E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/99

38

Mam 16 lat. Chodzę do “Zespołu

Szkół Łączności im. prof. Stanisława Fry−
zego “ w Gliwicach. Elektroniką interesu−
ję się od 7 lat (tzn. zacząłem w wieku 8−
9 lat) − dokładnie nie pamiętam. Dziedzinę
tę zrozumiałem dopiero od ok. 7/97 wyda−
nia EdW. Początki były raczej marne (tran−
zystorowe “mrugałki”, piszczyki, itp.),
przez długi czas zajmowałem się odtwa−
rzaniem projektów z różnych czasopism.

Moim pierwszym układem wykona−

nym na pytce był sygnalizator do lodówki
(Szkoła, EdW 2/98). Ale pierwszy sukces
zwiększył moje zaangażowanie i przez
pewien czas pisałem do Was. Niestety
później nadeszły egzaminy, nowa szkoła
... i to wystarczyło. Większość zadań ze
Szkoły rozwiązałem, lecz brakowało mi
czasu na model i napisanie listu (tylko go
nie przedłużajcie!). Obecnie mam zamiar
powrócić do dawnej aktywności, lecz czy
mi się to uda? Pożyjemy, zobaczymy. Ak−
tualnie moje największe zainteresowanie
wzbudza technika mikroprocesorowa
i jedno ze swoich dzieł Wam wysyłam.

Teraz główny cel, jaki skłonił mnie do

napisania tego listu:

Po przeczytaniu wyników ankiety

(i w trakcie też) złapałem się za głowę.
Szczególnie zdziwiło mnie to, że “bez−
komputerowcy” protestują przeciwko
mikroprocesorom!

Ja

oświadczam

wszem i wobec: jestem “bezkompute−
rowcem”, ale nie ze względów wyzna−
niowych, lecz trochę bardziej material−
nych. Nie jestem jednak antykompute−
rowcem a nawet, o ile mój głos ma jakie−
kolwiek znaczenie, jestem za komputery−
zacją, jestem za mikroprocesorami i za
wszelką wiedzą z tym związaną. Udowo−
dniłem, że i bez PC można stworzyć cie−
kawy program /sterownik

µ

C. W tej

chwili mam za sobą drugi program o dłu−
gości (dokładnie, dziesiętne) 701B. I dzia−

ła znakomicie. Stworzenie takiego pro−
gramu zajmuje mi ok. 3 dni, razem z cza−
sem na kontemplację sensu własnego
istnienia (czyt. lenienie się). Teraz prośba
do “bezkomputerowców”’: Jeśli czegoś
nie spróbowaliście, to nie skreślajcie te−
go od razu, nie protestujcie przed nowym
rodzajem wiedzy. Wierzcie mi, ja nie zro−
zumiałem, tego co było w “Kursie ...”,
lecz po zdobyciu AVT 2250 i przeczytaniu
dodatkowej książki (zapewniam − króciut−
kiej) zacząłem pisać własne programy.
Pierwsze były niezbyt ciekawe, nie dzia−
łały, lecz nie zniechęcałem się. Po pew−
nym czasie sam, bez jakiejkolwiek wie−
dzy o 89C2051, zabrałem się za modyfi−
kację programu programatora (EdW 9/98)

tak, aby móc progra−
mować bity zabezpie−
czające. Eksperymen−
towałem 2 dni, pra−
wie non stop. Udało
się. Musiało się udać.
Człowiek jest i będzie
mądrzejszy od jakie−
goś scalaka. Spróbuj−
cie sami, albo nie
przeszkadzajcie

in−

nym.

Nie chciałem, aby

list ten wyglądał na
przechwałki. Chcia−
łam pokazać, że za po−
mocą kartki i ołówka
także wiele można ...
Trzeba tylko chcieć.

P r e z e n t o w a n y

układ jest świetną re−

klamą dla waszego zestawu AVT 2250,
ponieważ cały program (zajmujący trochę
powyżej 1kB) napisałem właśnie na tym
komputerku (ręcznie!), a w mikrokontro−
lerze umieściłem go za pomocą progra−
matora opisanego w EdW 9/98.

Pomysł

Osobiście gram w gry, w których po−

trzeba wiele różnych kości: od dwu− do
stuściennych (jedna kostka dziesięcio−
ścienna na dziesiątki, druga na jedno−
ści). Największa kostka, z jaką się spo−
tkałem to stuścienna, lecz czasami trze−
ba nią rzucić kilka razy i zsumować wy−
niki, czasem ktoś chce wylosować jakąś
nietypową liczbę, jak dzień tygodnia,
miesiąca czy roku, czasem ... itd., itp.

Po namyśle doszedłem do wniosku,

że uniwersalna kostka powinna mieć
trzy wyświetlacze, możliwość ustalenia
górnej i dolnej granicy wylosowanej licz−
by. Chciałem, aby miała ona obwody
oszczędzania energii. Długo szukałam
odpowiedniego rozwiązania (kilka lat!),
lecz moja wytrwałość się opłaciła. Roz−
wiązanie znalazłem w jednym z odcin−
ków kursu mikroprocesorowego − roz−
wiązaniem był AT89C2051. Układ ten
umożliwił mi zbudowanie prawdziwego
“kombajnu” losującego, który mieści
się w kieszeni i zużywa bardzo niewiele
paliwa. Urządzenie może przydać się
wszędzie tam, gdzie zachodzi koniecz−
ność bądź potrzeba wygenerowania ja−
kiejś liczby losowej.

