1

PRAWO ADMINISTRACYJNE

PROGRAM WYKŁADU UG WPiA – Katedra Prawa Administracyjnego

Problemy powszechnego (materialnego) prawa administracyjnego

1. Geneza i rozwój prawa administracyjnego oraz nauki prawa administracyjnego

1.1. Powstanie i wpływ sądownictwa administracyjnego na wyodrębnienie prawa administracyjnego

1.1.1.

Zasada podziału władz według Monteskiusza

1.1.2.

Sądowa kontrola administracji w Anglii (później w Wielkiej Brytanii)

1.1.3.

Uwarunkowania powstania sądownictwa administracyjnego we Francji

1.1.4.

Conseil d’Etat, jako organ administracji, w części o kompetencjach sądowych

1.1.5.

Orzecznictwo sądów administracyjnych i jego „przenikanie” do ustawodawstwa – początki wyodrębniania się prawa

administracyjnego jako gałęzi prawa

1.1.6.

Rozwój sądowej kontroli administracji w innych państwach Europy

1.1.7.

Usytuowanie administracji publicznej w aparacie państwa wg zasady podziału władz

1.2. Rozwój prawa administracyjnego i poglądów na pojęcie prawa administracyjnego

1.2.1.

Stan prawa administracyjnego w II RP – znaczenie NTA

1.2.2.

Res internae, jako „relacja” władzy wykonawczej do władzy ustawodawczej

1.2.3.

Uznanie administracyjne, jako „relacja” władzy wykonawczej do władzy sądowniczej

1.2.4.

Sytuacja powstała w Polsce po II wojnie światowej

1.2.4.1. Niereaktywowanie sądownictwa administracyjnego

1.2.4.2. Upaństwowienie środków produkcji

1.2.4.3. Likwidacja samorządu terytorialnego

1.2.5.

Pojęcie prawa administracyjnego wg M. Jaroszyńskiego

1.2.6.

Pojęcia prawa administracyjnego wg. J. Starościaka

1.2.6.1. Pojęcie odwołujące się do prawnych form działania

1.2.6.2. Pojęcie odwołujące się do stosunku administracyjno-prawnego

1.2.7.

Koncepcja prawa administracyjnego wg W. Dawidowicza

1.2.8.

Teoretyczne problemy wyodrębnienia administracyjnego prawa materialnego, prawa ustrojowego administracji publicznej, prawa

postępowania administracyjnego

1.3. Normy kształtujące sytuacje prawna adresatów w prawie administracyjnym

1.3.1.

Normy pośrednio kształtujące sytuacje prawna adresatów w prawie administracyjnym

1.3.2.

Normy bezpośrednio kształtujące sytuacje prawna adresatów w prawie administracyjnym

2.

Cechy powszechnego (materialnego) prawa administracyjnego

2.1. Prawo ochrony dobra wspólnego

2.2. Ius cogens

2.3. Powszechność

2.4. Niesporność

2.5. Prawo obywatelskie

2.6. Prawo sądowe

2.7. Prawo dysponujące odpowiedzialnością w postaci egzekucji administracyjnej

2.8. Prawo nieskodyfikowane

3.

Stosunek powszechnego (materialnego) prawa administracyjnego do innych gałęzi prawa

3.1. Prawo administracyjne a prawo konstytucyjne

3.2. Prawo administracyjne a prawo cywilne

3.3. Prawo administracyjne a prawo karne

3.4. Prawo administracyjne a prawo pracy

4.

Źródła prawa administracyjnego

4.1. Źródła prawa administracyjnego w Konstytucji RP

4.2. Konstytucyjne uwarunkowania stanowienia prawa przez organy administracji publicznej

2

4.3. Stanowienie prawa przez organy centralne

4.4. Stanowienie prawa przez organy terenowe

4.5. Rola zwyczaju w prawie administracyjnym

4.6. Rola doktryny i orzecznictwa sądowego

4.7. Ogłaszanie źródeł prawa administracyjnego

5.

Zagadnienia stosowania norm administracyjnego prawa materialnego pośrednio kształtujących sytuację prawną adresata

5.1. Pojęcie i etapy stosowania prawa

5.2. Cechy decyzyjnego modelu stosowania norm materialnego prawa administracyjnego

5.3. Sprawa administracyjna, interes prawny oraz strona w procesie stosowania norm prawa administracyjnego

5.4. Zagadnienie uznania administracyjnego w procesie stosowania norm prawa administracyjnego

5.4.1.

Teoria Jellinka

5.4.2.

Teoria Launa

5.4.3.

Uznanie jako „wykładnia zwrotów niedookreślonych”

5.4.4.

Uznanie administracyjne w sytuacji „może”

5.4.5.

Uznanie admainistracyjne w sytuacji ustawowej dopuszczalności wyboru następstw prawnych „a lub b”, „a albo b”

5.4.6.

Rekomendacja nr R (80) 2 Komitetu Ministrów Rady Europy dotycząca wykonywania dyskrecjonalnych kompetencji administracji

przyjęta 11 marca 1980 r.

5.5. Decyzja administracyjna jako rezultat stosowania prawa

5.5.1.

Decyzja administracyjna jako akt kształtujący sytuację prawna adresata

5.5.2.

Decyzja administracyjna jako akt kształtujący stosunek administracyjno-prawny

5.6. Decyzja administracyjna a akt administracyjny

5.7. Zagadnienie sukcesji konsekwencji prawnych wynikających z decyzji administracyjnej

5.8. Rodzaje decyzji uprawniających (zezwolenia, pozwolenia, koncesje, licencje)

5.9. Decyzje nakładające obowiązki

5.10. Utrata mocy obowiązującej przez decyzję administracyjną

6.

Zagadnienia kontroli przestrzegania norm administracyjnego prawa materialnego bezpośrednio kształtujących sytuację prawną

adresata

6.1. Pojęcie kontroli przestrzegania prawa

6.2. Cechy i przebieg kontroli przestrzegania prawa

6.3. Rezultaty kontroli przestrzegania prawa

7.

Obowiązki, wolności i uprawnienia w materialnym prawie administracyjnym

7.1. Obowiązek – pojęcia, postaci, rodzaje

7.2. Wolność – pojęcia, postaci, rodzaje

7.3. Uprawnienie – pojęcia, postaci, rodzaje

8.

Publiczne prawa podmiotowe – zagadnienia podstawowe

9.

Wybrane instytucje i urządzenia administracyjnego prawa materialnego

9.1. Instytucja świadczeń publicznych

9.2. Status prawny rzeczy publicznych i majątku publicznego

9.3. Instytucja obszaru specjalnego o szczególnym reżimie prawa administracyjnego

9.4. Czynności ewidencyjne i rejestracyjne w zakresie materialnego prawa administracyjnego

10. Formy działania podmiotów administracji publicznej

11. Sankcjonowanie norm prawa administracyjnego

11.1. Środki egzekucji administracyjnej

11.2. Sankcje karne

12. Instytucje stanów nadzwyczajnych

3

PRAWO ADMINISTRACYJNE

– WYKŁADY 2006 / 07

DR BĄKOWSKI / DR ŻUKOWSKI

WSTĘP

1.1 Istota prawa administracyjnego

Prawo administracyjne w szerokim znaczeniu możemy dzielić na trzy obszary:

1)

Ustrój administracji publicznej (prawo ustrojowe)

2)

Prawo administracyjne materialne regulujące sytuację obywatela w państwie; w tym rozumieniu będzie
prowadzony niniejszy wykład. Ćwiczenia z przedmiotu prowadzone w drugim semestrze – ustawy

3)

Prawo administracyjne formalne (proceduralne) regulujące tryb rozpoznawania spraw

Prawo administracyjne

to ogólnie biorąc:



zbiór norm prawnych regulujących sytuację obywatela i innych podmiotów zbiorowych w państwie, przy czym
może wystąpić sytuacja komplementarnych obowiązków oraz uprawnień, np. prawo do spaceru po lesie
łączone z obowiązkiem nie palenia ognisk.



Ko

mpetencje podmiotów administracji publicznej do oddziaływania na obywateli.

Nauka prawa administracyjnego

– zbiór twierdzeń, informacji o tej gałęzi prawa, konceptualizacja prawa.

Administracja (administro, ministro

– pomoc, służba, prowadzenie, zarząd, zarządzanie) może być to pojęcie

postrzegane jako pewien zespół czynności zwróconych do czegoś lub kogoś. Występuje wiele zdarzeń i kontekstów
administracji. W sensie przedmiotowym jest to czynność, a podmiotowym ludzie oraz organizacje.

1.2 Aspekt systemowy prawa administracyjnego

W kontekście systemowym określamy, iż administracja powiązana jest z pewnymi funkcjami. Istnieje ona w każdym
zorganizowanym bycie społecznym. Nawet w rodzinie występuje pewna funkcja administracji, np. budżet domowy.

Admini

strację dzielimy na prywatną oraz publiczną. Ten drugi rodzaj związany jest z prawem administracyjnym.

Sam system

rozumieć należy jako zbiór wypełniony szeregiem obiektów w sposób specyficzny ułożonych. Elementy

są uporządkowane wg. jakiejś uporządkowanej hierarchii wzajemnie powiązane – administracja w ten sposób stanowi
pewien monolit.

System działa w pewnym otoczeniu i komunikuje się z nim. Wszystkie funkcje systemu

administracyjnego skierowane są na osoby fizyczne i prawne. Następuje komunikacja z otoczeniem za pomocą
kanałów komunikacyjnych (wejście / wyjście ).

Administracja publiczna jest tworem celowym

. Cała prace tego systemu jest nastawione na cel będący poza

systemem. Otoczenie jest źródłem energii dla administracji (podatki, opłaty, cła). Istotna jest sprawność tego elementu
(100% układu = 65% efektów). Wszystko zależy od konceptu ustrojowego – państwo stróż nocny, państwo liberalne,
państwo socjalne. Sama sprawność nie zależy od modelu ustrojowego.

Administracja publiczna jako podmiot państwowy, celowy jest zdeterminowana prawem.

1.3 Kategorie norm prawnych prawa administracyjnego

1) KTO?

– Prawo ustrojowe określające struktury i organizację administracji publicznej.. Artykuł 7 Konstytucji RP

ustanawia zasadę praworządności. Administrację jako element władzy państwowej możemy więc
scharakteryzować jako:

a.

Tworzona jest przez prawo, które sytuuje ją na określonym szczeblu – centralnym, samorządowym.

b.

Prawo określa zakres merytoryczny tego, czym się dany organ będzie zajmować

c.

Przepisy określają relacje pomiędzy podmiotami administracji publicznej a resztą systemu:

i. Kierowanie

ii.

Nadzór

iii. Kontrola

iv. Koordynacja

v.

Współdziałanie

2)

CO określone podmioty mają wykonywać? – prawo materialne jest nie tylko kierowane do administracji, ale
również do otoczenia. Ta kategoria określa sposób oraz zakres działania realizowany przez określony
podmiot

– przepisy wyposażające podmioty w kompetencje – np. ustawa o samorządzie gminnym daje

zadanie zagospodarowania przestrzennego. Z kolei przepisy szczegółowe dot. zagospodarowania nadają
odpowiednie kompetencje.

4

3) JAK administracja realizuje kompetencje przydzielone jej przez prawo materialne?

– prawo proceduralne

kierowane jest w 2 strony

– do i poza system. Normy formalne określają status stron, formy działania w

ramach administracji

1.4

Organ a urząd



obiekt / podmiot

Organ administracyjny

to jednostka organizacyjna utworzona na podstawie przepisów prawa, zazwyczaj nie

posiadająca osobowości prawnej, wyposażona w kompetencje do realizacji zadań z zakresu administracji publicznej.
Jest piastunem kompetencji do realizacji norm prawa administracyjnego, np. prezydent.

Urząd to aparat pomocniczy organu, tzn. zespół środków osobowych i rzeczowych mających na celu wsparcie organu
administracji publicznej przy realizacji jego zadań. Urząd realizuje kompetencje organu, np. kancelaria prezydenta

Inne podmioty administracji

to organy administracyjne w ujęciu funkcjonalnym – niektóre organizacje społeczne, np.

PCK, uczelnia wyższa.

Np. Paszport  wydaje wojewoda, ale zadanie realizuje pr

zez pracownika urzędu wojewódzkiego.

Obywatela de facto i de iure nie interesuje to, kto wydaje decyzję, ale to, jaki organ za tę decyzję odpowiada i to ten
organ będzie odpowiedzialny w ewentualnym sporze. W przepisach ustawowych znajdujemy podstawę do ww.
konstatacji -K P A , a r t . 2 6 8 a :

„Organ administracji publicznej może w formie pisemnej upoważniać pracowników

kierowanej jednostki organizacyjnej do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, a w szczególności do
wydawania decyzji administrac

yjnych, postanowień i zaświadczeń.”

Modalności prawne / ruch zadań i kompetencji



Uprawnienie / obowiązek – odnoszą się głównie do człowieka. W wypadku administracji publicznej
uprawnienie to jednostronne delegowanie kompetencji na określony czas



Kompetencja

– władza; zarazem uprawnienie i obowiązek do podjęcia działalności przez określony organ

administracyjny.



Polecenie służbowe – jest jednostronne, posiada skonkretyzowany charakter



Porozumienie

– zawierane pomiędzy organami (dwa zgodne oświadczenia woli), przez co mogą przenosić

realizację kompetencji, przy czym wraz z kompetencjami muszą iść finanse; przykładem zlecenie zadań
administracji samorządowej przez rządową



Pełnomocnictwo – udzielane jest pracownikowi administracji publicznej



Umowa

– zawierana przez organ administracji z przedsiębiorstwem prywatnym, np. na usunięcie śniegu

HISTORIA

2.1 Geneza i

rozwój prawa administracyjnego (więcej w Ochendowski r. 3,4) UJĘCIE NUMER 1



Współczesna postać narodziła się w okolicach Rewolucji Francuskiej 1789 – tworzy się nowe prawo
administracyjne (już w starożytności występowały normy dotyczące organizacji państwa i pracy)



Nowe teorie, m.in. zasada podziału władz i wzajemnej kontroli Monteskiusza. Administracja zostaje wpisana
w aparat władzy wykonawczej. W ramach praktyki powstał problem czy władza wykonawcza winna być
poddana kontroli sądowej – zaczyna się pojawiać sądownictwo administracyjne



W Europie prawo administracyjne rozwija się na podstawie prawa stanowionego, jasnych reguł. W krajach
anglosaskich, gdzie

dominuje prawo precedensowe pojawiają się inne tendencje. W Wielkiej Brytanii

parlament podporządkowuje sobie władzę wykonawczą oraz przyznaje sądom powszechnym kontrolę
administracyjną .



We Francji powstaje Rada Państwa – organ administracyjno – sądowy będący skutkiem rewolucji oraz
odwrotu monarchizmu. W sposób ewolucyjny Rada przerodzi się w specjalny sąd administracyjny. Jej
orzecznictwo wywarło duży wpływ na tworzenie prawa we Francji – obok prawa publicznego współistniały
gwarancje dla jednostki oraz ochrony jej praw.



W epoce napoleońskiej myśl francuska została przeniesiona na wschód – Niemcy, Austria, Wolne Miasto
Gdańsk.



Niemieckie prawo materialne zostało w dużym stopniu ukształtowane przez sądy administracyjne
wyspecjalizowane dla kontroli legal

ności urzędników skarbowych i innych.



Do czasu objęcia administracji kontrolą sądową prawo administracyjne łączyło się głównie z obowiązkami
obywatela, a urzędnicy mianowani przez monarchę stosowali prawo według swojego uznania.



Sądy kontrolują, czy urzędnik działa zgodnie z ustawami.  to jest najistotniejsza różnica pomiędzy
współczesnym, a starożytnym modelem administracji

5

2.1. Geneza i rozwój prawa administracyjnego

UJĘCIE NUMER 2

Należy zawsze pamiętać, iż w ramach prawa administracyjnego występują cztery istotne pojęcia, wokół których
możemy opisywać genezę oraz ewolucję.

Obywatel oraz podmiot zbiorowy

– wolni adresaci norm prawa administracyjnego, którzy poprzez ewolucję

prawa administracyjnego otrzymują m.in. możliwość odwołania od decyzji administracji, kontroli tychże przez
niezawisłe sądownictwo

Administracja

– zbiór podmiotów, zjawiska organizacyjne, funkcjonuje od czasów starożytnych. Podlega ciągłej

ewolucji. Jest przedmiotem badań przedmiotu akademickiego historia administracji.

Prawo administracyjne

– zbiór norm, prawa i obowiązki obywateli i podmiotów zbiorowych; kompetencje

organów



Prawo publiczne istniało od czasów najdawniejszych i było zlepkiem prawa karnego, administracyjnego oraz
konstytucyjnego



Współczesne rozumienie od 200 lat



Możemy wyróżnić kilka grup przyczyn ewolucji prawa administracyjnego:

o

Filozofia oświeceniowa, koncepcje trójpodziału władzy, zmiana sytuacji obywatela z jednostki
podporządkowanej do równoprawnej i wolnej, powstanie parlamentu wyrażającego wolę obywateli,
rewolucja francuska XVIII wieku, obywatele mogą domagać się określoności praw i obowiązków

o

Powstanie sądownictwa administracyjnego – obywatel może domagać się ochrony swoich interesów,
kontroli administracji

o

Rozwój cywilizacji, nowych technologii XIX wiek, musiały powstać nowe regulacje dotyczące praw i
obowiązków obywateli. Feudalizm został przeistoczony w kapitalizm

o

Powstanie nauki prawa administracyjnego analizującej przepisy prawa. Zaczęto tworzyć nowe
koncepcje. Dzięki nim prawo administracyjne jest ciągle udoskonalane.

Nauka prawa administracyjnego (

zbiór wiedzy dotyczący konceptualizacji, tworzenia nowych pojęć i

konstrukcji)

narodziła się w połowie XIX wieku. Wcześniej ludzie również refleksyjnie patrzyli na administrację, prawa

człowieka, sprawność funkcjonowania państwa. Była to jednak wiedza bardziej filozoficzna, nieusystematyzowana.
Ukształtowały się trzy kierunki wiedzy o tym jak kierować ludźmi:



niemiecki kameralizm

– punkt widzenia pieniądza; ruch narodził się w Niemczech, jego nazwa pochodzi od

„skarbca”, badano prawo administracyjne przez pryzmat tego, czy administracja ma dość środków
finansowych dla realizacji swoich celów



francuski policyzm

– punkt widzenia sprawności funkcjonowania państwa, bezpieczeństwa; badanie

po

szczególnych działów administracji



włoscy legiści – akcent na normy prawne (tradycja Starożytnego Rzymu)

Z ww. koncepcji narodziła się spójna nauka administracji. Niemiec Lorenz von Stein zaprojektował trójpodział wiedzy
administracyjnej na:



naukę prawa administracyjnego – przedmiotem są normy prawne, sposób ich ewaluacji, zmian, opisywania
(stosunkowo młoda, 150-letnia dziedzina)



naukę administracji – nie jest to nauka prawnicza, lecz organizacyjna, dotyczące sprawności działania
organizacji, jej skuteczno

ścią, ekonomiką oraz szybkością



politykę administracyjną – jak powinna funkcjonować administracja? – planowanie, opracowanie metod
oddziaływania na obywateli. Obecnie rozpada się ona na bardzo wiele dziedzin – polityka społeczna, ochrony
zdrowia itp.

2.2

Rozwój nauki oraz samego prawa administracyjnego w Polsce



w okresie rozbiorowym odznaczaliśmy swoje istnienie w prawie administracyjnym, zwłaszcza w zaborze
galicyjskim, gdzie działało wielu ministrów, wykładowców. Ten dorobek w przyszłości ułatwi dojście do
standardów europejskich.



