które zawiera sumę odprowadzoną przez niego na poczet podjęciu zatrudnienia, s.6
podatku pod koniec każdego miesiąca podatkowego, s.12 Pay As You Go  usługa  pre-paid w telefonii
CIS Card - Karta powierdzająca rejestrację w urzędzie komórkowej, tzw. telefony  na kartę , s.27
skarbowym, s.12 Payslip  odcinek z rozliczeniem wypłaty, s.6
Citizens Advice Bureau  Biuro Porad Obywatelskich, s.26 Personal profile  kwalifikacje osobiste, s.6
Council Tax  Podatek samorzÄ…dowy, s.17 Pharmacy  apteka, s.16
CSCS  UrzÄ…d potwierdzajÄ…cy posiadanie kwalifikacji Post Office  Poczta, s.8,15
zawodowych w sektorze budowlanym, s.12 Postal order  przekaz pocztowy, s.8
Current Account  Rachunek bieżący, s.14 Primary School  szkoła podstawowa, s.20
CV  Życiorys, s.6 Receipt  pokwitowanie, s.5
Department of Social Security (DSS)  Wydział Recorded Delivery  przesyłka polecona, s.9
Opieki Socjalnej, s.9 Residence Permitt  prawo pobytu, s.18
Driving License  Prawo jazdy, s.14 Secondary School  szkoła średnia, s.22
DVLA  UrzÄ…d wydajÄ…cy prawa jazdy, s.14 Scottish Vocational Qualifications  kwalifikacje
East European Advice Center  Biuro Porad dla Osób z zawodowe obowiązujące w Szkocji, s.13
Europy Wschodniej, s.26 Self-employed  osoba samozatrudniajÄ…ca siÄ™, s.9,10
Education Service  wydział ds edukacji, s.20 Tax  podatek, s.10
Emergency  ostry dyżur w szpitalu, s.16 Tax Return  zeznanie podatkowe, s.9
ESOL  angielski dla cudzoziemców, s.19 Temporary CIS Card  tymczasowa Karta CIS, s.12
GCSE  egzamin na poziomie gimnazjum Temporary National Insurance Number  tymczasowy
GP  lekarz pierwszego kontaktu, s.16 numer ubezpieczeniowy, s.10
Gross Payment  płatność brutto, s.12 Tenancy Agreement  umowa o wynajem, s.5
Health and Safety  przepisy BHP, s.13 Trade Union Congress  Centrala Związków
Home Office  Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Zawodowych, s.13
Wielkiej Brytanii, s.18 Trading Standards  wydział w urzędzie gminy ds.
Housing Benefit  zasiłek mieszkaniowy, s.17 handlu i usług, s.8
ID Card  dokument potwierdzający tożsamość, s.10 Workers Registartion Scheme (WRS)  Program
Inland Revenue  Urząd Skarbowy, s.9,12 Rejestracji Pracowników, s.8
Invoice  faktura, s.9 Working Tax Credit  zasiłek dla osób o niskich
Job Centre Plus  państwowa agencja pracy, s.7 dochodach, s.16
?
?
?
?
?
©Copyright Federation of Poles in GB