Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

1

Program szkolenia dla liderów (część I)

Cele operacyjne:

1.

Ukazanie zróżnicowanych form kształcenia w systemie oświaty uczniów ze specjalnymi

potrzebami edukacyjnymi.

Uczestnik:

−

zna i rozumie pojęcia: specjalne potrzeby edukacyjne, specjalne trudności w uczeniu się,

specyficzne trudności w uczeniu się, uczeń z niepełnosprawnością, zaburzenia rozwojowe,
orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, system oświaty, pedagog specjalny,
edukacja włączająca, edukacja integracyjna, kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi;

−

umie:
a)

charakteryzować zjawiska edukacyjne w sytuacji specjalnych i specyficznych trudności
w uczeniu się;

b)

wskazywać problemy budowania systemu oświaty „dla wszystkich i dla każdego”;

c)

przedstawić wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów w kategoriach zwiększania
dostępności kształcenia;

d)

wymienić grupy uczniów o specjalnych trudnościach w uczeniu się i specyficznych
trudnościach w uczeniu się;

e)

rozróżniać typy kształcenia: segregacyjny, wspólnego nurtu, asymilacyjny, inkluzyjny;

f)

rozróżniać rodzaje integracji: stycznościowa, interakcyjna, normatywna.

2.

Przedstawienie założeń koncepcji kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami

edukacyjnymi w odniesieniu do założeń idei humanistycznych.

Uczestnik:

−

zna i rozumie pojęcia: normalizacja, włączanie, integracja;

−

umie:

a)

wyjaśnić,

na

czym

polega

zróżnicowana

przestrzeń

edukacyjna/

jedność

w różnorodności edukacyjnej;

b)

wyjaśnić cechy integrującej/włączającej przestrzeni edukacyjnej;

c)

wymienić i wyjaśnić czynniki wyznaczające jakość przestrzeni edukacyjnej;

d)

wyjaśnić rolę poczucia przynależności do społeczności szkolnej uczniów ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi;

e)

formułować podmiotowe założenia systemu edukacji.

3.

Zanalizowanie utrudnień dydaktycznych i oddziaływań pedagogicznych w pracy

z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

Temat szkolenia:
Model

kształcenia

uczniów

ze

specjalnymi

potrzebami

edukacyjnymi

– różnice nie mogą dzielić.

dr hab., prof. APS Joanna Głodkowska

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

2

Uczestnik:

−

zna i rozumie pojęcia: program edukacyjno- terapeutyczny, diagnoza funkcjonalna,

stymulacja, wspomaganie, usprawnianie, korygowanie, kompensowanie, dynamizowanie.

−

umie wyjaśnić trudności w przebiegu mechanizmu uczenia się w sytuacji specjalnych

potrzeb edukacyjnych, w szczególności:

a)

podać i wyjaśnić aspekty różnicowania w procesie edukacji;

b)

wyjaśnić proces wspomagania dziecka w jego rozwoju;

c)

wskazać obszary dostosowania w kształceniu specjalnym;

d)

wyjaśnić różnicę między wymaganiami obniżonymi a wymaganiami dostosowanymi
do potrzeb uczniów o specjalnych potrzebach;

e)

scharakteryzować trudności edukacyjne uczniów z wadą słuchu, wadą wzroku,
z niepełnosprawnością intelektualną, z autyzmem, niepełnosprawnością ruchową;

f)

zanalizować

wybrane

obszary

charakteryzujące

aktualny

wizerunek

ucznia

z niepełnosprawnością;

g)

zróżnicować

zajęcia

dydaktyczno-

wyrównawcze

od

zajęć

kompensacyjno-

korekcyjnych;

h)

nazwać i wyjaśnić cechy rzetelnej diagnozy ucznia ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi.

4.

Wzbudzenie refleksji nad istotnymi problemowymi doświadczanymi przez wszystkich

uczestników systemu edukacyjnego.

Uczestnik:

−

zna i rozumie pojęcia: sytuacje trudne, przeciążenie, deprywacja, utrudnienie, sytuacja

konfliktu, sytuacja zagrożenia, układ ryzyka.

−

umie:

a)

wyjaśnić sytuacje ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w układzie ryzyka;

b)

określić

problemy

uczniów

ze

specjalnymi

potrzebami

edukacyjnymi

w odniesieniu do doświadczania przez nich sytuacji trudnych;

c)

przedstawić proces włączania na poziomie systemowym, placówki oświatowej,
konkretnych kontekstów procesu kształcenia;

d)

nazwać i opisać zachowania/postawy nauczyciela podejmującego pracę z uczniem
ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi;

e)

wskazać zadania pedagoga specjalnego w zróżnicowanym systemie edukacji.