Twórcy nauki: Władysław Jaworski, Jerzy Panejko, Tadeusz Bigo, Kazimierz Władysław Komaniecki,
Bo

gusław Łosiutyński, Wit Konowiecki, Stanisław Kasznica, Jerzy Stefan Kondrat



W dwudziestoleciu porównując z innymi dziedzinami prawo administracyjne było dość rozwinięte. Dość często
jako źródła tego prawa stosowano rozporządzenia prezydenta z mocą ustawy. Doszło do rozwoju prawa
materialnego

– np. rozporządzenie o prawie budowlanym i rozbudowie miast i osiedli, które przetrwa do roku

1961; rozporządzenie w sprawie postępowania przymusowego



Po II wojnie światowej prawo administracyjne doznało istotnych zmian – nie reaktywowano sądownictwa
administracyjnego, znacznie rozszerzono obszar prawa administracyjnego (silna ingerencja w obrót
gospodarczy), rozszerzono stosunki wewnątrzadministracyjne.

6

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

3.1

Koncepcje pojęcia prawa administracyjnego

UJĘCIE NUMER 1

Prawo administracyjne jest gałęzią prawa, która nie została skodyfikowana. Posiada znaczny obszar regulacji oraz
dużą podatność na zmianę otoczenia. Możemy wymienić następujące koncepcje dotyczące prawa administracyjnego:



Maurycy Jaroszyński – wychodząc od pojęcia administracji można spojrzeć na prawo administracyjnego

o

Administracja państwowa to działalność organów państwowych polegająca na praktycznej koncepcji i
realizacji zadań państwa, np. zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, ochrona
zdrowia, nadzór nad gospodarką

o

Prawo administracyjne to gałąź prawa obejmująca swymi normami stosunki wynikające w procesie
administrowania

– aspekt funkcjonalny, działalność, organizacja, fakty.



Jerzy Starościak

o Odniesienie do budowy administracji, prawn

ych form działania – działalność państwowa regulowana

w swoistych formach prawnych:



Stanowienie ogólnie obowiązującego prawa



Wydawanie aktów administracyjnych



Zawieranie porozumień administracyjnych



Zawieranie umów



Prowadzenie działalności społeczno – organizatorskiej



Wykonywanie czynności materialno – technicznych, które dzięki wpisaniu do przepisów
prawa nabierają szczególnej mocy, np. konwencjonalna czynność zameldowania

o Stosunek administracyjno

– prawny jest podstawą prawa administracyjnego – relacja pomiędzy

administracją oraz obywatelem. Taka koncepcja jest uznawana i kontynuowana w ośrodku
akademickim UJ



Andrzej Stelmachowski

– wyodrębnienie prawa administracyjnego poprzez pryzmat metody regulacji

stosunków społecznych:

o Metoda cywilistyczna

– strony równorzędne

o Metoda karnistyczna i administracyjna

– po jednej stronie zawsze wystąpi organ państwa,

administracja publiczna, a ponadto:



w metodzie karnistycznej celem jest stosowanie sankcji określonych prawem

 w metodzie administracyjnej

władcze sterowanie prawami i obowiązkami adresatów prawa, tj.

obywatelami



Wacław Dawidowicz (UG – podejście niniejszego wykładu) – podejście od strony cech norm prawnych prawa
administracyjnego: Wyodrębnia się prawo materialne (powszechne), proceduralne oraz ustrojowe
(wewn

ętrznie wiążące administrację w systemie). Wszystkie normy prawa administracyjnego mają

następujące cechy:

o

Są zawsze ogólne (wszyscy adresaci), abstrakcyjne (wszystkie sytuacje), mają charakter materialny,
są powszechnie obowiązujące

o

Są powiązane funkcjonalnie z organami administracji publicznej – zarówno przy sprawdzaniu
przestrzegania prawa jak i stosowaniu prawa potrzebne jest pośrednictwo organów administracji
publicznej

o

Każda odnosi się do tego samego rodzaju adresatów – nie ma tu związania stosunkiem
organizacyjnym czy służbowym

Żadne z ww. podejść nie jest w istocie złe, różnią się optyką spojrzenia na prawo administracyjne.

3.1

. Trzy pojęcia prawa administracyjnego

UJĘCIE NUMER 2



Sensu largissimo

– jest to zbiór norm, które oddziałują w sposób jednostronny, władczy na sytuację prawną

podmiotu. Często wyznaczają one pewien wzorzec postępowania. Tego rodzaju podejście może być jednak
zbyt ogólne, jako że podobne cechy wykazują inne gałęzie prawa publicznego – prawo karne, konstytucyjne.
Definicja ta zatem nie dookreśla przedmiotu prawa administracyjnego, nie pozwala na właściwą jego
delimitację w ramach całego systemu prawa.



Sensu largo

– są to normy regulujące organizację i działalność administracji publicznej, w szczególności

pozwalające nawiązać stosunek administracyjno-prawny z obywatelem i podmiotami zbiorowymi. Określa się
tutaj dwie sfery: wewnętrzną (organizacja) oraz zewnętrzną (oddziaływanie na obywatela zgodnie z
posiadanymi kompetencjami). W tym ujęciu prawo dzielimy na 3 grupy: prawo ustrojowe, prawo materialne
oraz prawo formalne



Sensu stricte (obowiązujący na wykładzie) – jest to zbiór norm określających obowiązki i uprawnienia
obyw

ateli (podmiotów zbiorowych) oraz kompetencje organów do oddziaływania na obywateli w ramach

dwóch zasadniczych modeli (form):

o Stosowania prawa

– wydawania decyzji administracyjnych

7

o Kontroli przestrzegania prawa

– czy obywatele oraz podmioty zbiorowe funkcjonują wedle reguł

oznaczonych w prawie?

W ostatnim modelu możemy wyróżniać cechy prawa administracyjnego (wspomniane w punkcie 3.3.

Istotne jest określenie wewnętrznej systematyki prawa administracyjnego. Otóż najczęściej możemy prawo
administracyjne

materialne dzielić według:



przedmiotu regulacji, np. prawo oświatowe, prawo morskie, prawo ubezpieczeniowe, prawo ochrony
środowiska.



ustaw głównych, np. ustawa o dowodach osobistych, ustawa o obywatelstwie polskim



dziedzin życia, np. prawo dotycząca środowiska naturalnego

Wszelkie podziały wewnętrzne winny być podporządkowane podejściu badawczemu.

Prawo administracyjne materialne

to zbiór norm materialnych o powszechnej mocy obowiązującej ustanawiające w

sposób bezpośredni / pośredni obowiązki oraz uprawnienia obywateli i podmiotów zbiorowych, przy czym normy
bezpośrednie są przestrzegane w życiu codziennym, a organ ma kompetencję do kontroli. Normy pośrednie
natomiast wymagają decyzji administracyjnej, stosowania prawa administracyjnego

3.2 Kategorie norm prawa administracyjnego

UJĘCIE NUMER 1

Najogólniej rzecz biorąc, możemy wyróżnić normy (interpretowane z przepisów prawa) bezpośrednio oraz pośrednio
kształtujące sytuację prawną adresatów. Normy prawne skierowane do obywateli mogą być tak sformułowane jak w
kodeksie drogowym (bezpośrednio pokazują nakazy oraz zakazy), prawie podatkowym, prawie bezpieczeństwa i
higieny pracy. Pozostałe normy nie trafiają bezpośrednio do adresatów i muszą podlegać pewnej obróbce, np. prawo
publiczne gospodarcze (od zasady wolności gospodarczej występuje wiele wyjątków, koncesji, pozwoleń itp.).
Przytoczmy przykłady:



O tym, c

zy określony podmiot będzie mógł zająć się sprzedażą alkoholu decyduje kilka czynników – rada

gminy podejmuje uchwałę o puli punktów sprzedaży alkoholu; przedsiębiorca musi uzyskać zezwolenie do
wójta, burmistrza albo prezydenta miasta.



Prawo budowlane

– dysponowanie nieruchomością to możliwość wzniesienia obiektu budowlanego dopiero

po uzyskaniu pozwolenia na budowę.



Podatek od nieruchomości – właściciele otrzymują decyzję administracyjną o wysokości tego podatku. To, czy
adresat jest obowiązany do zapłacenia wynika z przepisów o podatkach lokalnych. Przebiega to w
następującym trybie: uchwała rady gminy o stawkach  decyzja indywidualizująca normę  płacenie
podatku.

MODEL POŚREDNI:

Ustawa (norma)  proces stosowania normy prawa administracyjnego z
wyda

niem decyzji administracyjnej (jest to więc element indywidualizujący

normę prawną)  zezwolenie na dalsze działanie

MODEL BEZPOŚREDNI
(prawo administracyjne)

Ustawa (norma, np. czerwone światło)  stosowanie się do normy przez
adresata 

możliwość kontroli drogowej przez policję

Ww. wnioskowanie potwierdza tezy prof. Dawidowicza o tym, iż istotą prawa administracyjnego jest funkcjonalne
związanie z organami administracji publicznej. Przypadek norm pośrednio kształtujących sytuację prawną adresata
ten zw

iązek jest wyjątkowo wyrazisty, natomiast w przypadku odwrotnym związanie polega na kontroli przestrzegania

prawa oraz możliwości egzekucji administracyjnej, co nie wyklucza stosowania kontroli również w normach pośrednio
kształtujących sytuację adresata.

3.2. Normy prawa administracyjnego oraz stosowanie prawa

UJĘCIE NUMER 2

Norma jest podstawową jednostką w ramach prawa administracyjnego. Zawarte są w źródłach prawa w formie
redakcyjnej przepisów.

Norma (prawo materialne o powszechnej mocy obowiązującej) – wzorzec postępowania, powinności; zawiera
adresata oraz warunki (modalności, sposoby postępowania). Adresatami prawa administracyjnego jak wiadomo są
organy (modalność kompetencyjna) oraz obywatele (modalność zobowiązująca lub uprawniająca).

Możemy wyróżnić kilka rodzajów norm prawa administracyjnego:
- definicyjne

o charakterze per formatywnym, np. przez podatek rozumie się …

- derogacyjna

uchylające poprzednie regulację w określonej materii

-

przejściowe regulujące moment wdrażania ustawy, np. sprawy niedokończone realizuje się wg. Nowych regulacji

- klauzule generalne

odsyłające do sformułowań pozasystemowych np. zasady deontologii lekarskiej

-

odsyłające do innych przepisów – w sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy KPA

8

- materialne

: szczególny, swoisty mechanizm realizacji funkcjonowania normy – prawo w działaniu. Owy mechanizm

można ująć w sposób modelowy; dąży się do pewnych uogólnień. Występują 2 modele norm prawa
administracyjnego:



norma bezpośrednio kształtująca sytuację prawną adresata w państwie

o dociera do adresata ex lege
o

tworzy obowiązek, świadomość przestrzegania normy

o

Składa się z 2 elementów:

 Kompetencja dla organu


Obowiązek dla obywatela albo podmiotu zbiorowego; winni tego przestrzegać



Norma pośrednio kształtująca sytuację prawną adresata w państwie

o Norma

daje kompetencję dla organu oraz uprawnienie/obowiązek dla obywatela/podmiotu zbiorowego

o

Obywatel ma prawo / obowiązek dopiero wówczas, gdy otrzyma od organu akt stosowania normy, tj.

indywidualną decyzję administracyjną, np. każdy może kierować pojazdem pod warunkiem, że
otrzyma decyzję administracyjną przyznającą prawo jazdy

Z wyżej wymienionego podziału norm materialnych możemy wyprowadzić 2 mechanizmy funkcjonowania prawa
administracyjnego materialnego - model kontroli przestrzegania prawa oraz model stosowania prawa
administracyjnego w drodze decyzji administracyjnej.

Z punktu widzenia adresata normy prawa administracyjnego możemy dzielić na:



Normy skierowane do organów administracji publicznej – kompetencyjna

o Kompetencja do stosowania prawa
o Kompetencja do kontroli przestrzegania prawa
o

Kompetencja do wykonywania czynności materialno – technicznych – wydawanie zaświadczeń,
prowadzenie rejestrów, tworzenia planów; charakter władczy/egzekucyjny

o Kompetencja do stanowienia prawa

– jest sprawą dyskusyjną, czy należy ona do sfery zainteresowań

prawa administracyjnego materialnego, a nie konstytucyjnego



Normy skierowane do obywateli bądź podmiotów zbiorowych – zobowiązujące/uprawniające

Normy prawa administracyjnego muszą być w pewien sposób interpretowane, dekodowane. Możemy przy tym
stosować wykładnię gramatyczną, językowo – logiczne, systemowe, autentyczne (pochodzące od prawodawcy),
sądowe (orzecznictwo), naukowe (doktryna).

3.3 Cechy powszechnego materialnego prawa administracyjnego



Prawo ochrony dobra wspólnego – każda gałąź posiada pewien cel. Prawo administracyjne połączono z
dobrem wspólnym, tj. dobrem indywidualnym idącym w parze z dobrem wspólnym. Często należy
rozwi

ązywać spory pomiędzy dobrem jednostki a interesem grupy społecznej – prawo własności a budowa

autostrady (odpowiednie ustawy szczegółowe ustalają postępowanie wywłaszczeniowe, a więc przymus
zgodny z prawem). Prawo administracyjne chroni również dobra ogólnie dostępne, np. powietrze czy woda.



Prawo ius cogens

– w skład norm prawa administracyjnego wchodzą normy o charakterze bezwzględnie

obowiązującym, tj. narzucane adresatowi, który nie ma wpływu na modyfikację tych norm.



Prawo dwupodmiotowe

– obywatele, a z drugiej strony organy administracji pblicznej



Prawo powszechne

– nie ma do czynienia przy jego realizacji z rozstrzyganiem sporu. Przykłady:

o prawo cywilne

– kodeks cywilny: wynajmujący i najemca lokalu zawierają umowę najmu i w wypadku

braku zapłaty czynszu przez najemcę (konfliktu) składane jest powództwo do sądu cywilnego i
dochodzenie swojego prawa. Całość kończy się wydaniem orzeczenia

o prawo administracyjne

– kodeks drogowy: adresat musi zrealizować normę jazdy z określoną

prędkością. Jeśli tak nie czyni, to występuje przekroczenie normy, które ze swojej istoty nie jest
sporne i policjant może kierowcę za to ukarać.

o Prawo administracyjne

– pozwolenie na budowę: złożony zostaje wniosek do właściwego organu

wraz z załącznikami i organ stosujący normę przeprowadza pewne procesy interpretacyjne oraz
wydaje decyzję administracyjna (źródłem relacji nie był spór, lecz tylko przepisy prawne)

o

Powyższe sytuacje nie wykluczają możliwości błędnego stosowania prawa, ale w trakcie tego
stosowania nie ma sporu

– jedynie po ostatecznej decyzji, w wypadku odwołania od decyzji organu

administracyjnego drugiej instancji do właściwego sądu toczy się spór, który nie jest już materią
prawa administracyjnego.



Prawo obywatelskie

– jest kierowane do społeczeństwa, ale zawsze pierwotnym adresatem norm prawa

administracyjnego jest człowiek (nie jest to prawo administracji, ale administracyjne)



Prawo sądowe – normy prawa administracyjnego, ich stosowanie czy kontrola ich przestrzegania, podlega
kontroli wymiaru sprawiedliwości wg. modelu: Obywatel  administracja (kontrola obywatela z urzędu często
stosowana) 

sąd (kontrola sprawowana na wniosek bądź skargę). Należy podkreślić, iż organ

administracyjny nie może zaskarżyć obywatela do sądu administracyjnego.



Prawo dysponujące odpowiedzialności w postaci egzekucji administracyjnej – prawo administracyjne zawiera
normy dozwalające (uprawniające) oraz nakładające na adresata obowiązki. W wypadku pierwszym
działalność adresata nie podlega kontroli oraz przymusowi.

9

o

Obowiązki są najczęściej wykonywane w sposób dobrowolny (podatki, służba wojskowa, przymus
szkolny). Jeżeli obowiązki wynikające z prawa administracyjnego nie są realizowane, to dochodzi do
zaburzenia porządku prawnego i mogą być zastosowane przepisy przymuszające do wykonania
obowiązków – egzekucja administracyjna - wg. u s t a w y z 1 9 6 6 o p o s t ę p o w a n i u
e g z e k u c y j n y m w a d m i n i s t r a c j

i. Na jej podstawie można stosować środki egzekucyjne

pieniężne / niepieniężne; wykonania zastępcze (rozbiórka) oraz egzekucję z nieruchomości. Należy
p

odkreślić, iż egzekucja ni jest karą, ale posiada ona środki sprzyjające przywróceniu właściwego

stanu prawnego.



Prawo nieskodyfikowane

– nie ma kodeksu administracyjnego, a jedynie KPA regulujący procedury

administracyjne. Jest to wykonalne w przypadku c

ałego prawa administracyjnego z powodu obszerności

regulacji norm oraz wyjątkowej podatności na zmiany ekonomiczne, społeczne oraz polityczne Pojawiają się
pewne projekty skodyfikowania choćby przepisów ogólnych prawa administracyjnego, ale jak dotąd nie
z

aczęto realizować tego planu.

3.4 Prawo administracyjne a inne, tradycyjne gałęzie prawa

UJĘCIE NUMER 1

1. Prawo konstytucyjne

– obie gałęzie w pewnej części odnoszą się do ustroju państwowego. Prawo

administracyjne ponadto doprecyzowuje (określa granice) prawa, wolności oraz obowiązki spisane w
ustawie zasadniczej. Obydwie gałęzie należą do prawa publicznego (public law)

2. Prawo cywilne

– na pierwszy plan wysuwa się różnica – prawo cywilne to gałąź prawa prywatnego,

określającego stosunki pomiędzy podmiotami równymi w sensie formalnym; posiada normu ius
dispositiwum Jednak występuje również trochę podobieństw:

a.

Przedmiot regulacji, np. prawo własności (a r t . 1 4 0 K C ) ograniczone ustawami,
społeczno – gospodarczym przeznaczeniu rzeczy. Jest to jak najbardziej materia prawa
administracyjnego (

r o z d z i a ł 4 u s t a w y o g o s p o d a r c e n i e r u c h o m o ś c i a m i

o p i s u j ą c a i n s t y t u c j ę w y w ł a s z c z e n i a ).

b.

KRiO oraz KC dotyczy osób fizycznych a u s t a w a – p r a w o o a k t a c h s t a n u
c y w i l n e g o

zawierająca regulacje cywilnoprawne (łączy przedmiot regulacji)

c. Ubezpieczenia

– klasycznie jest to umowa cywilnoprawna zawierająca 2 zgodne

oświadczenia woli. Są jednak przypadki, gdy ubezpieczenia są obowiązkowe, np.
odpowiedzialność cywilna kierowców, notariuszy. W razie niedopełnienia obowiązku
występują sankcje administracyjne (causa tkwi w przepisach prawa administracyjnego)

d. Art. 417 i1,2 KC

– odpowiedzialność władzy publicznej wynikające za działania władzy

wynikające z prawa administracyjnego (czyny niedozwolone).

3. Prawo karne

– obydwie są gałęziami prawa publicznego, zawierające ius Mogens. Prawo karne

penalizuje określone zachowania i działa, gdy popełnione są czyny niedozwolone. Prawo
administracyjne ma bardziej aktywną pozycję (może działać z urzędu, na wniosek). Prawo karne
wzmacnia jednak działanie prawa administracyjnego (przepisy karne z ustaw prawa
administracyjnego).

4. Prawo pracy

1

– reguluje ono zarówno stosunek pracy jak również prawa socjalne, bytowe, na

wypadek bezrobocia itp. Korzysta przy tym często z mechanizmów wypracowanych przez prawo
cywilne oraz administracyjne

– np.

a.

przepis dotyczący obowiązku ubezpieczenia społecznego spoczywający na pracodawcy

b.

przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy (możliwość kontroli Państwowej
Inspekcji Pracy).

c.

regulacje dotyczące osób bezrobotnych (stan prawny zależny od decyzji właściwego
powiatowego urzędu pracy).

d.

