Uwa˝aj,

on na ciebie patrzy

Sympatyczny robot i jego sztuczki

I

mprezy towarzyskie majà to do sie-
bie, ˝e cz´sto rodzà si´ na nich szalo-
ne pomys∏y. O wi´kszoÊci z nich nad

ranem ju˝ nikt nie pami´ta, jednak idea,
która zaÊwita∏a gospodarzowi przyj´cia
wydanego 1992 roku, Rodneyowi A.
Brooksowi z Massachusetts Institute of
Technology, zmieni∏a sposób, w jaki
naukowcy zacz´li myÊleç o myÊleniu.
Brooks, szef laboratorium sztucznej in-
teligencji MIT, Êwi´towa∏ dat´ urucho-
mienia fikcyjnego komputera Hal 9000,
wyst´pujàcego w filmie Odyseja kosmicz-
na 2001. Kiedy snu∏ refleksje o tym, ˝e na
razie ˝aden krzemowy mózg nie potra-
fi∏by dorównaç Halowi w knowaniach,
dozna∏ nagle olÊnienia – mo˝na by po-
stàpiç niekonwencjonalne i zbudowaç
humanoidalnego robota, wykorzystujàc
prawa obowiàzujàce w biologii.

Robot, nazwany Cog, zaczà∏ przybie-

raç kszta∏ty w lecie 1993 roku. Projekt,
na którego realizacj´ przewidziano po-
czàtkowo pi´ç lat, ma s∏u˝yç rozwiàza-
niu problemów pojawiajàcych si´ pod-
czas próby skonstruowania humanoi-
dalnej maszyny i tym samym rzuciç
Êwiat∏o na mechanizmy ludzkiego po-
znania. Robotowi nie wprowadzono do
pami´ci szczegó∏owych danych o ota-
czajàcym Êwiecie, na podstawie których
dokonywa∏by obliczeƒ, aby osiàgnàç
okreÊlony cel – co stanowi modus ope-
randi robotów przemys∏owych. Cog
zdobywa wiedz´ o sobie i swoim oto-
czeniu sam, metodà prób i b∏´dów.
Brooks mówi, ˝e chocia˝ trudno prze-
widzieç, jakie zastosowania mog∏aby
znaleêç ta technika w najbli˝szej przy-
sz∏oÊci, sta∏a si´ ona ju˝ impulsem do
napisania wielu prac.

Istotà zamierzenia by∏o, aby robot (ina-

czej ni˝ Hal) wyglàda∏ i porusza∏ si´ jak
cz∏owiek, co zach´ca∏oby do nawiàzy-
wania z nim kontaktu. Filozof z Tufts
University Daniel C. Dennett, nieformal-
ny doradca zmiennej w sk∏adzie grupy
badaczy MIT pracujàcych nad Cogiem,
oÊwiadczy∏, ˝e maszyna „zyska Êwiado-
moÊç, jeÊli tylko zrealizuje si´ wszystko,
co sobie zaplanowaliÊmy”. Innym wa˝-
nym elementem projektu by∏o to, ˝e ro-
bot nie mia∏ zaprogramowanego okre-
Êlonego a priori „modelu” Êwiata. Zmia-

ny zachodzàce w Cogu, w miar´ jak b´-
dzie si´ uczy∏, sà wed∏ug zespo∏u „bez
znaczenia w przypadku braku interak-
cji ze Êwiatem zewn´trznym”.

DziÊ, nied∏ugo po up∏ywie pi´ciu lat

przewidzianych pierwotnie na realiza-
cj´ projektu, nawet najwi´kszy jego en-
tuzjasta nie mo˝e twierdziç, ˝e Cog ma
ÊwiadomoÊç. Jest jednak równie˝ jasne,
˝e próba jego skonstruowania pozwo-
li∏a dokonaç intrygujàcych obserwacji.

KtóregoÊ dnia jesienià ub. r. Brian

Scassellati i Cynthia Breazeal z zespo∏u
Brooksa zaprezentowali niektóre z umie-
j´tnoÊci Coga. Górna cz´Êç maszyny nie-
odparcie przywodzi na myÊl C3PO
z Wojen gwiezdnych. Cog nauczy∏ si´ Êle-
dziç poruszajàcy si´ przedmiot – naj-

pierw kieruje w jego stron´ obrotowe
oczy, nast´pnie przekr´ca ca∏à g∏ow´.
Potrafi te˝ si´ uk∏oniç i si´gaç po przed-
mioty w sposób uderzajàco ludzki. Nie-
spotykanà u robotów p∏ynnoÊç ruchów
zawdzi´cza systemowi sterowania, któ-
ry nauczy∏ si´ wykorzystywaç naturalnà
dynamik´ koƒczyn.