Szczegółowa tematyka:
Różnice indywidualne w charakterystyce uczniów ze specjalnymi potrzebami

edukacyjnymi. System kształcenia w kontekście specjalnych potrzeb edukacyjnych, zadań
rozwojowych oraz wieku chronologicznego uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Implikacje teorii psychologicznych (J. Piaget, L.S. Wygotski, J. Bruner) dla edukacji uczniów ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zadania edukacyjne, rozwojowe wobec ucznia
z trudnościami w uczeniu się. Pedagogiczne inspiracje idei humanistycznych w procesie
kształcenia. Wizerunek ucznia z niepełnosprawnością w obszarach: etiologia, terminologia, rozwój,
diagnoza, rehabilitacja, edukacja, prognoza. Specyfika postępowania pedagogicznego z uczniami
o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Charakterystyka edukacyjna ucznia z wadą słuchu, z wadą
wzroku, z niepełnosprawnością ruchową, z autyzmem, z niepełnosprawnością intelektualną
w stopniu lekkim. Zasady postępowania pedagogicznego w odniesieniu do trudności w uczeniu się.

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

3

Edukacja integracyjna/włączająca- proces uczenia się w układzie ryzyka. Edukacja

włączająca w aktualnym systemie oświaty -założenia, nadzieje, problemy. Diagnoza w rzetelnym
poznaniu ucznia – diagnoza pozytywna, przyczynowa, kompleksowa, profilowa, wspierająca,
rozwojowa, prognostyczna. Diagnozowanie rozwoju psychofizycznego uczniów z zaburzeniami
rozwojowymi- przykłady technik diagnostycznych. Konstruowanie portretu ucznia
z zaburzeniami rozwojowymi - profil rozwojowy podstawą budowania indywidualnych programów
edukacyjno- terapeutycznych. Programy wczesnej stymulacji we wspomaganiu rozwoju uczniów
z ryzyka niepełnosprawności. Początki edukacji – wrażliwość/dojrzałość szkolna dziecka do
spełniania zadań rozwojowych. Sytuacje trudne w procesie nauczania dzieci ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi. Pedagog specjalny- nowy zawód. Wzorce edukacyjne: edukacja
z równym prawem dostępu, edukacja zróżnicowana, edukacja do uczestniczenia, edukacja
diagnostyczna, edukacja ku podmiotowości, edukacja w przestrzeni „dla wszystkich i dla każdego”,
edukacja w harmonizowaniu, edukacja profesjonalna, edukacja wyzwalająca, edukacja
z optymizmem pedagogicznym.

Literatura:

•

Bogucka, J. Kościelska, M. (red.) (1996). Wychowanie i nauczanie integracyjne. Nowe
doświadczenia. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej
MEN.

•

Brzezińska, A. (2000). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: WSiP.

•

Byers, R., Rose, R. (2002). Jak zaplanować pracę z dziećmi o specjalnych potrzebach
edukacyjnych. Warszawa: Wydawnictwo APS.

•

Edukacja skuteczna, przyjazna i nowoczesna. Jak organizować edukację uczniów ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi? Przewodnik. (2010). Warszawa: Ministerstwo
Edukacji Narodowej.

•

Firkowska-Mankiewicz A., Szumski G. (2008). Pedagogika specjalna i system kształcenia
osób z niepełnosprawnościami w Polsce. W: D. D. Smith: Pedagogika specjalna. Podręcznik
akademicki. Tom 2. Redakcja Naukowa: A. Firkowska-Mankiewicz, G. Szumski.
Wydawnictwo Naukowe PWN – Wydawnictwo APS. Warszawa

•

Głodkowska, J. (1999). Poznanie ucznia szkoły specjalnej. Warszawa: WSiP.

•

Głodkowska, J.(2001). Zabawa i nauka w kręgu baśni. Warszawa: Wydawnictwo APS.

•

Głodkowska, J., Giryński, A. (red.) (2004). Osobowość Samorealizacja Odpowiedzialność
Bezpieczeństwo Autonomia. Warszawa: Wydawnictwo APS.

•

Gruszczyk- Kolczyńska, E. (1992). Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się
matematyki. Warszawa: WSiP

•

Maciarz A. (1999): Z teorii i badań społecznej integracji dzieci niepełnosprawnych. Kraków:
"Impuls".

•

Olechnowicz, H. (1988). U źródeł rozwoju dziecka. O wspomaganiu rozwoju prawidłowego
i zakłóconego. Warszawa: WSiP.

•

Olechowska, A. (2001). Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Warszawa:
Wydawnictwo APS.

•

Pedagogika specjalna. Różne poszukiwania – wspólna misja. Pamięci Profesora Jana
Pańczyka. (2009). Wydawnictwo APS. Warszawa.