Pracownicy administracji publicznej podlegają równocześnie kodeksowi pracy, ustawie o
służbie cywilnej, ustawie o pracownikach samorządowych (określone są pragmatyki
służbowe, urzędnicze).

3.4. Relacje prawa administracyjnego do innych gałęzi prawa

UJĘCIE NUMER 2

Prawo materialne  C

O? Należy / nie należy zrobić, np. wydać pozwolenie na broń

Prawo formalne 

JAK? Urzeczywistnić prawo materialne ?

Prawo ustrojowe  KTO?



Prawo konstytucyjne

– konstytucja daje podstawę do stosowania regulacji w zakresie

o Ustroju administracji publicznej
o Prawa materialnego, tj. :



Prawa, wolności i obowiązki

 Finanse publiczne

1

Prof. Tadeusz Zieliński wysuwa tezę o mocnym, wzajemnym przenikaniem się prawa administracyjnego i cywilnego

10

 Stany nadzwyczajne



Prawo cywilne

– występuje rozłączność w modelu realizacji obu gałęzi. O ile w prawie administracyjnym

mamy normy ius cogens, o tyle w prawie cywilnym są normy ius dispositivum

o

Występują jednak pewne związki:



Właściciel nieruchomości realizuje swoje prawo na mocy prawa cywilnego. Jednak w
przypadku wywłaszczenia istnieje konieczności wykorzystania prawa administracyjnego –
decyzja administracyjna. Taka sama decyzja wym

agana jest również w wypadku, gdy

cudzoziemiec zechce nabyć nieruchomość

 Kupno

– sprzedaż broni / pozwolenie na broń



Prawo karne

wywodzi się, podobnie jak prawo administracyjne, z prawa publicznego. Określa ono czyny

niedozwolone pod groźbą sankcji, prawo administracyjne reguluje natomiast uprawnienia oraz obowiązki.
Prawo karne częstokroć stoi na straży przestrzegania prawa administracyjnego



Przedmiotowe działy prawa, tj. prawo oświatowe, morskie, ubezpieczeniowe.



Prawo administracyjne formalne

(głównie KPA oraz Ordynacja podatkowa). Prawo formalne uzupełnia

prawo materialne, pozostaje z nim w ścisłym związku.



Prawo administracyjne ustrojowe

o

Różne przedmioty regulacji – prawo materialne reguluje sytuację obywatela / podmiotów
zbiorowych, ich prawa/obowiązki/wolności. Prawo ustrojowe natomiast reguluje system powiązań,
relacji pomiędzy organami

o

Różne mechanizmy realizacji –

 Prawo ustrojowe

– organizacyjna zależność więzi łącząca struktury hierarchiczne, oparte na

nadzorze

– np. polecenia służbowe, akt nadzoru stwierdzający nieważność decyzji

 Prawo materialne

– regulacja stosunków między niezależnymi od siebie podmiotami.

Stosunek może zajść tylko, gdy norma tak stanowi.

o

Różne systemy źródeł prawa – prawo ustrojowe ma otwarty system (akty powszechne,
wewnętrzne) , a materialne zamknięty (tylko akty prawa powszechnie obowiązujące, wymienione
enumeratywnie w konstytucji)

o

W konsekwencji prawo ustrojowe stanowi odrębną od prawa materialnego dziedzinę.



Prawo międzynarodowe publiczne – możemy powiedzieć, iż prawo administracyjne materialne dzieli się na
krajowe oraz międzynarodowe. Prawo międzynarodowe jest odrębnym porządkiem stosowanym przez wiele
państw.

o

Międzynarodowe prawo administracyjne materialne – konwencja MARPOL dotycząca ruchu statków
morskich

o

Międzynarodowe prawo administracyjne ustrojowe – system oraz funkcjonowanie ONZ

o

Międzynarodowe prawo administracyjne karne – przepisy dot. czarterów oraz umów handlowych

ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

A r t . 8 7 k o n s t y t u c j i R P

wymienia powszechnie obowiązujące źródła prawa. Opracowanie dotyczące źródeł

prawa zna

jduje się w notatkach z ćwiczeń, podręczniku Bocia oraz Ochendowskiego

4.1 Konstytucja (notatki innego autorstwa)



akt najwyższej rangi

 zasady ustroju

politycznego i społeczno – gospodarczego, organy państwa: naczelne i lokalne, struktura i

kompetencje, ustrój, zadania, kompetencje, organów administracji publicznej i innych podmiotów
wykonujących zadania administracji publicznej,

-

podział kompetencji: w założeniach Monteskiusza w trójpodziale władz, do ustawodawstwa
przeznaczona jest wł. ustawodawcza. Jednakże w dzisiejszych czasach wł. wykonawcza uczestniczy
także w tworzeniu prawa. Przez tworzenie prawa należy rozumieć tworzenie norm o charakterze
generalno

– abstrakcyjnym, a także rozstrzygnięcia o charakterze generalno abstrakcyjnym.

Porządek prawny składa się z norm prawnych oraz ze skutków prawnych aktów o charakterze
indywidualno

– konkretnym

-

zasada heterogenii (subsydiarności): ustawodawca posiada autonomiczne kompetencje do tworzenia
prawa, a administracja publiczna (wł. wykonawcza) ma kompetencje o charakterze heterogenicznym,
tzn. pochodnym, zależnym od wł. ustawodawczej. Tworzą prawo na warunkach ustalonych przez
ustawodawcę. Włada wykonawcza ma tę możliwość ze względów ilościowych (parlament sam by nie
dał rady), specjalistyczne regulacje, ogólność a szczegółowość.



określa źródła prawa



a r t . 8 7 , u s t 1

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są:

-

Konstytucja

-

ustawy

-

ratyfikowane umowy międzynarodowe za / bez zgodą wyr. w ustawie

-

rozporządzenia

-

akty prawa miejscowego

11



zasady, organy, kontroli administracji, kontroli państwowej i ochrony prawa



stosunek między obywatelem a państwem, jego zasady i treść



podstawowe wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela, granice dozwolonych ingerencji do
wyjątkowych wypadków, gdy jest to konieczne dla bezpieczeństwa lub porządku publicznego, dla ochrony
środowiska, zdrowia i moralności publicznej, wolności i praw innych osób



obowiązuje bezpośrednio prawodawcę, sędziego i każdy organ adm. w sprawie ogólnej i indywidualnej,
bezpośrednie stosowanie konstytucji



zasady działania państwa podczas stanów nadzwyczajnych



a r t . 1 0 u s t . 1 .

Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej (organów) opiera się na podziale i równowadze

władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej



a r t . 4 .

Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu, Naród sprawuje władzę przez

swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.



a r t . 2 .

Rzeczpospolita jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady

sprawiedliwości społecznej



a r t . 7 .

Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa



a r t . 1 5 . , u s t . 1

Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy

publicznej



a r t . 1 5 u s t . 2 .

Zasadniczy podział państwa uwzględniający więzi społeczne gospodarcze lub

kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa
ustawa



a r t . 1 6

Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa

wspólnotę samorządową



a r t . 1 7 .

W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące

zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w
granicach interesu publicznego i dla jego ochrony



rozdział I „Rzeczpospolita” zasady ustroju państwa



rozdział II „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”



rozdział III ”Źródła prawa”



rozdział VI „Rada Ministrów i administracja rządowa”



rozdział VII „Samorząd terytorialny”



rozdzia

ł IX „Organy kontroli państwowej i ochrony prawa”

4.2 Ustawa



powszechnie obowiązujące źródło prawa



nieograniczoność przedmiotu ustawy, materii ustawowej

-

nie powinna regulować spraw określonych w Konstytucji

-

obowiązek uregulowania niektórych spraw, do wejścia w życie niektórych przepisów jest potrzebna
ustawa, (dodatkowy akt)

-

obejmuje ograniczenia w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolności



miejsce w hierarchii źródeł prawa, pod:

-

nie może być sprzeczna z Konstytucją

-

ustawą o zmianie Konstytucji

-

umową międzynarodową ratyfikowaną za uprzednią zgodą Sejmu wyrażoną w ustawie

-

z prawem stanowionym przez organizację międzynarodową, która została ukonstytuowana na
podstawie ratyfikowanej umowy zawartej przez Polskę

-

z prawem stanowionym

przez organizację międzynarodową której ratyfikowaną umową Polska

przekazała kompetencje organu władzy państwowej w niektórych sprawach



a r t . 1 2 0

Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej

liczby posłów, chyba, że Konstytucja przewiduje inną większość



Stadia uchwalania(a r t . 1 1 8 - 1 2 4 )

-

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi i Radzie Ministrów; poselskie
projekty ustawa mogą wnosić komisje sejmowe lub co najmniej 15 posłów podpisujących projekt;
obywatele

-

Marszałek Sejmu przyjmuje projekty w formie pisemnej wraz z uzasadnieniem wyjaśniającym cel,
skutki prawne i inne wskazującym źródła finansowania oraz założenia podstawowych aktów
wykonawczych, ewentualnie stwierdzenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej;
zarządza drukowanie projektów oraz ich doręczenie posłom, Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i
Prezesowi Rady Ministrów

-

Rozpatrywanie projektów ustaw odbywa się w trzech czytaniach, przyjęcie zmian w funkcjonowaniu
samorządów (lokalnych, regionalnych) poprzedza się zasięgnięciem opinii przedstawicieli organizacji
samorządowych na posiedzeniu komisji sejmowych

12

-

(I) Na posiedzeniu komisji sejmowej odbywa się pierwsze czytanie projektu ustawy, które obejmuje
uzasadnienie projektu

przez wnioskodawcę, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy oraz debatę;

na posiedzeniu Sejmu pierwsze czytanie kończy się skierowaniem projektu do komisji, chyba, że
Sejm odrzuci projekt w całości; do szczegółowego rozpatrzenia projektu komisja może powołać
podkomisję oraz zasięgnąć opinii ekspertów; komisja (lub połączone komisje) przygotowuje
sprawozdanie o projekcie ustawy

uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę
debata w sprawie ogólnych zasad projektu
koniec: odrzucenie lub skierowanie do komisji

-

(I

I) Posiedzenia Sejmu dotyczące drugiego czytania projektu może odbyć się nie wcześniej niż

siódmego dnia od doręczenia posłom sprawozdania komisji (chyba, że Sejm zdecyduje inaczej) i
obejmuje, po zapoznaniu się Sejmu z tekstem sprawozdania komisji o projekcie ustawy, także
przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków, następnie ponowne skierowanie
projektu do komisji

przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy
przeprowadzenie debaty, zgłaszanie poprawek i wniosków
koniec: do komisji lub dalej III czytanie

-

(III) Trzecie czytanie może się odbyć niezwłocznie (jeżeli w drugim czytaniu projektu nie skierowano
do komisji) i obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji oraz głosowanie

przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji, lub poprawki i wnioski z II czyt. w Sejmie
głosowanie: przyjęcie bez zmian, uchwalenie poprawek, odrzucenie w całości

-

Marszałek Sejmu przesyła następnie potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej ustawy
Prezydentowi i Marszałkowi Senatu

-

Sen

at podejmuje uchwałę zatwierdzającą ustawę lub przedstawia propozycję dokonania w ustawie

określonych zmian

-

Marszałek Sejmu kieruje do rozpatrzenia przez komisje propozycji Senatu, a te przedstawiają
Sejmowi sprawozdanie, w którym wnioskują o uchwalenie proponowanych przez Senat zmian w
całości lub w części albo nieprzyjęcie propozycji Senatu

-

Sejm, jeśli nie odrzuci uchwały Senatu bezwzględną większością głosów, poprawka zaproponowana
do niej w uchwale Sena

tu zostaje przyjęta

-

Prezydent otrzymuje niezwłocznie od Marszałka Sejmu tekst ustawy do podpisu, jeśli odmówił jej
podpisania w ciągu 21 dni wraz z umotywowanym wnioskiem (np.. niezgodność z Konstytucją),
Marszałek Sejmu kieruje je do komisji, które rozpatrywały projekt ustawy przed jej uchwaleniem i
przyg

otowują one sprawozdanie z wnioskiem o ponowne uchwalenie ustawy w dotychczasowym

brzmieniu bądź wniosek przeciwny

-

Sejm decyduje o ponownym uchwaleniu ustawy w brzmieniu dotychczasowym większością 3/5
głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów o czym Marszałek Sejmu
powiadamia niezwłocznie Prezydenta, a ten w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie
w Dzienniku Ustaw; jeśli natomiast Sejm nie uchwali ponownie ustawy w brzmieniu dotychczasowym,
postępowanie ustawodawcze ulega zamknięciu

-

promulgacja

– ogłoszenie w Dzienniku Ustaw jest warunkiem wejścia aktu w życie



rola ustawy w procesie administrowania

-

zasada nadrzędności ustawy w systemie prawa – wszystkie inne źródła prawa muszą formalnie i
materialnie być zgodne i służyć jej wykonaniu

-

zasada wyłączności ustawy (wyłącznej materii ustawowej) najważniejsze dla funkcjonowania państwa
i jego organów oraz dla życia obywateli sprawy powinny być rozstrzygane wyłącznie w drodze
ustawowej

-

teoria wieloszczeblowej (wielostopniowej) budowy prawa Adolfa Merkla

– wiedeńska szkoła

pozytywizmu prawnego



akty normatywne z mocą ustawy – prezydent w stanach nadzwyczajnych

4.3 Umowa międzynarodowa



a r t . 9 Rzeczpospolita Pol

ska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego



idea transformacji generalnej



ratyfikacja

– akt w którym organ upoważniony do reprezentowania państwa w stosunkach

międzynarodowych (Prezydent) wyraża wolę związania państwa treścią umowy międzynarodowej, zawartej
przez innych organ (Radę Ministrów) o ratyfikacji lub wypowiedzeniu takiej umowy Prezydent zawiadamia
Sejm



ratyfikacja

-

traktat postanawia, że taka zgoda ma być wyrażona w drodze ratyfikacji

-

w inny sposób ustalono, że państwa uczestniczące w rokowaniach uzgodniły, iż ratyfikacja będzie
wymagana

13

-

zamiar państwa podpisania traktatu pod warunkiem ratyfikacji wynikać pełnomocnictw jego
przedstawiciela lub został wyrażony w czasie rokowań



ratyfikacja za zgodą wyrażoną w ustawie

a r t . 9 1 u s t 2

umowa międzynarodowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma

pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową
-

pokoje, sojusze, układy polityczne i wojskowe

-

wolności, prawa i obowiązki obywatelskie określone w konstytucji

-

członkostwo RP w organizacji międzynarodowej

-

znaczne obciążenie państwa pod względem finansowym

-

sprawy regulowane w ustawie lub gdzie forma ustawy jest wymagana

-

przekazanie organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów
władzy państwowej w niektórych sprawach



a r t . 8 7 u s t 1

umowy międzynarodowe nalezą do źródeł prawa powszechnie obowiązującego



a r t . 9 1 u s t 1

umowa międzynarodowa jest stosowana bezpośrednio, chyba że jej stosowanie jest

uzależnione od wydania ustawy



u s t 3

jeżeli to wynika z ratyfikowanej przez RP umowy konstytuującej organizację międzynarodową,

prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z
ustawami

4.4 Prawo europejskie

organy i instytucje wspólnoty europejskiej



Parlament Europejski

– bezpośrednie wybory przez społeczeństwa państw-członków, działają w nim:

Prezydium, frakcje (partie), komitety, Sekretariat Generalny, funkcje doradcze i kontrolne, nie obowiązuje
go zasada ograniczonej kompetencji szczegółowej



Rada Unii Europejskiej

– organ prawodawczy, tylko na mocy szczegółowego upoważnienia przedstawiciele

państw na szczeblu urzędowym



Rada Europy w Strasburgu



Rada Europejska

– szefowie państw i rządów państw członkowskich



Komisja Europejska

– organ decyzyjny i wykonawczy, reprezentuje wspólnotę na zewnątrz i w stosunkach

wewnętrznych wykonuje zadania zlecone przez Radę, prawo do inicjatywy ustawodawczej, członkowie
niezależni od swoich państw, zasada podziału resortowego



Trybunał Sprawiedliwości – zapewnia przestrzeganie prawa przy interpretacji i stosowaniu traktatu



Trybunał Obrachunkowy – kontroluje finanse



Komitet Ekonomiczno Społeczny



Komitet Regionów



Europejski Bank Inwestycyjny

źródła prawa



pierwotne

-

traktat paryski z 18 kwietnia 1951

– ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali

-

dwa traktaty rzymskie z 25 marca 1957 ustanawiające Europejską Wspólnotę Energii Atomowej i
Europejską Wspólnotę Gospodarczą (obecnie Wspólnotę Europejską

-

protokoły i aneksy np. Protokół o statucie Trybunału Sprawiedliwości EWG

-

traktaty uzupełniające oraz rewidujące

-

traktaty o przystąpieniu nowych członków

-

Jednolity Akt Europejski

-

traktat z Maastricht z 7 lutego 1992 o Unii Europejskiej

-

traktat brukselski z 8 kwietnia 1965 o ustanowieniu organów Wspólnot, traktat o fuzji władzy
wykonawczej trzech Wspólnot (EWWiS, EWG i Euratomu)



pochodne

-

rozporządzenia – „ustawy”

-

dyrektywy

– określają cel, są indywidualne

-

decyzje

– określają środek i cel, są indywidualne

-

zalecenia i opinie

– „soft law”

-

4.5 Rozporządzenie



na ich podstawie można budować normę bądź element normy prawa administracyjnego



są tworzone przez administrację



warunki formalne

– a r t . 9 2 konstytucji RP stanowi, iż każde rozporządzenie musi mieć swoją podstawę w

akcie wyższego rządu, tj. ustawą. Podstawa prawna musi istnieć przez cały okres obowiązywania
rozporządzenia



stosowanie a stanowienie

14

o stosowanie

= wydanie decyzji, która mimo braku ustawy będzie miała moc obowiązującą

o stanowienie = akt wykonawczy dzieli los prawny ustawy



delegacja ustawowa winna określać podmiot uprawniony (uszczegółowienie a r t . 7 k o n s t y t u c j i ). W
odniesieniu do ministrów określa się ich kategorialnie, jako że prezes RM może dowolnie zmieniać ich nazwy
wg. działów administracji rządowej za pomocą rozporządzeń atrybucyjnych.



W ramach delegacji ustawowej należy dokładnie określić jaki jest zakres spraw, którymi rozporządzenie ma
się zająć. Właśnie ten element najczęściej staje się przedmiotem orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego.



A r t . 9 2 konstytucji wprowadza zakaz subdelegacji do tworzenia prawa



Przyjęto, iż na szczeblu centralnym rozporządzenia mogą wydawać tylko te instytucje, które zostały
wymienione w konstytucji RP:

o A r t . 1 4 2

– prezydent RP,

o A r t . 1 4 6

– rada ministrów

o A r t . 1 4 8

– prezes RM

o A r t . 1 4 9

– minister resortowy

o A r t . 2 1 3 / 2

– KRRiTV

o A r t . 2 3 4

– rozporządzenie Prezydenta RP z mocą ustawy wydawane w razie stanu wojennego



Konstytuc

ja RP z 1997 roku odebrała centralnym organom administracji rządowej prawodawstwo

4.6 Metody tworzenia źródeł prawa administracyjnego

Jeśli administracja nie uczestniczy bezpośrednio w tworzeniu prawa, to w jakimś sensie partycypuje w tym procesie,
np. p

rojekty ustaw złożone do Sejmu RP przez Radę Ministrów. Wiele szczegółów dotyczących tego tematu zawiera

R o z p o r z ą d z e n i e P r e z e s a R M z 2 0 . V I . 2 0 0 2 r o k u w s p r a w i e „ Z a s a d t e c h n i k i
p r a w o d a w c z e j ” ( D z . U . 2 0 0 2 . 1 0 0 . 9 0 8 ) .

