4.Arkusz kalkulacyjny Calc
4.1. Okno programu Calc
Arkusz kalkulacyjny Calc jest zawarty w bezpłatnym pakiecie OpenOffice.org 2.4. Można go uruchomić,
podobnie jak inne aplikacje tego środowiska, wybierając polecenie Start/Wszystkie Programy/OpenOffice.org
2.4/OpenOffice.org Calc.
Okno arkusza kalkulacyjnego (rysunek 4.1) można porównać do zeszytu z kartkami. Kolumny są nazywane
kolejnymi literami alfabetu A, B, C, D& , a po skończeniu alfabetu następują nazwy składające się z dwóch liter:
AA, AB& , AZ, itd. aż do ostatniej kolumny, oznaczonej jako IV. Wiersze są nazywane kolejnymi liczbami
naturalnymi:1, 2, 3, 4... aż do 65 536.
Przyciski: Minimalizuj, Maksymalizuj, Zamknij
Pasek tytułu
Pasek narzędzi Standardowy
Pasek narzędzi Formatowanie
Pole nazwy aktywnej komórki
Komórka aktywna
Pasek formuły
Wiersze oznaczone liczbami
Kolumny oznaczone literami
Obszar roboczy arkusza
Pasek statusu
Rysunek 4.1.Okno programu Calc
4.2. Zaznaczanie komórek
Podstawowym elementem arkusza kalkulacyjnego jest komórka. Każda komórka arkusza ma swoje
niepowtarzalne oznaczenie. Przecięcie kolumny oznaczonej literowo z wierszem oznaczonym numerem
identyfikuje daną komórkę i określa jej adres (położenie w arkuszu). Podczas wpisywania, modyfikowania czy
usuwania danych aktywna jest tylko jedna komórka, otoczona czarną ramką.
Aby zaznaczyć kilka komórek sąsiadujących z sobą (tzw. blok komórek), należy wcisnąć lewy przycisk myszy i
poprowadzić kursor przez wszystkie komórki, które mają zostać zaznaczone (rysunek 4.2).
Rysunek 4.2. Zaznaczony blok komórek sąsiadujących
Można zaznaczać również komórki niesąsiadujące z sobą. W tym celu należy zaznaczyć pierwszy zakres
komórek, wcisnąć klawisz Ctrl i przytrzymując go, zaznaczać kolejne zakresy. Po podświetleniu wszystkich
zakresów można zwolnić przycisk Ctrl (rysunek 4.3).
Zwróć uwagę, w jaki
sposób jest oznaczona
ostatnia z zaznaczonego
bloku komórek
Rysunek 4.3. Zaznaczone zakresy komórek niesąsiadujących z sobą
4.3. Edycja danych arkusza
Do przemieszczania się po arkuszu służy klawiatura lub mysz. Jeśli posługujesz się myszą, wystarczy wskazać, a
następnie kliknąć lewym przyciskiem myszy komórkę, do której chcesz wprowadzić dane. Do poruszania się po
arkuszu kalkulacyjnym za pomocą klawiatury wykorzystujemy następujące klawisze:
 przejście do komórki z lewej strony,
 przejście do komórki z prawej strony,
 przejście do komórki poniżej,
 przejście do komórki powyżej,
Ctrl  skok do pierwszej kolumny,
Ctrl  skok do ostatniej kolumny,
Ctrl  skok do ostatniego wiersza,
Ctrl  skok do pierwszego wiersza.
Wprowadzanie i poprawianie danych odbywa się podobnie jak w arkuszu kalkulacyjnym Excel (podręcznik,
podrozdział 8.2).
Jeśli chcesz usunąć zawartość danej komórki lub komórek, wciśnij klawisz Delete. Gdy wyświetli się okno Usuń
zawartość, zaznacz właściwą opcję (rysunek 4.4).
Rysunek 4.4. Usuwanie zawartości komórki
Do komórki arkusza kalkulacyjnego można wprowadzić tekst, liczbę, datę lub formułę. Teksty mogą służyć do
opisu danych, a formuły do wykonywania obliczeń. Aby utworzyć formułę, możesz użyć liczb, adresów
komórek, funkcji (więcej o funkcjach w podręczniku w podrozdziale 8.5), znaków działań arytmetycznych,
nawiasów okrągłych. Na pasku formuły są wyświetlane wpisane do komórki dane (rysunek 4.5).