F

ORUM

C

ZYTELNIKÓW

Forum Czytelników ma służyć celom edukacyjnym, wymianie doświadczeń i pomysłów.
Zasady są następujące:
– publikujemy wyłącznie projekty opracowane samodzielnie i nigdzie dotychczas nie publikowane

(należy dołączyć stosowne oświadczenie z własnoręcznym podpisem);

– oprócz tekstu i rysunków, prosimy przysłać działający model lub jego fotografie (model odeśle−

my);

– publikacja projektu nie oznacza jego pozytywnej oceny przez redakcję EdW, lecz stanowi punkt

wyjścia do publicznej dyskusji nad proponowanym rozwiązaniem. Etap dyskusji nazywany
„Dogrywką”, trwa dwa miesiące. W tym czasie oczekujemy nie tylko listów z uwagami krytycz−
nymi, ale przede wszystkim propozycji innych, lepszych rozwiązań (tym razem wystarczy sche−
mat z opisem działania układu);

Prosimy też o załączenie do projektu fotografii paszportowej i kilku zdań życiorysu.
Prosimy nie przysyłać opisów urządzeń, które powstały tylko na papierze, a nie zostały zrealizowa−
ne w praktyce. Znamy się trochę na elektronice i wiemy, że większość takich układów nie będzie
działać. Stąd nasza prośba o model lub przynajmniej fotografię modelu.

Mikroprocesorowa kostka do gry

F

Fo

or

ru

um

m C

Cz

zy

yt

te

elln

niik

kó

ów

w

39

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/99

W takiej sytuacji jego zastosowanie

ograniczone jest wyłącznie wyobraźnią
użytkownika i ... zdrowym rozsądkiem.

Opis układu

Schemat ideowy można zobaczyć na

rry

ys

s.. 1

1.. Tak prosty układ, o takich możli−

wościach, można skonstruować chyba
tylko za pomocą mikrokontrolera lub
układu wyspecjalizowanego. Ja wybra−
łem to pierwsze rozwiązanie.

Schematu nie ma chyba co za bardzo

opisywać. Wytłumaczę tylko kilka rze−
czy, które mogą wydać się dziwne:

Co bardziej dociekliwi Czytelnicy zau−

ważyli zapewne, że środkowy wyświe−
tlacz został połączony inaczej niż pozo−
stałe. Jest to spowodowane chęcią
uproszczenia płytki drukowanej, a tylko
nieznacznie skomplikowało program
sterujący.

Błędem prawdopodobnie wyda się

podłączenie przycisku włączającego
(ON) do wejścia RST mikrokontrolera.
Otóż układ został wyposażony w auto−
matyczny wyłącznik zasilania. Wyświe−
tlacze są wtedy wygaszone, mikropro−
cesor wprowadza się w stan obniżone−
go poboru mocy, ale dalej jest zasilany,
dzięki czemu dane o nastawach są zapa−
miętane. Jak zapewne pamiętają bywal−
cy kursu mikroprocesorowego − z tego
stanu układ może zostać wyprowadzony
tylko przez reset. Minusem takiego roz−
wiązania jest konieczność odczekania
po puszczeniu przycisku aż do nałado−
wania się C1.

Zdziwienie może wzbudzić (ale pew−

nie nie wzbudza) możliwość zasilania ze
stabilizatorem lub bez. Wytłumaczyć to
może część historii powstawania tego
układu: pierwotnie zastosowałem do za−
silania baterie 9V i stabilizator 7805. We−
dług moich obliczeń układ powinien móc
działać w stanie obniżonego poboru mo−
cy przez ok. pół roku. Bateria zużyła się
po pięciu dniach! Przyczynę znalazłem
szybko: stabilizator. Przeprowadziłem
drobne pomiary i okazało się, że w sta−
nie wyłączonym sam układ pobiera tylko
1,4% energii, resztę zużywa stabilizator!
Następnie zacząłem zastanawiać się, jak
zasilić ten układ zapewniając katalogo−
we 4V+−10%. Myślałem o trzech palu−
szkach, ale to wiązałoby się ze zwięk−
szeniem

obudowy.

Postanowiłem

sprawdzić, przy jakim napięciu układ je−
szcze “dycha” i zacząłem powoli przy−
kręcać napięcie. Jakież było moje zdzi−
wienie (i radość), gdy okazało się, że
układ poprawnie działa z napięciem
2,7V (minimum mojego zasilacza), z niż−
szym napięciem nie próbowałem z po−
wodów technicznych. Po drobnych na−
mysłach układ zasiliłem “telefonicz−
nym” akumulatorkiem NiCd 3,6V i takie
zasilanie gorąco polecam. Miejsce na
stabilizator pozostawiłem dla tych,
którzy chcą zasilać układ z transformato−
ra lub zasilacza.