Projekty aktów prawa miejscowego  istotna jest odpowiedź na pytanie czy powyższe regulacje zawarte w
rozporządzeniu mogą dotyczyć samorządu terytorialnego, jeśli wydane jest ono na podstawie ustawy o Radzie
Ministrów. W praktyce jednak Zasady Techniki Prawodawczej stosuje się jako pewną recepturę dla tworzenia prawa.

KONTROLA STANOWIENIA PRAWA I NADZÓR NAD JEGO STOSOWANIEM

4.7.1 Trybunał Konstytucyjny

Podstawą prawna jest w tym wypadku a r t . 1 8 8 k o n s t y t u c j i oraz pośrednio a r t . 7 9 u . 1 (skarga

konstytucyjne może dotyczyć prawa miejscowego i innych aktów normatywnych).

W wyniku kontroli przeprowadzanej przez Trybunał Konstytucyjny może dojść do zmiany porządku prawnego.

Rozstrzygnięcia mają moc powszechnie obowiązującą na podstawie a r t . 9 0 k o n s t y t u c j i i są ostateczne. Przed
1997 rokiem istniała możliwość przegłosowania określonej regulacji niezgodnej zdaniem TK z konstytucją przez sejm
kwalifikowaną większością głosów.

Z uwagi na doniosłość rozstrzygnięć Trybunału są one publikowane co do zasady w publikatorze, w którym

opublikowano akt normat

ywny będący przedmiotem zainteresowania Trybunału (A r t . 1 9 0 u . 2 k o n s t y t u c j i )

albo w Monitorze Polskim, w przypadku kontroli z konstytucją aktów normatywnych przed promulgacją przez
Prezydenta.

Orzeczenie o niezgodności obowiązuje generalnie od dnia opublikowania. Może jednak zostać wskazany inny

termin z uwzględnieniem vacatio legis sięgającego do 18 miesięcy (ustawy), 12 miesięcy (inne akty normatywne).
Rozwiązanie takie zostało wprowadzone z uwagi na względy praktyczne oraz finansowe.

Należy również podkreślić, iż na mocy a r t . 1 9 3 k o n s t y t u c j i R P , sądy w sposób pośredni również

biorą udział w kontrolach zgodności prawa z konstytucja za pomocą pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.

4.7.2 Sądy

Sądy co do zasady orzekają na podstawie ustaw – sędziowie są związani ustawami. Jeśli akty wykonawcze są
zgodne z ustawą, to mogą, ale nie muszą być nimi związane. Sąd może orzec, iż rozporządzenie w jego uznaniu jest
niezgodne z ustawą bądź konstytucją. Jest to jednak rozstrzygnięcie indywidualne, a nie powszechnie obowiązujące.

Sądowa kontrola prawa miejscowego – a r t . 3 u s t a w y z 2 0 0 2 r o k u o p o s t ę p o w a n i u p r z e d
s ą d a m i a d m i n i s t r a c y j n y m i ( D z . U . 2 0 0 2 . 1 5 3 . 1 2 7 0 ) :

1. decyzje administracyjne;
2.

postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące
postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;

3.

postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;

4.

inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub
obowiązków wynikających z przepisów prawa;

15

5.

akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji
rządowej;

6.

akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w
sprawach z zakresu administracji publicznej;

7.

akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;

8.

bezczynność organów w przypadkach określonych w pkt 1-4.

Z zasady sąd nie działa z urzędu. Prawo miejscowe musi być zatem przez jakiś podmiot zaskarżone – RPO,
prokurator oraz każdy, kogo interes prawny został naruszony przez akty prawa miejscowego, po uprzednich
staraniach o uchylenie tego aktu.

4.7.3 Organy nadzoru jednostek samorządu terytorialnego

Wojewoda (kompetencje ogólne) oraz Regionalna Izba Obrachunkowa (kompetencje dotyczące finansów i budżetu)
mogą, w okresie 30 dni od doręczenia im aktu prawa miejscowego (każda jednostka samorządowa ma na to 7 dni)
niezgodnego z prawem uchy

lić je. Po tym terminie mogą ww. organy wystąpić do sądu.

Uchwały wydane niezgodnie z prawem są nieważne – decyduje o tym organ jednostki samorządu terytorialnego, który
stwierdza nieważność tego aktu. Skutki prawne liczy się od samego początku obowiązywania uchwały.

A r t . 4 1 u s t a w y o a d m i n i s t r a c j i r z ą d o w e j w w o j e w ó d z t w i e ( D z . U . 2 0 0 1 . 8 0 . 8 7 2 ) -
Art. 41.

1. Prezes Rady Ministrów uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia

porządkowe, ustanowione przez wojewodę lub organy administracji niezespolonej, jeżeli są one niezgodne z
ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką
rządu lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności.
2. Prezes Rady Ministrów ustala, w drodze rozporządzenia, tryb kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych
przez wojewodę i organy administracji niezespolonej.


również niezgodność z polityką rządu. Moc na przyszłość – polityka rządu nie może zmieniać sytuacji z mocą

wsteczną, bo to ograniczałoby samodzielność jednostek samorządowych.

A r t . 4 8 a u . 1 u s t a w y o o b s z a r a c h m o r s k i c h 

minister właściwy do spraw gospodarki morskiej

uchyla akty dyrektora urzędu morskiego (premier + minister = podwójny nadzór nad tworzeniem prawa przez
administrację niezespoloną).

4.8. Rola zwyczaju w prawie administracyjnym

Zwyczaj wg. Jana Boć: pozaprawny nawyk postępowania postrzegany faktycznie w ramach danej struktury (jednostki)
organizacyjnej administracji w podobnych sytuacjach i w określonym czasie. Pytaniem problematycznym jest to, czy
zwyczaj może być źródłem pewnych czynności administracyjnych rodzących konsekwencja wobec obywatela.
Prof. Zimmenramnn -

zwyczaj nie może konkurować z prawem stanowionym (co nie wyklucza jego stosowania). W

praktyce dzia

łań administracyjnych zwyczaj jest często stosowany na równi z prawem – np. małe gminy. Nie zawsze

jest to szkodliwe.
Zwyczaj może być inkorporowany do prawa stanowionego bezpośrednio bądź przez odwołanie się do utrwalonych na
danym terenie zwyczajów.

Przykłady zastosowania zwyczaju w przepisach prawa administracyjnego:

Ustawa

Cytat

Dz.U.2006.144.1043
Wjazd na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej,
pobyt oraz wyjazd z tego
terytorium obywateli
państw członkowskich Unii
Europejskiej i członków ich
rodzin.

Art. 25.

Jeżeli w postępowaniu o wydanie karty pobytu członka rodziny

obywatela UE okoliczności sprawy wskazują, że:

1) jedno z małżonków przyjęło korzyść majątkową w zamian za
wyrażenie zgody na zawarcie małżeństwa, o ile nie wynika to ze
zwycza

ju ugruntowanego w danym państwie lub grupie społecznej,

Dz.U.2006.139.993
Ewidencja ludności i
dowody osobiste.
Rozdział 6 Obowiązek
meldunkowy
cudzoziemców

Art. 27.

Od wykonywania obowiązku meldunkowego zwolnieni są pod

warunkiem

wzajemności

szefowie

i

członkowie

personelu

przedstawicielstw dyplomatycznych oraz urzędów konsularnych państw
obcych, łącznie z członkami ich rodzin pozostającymi z nimi we
wspólnocie domowej, a także inne osoby na podstawie ustaw, umów
lub

powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, z

wyjątkiem

cudzoziemców

mających

stałe

miejsce

pobytu

w Rzeczypospolitej Polskiej.

16

Dz.U.2006.123.858
Zbiorowe zaopatrzenie w
wodę i zbiorowe
odprowadzanie ścieków.

Art. 24
7. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ogłasza zatwierdzone
taryfy w miejscowej prasie

lub w sposób zwyczajowo przyjęty w

terminie do 7 dni od dnia podjęcia uchwały, o której mowa w ust. 1.

Dz.U.2006.123.857
Żegluga śródlądowa.

Art. 43
6. Administracja dróg wodnych ogłasza w formie komunikatów w
sposób zwyczajowo przyjęty aktualne warunki żeglugowe na
śródlądowych drogach wodnych, terminy otwarcia i zamknięcia dróg
wodnych dla żeglugi oraz wydaje informator o śródlądowych
żeglownych drogach wodnych.

Dz.U.2006.99.693
Bezpieczeństwo morskie.

Art. 38. Kapitan

(bosman) portu może, na czas oznaczony, wprowadzić

zakaz lub ograniczenie ruchu w porcie, jeżeli wymaga tego
bezpieczeństwo w porcie. Wprowadzane zakazy lub ograniczenia ruchu
w porcie podaje się do wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w
żegludze morskiej lub na danym terenie.

Dz.U.2005.239.2019
Prawo wodne.

Art. 163. 1.

W przypadku stwierdzenia w wyniku kontroli, iż woda w

kąpielisku nie spełnia warunków, o których mowa w art. 50 ust. 3, organ
Inspekcji Sanitarnej test orzeka o zakazie kąpieli i powiadamia o tym
miejscową ludność w sposób zwyczajowo przyjęty w danej
miejscowości.

Dz.U.2005.121.1019
Giełdy towarowe.

Art. 49

. 1. Towarowe domy maklerskie, w liczbie co najmniej 15, mogą

utworzyć, na zasadach określonych w odrębnej ustawie, izbę
gospod

arczą, zwaną dalej „izbą”.

2. Do obowiązków izby należy, w szczególności, określanie i
kodyfikacja zasad uczciwego obrotu oraz

przyjętych w obrocie

zwyczajów.
3. Organizację władz izby, tryb ich powoływania, zakres kompetencji
oraz zadania izby określa statut izby.

Dz.U.2005.190.1606
Ogłaszanie aktów
normatywnych i niektórych
innych aktów prawnych.

Art. 14. 1

. Przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeń, a

także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w
środkach masowego przekazu.

Tego rodzaju przykładów jest wiele. Dość szeroko stosuje się normy zwyczajowe w prawie administracyjnym. Zwyczaj
nie jest samodzielnym źródłem prawa administracyjnego, ale jest wykorzystywany i inkorporowany do norm prawa
administracyjnego w dwojaki sposób:



poprzez opisanie zwyczaju nadaje się im rangę normatywną



odwołuje się do zastosowania norm zwyczajowo przyjętych

4.9. Rola orzecznictwa sądowego w prawie administracyjnym

Europa kontynentalna związana jest głównie z prawem stanowionym, stąd orzecznictwo nie jest oficjalnie uznane za
źródła prawa. Można mimo to dostrzec dużą rolę orzecznictwa, a coraz częściej mówi się o wymieszaniu elementów
common law oraz prawa stanowionego. Można zacytować myśl prof. Smoktunowicza: Przepisy prawne są aktami
w

oli. Wykładnia ich ma sprawić, by były także aktami rozumu., Dworkina: Prawo pisze się na raty.

Orzecznictwo ma znaczny wpływ na prawo administracyjne. Odnosi się to do:



Rola Trybunał Konstytucyjne

o Wyrok TK

– orzekanie o tym, czy dany akt normatywny jest zgodny z ustawą zasadniczą. Posiada

charakter prawomocny i ostateczny

o

Orzeczenie o niezgodności skutkuje tym, iż zaskarżony przepis traci moc z zasady w chwili publikacji
w odpowiednim publikatorze

o Prawodawca negatywny



Naczelny Sąd Administracyjny

o Prawod

awca negatywny w odniesieniu do prawa miejscowego po rozpatrzeniu skarg organów

nadzoru albo obywateli

o

Interpretacja przepisów prawnych na mocy uchwał NSA obradującego w rozszerzonym składzie

o

Przykłady:



Uchwała NSA uznająca sobotę za równoprawny dzień wolny od pracy w stosunku do
ustawowych dni wolnych od pracy



Uchwała 7 sędziów NSA z 12 grudnia 2005 roku uznająca fundację za organizację społeczną,
co daje jej możliwość uczestnictwa w postępowaniu przed sądami administracyjnymi w
nieswoje sprawie. W ten sp

osób poszerzono zakres podmiotowy z ustawy o postępowaniu

przed sądami administracyjnymi.

17



Coraz większą rolę odgrywać zaczyna orzecznictwo ETS. Jest to w pewnym sensie sąd konstytucyjny dla
całej Unii Europejskiej, w którym 99% rozstrzyganych spraw dotyczy prawa administracyjnego.

Przykład przepis



wykładnia



korekcja wykładni przez sądy administracyjne

Dz.U.2003.80.717 (U) Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne.

–

Art. 61. 1. Wydanie decyzji o warunkach zabudowy jest możliwe jedynie w przypadku łącznego spełnienia
następujących warunków:

1)

co najmniej jedna działka sąsiednia, dostępna z tej samej drogi publicznej, jest zabudowana w sposób
pozwalający na określenie wymagań dotyczących nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji,
parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym gabarytów i
formy architektonicznej obiektów budowlanych, linii zabudowy oraz intensywności wykorzystania terenu;

2)

…. 6) …

Wykładnia zawężająca organu administracji publicznej  działka przyległa do działki, na której ma zostać wzniesiony
budynek
Poprzez orzecznictwo sądów administracyjnych wykładnia zawężająca została w jakiś sposób skorygowana.

4.10. Synteza informacji przedstawiona przez dr Żukowskiego – niektóre zagadnienia wymagają poszerzenia



Konstytucja wyznacza zasadę praworządności, określa budowę podstawowych instytucji, zasady
funkcjonowania oraz powszechnie obowiązujące źródła prawa.



Źródło prawa = akt stanowienia prawa



Akty prawa międzynarodowego

o Dualizm
o Sposoby wcielenia w polski system prawny



Z mocy prawa / bezpośrednio

 Inkorporacja

– włączenie do polskiego systemu prawa, np. ustawa o bezpieczeństwie

morskim wprowadza

…

 Implementacja

– wdrożenie przez transpozycję, tj. przepisanie z równoczesnym

dostosowaniem do polski

ch uwarunkowań

o

Szczególnym przypadkiem jest prawo Unii Europejskiej – w tej kwestii istotne są zapisy ogłoszenia
prezesa RM z 11 maja 2004 roku (M.P. 20.359.2004). Prawo UE obowiązuje bezpośrednio (traktaty,
prawo pierwotne), bądź pośrednio (prawo wtórne).



Rozporządzenia obowiązują bezpośrednio, natomiast dyrektywy wymagają implementacji.
Jeśli państwo członkowskie jej nie dokona we właściwym terminie, to obywatel może
powoływać się na ten akt normatywny jako obowiązujące prawo. Wiele obecnych ustaw
wprowadza dyrektywy do systemu prawa polskiego.



Zagadnienia problemowe:

o

Często problemem jest orzekanie na podstawie aktów prawa wewnętrznie obowiązującego, np.
regulamin UG, statut korporacji adwokackiej 

dopuszcza się w takim wypadku stosowanie

interpretacji,

jakoby był to akt prawa miejscowego obowiązujący wewnątrz określonej instytucji

wszystkich jej członków. Tylko taka interpretacja pozwala na rozpoznawanie spraw spornych przez
sądy. Cały problem jest w pewnym sensie spowodowany luką konstytucyjną.

o Jak wyd

ać akt normatywny? Problem procedury legislacyjnej przy wydawaniu innych aniżeli ustawy

źródeł prawa.

o

Reguły ogłoszenia / promulgowania ustaw oraz informowania o prawie; gdzie czerpać wiedzę o
źródłach prawa UE?

o Kontrola stanowienia prawa

– ustawy oraz rozporządzenia przez Trybunał Konstytucyjny, a akty

prawa miejscowego przez sądy administracyjne oraz wojewodów.

o

Nieformalne / swoiste / niezorganizowane źródła prawa – nie stanowią one źródeł prawa !!!

 Problem definicyjny


Są to przepisy planistyczne, np. plan rozwoju gminy; zwyczaj. Ale np. miejscowy plan
zagospodarowania przestrzennego

 W Polsce nie ma prawa zwyczajowego ani precedensu


Orzecznictwo sądowe dostarcza ogromnej wiedzy na temat interpretacji przepisów, nie jest
źródłem prawa.

 Orzecznictwo TS w praktyce tworzy quasi

– źródło, choć nie może nigdy być ono uznane

oficjalnie



Nauka dostarcza argumentów, a nie jest źródłem prawa.

18

STOSOWANIE PRAWA

5.1

. Określenie interesu prawnego

Normy względnie:



nakazujące – w drodze decyzji administracyjnej może zostać podjęta pewna legalna działalność, np.
zezwolenie na eksport



uprawniające – uprawnienie uzależnione od legitymowania się przez uprawnionego pewnymi warunkami, np.
nadanie statusu inspektora budowlanego

W tym wypadku dochodzi do uruchomienia procedury administracyjnej na wniosek zainteresowanego podmiotu.

Interes prawny

– istota

P

odmiot spoza systemu administracji publicznej żąda uruchomienia procesu stosowania normy prawa

administracyjnego w celu realizacji interesu prawnego, który możemy rozpatrywać na dwóch płaszczyznach jako
(przykłady):



stan psychiczny (faktyczny)

– obywatel, któremu z jakiś przyczyn nie podoba się lokalizacja drogi i jest

przeciwnikiem realizacji inwestycji może składać petycje, skargi, ale jego zarzuty i ewentualne zagrożenie
jego interesu nie jest chronione prawem.



Stan prawny

–

o

właściciel nieruchomości sąsiedniej może poprzez wykazanie, że inwestycja negatywnie oddziaływać
na jego własność, być podmiotem, wobec którego trzeba będzie stosować normę prawa
administracyjnego

o

właściciel terenu, na której ma zostać zbudowana autostrada ma prawo do wykupu jego
nieruchomości albo wywłaszczenia za odpowiednim wynagrodzeniem

o

decyzja o stosowaniu normy odbije się na interesie prawnym podmiotu

o

musi istnieć norma chroniąca interes prawny podmiotu

o

wiąże się z określoną korzyścią, którą może uzyskać podmiot administrowany.

Interes prawny może wynikać nie tylko z przepisów prawa administracyjnego materialnego, ale także z norm prawa
materialnego cywilnego, wiążących się bezpośrednio z sytuacją prawną określonego podmiotu kształtowaną przez
prawo administracyjne.

„Publiczne prawo podmiotowe” prof. Jakimowicz:
Norma prawna przyznaje podmiotowi wywodzącemu z niej interes prawny możliwość żądania od organu administracji
podjęcia czynności mających na celu zrealizowanie interesu lub usunięcie zaistniałego zagrożenia. Pojęcie interesu
prawnego określa relację między oczekiwaniami jakiegoś podmiotu w stosunku do organów stosujących prawo, a
kompetencjami tych organów i możliwościami, jakimi one dysponują wobec danego podmiotu.

Pojęcie stosowania prawa z inicjatywy organu administracji publicznej jest możliwe tylko wówczas, gdy norma prawna
tworzy dla tego organu szczególne kompetencje do nałożenia na administrowanego w drodze decyzji
administracyjne

j obowiązku lub cofnięcia udzielonego inną decyzją uprawnienia.

5.2. Stosowanie prawa

– omówienie

UJĘCIE 1

A/ ISTOTA

W systemie prawnym możemy wyróżnić normy bezpośrednio kształtujące sytuację adresata, tj. wystarczy sama
ustawa dla obowiązku podatkowego. Do drugiej grupy zaliczymy normy pośrednio kształtujące sytuację adresata, w
których użycie norm będzie możliwe, gdy konieczne będzie stosowanie prawa przez właściwy organ.