Na pasku formuły
wyświetlana jest zawartość
W polu nazwy
aktywnej komórki
wyświetlany jest
adres aktywnej
komórki
Rysunek 4.5. Okno arkusza Calc. Wyrazy wyrównywane są do lewej strony, a liczby  do prawej
4.4. Formatowanie danych
Każdą aktywną komórkę, podobnie jak blok zaznaczonych komórek, można formatować. W tym celu należy
zaznaczyć komórkę, wcisnąć prawy przycisk myszy i z podręcznego menu wybrać Formatuj komórki... (rysunek
4.6).
Zwróć uwagę, jakie inne polecenia są wyświetlone w podręcznym menu
(Wstaw komórki, Usuń komórki, Usuń zawartość, Wstaw notatkę, Wytnij,
Kopiuj, Wklej, Wklej specjalnie& ).
Rysunek 4.6. Polecenie Formatuj komórki...
Po wywołaniu polecenia Formatuj komórki wyświetli się okno Atrybuty komórek (rysunek 4.7).
Rysunek 4.7. Okno Atrybuty komórek
Kolejne zakładki umożliwiają wykonanie określonych czynności:
" zakÅ‚adka Liczby çÅ‚ pozwala ustalić kategoriÄ™ i format liczb (np. format walutowy, liczbowy,
procentowy),
" zakÅ‚adka Czcionka çÅ‚ umożliwia okreÅ›lenie rodzaju, kroju i wielkoÅ›ci czcionki,
" zakÅ‚adka Efekty czcionki çÅ‚ posiada opcje podkreÅ›lania, przekreÅ›lania i uwypuklenia czcionki oraz
nadawania jej koloru,
" zakÅ‚adka Wyrównanie çÅ‚ umożliwia odpowiednie wyrównanie tekstu i ustawienie go w wybranym
położeniu (rysunek 4.8),
Rysunek 4.8. Zakładka Wyrównanie umożliwia między innymi wybór orientacji tekstu
" zakÅ‚adka KrawÄ™dzie çÅ‚ umożliwia odpowiednie uÅ‚ożenie linii, okreÅ›lenie ich stylu, koloru i cienia,
" zakÅ‚adka TÅ‚o çÅ‚ pozwala okreÅ›lić kolor wypeÅ‚nienia,
" zakÅ‚adka Ochrona komórek çÅ‚ zapewnia ochronÄ™ komórek.
4.5. Adresowanie komórek
Aby dokonać obliczeń w arkuszu, należy w komórce wpisać formułę oznaczającą działanie matematyczne.
Przykładowo formuła: =A2 B2 pozwala obliczyć różnicę liczb z komórek A2 i B2. Poniżej została
zamieszczona pełna instrukcja wprowadzania formuły umożliwiającej odejmowanie dwóch liczb.
" Wprowadz
dane, jak na rysunku 4.9.
" Ustaw kursor w komórce, w której ma pojawić się wynik działania.
" Wpisz znak =.
" Kliknij komórkę zawierającą dane dotyczące liczby a (na rysunku 4.9 to jest adres A2).
" Wpisz z klawiatury znak  .
" Kliknij komórkę zawierającą dane dotyczące liczby b (na rysunku 4.9 to jest adres B2).
" Zatwierdz
operacjÄ™ klawiszem Enter.
Rysunek 4.9. Tabela arkusza z formułą odejmowania dwóch liczb
Po zatwierdzeniu klawiszem Enter należy:
" ustawić zaznaczenie na pierwszym wyniku,
" naprowadzić kursor myszy na prawy dolny róg komórki, tak aby przybrał postać czarnego krzyżyka,
" wcisnąć lewy przycisk myszy,
" przeciągnąć w dół do ostatniego wiersza, w którym występują dane,
" zwolnić przycisk myszy.