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

4

•

Pilecka, W., Bidzińsk K., Pietrzkiewicz M. (red.) (2008). O poznawaniu siebie i świata przez
dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu
Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego.

•

System oceniania w placówkach włączających. Kluczowe zagadnienia w polityce i praktyce
oświatowej (2007) Eurepean Agency for Development in Special Needs Education

•

Szumski, G. (2006). Integracyjne kształcenie niepełnosprawnych. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN.

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

5

Cele operacyjne:

−

Uzyskanie wiedzy przez uczestników szkolenia na temat definiowania pojęć czytania

i pisania, ich podłoża i mechanizmów neuronalnych oraz wielu przyczyn powstawania
trudności szkolnych, konieczności różnicowania specyficznych i niespecyficznych trudności
szkolnych, w tym specyficznych trudności w nauce czytania i pisania.

−

Opanowanie przez uczestników szkolenia umiejętności wstępnego rozpoznawania

specyficznych trudności w nauce czytania i pisania u dzieci w wieku przedszkolnym,
szkolnym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym.

−

Zapoznanie się uczestników z metodami, w tym opracowanymi narzędziami

przesiewowymi, pozwalającymi nauczycielowi rozpoznać u dziecka objawy, a także
wybrane mechanizmy specyficznych trudności szkolnych.

−

Zapoznanie przez uczestników szkolenia metod pracy, a dzięki temu, pomocy uczniowi ze

specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu na różnych poziomach edukacji.

Szczegółowa tematyka:

Definicje gotowości szkolnej do nauki czytania i pisania. Definicje czytania, pisania,

specyficznych i niespecyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, aktualnie stosowane pojęcia dla
opisania zaburzeń. Mózgowe mechanizmy czytania i pisania. Symptomatologia ryzyka dysleksji
i dysleksji rozwojowej na różnych poziomach edukacji. Model postępowania diagnostycznego
w przypadkach ryzyka dysleksji w wielu przedszkolnym oraz w klasach I – III. Metody
wspomagania rozwoju dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (Metoda Dobrego
Startu i Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne). Rozpoznawanie trudności w czytaniu
i pisaniu u dzieci uczęszczających do szkoły podstawowej i udzielanie im pomocy. Rozpoznawanie
trudności młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej w czytaniu i pisaniu i udzielanie im pomocy.

Literatura:

•

Bogdanowicz, M. (1983) Trudności w pisaniu u dzieci. Gdańsk: UG.

•

Bogdanowicz, M. (1994) O dysleksji. Lubin: Wyd. Linea.

•

Bogdanowicz, M. (1995) Uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych. “Psychologia

Wychowawcza”, nr 3, s. 216-223.

•

Bogdanowicz, M. (1985, 1999) Metoda Dobrego Startu. Warszawa: WSiP.

•

Bogdanowicz, M. (1997, 2000a) Integracja percepcyjno - motoryczna. Teoria - diagnoza -

terapia. Warszawa : CMPPP.

•

Bogdanowicz, M. (2000b) Co warto wiedzieć o specyficznych trudnościach w uczeniu się

czytania i pisania? W: Informator. Sprawdzian dla uczniów kończących szkołę
podstawową w 2002 roku. Warszawa: MEN

Temat szkolenia:
Model rozpoznawania specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.

Prof. dr hab. Marta Bogdanowicz, dr hab. Aneta Borkowska

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

6

•

Bogdanowicz, M. ( 2002a) Dysleksja i paradoksy. „Forum Nauczycieli. Nauczanie

Zintegrowane”, nr1, s.5-10.

•

Bogdanowicz, M. (2002b) Recepty na dobre czytanie i pisanie. [W:] W. Turewicz (red) Jak

pomóc dziecku z dysortografią. Zielona Góra: ODN, s.39-50.

•

Bogdanowicz, M. (2003a) Trudne litery” p-b-d-g. Gdańsk: Wyd. Harmonia.

•

Bogdanowicz, M. (2003b) Longitudinalne badania nad dysleksją rozwojową w Polsce.

W: Wojciszke B., Plopa M. (red) Osobowość a procesy psychiczne zachowanie. Kraków:
Impuls, s. 357 – 383.

•

Bogdanowicz, M.(2003c), Przygotowanie do nauki pisania. Ćwiczenia grafomotoryczne

według Hany Tymichovej. Gdańsk : Wyd. Harmonia.

•

Bogdanowicz, M.(2005a) Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie. Gdańsk. Wyd.

Harmonia.

•

Bogdanowicz, M. (2005b) Terapia pedagogiczna. Przewodnik bibliograficzny. Gdańsk:

Wyd. Harmonia.