Stosowanie  ustalenie sytuacji prawnej

adresata normy wiążące się z potrzebą wydania decyzji administracyjnej w

celu nałożenia obowiązku, ustalenia uprawnienia, sądowego ustalenia uprawnienia lub cofnięcie obowiązku.
Stosowanie prawa jest zawsze domeną władzy (aktywność podmiotów władzy państwowej, tj. organy administracyjne
oraz sądy) Przestrzeganie prawa jest natomiast domeną adresata normy, obywatela.

B/

SZCZEGÓŁY

W teorii prawa przez stosowanie prawa rozumie się proces ustalania przez organ państwa konsekwencji pewnych
faktów w sposób wiążący na podstawie norm prawa obowiązującego w danym czasie. Składa się z następujących
etapów:
1) ustalenie obowiązującego porządku prawnego – jaka norma jest właściwa dla podjęcia rozstrzygnięcia (konkretna
ustawa stosowania we właściwej wersji)
2) uznanie za udowodnione faktów na podstawie materiałów i w oparciu o przyjętą teorię dowodów – stan faktyczny,
jak rzeczywiście jest? Jest to postępowanie wyjaśniające i dowodowe

19

3) subsumcja (podciągnięcie) stanu faktycznego pod stosowną normę, która właściwie opisuje relację stan faktyczny
A  konsekwencja B
4) wiążące ustalenie konsekwencji prawnej faktów uznawanych za wiarygodne na podstawie ustalonej normy
prawnej,, np. udzielenie koncesji (sentencja decyzji administracyjnej)

Proces stosowania norm prawa administracyjnego jest pewnym zes

połem czynności następujących po sobie. Można

zbudować pewien decyzyjny model stosowania prawa administracyjnego składający się z uniwersalnych cech
występujących w każdej decyzji:

1)

organ administracji publicznej stosujący prawo nie pozostaje w stosunku organizacyjnym ani prawnym z
podmiotem decyzji administracyjnej, np. obywatel nie jest związany służbowo z wojewodą. Nie ma zatem
podporządkowania na linii adresat – autor decyzji

2)

organ administracji publicznej stosujący prawo jest „zainteresowany” efektem decyzji administracyjnej, gdyż
osiągnięcie efektów społecznych jest wpisane w jego zakres działania, a decyzja administracyjna jest jedynie
instrumentem osiągania tych celów

a.

każdy podmiot administracji z założenia jest celowy, a więc stosowanie prawa jest obowiązkiem
wynikającym z ustawy nadającej mu pewną przestrzeń publiczną do administrowania

b.

Przykładem może być wniosek o pozwolenie na budowę do starosty powoduje rozpoczęcie działania

3)

Organ administracji publicznej stosujący prawo jest związany prawem (a r t . 7 k o n s t y t u c j i ), a ponadto
wytycznymi płynącymi od wyższych organów, do granic sprzeczności z prawem (generalnie są one zgodne z
prawem, uściślają pewne procedury, ale wiążą one jedynie organy , a nie obywateli). Właśnie niezawisłość, tj.
brak stosunku

zwierzchności jest wyróżnikiem sądu, który orzeka wyłącznie na podstawie ustaw.

4)

Organ administracji publicznej stosujący prawo działa na podstawie kompetencji szczegółowej

a.

Istotnym jest rozróżnienie kompetencji szczegółowej od zakresu działania, w ramach którego nie
określa się sposobu realizacji

i.

U s t a w a o s a m o r z ą d z i e p o w i a t o w y m  A r t . 4 . - 1 . Powiat wykonuje
określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie … - 11)
administracji architektoniczno

– budowlanej. (zakres działania)

ii. U s

t a w a o g o s p o d a r c e n i e r u c h o m o ś c i  A r t . 1 1 2 – 4 . Organem

właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu
administracji rządowej. (kompetencja)

b.

W prawie administracyjnym nie występuje domniemanie właściwości organu dla wydania określonej
decyzji. Tylko wtedy można ją zastosować, gdy wynika to z prawa wprost bądź z poprawnej wykładni
przepisu: Na podstawie …

5)

Decyzja stosowania prawa jest podejmowana w sytuacji niespornej, tj. pomiędzy organem stosującym prawo,
a adresatem decyzj

i nie ma miejsca na „spór o prawo”. Porównajmy:

a. KPC

– dzierżawa  brak wpłaty czynszu  spór  powództwo do sądu cywilnego  wyrok

b. KPA

– przyczyną zgłoszenia się do organu nie jest spór, lecz chęć uzyskania uprawnienia. Nie

spieramy się przed organem administracji publicznej. Starosta ma obowiązek przystąpienia do
stosowania prawa i wydaje decyzję. Dopiero brak jego zgody może, ale nie musi skutkować
powództwem

6)

Decyzja stosowania prawa (decyzja administracyjna) jest podejmowana w celu nałożenia obowiązku
pr

awnego, nadanie uprawnienia lub cofnięcie uprawnienia. Celem jest zmiana sytuacji prawnej adresata

7)

Do uruchomienia stosowania prawa może dojść na wniosek (chęć nabycia uprawnienia, zwolnienia z
obowiązku) albo z urzędu (nałożenie obowiązku)

8)

Sposób podejmowania decyzji stosowania prawa jest określony przepisami proceduralnymi przyjętymi w KPA
(skodyfikowania procedura, formalizacja)

9)

W państwach, gdzie istnieje sądowa kontrola stosowania prawa, decyzje takie mogą być zaskarżone do sądu
z powodu ich niezgodności z prawem, w zależności od rozwiązań przyjmowanych w danym państwie może to
być pozew do sądu administracyjnego bądź powszechnego.

5.2. Stosowanie prawa administracyjnego

bezpośrednio kształtującego sytuację prawną adresata UJĘCIE 2

A/ ISTOTA

– CD.

Stosowanie prawa w ogólnej teorii można podzielić w zależności od gałęzi prawa:



Sądowy model stosowania prawa, służący rozstrzyganiu konfliktów; prawo karne, cywilne



Organizacyjny model stosowania prawa w wypadku norm ustrojowych, konstytucyjnych



Decyzyjny model stosowania prawa dotyczący prawa administracyjnego

Odnosząc się do prawa administracyjnego materialnego jest to proces ustalania przez organ państwa (administrację
publiczną) w sposób wiążący konsekwencji prawnych uznanych za udowodnione na podstawie obowiązującej normy.
Cały proces składa się z ustalenia, jaki akt obowiązuje dla stanu prawnego, ustalenia stanu faktycznego, subsumcji,
wyciągnięcia wniosków/konsekwencji, podjęcia decyzji

20

Sam model jest uogólnieniem stanów normatywnych zawartych w wielu aktach z zakresu prawa materialnego.
Stosowanie prawa materialnego odbywa się w ramach ściśle określonej procedury postępowania administracyjnego
określającej tryb stosowania, będące pewnym wypełnieniem prawa administracyjnego.
W prakty

ce normy prawa materialnego oraz proceduralnego ściśle się wiążą, a jedynie dla potrzeb dydaktyki

akademickiej postanowiono je rozdzielić.

Stosowanie prawa w aspekcie materialnym = akt stosowania normy materialnej; w aspekcie procesowym = bieg
postępowania w sprawie stosowania normy prawa materialnego.

Organ  STOSOWANIE PRAWA  Obywatel

Stosunek administracyjnoprawny to relacja wiążąca organ oraz obywatela / podmiot zbiorowy polegająca na wydaniu
decyzji administracyjnego. Tryb, sposób stosowania prawa materialnego regulują KPA z 1960 roku, a w wypadku
decyzji finansowych, po dekodyfikowaniu tej materii, Ordynacja podatkowa z 1997 roku.
Możemy ogólnie powiedzieć, że normy KPA oraz ordynacji podatkowej wykazują szeroko idące podobieństwa. Nie
można jednak zapomnieć o pewnych niuansach. Za przykład może posłużyć procedura odwołania do II instancji. O ile
wedle norm KPA samo niezadowolenie podmiotu administrowanego jest przesłanką wystarczającą, o tyle w wypadku
Ordynacji Podatkowej istnieje wymóg wysunięcia konkretnego zarzutu wraz z uzasadnieniem.

C/ CECHY, SYNTEZA

1)

Proces stosowanie prawa administracyjnego to proces ustanawiania na podstawie ogólnej normy

indywidualnych uprawnień i obowiązków obywateli i podmiotów zbiorowych

2) Wymagane jest wydanie aktu stosowania normy administracyjnej w postaci decyzji administracyjnej
3)

Ze stosowaniem związana jest działalność organu administracji publicznej na podstawie kompetencji

szczegółowej

4)

Organ rozstrzyga w procesie stosowania prawa sprawę administracyjną

5) Proce

s stosowania prawa to proces niesporny, tj. nie występuje spór o prawo; może natomiast dotyczyć

faktów bądź rzeczywistości

6)

Proces stosowania prawa jest uruchamiany zarówno na wniosek (interes prawny dotyczący prawa /

obowiązku), jak również z urzędu (nałożenie obowiązku / cofnięcie uprawnienia)

7)

Proces stosowania prawa przebiega pomiędzy podmiotami organizacyjnie niepodporządkowanymi

8) Organ administracji publicznej jest zainteresowany efektami decyzji, jest aktywny w wydaniu decyzji,

kształtuje życie

9) Organ ad

ministracji publicznej jest związany przepisami ustawowymi, interpretacją oraz wytycznymi

pochodzącymi od organów wyższych (polityka szczegółowa). Podstawą decyzji może być jednak jedynie
ustawa

10) Proces stosowania prawa materialnego jest regulowany przez przepisy proceduralne, formalne umieszczone

w KPA oraz Ordynacji Podatkowej

11)

Decyzja ostateczna obowiązuje i może być uchylona / zmieniona na wyraźnych zasadach określonych w KPA

albo na skutek zaskarżenia do WSA

5.2.1. Stosunek administracyjnoprawny (na podstawie str. 32-

37 Leoński)

Pojęcie i elementy



Jest to jeden z rodzajów relacji łączących podmioty prawa. Mamy tutaj do czynienia z nierówno rzędnością
uczestników. Administracja bowiem władczo dokonuje konkretyzacji prawa. Istnieje przy tym zawsze
obowiązek jednostki do podporządkowania się rozstrzygnięciom organu.



W ramach stosu

nku wymieniamy przedmiot, podmiot oraz wzajemny układ powiązań pomiędzy podmiotami.



Osobowość prawa administracyjnego  interes wyodrębniony i chroniony przez prawo. Reprezentanci tych
interesów otrzymują legitymację do działania (podmioty)



Sposoby łagodzenia braku równowagi, np. poprzez stosowanie zasad cywilistycznych w przetargach
publicznych czy procedura ugody przed organem administracji publicznej



W stosunkach administracyjnoprawnych nieocenioną rolę ma sądownictwo administracyjne, które może
korygow

ać działania administracji



Porozumienie administracyjne najmniej 2 podmiotów, które swobodnie ustalają treść praw i obowiązków.



SYTUACJA ADMINISTRACYJNOPRAWNA

– status prawny jednostki (szersze ujęcie)

Rodzaje stosunków

 Materialne (typowe)

– oparte na przepisach rangi ustawowej; odpowiednie akty konkretyzują prawa i

obowiązki określone w ustawie; brak zastosowania się podmiotu do norm ustawowych może z kolei
prowadzić do powstania stosunków egzekucyjnych, bez potrzeby wydania aktu indywidualnego

21

 Procesowe

– powstają w trakcie postępowania administracyjnego; wyznaczone są pewne prawa i obowiązki

podmiotów w trakcie postępowania, przy czym administracja łączy funkcje władzy i strony. Istnienie tych
stosunków uzależnione od toku postępowania

 Egzekucyjne

– swoiste stosunki procesowe, których następstwem jest zastosowanie pewnych środków

przymusu; podmioty muszą się podporządkować aktowi indywidualnemu wydanemu zgodnie z ustawą o
postępowaniu egzekucyjnym w administracji

 Stosunki w

ramach układu zależności organizacyjnej – powstają one z reguły na podstawie aktów

administracyjnych przyjęcia do zakładu, np. przyjęcie na studia, bądź umowa.



Stosunki w układach zdecentralizowanych – nadzoru – na linii podmiot nadzorujący – nadzorowany;



Trwałe i ad hoc

 Spornoadministracyjne

– występuje, gdy istnieje możliwość zaskarżenia aktów administracyjnych do sądu,

zwłaszcza administracyjnego. Dochodzi wtedy do zrównoważenia pozycji podmiotów

Podstawy nawiązania i ustania stosunku
-

stany faktyczne, z którymi prawo łączy określone obowiązki administracyjnoprawne

-

określone sytuacje prawne, np. nabycie samochodu – obowiązek rejestracji

-

powstanie niejednokrotnie zależne od aktu konkretyzującego, np. pozwolenie na budowę / umowa adm. -pr.

- inne sytuacje czy akty prawne

– akt nominacji, przyjęcie do zakładu

-

ustanie stosunku po zakończeniu sprawy ostatecznym rozstrzygnięciem

5.2.2. Stosowanie prawa administracyjnego

– podstawowe elementy modelu

1) Problem normy prawnej i podstawy prawnej stosowania

– zastosowanie mają w tym wypadku normy

materialne oraz proceduralne

2) Uczestnicy stosowania prawa administracyjnego

a.

Organ stosujący prawo administracyjne – jest to nazwa generalna, podmiot posiadający

kompetencję do wydawania decyzji w sprawach indywidualnych, np. rektor UG, wojewoda.

i.

Musi występować kompetencja szczegółowa, a nie dorozumiana, np. organ pozwoli na

otworzenie sklepu, po dokonaniu właściwej wykładni odczytamy jako kompetencję do
wydania pozwolenia.

ii. Proces stosowania jest dwuinstancyjny

– możemy wyróżnić organy I instancji (co do zasady

organ najniższego stopnia z pewnymi wyjątkami, np. koncesje wydaje minister) oraz II
instancji (w sprawach, w których w I instancji wystąpiły organy JST – Samorządowe Kolegium
Odwoławcze, chyba, że ustawa stanowi inaczej. Można tutaj przytoczyć pozwolenie
budowlane, które jest przyznawane przez starostę, a odwołanie można złożyć do wojewody).
Innym, dość szczególnym wypadkiem jest wydawanie zezwoleń przez organy wysokiego
szczebla, np. pozwolenie na prowadzenie ochrony osób i mienia wydaje minister; w razie
odwołania podmiot zainteresowany ma prawo złożenia wniosku o ponowne rozpoznanie
sprawy przez ten sam organ (instytucja tzw. Remonstracji)

b.

Strona, tj. obywatel bądź podmiot zbiorowy – na podstawie art. 28 KPA strona musi posiadać

inter

es prawny (nie tylko faktyczny) znajdujący pokrycie w przepisach prawa, bądź obowiązek (np.

zapłacenia podatku, rejestracji samochodu), aby dokonać czynności w ramach omawianego modelu

3)

Przedmiot postępowania/sprawa administracyjna – jest ona niesporna (nie ma sporu o przepis prawny,

lecz co do rzeczywistości); rozpatrywana w trybie przepisów procesowych. Możemy wyróżnić 4 rodzaje
spraw:

a. O przyznane uprawnienia
b.

O cofnięcie uprawnienia

c.

O nałożenie obowiązku

d.

O zwolnienie od obowiązku

4) Procedura stosowania prawa

składa się z kilku etapów:

a.

Wszczęcie postępowania

b. Uruchomienie sprawy administracyjnej
c.

Postępowanie wyjaśniające, ewentualne powołanie biegłych

d. Wydanie aktu stosowania normy przez organ I instancji
e.

Co do zasady występuje 2-tyodniowy termin na odwołanie do organu II instancji

f.

Wszczęcie postępowania drugiej instancji

g. Ponowne rozpatrzenie punku b i c
h.

Decyzja organu II instancji o charakterze ostatecznym; ostateczną jest również decyzja organu I

instancji po upływie terminu odwołania

i.

Zakłada się możliwość uruchomienia postępowania ekstraordynaryjnego poprzez:

i.

Złożenie wniosku o: wznowienie/uchylenie postępowania; stwierdzenia nieważności decyzji

ii.

Złożenie skargi na decyzję administracyjną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wedle

kognicji (właściwości rzeczowej)

j.

Wykonanie decyzji administracyjnej po decyzji organu I/II instancji bądź wyroku WSA

22

k.

Jeśli decyzja nie zostaje wykonana, to zakłada się możliwość wszczęcia postępowania

egzekucyjnego

SPRAWA ADMINISTRACYJNA

6. Sprawa administracyjna

Normy mają zmienić sytuację prawną adresata, ale na proces stosowania prawa w ujęciu materialnym zmierza do
załatwienia sprawy administracyjnej. (A r t . 1 K P A – kodeks reguluje postępowanie w sprawach administracyjnych;
definicja stron w KPA również odnosi się do sprawy administracyjnej)

Sprawa administracyjna

– zespół okoliczności faktycznych i prawnych, w których organ administracji publicznej

stosuje normę prawa administracyjnego w celu ustanowienia po stronie określonego podmiotu (podmiotów) sytuacji
prawnej w postaci udz

ielenia / odmowy udzielenia żądanego uprawnienia albo w postaci obciążenia z urzędu

określonym obowiązkiem / cofnięcia uprawnienia.

Istota rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej – „pierwotne” ustanowienie sytuacji prawnej po stronie określonego
podmiotu

reprezentującego interes oparty na prawie administracyjnym.

Adresat stosowanej normy prawa administracyjnego w procesie jej stosowania jest nazywany stroną. Jej definicję
znajdujemy w a r t . 2 8 K P A :

Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie

albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

Prawo materialne determinuje status podmiotu w postępowaniu administracyjnym. Interes prawny i obowiązek, o
którym mowa w art. 28 k.p.a. są wywodzone z prawa materialnego, ale nie zawsze z materialnego prawa
administracyjnego.

Stronę rozumiemy jako:



adresata decyzji administracyjnej



adresata normy prawa administracyjnego



podmiot spełniający warunki określone w art. 28 KPA



podmiot spełniający inne warunki procesowe



podmiot bardzo mocno usytuowany w prawie administracyjnym

Interes prawny i obowiązek może być wywodzony również z przepisów prawa cywilnego. Dowody znaleźć możemy w
orzecznictwie

– właściciel, użytkownik wieczysty często uznawany jest za stronę postępowania.



Teza z wyroku NSA 23 maja 2005 -

Mogą zdarzyć się sytuacje, w których podmioty dysponujące prawem

własności lub użytkowania wieczystego sąsiedniej nieruchomości mogą być stronami postępowania
dotyczącego warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Będą nimi wyłącznie wtedy, gdy oddziaływanie
planowanej inwestycji będzie wykraczać poza granice nieruchomości.



Wyrok WSA z 7 kwietnia 2005

– współwłaściciel lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym ,jeżeli

inwestycja dotyczy części wspólnych budynku, jest stroną postępowania administracyjnego o wydanie decyzji
administracyjnej o wydanie decyzji o zatwierdzenie projektu budowlanego (…) – źródło bycia stroną,
adresatem wywodzimy z prawa cywilnego

Sprawa administracyjna ma charakter niesporny

w przeciwieństwie do sprawy cywilnej, która ma charakter

procesowy, tj. wyraża istnienie sporu o prawo pomiędzy stronami stosunku cywilnoprawnego. Przykładem może być
schemat: obowiązek rozbiórki budynku – względy obiektywne - nie ma sporu - organ ma wydać tylko decyzję.