Rysunek 4.10. Kopiowanie formuły odejmowania dwóch liczb
Możesz sprawdzić na pasku formuły, czy skopiowane formuły są poprawne, zaznaczając komórkę z jednym z
wyników. Zwróć uwagę, że formuły zostały dopasowane do nowego położenia komórek. Ich postać jest
widoczna na pasku formuły (rysunek 4.11).
Rysunek 4.11. Wyświetlanie formuły dla czwartego wyniku
Wniosek jest następujący: podczas kopiowania formuł nie zmienia się położenie komórek występujących w
formule względem komórki zawierającej tę formułę. Taki rodzaj adresowania nazywamy adresowaniem
względnym
Adresowanie bezwzględne ma zastosowanie wtedy, gdy kolejne obliczenia mają być wykonywane na
konkretnej danej, umieszczonej w określonej komórce. Aby podczas tworzenia formuły odwołać się do
konkretnej komórki w celu dokonania obliczeń, trzeba zastosować adres bezwzględny. Do adresu komórki
dodaje się wówczas znak $ (tzw. znak dolara), który otrzymamy, wciskając na klawiaturze Shift+4.
Prześledz
poniższy przykład. Jaka będzie cena każdego z wymienionych w tabeli artykułów po podwyżce
wynoszącej 0,5 zł?
" Wprowadz
do tabeli dane, tak jak na rysunku 4.12.
" Sformatuj komórki, aby wyświetlił się symbol zł (wciśnij prawy przycisk myszy, wybierz opcję
Formatuj komórki i na zakładce Liczby wybierz format zł) (rysunek 4.12).
Rysunek 4.12. Nadawanie liczbom formatu zł
W związku z tym, że każdą cenę z tabeli (rysunek 4.12) należy powiększyć o kwotę 0,5 zł, w formule należy
zastosować adresowanie bezwzględne, tzn. dopisać znak $ przed nazwą kolumny i numerem wiersza, blokując
tym samym zmianę adresu tej komórki. Formuła wprowadzona do komórki C2, w której ma wyświetlić się
wynik, będzie miała postać , gdzie adres bezwzględny będzie wyglądał tak: $B$8. Po
wprowadzeniu formuły należy ją zatwierdzić klawiszem Enter i skopiować (jak na rysunku 4.10).
Adresowanie mieszane to połączenie dwóch rodzajów adresowania: względnego i bezwzględnego. Po jego
zastosowaniu w czasie kopiowania formuły zmienia się w adresie komórki tylko nazwa kolumny lub tylko
numer wiersza. Adresowanie mieszane w aplikacji Calc przebiega tak samo, jak w programie Excel. Zagadnienia
związane z adresowaniem mieszanym zostały opisane w podręczniku, podrozdział 8.3.
4.6. Tworzenie wykresów
Po wprowadzeniu danych lub obliczeniu wyników można przystąpić do tworzenia wykresu. W tym celu należy
przeprowadzić procedurę opisaną poniżej.
" Wciśnij znajdującą się na pasku Standardowy ikonę .
Rysunek 4.13. Okno uruchomionego kreatora wykresów
" W oknie Kreator wykresów wybierz typ wykresu i wciśnij przycisk Dalej.
" Zaznacz myszą zakres danych w tabeli (np. trzy nazwiska i odpowiadające im średnie). Aby utworzyć
zakres danych z wielu obszarów komórek, niesąsiadujących z sobą:
 zminimalizuj okno kreatora poprzez wciśnięcie ,
 wprowadz
pierwszy zakres, zaznaczając pierwsze nazwisko i odpowiednią średnią,
 wpisz średnik,
 wprowadz
pozostałe zakresy (między zakresami zastosuj średniki) (rysunek 4.14).
Rysunek 4.14. Drugi etap tworzenia wykresu  określanie zakresu danych
" Określ zakresy dla serii danych (rysunek 4.15).
Pierwszy krok to minimalizacja opcji Wybierz
zakres danych i zaznaczenie w tabeli
pierwszego z zakresów
Drugi krok, to wciśnięcie
przycisku Dodaj
Rysunek 4.15. Określanie serii danych i odpowiadających im zakresów
Trzeci krok to minimalizacja opcji
Wybierz zakres danych i zaznaczenie
w tabeli kolejnego zakresu
" Określ nazwy wykresu oraz osi X i Y.