•

Bogdanowicz, M.(2008c) Model diagnozowania dysleksji rozwojowej. Dysleksja. Biuletyn

Polskiego Towarzystwa Dysleksji, numer sygnalny, s.7- 12.

•

Bogdanowicz, M. (2008d), Portrety nie tylko znanych osób z dysleksją. Gdańsk: Wyd.

Harmonia.

•

Bogdanowicz, M. (2009a) Test czytania głośnego „Dom Marka”. Gdańsk: Pracownia

Testów Psychologicznych i Pedagogicznych.

•

Bogdanowicz, M. (2009b) Osoby dorosłe z dysleksją – problem, diagnozowanie, pomoc.

Dysleksja. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Dysleksji. Nr 2 (4), s.25- 29.

•

Bogdanowicz, M.(2010) Dysleksja u dorosłych - terra incognita współczesnej psychologii

i pedagogiki. Dysleksja. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Dysleksji. Nr 1 (6), s.7-8.

•

Bogdanowicz, M., Jaklewicz, H., Loebl W. (1969) Próba analizy specyficznych zaburzeń

czytania i pisania. "Psychiatria Polska". Nr 3, s.297-301.

•

Bogdanowicz, M., Kisiel B., Przasnyska M. (1992) Metoda Weroniki Sherborne w
terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka. Warszawa: WSiP, wyd.

•

Bogdanowicz, M., Kisiel B., Przasnyska M. (1992) Metoda Weroniki Sherborne w

terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka. Warszawa: WSiP, wyd. I.

•

Bogdanowicz, M., Krasowicz, G. (1996/97) Typy dysleksji rozwojowej. Diagnoza i

terapia według koncepcji D. J. Bakkera, „Annales Universitatis Maria Curie –
Skłodowska”, Lublin.

•

Bogdanowicz M., Rożyńska M. (2003, 2004a), Lewa ręka rysuje i pisze. Cz. I -III.
Gdańsk: Wyd. Harmonia.

•

Bogdanowicz M., Rożyńska M.(2004b) Dni tygodnia, pory roku i miesiące. Zabawy

i scenariusze zajęć rozwijających funkcje językowe. Gdańsk: Wyd. Harmonia

•

Bogdanowicz M., Rożyńska M. ( 2004c) Zeszyt ze zwężoną liniaturą. Gdańsk: Wyd.

Harmonia.

•

Bogdanowicz M., Adryjanek A.(2004c) Uczeń z dysleksją w szkole. Gdańsk: Wyd. Operon.

•

Bogdanowicz, M., Barańska, M., Jakacka E.(2005) Metoda Dobrego Startu.. Od piosenki

do literki. Część 1. Gdańsk: Wyd. Harmonia

•

Bogdanowicz, M., Adryjanek, A., Rożyńska, M. (2007) Uczeń z dysleksją w domu.

Gdańsk: Wyd. Operon.

•

Bogdanowicz, M., Rożyńska, M.(2007) Karty ortomagiczne. Gdańsk: Wyd. Operon

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

7

•

Bogdanowicz, M., Kalka, D., Sajewicz–Radtke, U., Radtke, B., Karasiewicz, K.(2008a)

Bateria metod diagnozy przyczyn trudności szkolnych u dzieci ośmioletnich. Gdańsk:
Pracownia Testów Psychologicznych i Pedagogicznych.

•

Bogdanowicz, M., Jaworowska, A., Krasowicz-Kupis, G., Matczak, A., Pelc-Pękala, O.,

Pietras, I., Stańczak, J., Szczerbiński, M. (2008b) Diagnoza dysleksji u uczniów klasy III
szkoły podstawowej. Warszawa : Pracownia Testów Psychologicznych

•

Bogdanowicz, M, Czabaj, R., Bućko, A.(2008) Modelowy system profilaktyki i pomocy

psychologiczno-pedagogicznej uczniom z dysleksja rozwojową. Gdynia: Operon

•

Bogdanowicz, M., Rożyńska, M.(2008) Gry ortomagiczne. Komplementarny zestaw

pomocy dydaktycznych do nauki ortografii. Gdynia: Wyd. Operon.

•

Bogdanowicz, M., Rożyńska, M. (2010) Ortograffiti. Od dysgrafii do kaligrafii. Gdynia :

OPERON

•

Bogdanowicz, M., Daruk, R., Ingielewicz, B. (2009) Czytamy razem. Program

doskonalenia umiejętności czytania i rozwijania myślenia. Gdańsk :Wyd. Harmonia

•

Borkowska, Ł. Domańska (red.) (2008) Neuropsychologia kliniczna dziecka. Warszawa:

PWN, 139 – 158

•

Borkowska, A.R. (2006). Neuropsychologiczne podłoże trudności w czytaniu

i pisaniu. W: G. Krasowicz-Kupis (red.). Dysleksja rozwojowa. Perspektywa
psychologiczna. Gdańsk: Wyd. Harmonia, 35 – 51.