UZNANIE ADMINISTRACYJNE

7.1. Uznanie administracyjne - istota

W procesie stosowania prawa zawsze pewien wpływ na rozstrzygnięcie sprawy ma organ administracyjny - ustalenie i
ocena stanu faktycznego, z którym norma prawna wiąże określone skutki prawne zależy od wielu czynników
(lokalnych, indywidualnych, subiektywnej oceny organu, swobodnej oceny dowodów na podstawie a r t . 7 5 K P A i
n a s t ę p n y c h ).

Z reguły nie ma mechanicznego podejmowania decyzji. Wyjątek stanowić mogą pojęcia ostre, definicje
matematyczne.

Norm

a prawna nie może przewidzieć wszelkich przypadków, dlatego pozostawia pewien luz – jest on wszędzie tam,

gdzie stosuje się prawo. Mimo inflacji prawa nie można unormować każdego możliwego przypadku.

23

7.2. Uznanie administracyjne - geneza

Genezę uznania administracyjnego możemy szukać w momencie wyodrębniania się prawa administracyjnego w
obecnym znaczeniu. W państwie absolutnym administracja związana była z wolą władcy, a ustawodawstwo nie
stawiało granic administracji. Wszelkie decyzje oparte były o autorytet monarchy. Gdy nadszedł czas
parlamentaryzmu, podstawą funkcjonowania społeczeństw stała się ustawa, która coraz częściej zaczęła wiązać
administracje. Nadal jednak prawo nie odnosiło się kompleksowo do postępowania różnych organów. We wszystkich
luk

ach pojawiało się zatem uznanie. Urzędnik kierował się tzw. Interesem publicznym, który nigdzie nie był

zdefiniowany. W obecnych czasach władza może działać wyłącznie na podstawie i w granicach prawa, a swobodne
uznanie ustępuje miejsca ustawie. Można jednak rozważać problem uznania dopuszczalnego przez prawodawcę 
uznanie ograniczone prawem. Tego rodzaju ewolucja nie odbyłaby się bez udziału sądów administracyjnych, które
początkowo badały legalność działania administracji.(jeśli jakieś działanie mogło być pozaprawne, to sądy go nie
badały).

A r t . 6 r o z p o r z ą d z e n i a P r e z y d e n t a R P o N a j w y ż s z y m T r y b u n a l e A d m i n i s t r a c y j n y m
(poprzedniku NSA) określa, iż orzecznictwu nie podlegają sprawy:



podlegające właściwości sądów powszechnych lub sądów poszczególnych oraz sprawy rozpoznawane przez
ogólne zgromadzenia lub kolegia administracyjne wszelkich sądów



w których władze administracyjne mogą rozstrzygać według swobodnego uznania, w granicach
pozostawionych temu uznaniu



mianowania

na publiczne urzędy i stanowiska, o ile nie dotyczą naruszenia prawa ich obsadzania lub

przedstawiania na nie kandydatów



dotycząc reprezentacji Państwa i obywateli wobec państw i władz obcych oraz sprawy bezpośrednio z
powyższymi związane



dotyczące działań wojennych, ustroju siły zbrojnej i mobilizacji, z wyjątkiem spraw zaopatrzenia i uzupełniania
armii



dotyczące odpowiedzialności służbowej

W obecnej regulacji prawnej, tj.

u s t a w i e o p o s t ę p o w a n i u p r z e d s ą d a m i a d m i n i s t r a c y j n y m i

takiej regulacji nie ma i nie będzie z uwagi na a r t . 7 K o n s t y t u c j i R P . Sądy administracyjne badają uznanie
administracyjne w tym zakresie, czy organ administracyjny nie przekroczył granic prawa. Taka sytuacja występuje
zresztą już od 1988 roku, kiedy wskrzeszono sądownictwo administracyjne.

7.3. Uznanie administracyjne

– teorie

Teoria Lewana  teoria interesu publicznego

– swobodne uznanie mogło być pochodną regulacji prawnych, ale

występuje ono również tam, gdzie ustawodawca posługuje się pojęciem interesu publicznego. (odniesienie do teorii
absolutnych). Administracja m

oże interpretować to pojęcie według własnego uznania i tym samym rozszerza zakres

swoich kompetencji

Teoria pojęć nieoznaczonych Jellinka  ustawodawca celowo używa pojęć nieostrych, aby oddać administracji
pewien luz decyzyjny. Robi to w ten sposób, iż używa pewne zwroty (możemy je znaleźć w przepisach również
dzisiaj), np. dobro dziecka, należyta staranność. Tego rodzaju teoria również podlega krytyce – uznanie
administracyjne nie zawsze oznacza wykładnię prawa, a sądy administracyjne coraz częściej definiują co należy
rozumieć poprzez pojęcia nieoznaczone.

Powyższe teorie wpływały na ustawodawcę i ograniczały zakres kontroli sądu administracyjnego. Obecnie jest to
pogląd nieaktualny.

Teoria F. Tezeresa 

każde pojęcie, nawet nieostre, w tym także kategoria interesu publicznego, ma treść

obiektywną, która wiąże organ administracyjny, a interpretacja tych pojęć również podlega kontroli sądowej.

Uznanie administracyjne

jako „wykładnia zwrotów nieokreślonych”  pogląd nawiązujący do Jellinka, który

czas

ami występuje w literaturze jest fałszywy !!!

Użycie zwrotu „może” nie jest równoznaczne z wprowadzeniem uznania, ale może być w pewnym kontekście
dopuszczenie uznania. Często jednak oznacza obowiązek organu administracyjnego:
U s t a w a o ś r o d k a c h ż y w i e n i a z w i e r z ą t z 2 3 s i e r p n i a 2 0 0 1 r o k u :
A r t . 1 2 / 2

– wytwarzanie mieszanek paszowych (…) wymaga zezwolenia wydanego w drodze decyzji

administracyjnej przez właściwego powiatowego lekarza weterynarii.
A r t . 1 8

– zezwolenia mogą być cofnięte przez powiatowego lekarza weterynarii (…), jeżeli wytwarzanie środków

żywienia zwierząt lub pasz leczniczych odbywa się niezgodnie z przepisami prawa.

24

W sytuacji ustawowej często określa się możliwości wyboru następstw prawnych a lub b; a albo b. Taki przypadek
z pewnością określimy jako uznanie administracyjne. Przykład takiego zapisu znajdziemy w a r t . 5 1 P r a w a
B u d o w l a n e g o :
1. Przed upływem 2 miesięcy od dnia wydania postanowienia, o którym mowa w art. 50 ust. 1, właściwy organ w
drodze decyzji:
1) (1) nakazuje zaniechanie da

lszych robót budowlanych bądź (2) rozbiórkę obiektu budowlanego lub (3) jego części,

bądź (4) doprowadzenie obiektu do stanu poprzedniego albo
2) (5) nakłada obowiązek wykonania określonych czynności lub (6) robót budowlanych w celu doprowadzenia
wykony

wanych robót budowlanych do stanu zgodnego z prawem, określając termin ich wykonania, albo

3) (7) w przypadku istotnego odstąpienia od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia
na budowę - nakłada, określając termin wykonania, obowiązek sporządzenia i przedstawienia projektu budowlanego
zamiennego, uwzględniającego zmiany wynikające z dotychczas wykonanych robót budowlanych oraz - w razie
potrzeby -

wykonania określonych czynności lub robót budowlanych w celu doprowadzenia wykonywanych robót

budowlanych do stanu zgodnego z prawem; przepisy dotyczące projektu budowlanego stosuje się odpowiednio do
zakresu tych zmian.

Powyższy artykuł daje organowi administracji publicznej 7 alternatyw działania. Nawet w tym wypadku jednak podjęta
de

cyzja podlega kontroli sądowej.

7.4. Uznanie administracyjne

– orzecznictwo i praktyka

1) NSA 4.XI.1999

– organy publiczne działające w ramach uznania muszą respektować porządek prawny

określony w konstytucji, a nie tylko bezpośrednio odczytywać treść ustawy

a.

Granice uznania określają zatem akty wyższego rządu (konstytucji, prawie międzynarodowym)

b.

Coraz częściej sądy powołują się bezpośrednio na przepisy konstytucji, gdzie doszukują się
interpretacji przepisów niższego rzędu

2) NSA 2.II.1996.

– korzystanie z uznania administracyjnego oznacza, że organ ma prawo wyboru treści

rozstrzygnięcia. Nie może ono być przy tym dowolne (określone są pewne przesłanki). Wybór wynika z
wszechstronnego

i dogłębnego rozważenia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy.

3) NSA 27.II.1998

– w celu wydania prawidłowego orzeczenia w sytuacji uznania organ administracyjny

obowiązany jest szczegółowo zbadać stan faktyczny

Zwraca się uwagę na szczególną rolę zasady postępowania administracyjnego zawarte w art. 7 KPA:
W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie kroki
niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes
społeczny i słuszny interes obywateli.

Zasady: prawdy obie

ktywnej, uwzględnienia interesu społecznego, interesu publicznego, współżycia społecznego itp.

Mają one dość istotne znaczenie z uwagi na praktykę orzecznictwa NSA, w których uchyla się określone decyzje
administracyjne.

4) NSA 16.11.1999

W przeciwieństwie do innych rodzajów luzów decyzyjnych uznanie jest możliwością wyboru

konsekwencji prawnej. W celu wydania prawidłowego orzeczenia w sytuacji uznania administracyjnego organ
(...) obowiązany jest szczegółowo zbadać stan faktyczny i utrwalić w aktach wyniki badania. Obowiązki
organu (...) w zakresie postępowania dowodowego są nawet większe niż przy ustawowym skrępowaniu, gdyż
w poszukiwaniu materialnego kryterium do wydania decyzji powinien on najwszechstronniej zbadać stan
faktyczny, w wymiarze wychodzącym poza okoliczności typowe w sytuacjach związania, mając na uwadze
szczególną rolę w decyzji uznaniowej jej zgodności z interesem społecznym i słusznym interesem obywatela
z art. 7 kpa

5) NSA 23.01.1998

– rola NSA sprowadza się do kontroli zgodności decyzji z prawem. W zakresie decyzji

uznaniowej kontrola sprowadza się do kontroli decyzji w świetle przepisów prawa procesowego oraz w
zakresie prawa materialnego -

czy nie nastąpiło przekroczenie granic uznania administracyjnego.

6) NSA 16.11.2000 - Decyzje o uznaniowy

m charakterze także podlegają sądowej kontroli legalności. Kontrola

ta ma jednakowoż ograniczony charakter, albowiem sprowadza się do oceny, czy przy wydawaniu
zaskarżonej decyzji naruszono przepisy postępowania administracyjnego i to w taki sposób, że mogło mieć
ono istotny wpływ na wynik sprawy. Tylko stwierdzenie takiego stanu daje podstawę do uchylenia decyzji

R e k o m e n d a c j a

K o m i t e t u

M i n i s t r ó w

R a d y

E u r o p y

d o t y c z ą c a

w y k o n y w a n i a

d y s k r e c j o n a l n y c h k o m p e t e n c j i a d m i n i s t r a c j i p r z y j ę t a 1 1 m a r c a 1 9 8 0 r o k u .



nie ma

charakteru wiążącego, ale wyznacza pewne standardy



zakres kompetencji, które dają władzy administracyjnej pewien zakres oceny, swobody przy podejmowaniu
decyzji. Wyraża się w możliwości dokonania przez organ administracyjny wyboru odpowiadającego
usprawie

dliwionemu i słusznemu rozwiązaniu spośród kilku prawnie uzasadnionych alternatyw.



Wyznacznikami wyboru są:

25

o Wymagania dobrej i skutecznej administracji (k o d e k s d o b r e j a d m i n i s t r a c j i U n i i

E u r o p e j s k i e j )

o

Interesy osób trzecich

o

Ważny interes publiczny



Zalecenia, by

wykonując kompetencje dyskrecjonalne władza administracyjna:

o

Kierowała się celem, dla którego kompetencja uznania administracyjnego została przyznana. Cel ten
winien być jasno określony. Jeśli nie jest określony, to należy domniemywać cel ochrony interesu
publicznego

o

Postępowała obiektywnie, niezależnie od subiektywnych odczuć, bezstronny, mając na uwadze
wszelkie okoliczności faktyczne oraz podstawy prawne

o

Przestrzegała zasad równości wobec prawa, unikając wszelkiej dyskryminacji

o

Zachowała właściwą relację pomiędzy ingerencją w prawa, wolności lub interesy osób, a celem, który
urzeczywistnia

– zasada pomocniczości

o

Podejmowała decyzje w rozsądnym dla danej sprawy terminie (przewlekłość nie może być
uzasadniana uznaniem administracyjnym)

o

Stosowała ogólne dyrektywy administracyjne w sposób konsekwentny i stały przy uwzględnieniu
szczególnych okoliczności danego przypadku

DECYZJA ADMINISTRACYJNA

8.1. Decyzja administracyjna

– definicja, różna percepcja

W zależności od ujęcia decyzja administracyjna może być definiowana na różne sposoby:



rezultat stosowania prawa



rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej, konsekwencje materialno – prawne zmieniające sytuację adresata
decyzji administracyjnej



rezultat działalności organu administracji publicznej



rozstrzygnięcie nielosowe



jedna z centralnych konstrukcji prawa administracyjnego



ustanowienie wiążących konsekwencji określonej normy prawnej

Kompetencja (prawo i obowiązek) do wydania decyzji administracyjnej przysługuje organom administracji publicznej i
ma charakter kompetencji szczegółowej, tzn. ustanowionej w odniesieniu do określonego rodzaju spraw.

Szerokie rozumienie decyzji administracyjnej w ujęciu funkcjonalnym - z punktu widzenia wydania decyzji
administracyjnej ustrój organów administracji przedstawia się w inny sposób – kompetencja do wydania decyzji
administracyjnej może być powierzona kierownikom zakładów administracyjnych (np. rektor – wpis na pierwszy rok
uczelni państwowej)., organizacji społecznej (np. Polskiemu Związkowi Łowieckiemu). O całym założeniu szerszego
ujęcia decyzji administracyjnej mówi a r t . 5 p a r . 2 p u n k t 3 K P A w z a w i ą z k u z a r t . 1 p a r . 2 K P A .
-

Ilekroć w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego jest mowa o: organach administracji publicznej -

rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym
imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu
terytorialnego oraz organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2, tzn. powołane z mocy prawa lub na podstawie
porozumień do załatwiania spraw.

Stosowane jest prawo materialne + konsekwencje rozstrzygnięcia + podmiot inny aniżeli sąd  decyzja
administracyjna (w takim rozumieniu do wydania decyzji administracyjnej kompetencję posiada m.in. WOPR, PZPN)

Adresatem decyzji administracyjnej jest podmiot

niepodporządkowany prawnie organowi administracyjnemu

orzekającemu w danej sprawie, adresat występuje poza systemem, mp. :



gmina jako osoba prawna zwraca się do starosty o zezwolenie na budowę nowego budynku urzędu gminy
(nie ma podporządkowania prawnego) – TAK, to jest decyzja administracyjna



wojewoda, który wydaje akt nadzoru wobec gminy – NIE, to nie jest decyzja administracyjna

Powyższe niuanse należy mieć na względzie analizując rozróżnienie pomiędzy decyzją administracyjną a innymi
rozstrzygnięciami.

8.2. Decyzja administracyjna jako rezultat stosowania prawa

UJĘCIE NUMER 1

Ogólnie rzecz biorąc w tym ujęciu decyzja oznacza akt kształtujący sytuację prawną adresata bądź stosunek

administracyjno

– prawny. Cechą wspólną obu ujęć jest wyrażanie skutków normy prawa administracyjnego. W nauce

prawa administracyjnego pojęcie sytuacji administracyjno – prawnej jest używane jako synonim położenia prawnego
lub też prawnego statusu danego podmiotu, zaznaczając równocześnie, iż jest ono pojemniejsze od pojęcia stosunku
administracyjno-prawnego.

26

Administracyjno

– prawna sytuacja jednostki to sytuacja społeczna podmiotu, której elementy składowe

zostały określone przez normy prawa administracyjnego w sposób bezpośredni albo pośredni ze względu na
konkretne zdarzenie faktyczne (2 kategorie norm kształtujących sytuację adresata) – np. znak drogowy, podatek
(bezpośrednie).

Stosunek prawny

– wyznaczany przez normę, określa zależność powstałą pomiędzy najmniej dwoma

podmiotami. Sytuacja administracyjno

– prawna jest natomiast pojęciem bardziej pojemnym, jako że zawiera w sobie

również normy bezpośrednio kształtujące sytuację prawną adresata.

Posługiwanie się konstrukcją sytuacji prawno-administracyjnej daje możliwość przeprowadzenia analizy

uprawnień i/lub obowiązków adresowanych do jednostki; uprawnień i/lub obowiązków wynikających zarówno z
indywidualnych aktów stosowania norm prawa administracyjnego, jak i pochodzących wprost z norm generalnych i
abstrakcyjnych, przewidzianych w przepisach prawa powszechnego

„Sytuacyjne” przedstawienie konsekwencji norm prawa administracyjnego wobec ich adresata daje pełniejszy

obraz skutków działania tych norm

Wyróżnia się trzy tryby zmian decyzji administracyjnej: nadzwyczajny / ekstraordynaryjny / poprzez zaskarżenie do
WSA

8.2. Decyzja administracyjna

UJĘCIE NUMER 2

Informacje wstępne

Decyzja

– ukształtowanie indywidualnych praw i obowiązków adresata normy prawnej. Zostaje wydana po

przeprowadzeniu procesu stosowania prawa, przy czym owo stosowanie zachodzi w obrębie norm pośrednio
kształtujących sytuację prawną i można je ująć w odcinku czasowym pomiędzy normą a decyzją (ciąg zachodzących
czynności).

Proces stosowania prawa

– poszukiwanie odpowiedniości ości pomiędzy stanem faktycznym a normą prawną musi

być uporządkowany. Zainteresowany musi przy tym znać działania, które organ przeprowadza w jego sprawie i w
jakim czasie. KPA zawiera wszystkie wymogi, które mają zostać spełnione, aby wydana decyzja była właściwa.

Samą decyzję administracyjną analizujemy na 2 płaszczyznach. Dopiero takie ujęcie składa się na poprawnie
rozumianą decyzję:



Forma materialno-prawna:

odmawiam inwestorowi udzielenia uprawnienia do budowy; są to skutki dla

wnioskodawcy wynikające z procesu stosowania norm prawnych



Forma procesowa: wynik postępowania administracyjnego; KPA określa jak określona decyzja ma zostać
sformułowana. Dokument legitymuje się koniecznymi elementami.

Rodzaje decyzji

Decyzja administracyjna kształtuje sytuację prawną – co do zasady są to prawa albo obowiązki. Do innych rodzajów
zaliczymy np.:



Odmowę udzielenia uprawnienia łączącą się z procesowym uprawnieniem adresata do odwołania się od
decyzji. Mimo, iż nie zmienia się sytuacja materialno-prawna, to adresat nabywa uprawnienie procesowe



Ustalająca obowiązek (zobowiązująca – pojęcie bardziej cywilistyczne) – dotyczą podatków, rozbiórek
obiektów budowlanych itp.



Uprawniająca – tworzenie nowego uprawnienia, np. udzielenie pozwolenia na handel alkoholem, wydanie
paszportu.



Organ administracyjny

udzielają uprawnienia, ustala również pewne obowiązku związane z realizacją

uprawnienia (po

łączenie obu rodzajów)



Cofnięcie uprawnienia na skutek łamania norm prawnych

Nomenklatura

Decyzja administracyjna może zostać różnie nazwana przez ustawodawcę, np. :



Pozwolenie budowlane / na budowę



Zezwolenie na sprzedaż alkoholu



Licencja na prowadzenie doradztwa podatkowego

– decyzja łączona z uzyskaniem pewnych kwalifikacji



Koncesja na prowadzenie działalności gospodarczej jako wartości reglamentowanej

Sądownictwo administracyjne po roku 1980 w swoim orzecznictwie stwierdza, iż w istocie rzeczy nazwa materialno-
prawna nie jest istotna. Ważne jest to, czy akt wydany jest celem ustalenia sytuacji prawnej adresata, czy czynność
organu administracji publicznej jest uzewnętrzniona oraz sformalizowana (w formie dokumentu odpowiadającego
minimalnym warunkom prawnym).

