panorama
ENTOMOLOGIA
Sprytne waŻki
Wi´kszoĘç zwierzÄ…t potrafi doskonale si´ maskowaç, nieruchomiejÄ…c na odpowiednim tle. Naj- CZY INNE WAÚKI teÅ»
opanowa"y t´ sztuk´?
mniejszy ruch sprawia, Å»e stajÄ… si´ widoczne dla wroga, ofiary lub rywala. Australijskie
waŻki z gatunku Hemianax papuensis poradzi"y sobie z tym problemem  opanowa"y sztu-
k´ kamuflaÅ»u za pomocÄ… aktywnego lotu. Dzi´ki temu mogÄ… skutecznie atakowaç przeciw-
nika, jednoczeĘnie unikając napaĘci. Akiko Mizutani z Australian National University w
Canberze wraz ze wspó"pracownikami wyznaczy" trajektori´ lotu waÅ»ek w trzech wymia-
rach, uŻywając odpowiednio wyskalowanych i zsynchronizowanych kamer, i stwierdzi", Że
owady te potrafiÄ… dobieraç jÄ… tak, Å»e obraz ich cia"a pada zawsze na ten sam punkt siatków-
ki rywala. W ten sposób stajÄ… si´ dla niego nieruchomym, a wi´c praktycznie niezauwaÅ»alnym
obiektem. Maskowanie si´ za pomocÄ… aktywnego ruchu jest zadaniem bardzo trudnym,
wymagającym niezwykle precyzyjnej kontroli parametrów lotu, m.in. przetwarzania ol-
brzymich iloĘci informacji o po"oŻeniu w przestrzeni zarówno swoim, jak i rywala. Nie
wiadomo jeszcze, jak owady sobie z tym radzą, zapewne jednak, skoro ów rodzaj kamufla-
Żu wyewoluowa", wysi"ek jest op"acalny. Wyniki badał
zespo"u Mizutaniego opublikowano
w Nature z 5 czerwca br. M.G.
FIZYKA
Cząsteczka bez elektronów?
Przeciwne "adunki zawsze si´ przyciÄ…gajÄ…, a moleku"´ bez "adunków ujemnych. W tym
zgodne  odpychają. Tak w kaŻdym razie celu potrzebne są dwa wysokoenergetyczne
dzieje si´ w Ęwiecie, w którym rzÄ…dzÄ… si"y i szybkozmienne lasery, które wprawiÄ… nukle-
elektromagnetyczne. Tymczasem naukowcy ony w ruch wirowy. Odpowiednio dobrane
z National Research Council Canada w Ot- cz´stoĘci mog"yby utrzymaç jÄ…dra atomowe
tawie podajÄ… przepis, jak zniwelowaç wza- razem przez kilkaset femtosekund.
jemne odpychanie dwóch "adunków jedno- Byç moÅ»e za par´ lat uda si´ skonstru-
imiennych. Taki eksperyment  zapewniajÄ… owaç laser, który sprosta temu zadaniu. B´-
 pozwoli lepiej zrozumieç reakcje zacho- dzie musia" on osiÄ…gaç maksymalnÄ… moc w
dzÄ…ce w gwiazdach i udoskonaliç badania czasie 5 fs  obecnie najlepsze lasery sÄ… dwu-
kontrolowanej laserem mikrosyntezy termo- krotnie wolniejsze. Dlatego na razie czÄ…stecz-
jądrowej. Kanadyjscy fizycy donoszą na "a- ka z"oŻona wy"ącznie z "adunków dodatnich
mach Physical Review Letters z 20 czerwca, istnieje w rzeczywistoĘci wirtualnej  jako
Å»e wiedzÄ…, jak wyprodukowaç dziwacznÄ… symulacja komputerowa. P.S.
Z OBU KOÄ„CÓW w´glowej
nanorurki wstrzykiwanie
NANOTECHNOLOGIE
sÄ… dodatnie i ujemne "adunki.
Kiedy elektrony i dziury spotykajÄ…
Âwiate"ko w nanotunelu
si´ w nanorurce, dochodzi
Naukowcy z IBM stworzyli najmniejsze na Ęwiecie pó"przewodnikowe ęród"o Ęwiat"a. Zbu- do rekombinacji par elektron
dowane jest z pojedynczej nanorurki w´glowej o Ęrednicy 1.4 nm, 50 tys. razy cieÅ‚
szej od  dziura i emisji Ęwita"a.
ludzkiego w"osa, i przypomina budowÄ… i zasadÄ… dzia"ania tranzystor po-
lowy. Do przeciwleg"ych koł
ców nanorurki, ęród"a i drenu, są wstrzy-
kiwane jednoczeĘnie "adunki ujemne (elektrony) i dodatnie (dziury).
W wyniku rekombinacji par elektron dziura nast´puje emisja Ęwiat"a.
Podobnie jak w klasycznym tranzystorze prÄ…dem przep"ywajÄ…cym po-
mi´dzy Ä™ród"em i drenem przyrzÄ…du steruje si´ za pomocÄ… przy"oÅ»one-
go do bramki niskiego napi´cia.
Nanorurkowe Ä™ród"a Ęwiat"a b´dzie moÅ»na integrowaç ze zbudowa-
Nanorurka
nymi z nanorurek lub krzemowymi uk"adami elektronicznymi, dzi´ki
czemu mogÄ… znaleÄ™ç szerokie zastosowanie w elektronice i fotonice, na
przyk"ad pos"uÅ»yç do budowy superszybkich komputerów. Ponadto IBM-
Dwutlenek krzemu
-owska nanolatarka daje Ęwiat"o o d"ugoĘci fali 1.5 µm, czyli z zakresu pod-
czerwieni, szczególnie interesującego dla elektroników, poniewaŻ Ęwia-
Elektroda bramki
t"o o tej d"ugoĘci fali jest bardzo cz´sto wykorzystywane do komunikacji
optycznej. E.W.
SIERPIEÄ„ 2003 ÂWIAT NAUKI 17
ELÚBIETA WIETESKA (
na górze
); IBM