•

Brzezińska, A. (1987). Czytanie i pisanie – nowy język dziecka. Warszawa: WSiP.

•

Grzywniak, C. (2006) Kinezjologia edukacyjna. Metoda wspomagania i terapii
psychomotorycznej. Kraków.

•

Krasowicz-Kupis, G. (2008). Psychologia dysleksji. Warszawa: PWN.

•

Oszwa, U., Borkowska, A.R. (2006). Specyficzne trudności szkolne w opanowywaniu

czytania i pisania. W: A.R. Borkowska, Ł. Domańska (red.). Neuropsychologia kliniczna
dziecka. Warszawa: PWN, 139 – 158

•

Smółka, L. (2007). Znaczenie edukacji przedszkolnej w opanowywaniu przez dzieci

umiejętności czytania. W: M. Kostka-Szymańska, G. Krasowicz-Kupis (red.) Dysleksja.
Problem znany czy nieznany? Lublin: Wyd. UMCS, 223 – 234.

•

Sobolewska, M., Matuszewski( 2002) Test Czytania Głośnego dla Klas IV-VI szkoły

podstawowej oraz I – II gimnazjum Marii Sobolewskiej. Warszawa: CMPPP.

•

Stein (2000). The neurobiology of Reading difficulties. Prostaglandis, Leukotrienes and

Essential Acids, 63 (1/2), 109 – 116.

•

Seria Testów Czytania i Pisania dla klas I-III Szkoły Podstawowej Teresy Straburzyńskiej

•

i Teresy Śliwińskiej (1983) Warszawa: CMPPP.

•

Szczerbiński M., Pelc-Pękala O. (2007). Test Dekodowania. Kraków: Usługi

Psychologiczno-Logopedyczne.

•

Wejner, T. (2008) Uczniowie z dysleksją rozwojową podczas sprawdzianu 2008. Dysleksja.

Biuletyn PTD. Gdańsk: Operon.

•

Test „Czytanie” M. Grzywak – Kaczyńskiej dla klas II-IV w opracowaniu M. Sobolewskiej

(1988) Warszawa: CMPPP.

•

Pomoce do badań pedagogicznych uczniów klas VII i VIII szkół podstawowych i szkół

ponadpodstawowych podejrzanych o zaburzenia o charakterze dysleksji rozwojowej. Janiny
Mickiewicz (1995).

•

Test do badania techniki czytania głośnego dla klas I – VII Jana Konopnickiego (1961).

•

Testy Cichego Czytania Heleny Chylińskiej (1985).

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

8

Cele operacyjne:

Uczestnik w wyniku szkolenia:

−

posiada wiedzę i umiejętności w zakresie rozpoznawania ryzyka dysleksji;

−

wykazuje się wiedzą na temat sposobów udzielania wsparcia dzieciom ryzyka dysleksji;

−

wykazuje się wiedzą w zakresie budowania programu wsparcia obejmującego dzieci ryzyka

dysleksji, ich rodziców oraz miejsce edukacji (przedszkole, szkoła);

−

zna charakterystykę różnorodnych form oraz metod wspierania rozwoju, uwzględnionych

w programie szkolenia;

−

zna charakterystykę zalecanych programów, ćwiczeń pomocnych w przezwyciężaniu

trudności w nauce czytania i pisania, uwzględnionych w programie szkolenia;

−

potrafi wykorzystać zaprezentowaną podczas szkolenia wiedzę w zakresie budowania

programu wsparcia dziecka ryzyka dysleksji w praktyce.

Szczegółowa tematyka:

Informacje o dysleksji i towarzyszących jej zaburzeniach. Symptomy ryzyka dysleksji
charakterystyczne dla dzieci wieku przedszkolny i wczesnoszkolnym wg M. Bogdanowicz.
Diagnoza ryzyka dysleksji- kiedy stawia się diagnozę ryzyka dysleksji i dysleksji rozwojowej,
a kiedy nie rozpoznaje się dysleksji rozwojowej. Metody rozpoznawania ryzyka specyficznych
trudności w uczeniu się dzieci w wieku przedszkolnym oraz rozpoznawania specyficznych
trudności w uczeniu się u uczniów szkoły podstawowej na pierwszym etapie edukacyjnym.
Przykładowe rozwiązania dotyczące udzielania pomocy dzieciom ryzyka dysleksji w przedszkolu.
Wskazówki pomocne przy budowaniu programu wsparcia uczniom ryzyka dysleksji szkole. Rola
nauczyciela specjalisty terapii pedagogicznej w udzielaniu pomocy psychologiczno- pedagogicznej
uczniom ryzyka dysleksji i z dysleksją rozwojową. Program wsparcia uczniów ze specyficznymi
trudnościami w uczeniu się. Partnerska współpraca na poziomie przedszkole/ szkoła– rodzice–
dziecko/uczeń. Zasady obowiązujące w postępowaniu terapeutycznym. Praktyczne wskazówki dla
nauczycieli uwzględniające zasady do pracy z dziećmi ryzyka dysleksji. Metody wykorzystywane
w terapeutycznym kształceniu.