27

Elementy konstytutywne decyzji

1)

Oznaczenie organu (pieczątka), np. Prezydent Miasta Gdańska

2)

Oznaczenie adresata decyzji kształtującej prawa i obowiązki (strony)

3)

Rozstrzygnięcie (sentencja w prawie karnym) - … udziela koncesji, ustala zasiłek – w KPA jest to osnowa

4)

Podpis właściwej osoby; własnoręczny a nie faksymile

Bez ww. elementów pismo urzędowe nie jest decyzją. Szczegółowe przepisy mogą ustalić pozostałe elementy, a ich
brak uznaje się za przyczynę wadliwości decyzji.

Na wydaną decyzję przenoszą się pewne cechy normy prawnej:



Obowiązywanie normy w momencie podjęcia decyzji; jest to legitymacja dla decyzja; od momentu wydania
decyzja staje się częścią obowiązującego porządku prawnego



Decyzja jest przesłanką stanu faktycznego, który obowiązuje



Jako akt stosowania prawa, decyzja staje się również aktem obowiązującym. Podobnie jak pozostałe akty
prawotwórcze decyzja wydana na podstawie normy, która po jakimś czasie została derogowana ciągle jest
częścią obowiązującego porządku prawnego

Czasami

wydana decyzja obowiązuje warunkowo – przykładem pozwolenie na budowę o charakterze warunkowym

(14 dni dla sąsiadów na wniesienie odwołania – następuje okres zawieszenia, prowizorium – po terminie odwołania
decyzja zaczyna obowiązywać. Jeśli jednak wpłynie odwołanie, to dopiero po decyzji organu II instancji owa decyzja
zacznie obowiązywać.

Decyzja administracyjna jako rezultat stosowania prawa zaczyna obowiązywać w pełni, gdy jest już aktem procesowo
ostatecznym, tzn. nie przysługują już wobec tej decyzji środki prawne. W okresie poprzedzającym, ok. 14 dni
obowiązuje pewnego rodzaju prowizorium.

8.2.1. Utrata mocy obowiązującej decyzji administracyjnej – wznowienie postępowania administracyjnego

Jest to pierwszy z trzech przypadków, gdy wydana decyzja jakiś czas obowiązuje, a po pewnym czasie zachodzą
przesłanki powodującej jej wycofanie z obiegu prawnego.

Ostateczna odmowa udzielenia zgody na budowę – po pewnym czasie okazuje się, że decyzja jest wadliwa,
niezgodna z prawem

– w obrocie prawnym nie może funkcjonować decyzja nielegalna i należy ją usunąć (pro. Wyroki

Trybunału Konstytucyjnego derogujące ustawy).
Właściwe procedury eliminacyjne, przesłanki opisane zostały w KPA oraz Ordynacji Podatkowej:

Art. 145 § 1 KPA. W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:
1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,

por. fałszywy wpis do księgi wieczystej na podstawie którego wydano pozwolenie na budowę

2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,
3) decy

zja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie

do art. 24, 25 i 27,
4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji,
nie znane organowi, który wydał decyzję,
6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,
7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy
wydaniu decyzji (art. 100 § 2),
8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub
zmienione.

Każdorazowo należy jednak przeanalizować, czy uwzględnienie co najmniej 1 z powyższych okoliczności będzie
skutkować zmianą wydanej decyzji administracyjnej. Analiza dokonywana jest w toku postępowania wyjaśniającego.
Pamiętać należy bowiem, że postępowania mogło być wadliwe, a sama decyzja została wydana zgodnie z literą
prawa.

Art. 240 § 1 Ordynacji Podatkowej § 1. W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie,
jeżeli:
1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;
2) decyzja wydana z

ostała w wyniku przestępstwa;

3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ podatkowy, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 130 -
132;
4) strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu;

28

5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji
nieznane organowi, który wydał decyzję;
6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu;
7) decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostały następnie uchylone lub
zmienione w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej decyzji;
8) została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawą
lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny;
9) ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania lub inna ratyfikowana umowa międzynarodowa, której
stroną jest Rzeczpospolita Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji;
10) wynik zakończonej procedury wzajemnego porozumiewania lub procedury arbitrażowej, prowadzonych na
podstawie ratyfikowanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innej ratyfikowanej umowy
międzynarodowej, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji;
11) orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ma wpływ na treść wydanej decyzji.

8.2.2. Przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej, o których mowa w art. 156 KPA

Omawiana regulacja w prawie administracyjnym jest ro

związaniem stosowanym w różnych gałęziach prawa.

Przykładem niech będzie prawo cywilne, które uznaje czynności dokonane przez osobę ubezwłasnowolnioną za
nieważne. Pewną odmianą jest nieważność decyzji administracyjnej rozumianej jako czynność prawna, której
rezultatem jest decyzja.

Sankcja nieważności jest uznawana za najwyższą z możliwych sankcji, bowiem decyzja administracyjna korzysta z
domniemania prawidłowości oraz legalności. Aby wyeliminować decyzję, należy wydać decyzję unieważniającą.
Przesłanki dla takiego postępowania wymienione zostały w art. 156 KPA: Organ administracji publicznej stwierdza
nieważność decyzji, która:



wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,



wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,



dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,



została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,



była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,



w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,



zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Podobne przesłanki znajdziemy w art. 247 Ordynacji Podatkowej: Organ podatkowy stwierdza nieważność decyzji
ostatecznej, która:



została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości;

 zo

stała wydana bez podstawy prawnej;



została wydana z rażącym naruszeniem prawa;



dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną;



została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie;



była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;



zawiera wadę powodującą jej nieważność na mocy wyraźnie wskazanego przepisu prawa;



w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą.

Jeśli zostaną stwierdzone wady, to inny organ administracyjny wydaje decyzję o uchyleniu decyzji wcześniejszej.
Może być tak, że decyzja zostanie zaskarżona do sądu administracyjnego. Po sprawdzeniu w postępowaniu właściwy
sąd może wyrokiem wyeliminować decyzję z obrotu prawnego, jednak wedle art. 145 KPA warunkiem podstawowym
j

est zaskarżenie decyzji do sądu przez stronę, która wyczerpała tok instancji w organach administracji publicznej.

8.2.3. Uchylenie decyzji zgodnej z prawem

Prawo administracyjne służy ochronie interesu publicznego, ponadjednostkowego. Aby to lepiej zilustrować – osoba
będąca w niedostatku otrzymuje zasiłek, jako że leży to w interesie publicznym, zasadzie solidaryzmu społecznego.
Przysporzenie korzyści następuje na mocy decyzji administracyjnej. Owy interes publiczny może również doprowadzić
do eliminacj

i ostatecznej, zgodnej z prawem decyzji administracyjnej. Jest to zjawisko wyjątkowa osobliwość prawa

administracyjnego.

Art. 154 KPA:

§ 1. Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym

czasie uchylona lub zmienio

na przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia,

jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.
§ 2. W przypadkach wymienionych w § 1 właściwy organ wydaje decyzję w sprawie uchylenia lub zmiany
dotychczasowej decyzji.
§ 3. W sprawach należących do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego do zmiany lub uchylenia
decyzji, o której mowa w § 1 oraz w art. 155, właściwe są organy tych jednostek.

29

Przykładem w tej kwestii może być decyzja odmawiająca pozwolenie na budowę, poprzez którą inwestor nie nabywa
uprawnień. Taka decyzja może zostać w każdym momencie zmieniona bądź uchylona w trybie art. 154 KPA na
wniosek strony po przedstawieniu właściwych dowodów oraz wcześniejszej decyzji (w omawianym przykładzie
inwestor przedstawia wypis z księgi wieczystej, którego wcześniej nie ujął we wniosku). W tym wypadku, na skutek
przeprowadzonego postępowania dojdzie do uchylenia decyzji o odmowie oraz wydania nowej decyzji. Gdyby nie
uwzględniono takiej procedury, to zaistniałaby przesłanka z art. 156 KPA (wcześniej wydano decyzję administracyjną
w przedmiotowej sprawie).

Art. 155 KPA:

Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony

uchylona lub zmi

eniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli

przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny
lub słuszny interes strony; przepis art. 154 § 2 stosuje się odpowiednio.

Przykład: Wydano pozwolenie na usuwanie ścieków z przedsiębiorstwa produkcyjnego do rzeki  Pojawiają się nowe
technologie, których zastosowanie niweluje konieczność stosowania odprowadzania ścieków  na mocy tej
przesłanki organ może uchylić decyzję i wydać nową, np. o współfinansowaniu implementacji nowych rozwiązań. W
domyśle pod uwagę brana jest zgodna wola stron.

Art. 161 KPA:

§ 1. Minister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną, jeżeli w

inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym
szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa.
§ 2. Uprawnienia określone w § 1 w stosunku do decyzji wydanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego
w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej przysługują również wojewodzie.
§ 3. Stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za
poniesioną rzeczywistą szkodę od organu, który uchylił lub zmienił tę decyzję; organ ten, w drodze decyzji, orzeka
również o odszkodowaniu.
§ 4. Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna
decyzja uchylająca lub zmieniająca decyzję.

Opisana powyżej instytucja nazywana jest wywłaszczeniem prawa wg. Następującego schematu  decyzja zgodna z
prawem  utworzenie prawa dla strony  uchylenie bez wymogu zgody strony.

8.3. Decyzja a akt administracyjny

Z decyzją administracyjną wiąże się również relacja pojęcia decyzja administracyjna do pojęcia aktu
administracyjnego.

Decyzja administracyjna  akt stosowania normy prawa administracyjnego materialnego
Akt administracyjny 

kategoria form działania administracji publicznej

Jaki jest zatem zasięg aktu administracyjnego?
-

wg Ochendowskiego jest to władcze działanie prawne organu administracji publicznej skierowane na wywołanie

pewnych indywidualnie oznaczonych skutków prawnych. W związku z tym akt administracyjny  decyzja
administracyjna jako akt stosowania norm prawa administracyjnego, ale nie jest przy tym określony adresat. W
pojęciu aktu administracyjnego zawiera się zatem charakter wewnętrzny oraz zewnętrzny.
-

wg Boć J. jest to sformalizowany objaw woli organu administrującego podjęty na podstawie prawa i w granicach

przysługujących temu organowi kompetencji, skierowany do zindywidualizowanego adresata, w konkretnej sprawie,
wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, a niekiedy również w sferze innych działów prawa.

Reasumując powyższe poglądy akt administracyjny:



służy skonkretyzowaniu i zindywidualizowaniu normy prawa administracyjnego



wywołuje określone skutki prawne w sferze prawa administracyjnego



jest prawie tożsamy z decyzją administracyjną. Ta druga sformalizowanie może wchodzić w inne gałęzie, np.
prawo cywilne

– instytucja wywłaszczenia nieruchomości – odbiór cywilnego prawa podmiotowego wskutek

decyzji administracyjnej

Akt administracyjny

– czynność skierowana zarówno do podmiotów niezwiązanych prawnie i administracyjnie, jak i do

podmiotów podległych autorowi aktu. Dlatego ujmować go należy szerzej niżej decyzję administracyjną. Jest on
aktem generalny

m oraz abstrakcyjnym. Omawiane pojęcie zatem w prawie administracyjnym materialnym nie zawsze

jest wystarczająco przydatne, jako że jest zbyt szerokie. W związku z tym z reguły precyzuje się jakiego aktu
administracyjnego dotyczy określona sytuacja, np. akt administracyjny indywidualny wewnętrzny / generalny
zewnętrzny. Lepiej w związku z tym stosować pojęcie decyzji administracyjnej albo aktu prawa miejscowego.

30

Rodzaje aktów administracyjnych: zewnętrzne, wewnętrzne, jednostronne, dwustronne (porozumienie
międzynarodowe), zobowiązujące, kształtujące (nadanie obywatelstwa), ustalające (prawo do emerytury).

8.4. Ujęcia oraz szczegółowy charakter decyzji administracyjnej

Możemy wyróżnić dwa ujęcia decyzji administracyjnej:



prawno-materialne

– akt stosowania norm prawa – A r t . 1 0 4 p a r . 1 K P A : Organ administracji

publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej.



procesowe

– prawna forma kończąca postępowanie administracyjne w danej instancji – A r t . 1 0 4 p a r . 2

K P A :

Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę

w danej instancji.

Szczegółowy charakter decyzji administracyjnej:



konstytutywne

(kształtujące; większość) oraz deklaratoryjne (potwierdzające)

o

przeważnie mówi się o decyzji administracyjnej jako akcie władczym, jednak nie mają one jedynie
formy konstytutywnej, pierwotnej (pozwolenie na budowę). W niektórych decyzjach aspekt
deklaratywny ma pozycję dominującą (konstrukcja zawarta w u s t a w i e z 8 . I I I . 1 9 9 0 r o k u o
u w ł a s z c z e n i u J S T – wojewoda w drodze decyzji administracyjnej będzie decydował o
pr

zeniesieniu majątku – decyzja deklaratoryjna potwierdzająca zapisy ustawy; nie będzie natomiast

decyzją administracyjną zaświadczenie z urzędu skarbowego o niezaleganiu z podatkami)



zupełne oraz częściowe

o A r t . 1 0 4 p a r . 2 K P A

– decyzje regulujące sytuację adresata w całości albo części

o A r t . 1 1 1 p a r . 1 K P A

– strona w ciągu 14 dni może żądać uzupełnienia decyzji co do

rozstrzygnięcia

8.5. Sukcesja decyzji administracyjnej

Jest to możliwość przeniesienia skutków wydanej decyzji z jednej osoby na drugą. Jest to generalnie sytuacja
wyjątkowa, jako że decyzja administracyjna z reguły skierowana jest do konkretnego podmiotu.



Objęcie uprawnienia lub obowiązku wynikającego z decyzji kierowanej do osoby trzeciej



możliwość uzyskania decyzji udzielającej uprawnienia lub nakładającej obowiązek taki sam jak u poprzednika

Zawsze musi istnieć wyraźna podstawa prawna do sukcesji. Oto kilka przykładów:

Sukcesja decyzji administracyjnej w drodze kolejnej decyzji (najbardziej efektywne):

1)

Przeniesienie pozwolenia na budowę, np. w przypadku kupna / sprzedaży nieruchomości gruntowej z
częściowo wybudowanym budynkiem. A r t . 4 0 P r a w a B u d o w l a n e g o 1. Organ, który wydał decyzję
określoną w art. 28, jest obowiązany, za zgodą strony, na rzecz której decyzja została wydana, do
przeniesienia tej decyzji na rzecz innego podmiotu

, jeżeli przyjmuje on wszystkie warunki zawarte w tej

decyzji oraz złoży oświadczenie, o którym mowa w art. 32 ust. 4 pkt 2. / 2. Przepis ust. 1 stosuje się
odpowiednio do decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, o której mowa w art. 51 ust. 4. / 3.
Stronami w postępowaniu o przeniesienie decyzji o pozwoleniu na budowę lub o pozwoleniu na wznowienie
robót budowlanych są jedynie podmioty, między którymi ma być dokonane przeniesienie decyzji.

2) Przeniesienie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego A r t . 6 5 U s t a w y o

p l a n o w a n i u i z a g o s p o d a r o w a n i u p r z e s t r z e n n y m 1.

Organ, który wydał decyzję o

warunkach zabudowy albo decyzję o ustaleniu lokalizacji celu publicznego, stwierdza jej wygaśnięcie,
jeżeli: 1) inny wnioskodawca uzyskał pozwolenie na budowę; 2) dla tego terenu uchwalono plan
miejscowy, którego ustalenia są inne niż w wydanej decyzji. / 2. Przepisu ust. 1 pkt 2 nie stosuje się, jeżeli
została wydana ostateczna decyzja o pozwoleniu na budowę. / 3. Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji, o których
mowa w ust. 1, następuje w trybie art. 162 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Inne:

1 )

przeniesienie koncesji w związku z fuzją spółek akcyjnych (prawa i obowiązki) – A r t . 5 3 1 p a r . 2 K S H
:

Na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną powstałą w związku z podziałem przechodzą z

dniem podziału bądź z dniem wydzielenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, pozostające w
związku z przydzielonymi jej w planie podziału składnikami majątku spółki dzielonej, a które zostały przyznane
spółce dzielonej, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej.

2)

Przeniesienie obowiązków właściciela zabytku nieruchomego

3)

Przeniesienie obowiązków podatkowych

4) P

rzeniesienie dopuszczenia do ruchu pojazdu (dowód rejestracyjny)

5) Przeniesienie zakazu odbywania imprez masowych w danym obiekcie

Z powyższych informacji wynika, iż obowiązek / uprawnienie pochodzące z konkretnej decyzji administracyjnej
przechodzi na nast

ępcę w jeden z trzech sposobów:

1. z mocy prawa (fuzja)

31

2.

za zgodą organu (prawo budowlane)

3.

bez udziału organu (dowód rejestracyjny)

Sukcesja jest rozwiązaniem korzystnym dla adresatów norm prawa administracyjnego.

MECHANIZM KONTROLI PRZESTRZEGANIA PRAWA

9.1.

Istota oraz źródło obowiązków i uprawnień



Cały mechanizm dotyczy norm bezpośrednio kształtujących sytuację obywatela i podmiotu zbiorowego.



Obowiązki i uprawnienia obowiązują ex lege



Dotyczy głównie obowiązków wynikających z samego prawa bądź decyzji administracyjnej.



Nie ma obowiązku korzystania z uprawnień, a źródło wyznacza granice i warunki korzystania z uprawnień



Z uprawnieniem może się wiązać komplementarny obowiązek, np. paszport to z jednej strony prawo
przekroczenia granicy ale z drugiej obow

iązki; podobnie prawo jazdy

NORMA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO MATERIALNEGO BEZPOŚREDNIO KSZTAŁTUJĄCA SYTUACJĘ
PRAWNĄ OBYWATELA BĄDŹ PODMIOTU ZBIOROWEGO (norma ustawowa nie wymagająca żadnych elementów
pośrednich)  KOMPETENCJA SZCZEGÓŁÓWA DLA ORGANU DO KONTROLI oraz UPRAWNIENIE /
OBOWIĄZEK DLA OBYWATELA / PODMIOTU ZBIOROWEGO  występuje sprzężenie pomiędzy tymi elementami

Źródłem jest norma bezpośrednio kształtująca sytuację prawną adresata, która nakłada na niego obowiązki, powinna
być czytelna, zrozumiała oraz dotrzeć do adresata. Często ustawodawca wprowadza egzaminy, kursy dla
wyedukowania w zakresie obowiązków, np. prawników, lekarzy, kierowców.

Według art. 107 KPA innym źródłem może być decyzja administracyjna, która dociera bezpośrednio do adresata, jest
skonkretyzowana, a tym samym łatwiej ją wyegzekwować.

9.2.Przestrzeganie prawa

W omawianym modelu urzeczywistnienie regulacji następuje w drodze realizacji / przestrzegania normy. W umyśle,
świadomości, postawie adresata następuje indywidualizacja normy. Świadomość, która powinna przynależeć
adresatowi wyraża się poprzez zdobycie wiedzy o normie (poprzez media, studia itp.) – kultura prawna. O normie
możemy się również dowiedzieć w drodze znaków drogowych, zakazów wstępu itp.

Świadomość dotyczy treści norm oraz nieprzypadkowego przestrzegania tejże normy. Przypadkowość bowiem nie
jest uznawana za przestrzeganie !!!