Mechaniczne zdolnoÊci Coga widaç,

gdy szybko chwyta tempo potrzebne
do zabawy skaczàcà spr´˝ynà przymo-
cowanà do jego ràk lub zaczyna kr´ciç
korbà. Wed∏ug Brooksa zasadniczy po-
st´p w rozwoju Coga – a mianowicie
wyposa˝enie robota w wiele systemów
dzia∏ajàcych jednoczeÊnie – dokona si´
w ciàgu kilku najbli˝szych miesi´cy.

Planuje si´, ˝e Cog otrzyma wi´cej sen-

sorów dotykowych, udoskonalony sys-
tem sterowania postawà oraz zyska

umiej´tnoÊç rozró˝niania êróde∏ dêwi´-
ku. Powinien wtedy umieç skojarzyç g∏os
ze znajdujàcym si´ w polu widzenia cz∏o-
wiekiem. Nie przewiduje si´ natomiast
wyposa˝enia robota w gotowy system
rozpoznawania mowy, poniewa˝ nie by-
∏oby to zgodne z za∏o˝eniami ca∏ego
przedsi´wzi´cia – Cog musi uczyç si´ sam.

Dzi´ki du˝ej liczbie bardzo szybkich

procesorów i mo˝liwoÊci dodawania
nowych maszyna ma moc obliczenio-
wà wystarczajàcà do doskonalenia obec-
nych umiej´tnoÊci – wyjaÊnia Brooks.
Ale ju˝ teraz wywo∏uje u ludzi niespo-
dziewane reakcje.

Breazeal z∏apa∏a si´ kiedyÊ na tym,

˝e bawi si´ z Cogiem we wzajemne
przekazywanie sobie gumki do Êcie-
rania, choç wcale takiej zabawy nie
planowa∏a; poczu∏a si´ w jakiÊ sposób
sprowokowana.

Bada ona teraz reakcje emocjonalne

ludzi w kontakcie z robotem Kismet,
sk∏adajàcym si´ z samej, podobnej jak u
Coga, g∏owy. Ma on ekspresyjne rucho-
me powieki, uszy i ˝uchw´. Dzi´ki nie-
mu uda si´ byç mo˝e dokonaç odkryç,
które rozszerzà horyzonty myÊlowe Co-
ga. Inaczej ni˝ u Coga wbudowano mu
odpowiednie sterowniki, s∏u˝àce do na-
wiàzywania kontaktu, wewn´trznej sty-
mulacji i „odczuwania” zm´czenia, a tak-
˝e okazywania radoÊci, smutku, gniewu
lub dezaprobaty. Niczym dziecko potra-
fi zmusiç wra˝liwà osob´, aby zacz´∏a
traktowaç go po przyjacielsku.

OczywiÊcie Cogowi nadal jeszcze

brakuje kilku lat do opanowania bar-
dziej skomplikowanych zachowaƒ. In-
tegracja jego zachowaƒ czàstkowych,
tak aby ze sobà nie kolidowa∏y, to za-
danie, do którego dopiero zacz´to si´
przymierzaç. Ponadto Cog nie ma po-
czucia czasu. Znalezienie dobrego spo-
sobu wyposa˝enia go w taki „zmys∏” –
jest prawdziwym wyzwaniem, pisze ze-
spó∏ Brooksa w majàcej si´ wkrótce uka-
zaç publikacji. Wbudowanie zegara cy-
frowego nie wchodzi w gr´ – by∏oby to
sprzeczne z ideà przyÊwiecajàcà ca∏e-
mu projektowi, ˝e Cog ma funkcjono-
waç podobnie jak cz∏owiek.

Wydaje si´, ˝e rozwój robota b´dzie

wolniejszy ni˝ rozwój dziecka. Mo˝e to
i dobrze, bo zespó∏ zaczà∏ rozwa˝aç
komplikacje, które wynikn´∏yby z wy-
posa˝enia Coga w ÊwiadomoÊç seksu-
alnà. Ju˝ jednak tylko próba zbudowa-
nia maszyny zachowujàcej si´ jak istota
ludzka mo˝e naukowcom przynieÊç
wiele informacji o funkcjonowaniu sa-
mego cz∏owieka.

Tim Beardsley

20 Â

WIAT

N

AUKI

Marzec 1999

TECHNIKA

I

BIZNES

SZTUCZNA INTELIGENCJA

COG, humanoidalny robot, mo˝e

obróciç si´ w kierunku poruszajàcego si´

przedmiotu i wyciàgnàç r´k´, aby go

dotknàç. Inspirowany prawami

biologii system sterownia Coga sprawia,

˝e ruchy robota sà uderzajàco

podobne do ludzkich.

SAM OGDEN