Literatura:

•

Berthet, D. (2002). Wprowadzenie do nauki pisania. Warszawa.

•

Bogdanowicz M., Bućko A., Czabaj R. (2008), Modelowy system profilaktyki

i pomocy psychologiczno – pedagogicznej uczniom z dysleksją. Gdynia.

•

Bogdanowicz, M. (1985). Metoda dobrego startu w pracy z dzieckiem od 5 do 10 lat.

Warszawa.

•

Bogdanowicz,

M.

(2005),

(opracowanie),

Terapia

pedagogiczna.

Przewodnik

bibliograficzny. Gdańsk.

Temat szkolenia:
Rozpoznawanie i wspomaganie uczniów z trudnościami w uczeniu się czytania
i pisania (przedszkole, klasy I-III)

Mgr Małgorzata Rożyńska

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

9

•

Bogdanowicz, M., Adryjanek, A., Rożyńska, M. (2007).Uczeń z dysleksją w domu.

Poradnik nie tylko dla rodziców. Gdynia.

•

Bogdanowicz, M., (1991). Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym.

Warszawa.

•

Bogdanowicz, M., (1994). O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu

– odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli. Lubin.

•

Bogdanowicz, M., (1999), Metoda Dobrego Startu, Warszawa.

•

Bogdanowicz, M., (2000). Integracja percepcyjno-motoryczna. Teoria- diagnoza- terapia.

Warszawa.

•

Bogdanowicz, M., (2003)., Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie. Gdańsk.

•

Bogdanowicz, M., Adryjanek A. . (2004). Uczeń z dysleksją w szkole. Poradnik nie tylko dla

polonistów, Gdynia.

•

Bogdanowicz, M., Krasowicz G., (1994). Wybrane aspekty umiejętności metajęzykowych

dzieci 6-letnich i dynamika ich zmian w klasie 0, Kwartalnik Polskiej Psychologii
Rozwojowej nr 4.

•

Brzezińska A., (1987). Gotowość do czytania i pisania i jej rozwój w wieku przedszkolnym.

w: Brzezińska A. (red.). Czytanie i pisanie – nowy język dziecka. WSiP. Warszawa.

•

Buzan, T. (1999). Podręcznik szybkiego czytania, Łódź.

•

Cieszyńska, J., Korendo, M. (2008), Wczesna interwencja terapeutyczna. Kraków.

•

Czajkowska, I., Herda, K. (2003), Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne. Warszawa.

•

Demel, G.(1996), Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. Warszawa.

•

Dmochowska, M.(1979). Zanim dziecko zacznie pisać. Warszawa.

•

Dmochowska, M. (1971). Droga dziecka do nauki pisania. Analiza procesu

odwzorowywania graficznego. Warszawa.

•

Doman, G. (1992). Jak nauczyć małe dziecko czytać. Bydgoszcz .

•

Donaldson, M. (1988). Myślenie dzieci, Warszawa.

•

Dysleksja. Od badań mózgu do praktyki, pod red. A. Grabowskiej i K. Rymarczyk,

Warszawa 2004.

•

Dysleksja. Problem zanany czy nieznany, pod red. M. Kostka- Szymańska i G. Krasowicz-

Kupis, Lublin 2007.

•

Edukacja terapeutyczna Toruńska Szkoła Terapeutyczna pod red. J. Jastrząb, Toruń 2002.

•

Emmons, P. G., Anderson, L. M. (2007). Dzieci z zaburzeniami Integracji Sensorycznej.

Warszawa.

•

Erkert, A. (2002). Zabawy rozwijające zmysły. Kielce.

•

G. Dryden, J. Vos, Rewolucja w uczeniu. Poznań 2000.

•

Gąsowska, T., Pietrzak-Stępkowska, Z. (1994). Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi

trudności w czytaniu i pisaniu. Warszawa.

•

Goddard, S. (2004). Odruchy, uczenie i zachowanie. Warszawa.

•

Górniewicz, E. (2000). Trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci, Olsztyn.

•

Górniewicz, E.(2002). Pedagogiczna diagnoza specyficznych trudności w czytaniu

i pisaniu. Toruń.