9.3.Kontrola oraz uczestnicy podlegający kontroli

Pojęcie kontroli jest uniwersalne i ma zastosowanie we wszystkich gałęziach prawa. Jest to ustalenie rozbieżności
pomiędzy wzorcem oraz stanem faktycznym. W prawie ustrojowym pojęcie kontroli rozszerzane jest o procesy
kierowania oraz nadzoru, jako że mamy tam silną hierarchizację. Na kontrolę składają się następujące etapy:
- zestawienie stanu faktycznego z wzorcem

– kontroler musi znać prawo i poprawnie ocenić stan faktyczny

-

porównanie i wyciągnięcie wniosków – wynik pozytywny bądź negatywny (łączony z sankcją)

-

wyjaśnienie rozbieżności, co ma znaczenie dla późniejszej odpowiedzialności

-

wskazanie zaleceń, wytycznych, dyrektyw celem usunięcia zdarzeń niezgodnych z prawem bądź przywrócenie stanu

zgodnego z prawem

Generalnie adresatami, uczestnikami podlegającymi kontroli jest każdy, a kontrolować można wszystko. Są pewne
obszary intymn

e, osobiste, ale nawet w tą sferę może wkroczyć ustawa.

9.4.Podmioty kontrolne

– organy administracji publicznej

Często są to organy o wyspecjalizowanych kompetencjach kontrolnych – inspekcje (pracy, sanitarna, celna, morska),
nadzór (straż) oraz policje. W tego rodzaju organach przeważają funkcje kontrolne. Kontrolować mogą jednak organy
ogólne, np. wojewoda, wójt, starosta itp.

Kontroli obowiązków ex lege dokonują przede wszystkim wyspecjalizowane organy administracji rządowej zespolonej
i niezespolonej.

Jeśli chodzi o obowiązki wynikające z decyzji administracyjnej, ich wykonanie kontrolują organy, które

wydały decyzję w pierwszej instancji, np. starosta wydaje pozwolenie na budowę i kontroluje przestrzeganie zapisów
tejże decyzji (organy ogólne dokonują kontroli jako działalność uboczną, w związku z wydanymi przez siebie
decyzjami).

32

Organy posiadające odpowiednie uprawnienia działają na podstawie kompetencji kontrolnej o charakterze ogólnym
(por. kompetencja szczególna w modelu stosowania prawa). Nie można kazuistycznie określić przedmiotu kontroli
(por. obowiązki kierowcy na drodze).

Kompetencja ogólna związana jest z zakresem działania określonego organu. Sam zakres zapisany jest w ustawach
ustrojowych

– działalność misyjna organu administracji w imię porządku prawnego funkcjonującego w państwie.

Organ kontrolujący może, lecz nie musi posiadać uprawnienia do działania na rzecz przestrzegania obowiązków
przez uruchamianie stosowania prawa i wydania decyzji przymuszającej, nakładającej sankcję – jest to mechanizm
nadzoru w prawie materialnym.

NEGATYWNY WYNIK KONTROLI

– (tryb nadzoru w rozumieniu prawa materialnego) – decyzja wydana w wyniku

stosowania prawa (sankcja administracyjna)

9.5.Procedura kontrolna oraz wynik kontroli przestrzegania prawa (akty kontroli)

Nie można wyróżnić jakiejkolwiek regulacji opisującej ogólną procedurę kontrolną. Przepisy proceduralne zawarte są
bowiem najczęściej w ustawach materialnych, a więc regulacja jest rozproszona, niedookreślona. Czasami może być
nawet wpisana w przepisy wykonawcze, instrukcje, dyrektywy. Obecnie sytuacja podlega zmianie

– dokonano

spisanie reguł kontrolnych w ordynacji podatkowej (czynności sprawdzające , kontrola podatkowa)

Przepisy proceduralne, najogólniej biorąc, regulują interakcję pomiędzy podmiotem kontrolnym oraz kontrolowanym.
Postępowanie kontrolne jest niesporne, niekontradyktoryjne – jest to jednostronna, władcza ocena dokonana przez
organ administracji.

WYNIK jest zakończeniem procesu kontroli – najczęściej czynione w formie pisemnego protokołu opisującego
rozbieżności pomiędzy stanami normatywnym oraz faktycznym, ale też inne, np. atest, certyfikat, zaświadczenie,
wynik ustny. JEŚLI WYNIK JEST NEGATYWNY, OZNACZA TO ROZPOCZĘCIE NOWEGO PROCESU !!! Czasami
dopuszcza się możliwość, iż podmiot kontrolowany może wnieść zastrzeżenia do protokołu, co w żadnej mierze nie
unieważnia wyniku kontroli.

9.6.Skutki kontroli

W momencie, gdy wynik kontroli jest negatywny, uruchamia się procedura, która sankcjonuje, tj. wywołuje
odpowiedzialność u podmiotu kontrolowanego. Wyróżniamy różnego rodzaju sankcje.

a)

Należące do prawa administracyjnego – skutki prawno-administracyjne  Ustawa o wychowaniu w

trzeźwości / Przyznana koncesja na sprzedaż alkoholu nakłada liczne obowiązki oraz obostrzenia / Kontrola
stwierdza uchybienia w postaci sprzedaży alkoholu nieletnim / SANKCJA ADMINISTRACYJNO-PRAWNA –
wszczęcie postępowania administracyjnego celem uchylenia wcześniejszej decyzji administracyjnej

b) Skutki prawno-karne 

Policja kontroluje trzeźwość kierowcy / Stan po spożyciu alkoholu (WYNIK

KONTROLI) / Postępowanie celem nałożenia sankcji i przeniesienie sprawy na grunt prawa karnego
stojącego na straży przestrzegania obowiązku administracyjnego

c) Skutki cywilno-prawne  Prawo do odszkodowania dla poszkod

owanego przez działanie innej osoby (KC)

oraz obowiązek odśnieżania posesji (Prawo administracyjne materialne)

d)

Sankcja w postaci przymuszenia do wykonania obowiązku – egzekucja, przymus na podstawie ustawy o

postępowaniu egzekucyjnym w administracji  Cofnięcie pozwolenia na broń / obowiązek zwrotu broni policji
nie zostaje wykonany / postępowanie egzekucyjne, przymuszające do wykonania obowiązku.

e) Sankcje komplementarne

9.7. Podsumowanie modelu

1) Kontrola przestrzegania prawa dotyczy norm prawa administracyjnego materialnego o powszechnej mocy

obowiązującej ustanawiających ex lege obowiązki dla obywateli i podmiotów zbiorowych (zarówno samoistne
jak również związane z realizacją uprawnień, tzw. Obowiązki komplementarne); przestrzeganie obowiązków
oraz granic

uprawnień

2) Organ administracji publicznej

a.

Kontrolujący przestrzeganie prawa pozostaje w organizacyjnej niezależności od podmiotu

kontrolowanego

b.

Jest zainteresowany wynikami kontroli jako że jest ona wpisana w zakres jego działania

c.

W toku kontroli jest związany prawem. Technika i tryb kontroli może być określony przez wytyczne

organów zwierzchnich

d.

Działa na podstawie kompetencji ogólnej, generalnej ponieważ często w ramach przedmiotu kontroli

występuje wiele aspektów, np. ruch drogowy

e.

Działa zawsze z urzędu

33

3) Kontrola przestrzegania prawa jest procesem o charakterze niespornym

– brak spotu o obowiązek zapisany w

ustawie. Kwestie sporne mogą dotyczyć faktów

4)

Proces kontroli nie jest sformalizowany do tego stopnia jak proces stosowania prawa, jednakże niektóre

pro

cedury mogą przewidywać większy formalizm – np. ustawa o swobodzie działalności gospodarczej

nakłada wiele wymogów formalnych na kontrolujących (ograniczenie ilości kontroli przedsiębiorców); kontrola
sanitarna również musi działać według sztywniejszych reguł

5) Wynik kontroli

– termin konwencjonalny oznaczający zakończenie procesu kontroli i stwierdzenie pozytywne /

negatywne

6) Sankcjonowanie

– nieprzestrzeganie obowiązków bądź granic uprawnień rodzi pewne skutki:

a.

Wszczęcie procesu stosowania prawa nakładającego pewne obowiązki z uwagi na nieprzestrzeganie

prawa

b.

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego – stosowania środków egzekucyjnych w celu przywrócenia

stanu zgodnego z prawem m.in. poprzez zajęcie rachunku bankowego obywatela celem ściągnięcia
należności podatkowych

c.

Jeśli nieprzestrzeganie obowiązku jest równocześnie czynem niedozwolonym, wykroczeniem bądź

przestępstwem, to organ kontrolujący ma obowiązek zawiadomienia właściwego organu albo nakazać
zapłatę grzywny lub mandatu

ADRESACI NORM PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

10.Adresaci norm prawa administracyjnego

Prawo administracyjne, utożsamiane często z obywatelskim posiada cechę w postaci dwupodmiotowości. Możemy
wyróżnić po jednej stronie obywateli / podmioty zbiorowe, a po drugiej organ administracji publicznej – kategoria
struktury organizacyjnej posi

adającej kompetencję do oddziaływania na otoczenie poprzez realizację kompetencji do

stosowania oraz kontroli przestrzegania prawa.

A/ OBYWATEL

–



Osoba fizyczna posiadająca obywatelstwo polskie, będąca podmiotem praw i obowiązków podlega
przepisom prawa polskiego, a nie administracji



Prawu polskiemu podlegają również cudzoziemcy przebywający na terytorium RP. Można wspomnieć o
ustawie o cudzoziemcach, przepisach granicznych i licznych przepisach materialnych (prawo drogowe,
ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców)



Niektóre ustawy wprowadzają dla określenia adresata norm w nich zawartych odrębne nazwy, np. podatnik,
rezydent (prawo bankowe), uchodźca, repatriant itp.

B/ PODMIOT ZBIOROWY -



Zbiór ludzi, zrzeszenie tworzone zgodnie z prawem w państwie polskim, tworzone zgodnie z prawem, np.
przedsiębiorstwa, stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe.



Wolny podmiot w wolnym państwie w momencie powstania wpada w obowiązki i uprawnienia określone przez
prawo administracyjne



Organ administra

cji publiczne w szczególnych wypadkach może stać się podmiotem zbiorowym, np.

wojewoda budując obiekt budowlany dla potrzeb urzędu wojewódzkiego musi uzyskać zezwolenie
właściwego organu

34

C/ ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Powtórzyć prawo ustrojowe



Organ posiada specyficzną pozycję, jako że realizuje kompetencje władcze wobec obywateli oraz podmiotów
zbiorowych



Pojęcie doktrynalne: Organ administracji publicznej  jest to stanowisko pracy jedno- bądź wieloosobowe,
k

tóremu przypisano kompetencje do władczego oddziaływania na obywateli bądź podmioty zbiorowe.

R

ealizuje on funkcje publiczne, porządkuje życie, ustala warunki realizacji potrzeb, łączy interes publiczny z

poszanowaniem interesu indywidualnego

o

Realizuje przez to funkcje państwa, reprezentuje go, działa w jego imieniu  organ administracji
państwowej.

o

Jeśli działa na rzecz wspólnoty samorządowej  organ administracji samorządowej.



Pojęcie normatywne  Kodeks postępowania administracyjnego zawiera definicję legalną organu
administracji publicznej w art. 5:

Ilekroć mowa o organach administracji publicznej - rozumie się przez to

ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne
terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu
terytorialnego oraz organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2,



Pojęcie w aspekcie podmiotowym / strukturalnym – organy administracji publicznej są częścią administracji
publicznej, tj.

ogółu podmiotów administracyjnych w państwie. Zwraca się uwagę na jedność struktury.



Pojęcie w aspekcie przedmiotowym / funkcjonalnym – działalność polegająca na organizowaniu i kierowaniu
sferą publiczną



Struktura administracji zachowuje pewien dualizm

– podmioty administracji rządowej oraz samorządowej.

Poza tymi podmiotami możemy wyróżnić również samorząd zawodowy, zakład administracyjny, fundacja
publiczna, organizacja społeczna, pod warunkiem zlecenia działań z zakresu administracji publicznej.
Przykładem może być działalność na rzecz pomocy społecznej prowadzona przez PCK

administracja

pozarządowa

- niepodporządkowana

rządowi

jednostki samorządu

terytorialnego - gmina,

powiat i województwo

samorządy
zawodowe

Administracja publiczna

administracja

państwowa

administracja

samorządowa

organy centralne

- podporządkowane organom

naczelnym

administracja

rządowa

niezespolone

- podporządkowane

bezpośrednio organom

naczelnym lub centralnym

organy terenowe

1) Rada Ministrów

2) Prezes Rady Ministrów

3) ministrowie

4) przewodniczący

komitetów

organy naczelne

zespolone

w województwie

wojewoda

i podporządkowane jemu

służby, inspekcje i straże

zespolone w ramach

urzędu wojewódzkiego

w powiecie

powiatowa administracja zespolona

pod zwierzchnictwem starosty

podporządkowana swoim

odpowiednikom w województwie

35



Administracja rządowa – organy administracji rządowej centralne / terenowe / zespolone / niezespolone.
Występują również organy administracji państwowej podporządkowane bezpośrednio sejmowi RP (KRRiTV,
PIP, GIODO)



Jednostki samorządu terytorialnego posiadają własne organy, np. gmina – prezydent / wójt / burmistrz / rada
gminy, powiat

– starosta / zarząd powiatu / rada powiatu; województwo – sejmik wojewódzki / marszałek



Samorząd specjalny w 99% dotyczy samorządów zawodowych (pielęgniarki, prawnicy itp. – w sumie 16).
Przykładem innego samorządu specjalnego może być samorząd ubezpieczeniowy. Posiadają swoją
wewnętrzną strukturę. Państwo wykorzystuje istnienie samorządu zawodowego dla ulokowania kompetencji
władczych w tej organizacji.



Zakład – podmiot administracji; instytucja przyjmująca do swojego grona destynariuszy (użytkowników) i
wykonująca wobec nich administrację; sam zakład nie jest organem, ale jego struktura zawiera organy (szkoła
wyższa – rektor)

ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

11.1. Kompetencje, funkcje oraz formy prawne realizacji kompetencji przez organ administracji publicznej

Kompetencje, funkcje oraz formy prawne wynikają bezpośrednio z realizacji norm prawa administracyjnego
materialnego.

Administracja realizując zadania państwa musi mieć pewien system, być jednością w ramach zwartej

struktury.

Dochodzi do zdefiniowania kompetencji wewnętrznych, nadzorczych oraz stosowania zasad decentralizacji,

nadzoru, kontroli, koordy

nacji oraz współdziałania. Struktura wewnętrzna służy realizacji celu – oddziaływania na

obywateli oraz podmioty prawne.

Administracja publiczna dzięki normom kompetencyjnym może realizować swoje kompetencje w następujących
drogach:



Stanowienie prawa dla obywateli

– JEDYNIE rozporządzenia i akty prawa miejscowego. NIE ZALICZYMY

DO TEJ GRUPY ustaw ani umów międzynarodowych !!!



Stosowanie prawa

związane z normą pośrednio kształtującą sytuację prawną obywateli / podmiotów

zbiorowych

– z zasady poprzez wydawanie decyzji, a wyjątkowo ugoda z postanowieniem jako formą

potwierdzenia.



Kontrola przestrzegania prawa

– efektem jest wynik kontroli (pozytywny / negatywny)



Czynności materialno-techniczne – prowadzenie rejestrów, wydawanie zaświadczeń oraz egzekucja
administracyjna

ORGAN posiada KOMPETENCJĘ lokowaną przez ustawodawcę (z zasady na podstawie decentralizacji, a więc
lokowanie zadań na najniższych szczeblach)  ORGAN UPOWAŻNIA swoich podwładnych do działań (zasada
dekoncentracji)

Modalność kompetencyjna = możliwość podejmowania działań określonych w normie kompetencyjnej prawa
administracyjnego materialnego.

Wyróżniamy również modalność zobowiązującą oraz uprawniającą.

Możemy wyróżnić kilka rodzajów kompetencji:
- obligacyjne
- fakultatywne (wydanie aktu prawa materialnego)
-

ogólne (kontrola) / szczegółowa (stosowanie prawa)

-

władcze - decyzyjne jednostronne kształtowanie sytuacji

-

niewładcze – organizatorskie / informacyjne - plan inwestycyjny gminy

-

ustawowe (źródłem ustawa) / podstawowe (źródłem rozporządzenie oraz akt prawa miejscowego)

36

SPIS TREŚCI NOTATEK

WSTĘP
1.1 Istota prawa administracyjnego
1.2 Aspekt systemowy prawa administracyjnego
1.3 Kategorie norm prawnych prawa administracyjnego
1.4 Organ a urząd  obiekt / podmiot
HISTORIA
2.1 Geneza i rozwój prawa administracyjnego (więcej w Ochendowski r. 3,4)
2.2 Rozwój nauki oraz samego prawa administracyjnego w Polsce
POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
3.1 Koncepc

je pojęcia prawa administracyjnego

3.2 Kategorie norm prawa administracyjnego

3.3 Cechy powszechnego materialnego prawa administracyjnego
3.4 Prawo administracyjne a inne, tradycyjne gałęzie prawa

ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
4.1 Konstytucja (notatki innego autorstwa)
4.2 Ustawa
4.3 Umowa międzynarodowa
4.4 Prawo europejskie
4.5 Rozporządzenie
4.6 Metody tworzenia źródeł prawa administracyjnego
KONTROLA STANOWIENIA PRAWA I NADZÓR NAD JEGO STOSOWANIEM
4.7.1 Trybunał Konstytucyjny
4.7.2 Sądy
4.7.3 Organy nadzoru jednostek samorządu terytorialnego
4.8. Rola zwyczaju w prawie administracyjnym
4.9. Rola orzecznictwa sądowego w prawie administracyjnym
4.10. Synteza informacji przedstawiona przez dr Żukowskiego – niektóre zagadnienia wymagają poszerzenia
STOSOWANIE PRAWA
5.1

. Określenie interesu prawnego

5.2. Stosowanie prawa

– omówienie

5.2.1. Stosunek administracyjnoprawny (na podstawie str. 32-

37 Leoński)

5.2.2. Stosowanie prawa administracyjnego

– podstawowe elementy modelu

SPRAWA ADMINISTRACYJNA
6. Sprawa administracyjna
UZNANIE ADMINISTRACYJNE
7.1. Uznanie administracyjne - istota
7.2. Uznanie administracyjne - geneza
7.3. Uznanie administracyjne

– teorie

7.4. Uznanie administracyjne

– orzecznictwo i praktyka

DECYZJA ADMINISTRACYJNA
8.1. Decyzja administracyjna

– definicja, różna percepcja

8.2. Decyzja administracyjna jako rezultat stosowania prawa

8.2.1. Utrata mocy obowiązującej decyzji administracyjnej – wznowienie postępowania administracyjnego
8.2.2. Przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej, o których mowa w art. 156 KPA
8.2.3. Uchylenie decyzji zgodnej z prawem
8.3. Decyzja a akt administracyjny
8.4. Ujęcia oraz szczegółowy charakter decyzji administracyjnej
8.5. Sukcesja decyzji administracyjnej
MECHANIZM KONTROLI PRZESTRZEGANIA PRAWA
9.1.Istota oraz źródło obowiązków i uprawnień
9.2.Przestrzeganie prawa
9.3.Kontrola oraz uczestnicy podlegający kontroli
9.4.Podmioty kontrolne

– organy administracji publicznej

9.5.Procedura kontrolna oraz wynik kontroli przestrzegania prawa (akty kontroli)
9.6.Skutki kontroli1
9.7. Podsumowanie modelu
ADRESACI NORM PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
10.Adresaci norm prawa administracyjnego
ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
11.1.Kompetencje, funkcje oraz formy prawne realizacji kompetencji przez organ administracji publicznej