" Wciśnij przycisk Utwórz, aby wyświetlić wykres (rysunek 4.16).
Rysunek 4.16. Wykres przed zmianą koloru dla poszczególnych serii danych
" Aby zmienić kolor serii danych, kliknij kilka razy daną serię i z podręcznego menu wybierz
Właściwości obiektu. Z zakładki Obszar wybierz określony kolor. W podobny sposób ustal kolor dla
pozostałych serii.
Wykres powinien wyglądać podobnie do przedstawionego na rysunku 4.17.
Rysunek 4.17. Efekt końcowy utworzonego wykresu
4.7. Wstawianie funkcji
Program Calc został wyposażony w różne funkcje: matematyczne, statystyczne, logiczne, tekstowe, daty i czasu,
finansowe i wiele innych. Do zapisu funkcji używa się nazwy funkcji i jej argumentów, na przykład liczby,
tekstu, adresu komórki. Do wstawiania funkcji służy polecenie Wstaw/Funkcja& lub ikona Kreator funkcji
. Po jej kliknięciu ukaże się okno, takie jak na rysunku 4.18.
Rysunek 4.18. Okno Kreator funkcji
Często używane są funkcje pozwalające wyznaczać minimum i maksimum w zbiorze, na przykład wybrać
najmniejszą liczbę. Po wprowadzeniu liczb, dla których chcesz zastosować funkcje MIN i MAX, wykonaj
poniższą procedurę.
" Ustaw kursor w komórce, w której ma się pojawić wynik.
" Wybierz polecenie Wstaw/Funkcja& lub wciśnij przycisk Kreator funkcji .
" Wybierz funkcjÄ™ MIN z kategorii Statystyka (rysunek 4.19).
Rysunek 4.19. Wybór funkcji
" Wciśnij przycisk Dalej.
" Zaznacz właściwe argumenty (zakres komórek do wyłonienia minimum) i kliknij przycisk OK (rysunek
4.20).
Rysunek 4.20. Określenie zakresu liczb, spośród których wyłoniona zostanie najmniejsza liczba
" W podobny sposób postępuj w celu wyłonienia największej spośród podanych liczb (funkcja MAX).
Ćwiczenia
1. Scharakteryzuj, czym różni się aplikacja Calc od arkusza kalkulacyjnego Excel.
2. Jak należy dostosować zakresy danych dla poszczególnych serii danych?
3. Sprawdz
, czy istnieje możliwość eksportowania danych z arkusza Calc i na czym ona polega.
Test
1. Wiersze arkusza kalkulacyjnego Calc nazwane sÄ…:
a. kolejnymi literami alfabetu
b. kolejnymi liczbami
c. nie majÄ… nazwy
2. Blok komórek niesąsiadujących z sobą zaznacza się w programie Calc:
a. z wciśniętym klawiszem Shift
b. z wciśniętym klawiszem Ctrl
c. z wciśniętym klawiszem Alt
3. Aby usunąć zawartość komórki arkusza, należy:
a. wcisnąć klawisz Delete
b. wcisnąć klawisz Delete i w wyświetlonym oknie Usuń zawartość zaznaczyć właściwą opcję
c. wcisnąć klawisz Enter i w wyświetlonym oknie Usuń zawartość zaznaczyć właściwą opcję
4. Aby sformatować komórkę, należy:
a. wcisnąć prawy przycisk myszy i z podręcznego menu wybrać Formatuj komórki, a następnie
odpowiedniÄ… opcjÄ™
b. wcisnąć prawy przycisk myszy i z podręcznego menu wybrać Domyślnie
c. wcisnąć klawisz Enter i w wyświetlonym oknie zaznaczyć właściwą opcję
5. Adresowanie w arkuszu Calc nazywamy względnym, jeśli:
a. podczas kopiowania formuł nie zmienia się względne położenie komórek występujących w
formule względem komórki zawierającej tę formułę
b. podczas kopiowania formuł zmienia się względne położenie komórek
c. stosujemy określoną funkcję