•

Grabałowska, K., Jastrząb, J. Mickiewicz, J., Wojak, M. (1994). Ćwiczenia w czytaniu

i pisaniu. Toruń.

•

Gruszczyk- Kolczyńska, E., Zielińska, E. (2005). Wspomaganie dzieci w rozwoju zdolności

uwagi i zapamiętywania. Warszawa.

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

10

•

H. Spionek, Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka. Zagadnienia wybrane.

Warszawa 1965.

•

Hurlock, E. (1985). Rozwój dziecka. Warszawa.

•

Jarosz, E., Wysocka E. (2006). Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemy

i rozwiązania. Warszawa.

•

Jastrząb, J. (2005) Usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych u dzieci dyslektycznych.

Warszawa.

•

Kamińska, J. (1999). Ocenianie osiągnięć uczniów w edukacji wczesnoszkolnej. Gdańsk.

•

Krasowicz-Kupis, G. (2006). Rozwój i ocena umiejętności czytania dzieci sześcioletnich.

CMPPP. Warszawa.

•

Krasowicz-Kupis, G. (1999). Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6-

letnich. Lublin.

•

Krasowicz-Kupis, G.(2001). Język, czytanie, dysleksja. Lublin.

•

Kubiczek, B. (2006). Metody aktywizujące, Jak nauczyć uczniów uczenia się? Opole.

•

Kujawa, E., Kurzyna, M. (1994). Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu

metodą 18 struktur wyrazowych. Warszawa.

•

Kupisiewicz, . C.(2002). Dydaktyka ogólna. Warszawa 2002.

•

Lipowska, M.(2001). Profil rozwoju kompetencji fonologicznej dzieci w wieku

przedszkolnym. Kraków.

•

Logopedia. Pytania i odpowiedzi, pod red. T. Gałkowskiego G., Jastrzębowskiej, Opole

1999.

•

Maas, V. F.(1998). Uczenie się przez zmysły. Warszawa.

•

Malendowicz, J. (1978). O trudnej sztuce czytania i pisania. Warszawa.

•

Mańkowska, I. (2005). Kreowanie rozwoju dziecka. Kinezjologia edukacyjna i inne

nowoczesne metody terapeutyczne w praktyce. Gdynia.

•

Maurer, A. (2006) (red.), Dźwięki mowy. Program kształtowania świadomości

fonologicznej u dzieci przedszkolnych i szkolnych. Kraków.

•

Pankowska, K. (1997). Edukacja przez dramę. Warszawa.

•

Pętlewska, H. (1998). Przezwyciężanie trudności w czytaniu i pisaniu. Kraków.

•

Piaget, J. (1992). Mowa i myślenie dziecka. Warszawa.

•

Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, pod red. M. śebrowskiej, Warszawa 1979.

•

Rocławski, B. (1986). Poradnik fonetyczny dla nauczycieli. Warszawa.

•

Sawa, B. (1980). Jeżeli dziecko źle czyta i pisze. Warszawa.

•

Shaywitz, S. (1997). Dysleksja. Świat nauki.

•

Sochacka, K. (2004). Rozwój umiejętności czytania. Białystok.

•

Spionek, H. (1973, 1985). Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne,

Warszawa.

•

Styczek , I. (1981). Logopedia. Warszawa.

•

Teml, H. (1997). Relaks w nauczaniu. Warszawa.

•

Tryzno, E. (2006). Diagnoza edukacyjna dzieci 6-, 7- letnich rozpoczynających naukę.

Gdańsk.

•

Way, B. (1990). Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży. Warszawa.

•

Więckowski, R. (1993). Pedagogika wczesnoszkolna. Warszawa.

•

Wróbel, T. (1985). Pismo i pisanie w nauczaniu początkowym. Warszawa.

•

Wróbel, T. (1963). Nauczanie i doskonalenie pisma. Warszawa.

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

11

•

Wygotski, L.S. (1989). Myślenie i mowa. Warszawa.

•

Zakrzewska, B. (1976). Reedukacja dzieci z zaburzeniami w czytaniu i pisaniu, Warszawa.

•

Zakrzewska, B. (1996). Trudności w czytaniu i pisaniu. Modele ćwiczeń. Warszawa.

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

12

Cele operacyjne:

•

nabycie przez uczestników szkolenia podstawowych umiejętności w zakresie udzielania
pomocy psychologiczno-pedagogiczne uczniowi w jego środowisku szkolnym,

•

sposoby diagnozowania uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się,

•

wspomaganie uczniów z dysleksją rozwojową w procesie dydaktycznym – specyfika pracy
korekcyjno- kompensacyjnej.