Opis progra−
mu i obsługa

Układ po włącze−

niu sprawdza reje−
stry przechowujące
wartości, od ilu układ
ma liczyć do ilu, oraz
ostatnio wylosowa−
nej liczby. Jeśli cho−
ciaż jeden z reje−
strów zawiera liczbę
bezsensowną, to ini−
cjuje ona wszystkie
rejestry wartościami
początkowymi, które
wynoszą: od −000,
do −999, los −000.
Za liczbę bezsen−
sowną uważa się tu
liczbę, która nie od−
powiada

kodowi

BCD. W ten sposób
uzyskałem pamięta−
nie ostatnich nastaw oraz zabezpiecze−
nie przed bzdurami na wyświetlaczu po
pierwszym włączeniu wkładu.

Następnym krokiem jest uruchomie−

nie T0, którego przerwania odpowie−
dzialne są za obsługę wyświetlacza. Wy−
świetlacz działa w sposób multiplekso−
wany i jest odświeżany z częstotliwo−
ścią 80Hz. Po wpisaniu odpowiednich
wartości do wszystkich rejestrów pro−
gram przechodzi do trybu MENU na po−
zycję “los”.

Obsługa MENU jest bardzo prosta.

Między kolejnymi pozycjami przemie−
szczamy się za pomocą przycisków NIE
i COFNIJ − oba powodują przemieszcza−
nie się w przeciwne strony.

W menu znajdują się następujące po−

zycje:

− napis “LOS.” − wejście do trybu lo−

sowania,

− napis “od” − ustawianie dolnej grani−

cy losowanej liczby,

− napis “do” − ustawiane górnej grani−

cy losowanej liczby.

Po dojściu do interesującej nas pozy−

cji naciskamy przycisk TAK.

Nastawianie wartości od i do wyko−

nuje się następująco: przycisk NIE −
zmiana aktualnie migającej cyfry (cyfra
nam nie odpowiada); TAK − zatwierdze−
nie ustawionej cyfry i przejście do na−
stępnej, lub wyjście z trybu nastawiania,
jeśli migająca cyfra była cyfrą jedności:
COFNIJ − cofnięcie o jedną cyfrę, lub
wyjście z trybu nastawiania jeśli migają−
ca cyfra była cyfrą setek.

Po wejściu do trybu losowania na wy−

świetlaczu widnieje ostatnio wylosowa−
na liczba. Losowanie rozpoczyna się po
naciśnięciu przycisku LOSUJ. Ponieważ
niektórzy twierdzą (i ja też) , że podświa−
domość dostrzega nawet bardzo szybko
zmieniające się liczby (losowanie odby−
wa się z częstotliwością 5,7kH) postano−
wiłem po prostu je “zasłonić”. Na po−
czątku program wyświetlał same ósem−
ki, lecz potem wybrałem bardziej efek−

towną “zasłonę” w postaci kreski obie−
gającej wyświetlacz. Po puszczeniu
przycisku wynik nie zatrzymuje się od
razu, lecz stopniowo zwalnia aż do za−
trzymania. W celu uniknięcia złośliwego
przyciskania przycisku LOSUJ jeszcze
ok. 1 sek. po zatrzymaniu się wyniku je−
go naciskanie nic nie daje. Z opcji loso−
wania można wyjść na pomocą przyci−
sku COFNIJ, który jest także zabezpie−
czony przed złośliwym naciśnięciem.

Jak już napisałem poprzednio układ

jest wyposażony w funkcję automatycz−
nego wyłączenia zasilania (jest to także
jedyna możliwość wyłączenia). Działa
ona w ten sposób, że po 1 min. od ostat−
niego naciśnięcia i puszczenia dowolne−
go przycisku układ zostaje wyłączony.
Moje próby wykazały, że jest to czas
w sam raz, zwłaszcza, że wszystkie na−
stawy są zapamiętywane. Uwaga: przy−
trzymany przycisk uniemożliwia wyłą−
czenie zasilania.

W sumie w mikrokontrolerze umie−

ściłem trochę ponad 1 kB programu.

R

Ra

ad

do

os

słła

aw

w K

Ko

op

pp

pe

ell

Wykaz elementów

Rezystory

R1−3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,6k

Ω

R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 −180

Ω

Kondensatory

C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3−10uF
C2, C3 . . . 20−40pF − rezonator kwarcowy

. . . . . . . .30−50pF − rezonator ceramiczny

C4, C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50−150uF

Półprzewodniki

Disp 1−3 . . . . . .wyświetlacze LED 8−seg.,
wsp. anoda.
T1−T3 . . . . . . . . .BC558 lub odpowiedniki

(BC558A,B,C, BC557...)

U1 . . . . . .AT89C2051 (zaprogramowany)
U2 . . . . . . . .7805 lub zwora (patrz tekst)

Pozostałe

X1 . . . . . . . . . . . . . .oscylizator 4,43MHz
W1−W5 . . . . . . . . . . .microswith − 10mm

R

Ry

ys

s.. 1

1.. S

Sc

ch

he

em

ma

att iid

de

eo

ow

wy

y