Szczegółowa tematyka:

Rozpoznawanie specyficznych trudności w uczeniu się: sposoby ustalenia istotnych informacji
o rodzaju trudności uczniów: kwestionariusz objawów dysleksji formą badania przesiewowego,
materiały do oceny występowania specyficznych trudności w nauce uczniów klas IV – VI, szkół
gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych: testy czytania i pisania, ogólne zalecenia dotyczące
postępowania wobec ucznia z dysleksją rozwojową, czynniki wpływające na motywację
i efektywność uczenia się.
Organizacja pracy terapeutycznej: zadania i cele zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, kwalifikacje
terapeuty, podstawowa dokumentacja, warsztat pracy terapeuty, planowanie pracy terapeutycznej,
budowa ramowego programu pracy terapeutycznej, zasady pedagogiczne, stosowane w pracy
z uczniem dyslektycznym.
Modelowy system pomocy i profilaktyki psychologiczno-pedagogicznej uczniom z dysleksją -
wybrane elementy - rola koordynatora. Ćwiczenia usprawniające funkcje percepcyjno-motoryczne:
grafo - motorykę, percepcję wzrokową oraz funkcje słuchowo-językowe. Doskonalenie
kompetencji komunikacyjnych. Metody pracy z uczniem stosowane na zajęciach korekcyjno-
kompensacyjnych:

pokaz, obserwacja, praktyczne działanie, elementy kinezjologii edukacyjnej,

metody aktywizujące, techniki relaksacyjne, techniki zapamiętywania i koncentracji.

Literatura:

•

Bogdanowicz, M., Rożyńska, M. „ Karty ortomagiczne” wyd. Operon.

•

Bogdanowicz, M. (1990). Integracja percepcyjno-motoryczna. Metody diagnozy i terapii.

Warszawa. COMPW-Z.

•

Bogdanowicz, M. (1997). Integracja percepcyjno-motoryczna. Teoria - diagnoza – terapia.

Warszawa. CMPP-P.

•

Bogdanowicz, M. (2002). Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie. Gdańsk. Harmonia.

•

Bogdanowicz, M., Bućko, A. , Czabaj, R. (2008). Modelowy system profilaktyki i pomocy

psychologiczno-pedagogicznej uczniom z dysleksją, Gdynia 2008.

•

Bogdanowicz, M., Czabaj, R. (2007). Jestem rodzicem dziecka z dysleksją. Najważniejsze

informacje i wskazówki do pracy. Gdynia.

Temat szkolenia:
Rozpoznawanie i wspomaganie uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się
czytania i pisania klas IV – VI, , gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalej.

Mgr Renata Czabaj

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

13

•

Bogdanowicz, M. (1993). Specyficzne trudności w opanowaniu mowy pisanej: czytania

i pisania. W: Diagnoza i terapia zaburzeń mowy, (red.) T. Gałkowski i inni. Lublin. UMCS

•

Bogdanowicz, M., Krasowicz, G. Kwestionariusz objawów dysleksji dorosłych (KOOD)

Mchaela Vinegrada (2000, 2002).

•

Brześkiewicz, Z. (1996). Super czytanie. Warszawa.

•

Chwastniewska, D., Czabaj, R., Piechnik-Kaszuba, A. (2005). Ortograffiti seria 4 zeszytów

ć

wiczeń dla uczniów klas IV– V szkoły podstawowej. Gdynia.

•

Czabaj, R., Dargiewicz, M., Studnicka, J. (2004). Ortograffiti . Przewodnik dla nauczyciela,

wyd. OPERON Gdynia.

•

Czabaj, R., Ingielewicz, B., Rożyńska, M. (2005). Dziennik do zajęć korekcyjno-

kompensacyjnych OPERON Gdynia.

•

Czabaj, R., Piechnik-Kaszuba, A., (2005). Ortograffiti seria 4 zeszytów ćwiczeń dla uczniów

klas V– VI szkoły podstawowej, Gdynia.

•

Czabaj, R. (1993). Gra ortograficzna MAM Gdańsk.

•

Czabaj, R. (2000). H czy Ch. Wprawki ortograficzne dla uczniów starszych klas szkoły

podstawowej i gimnazjum. Wyd. Harmonia Gdańsk.

•

Czabaj, R. (2002). ś czy Rz. Wprawki ortograficzne dla uczniów starszych klas szkoły

podstawowej i gimnazjum. Wyd. Harmonia Gdańsk.

•

Czabaj, R. (2007). Przewodnik dla nauczyciela kl.4-6 szkoły podst. do programu

ORTOGRAFFITI –autorka rozdz. IV i VIII, wyd. OPERON Gdynia.

•

Czabaj, R. (2008). Diagnoza pedagogiczna niepowodzeń szkolnych – przegląd metod

diagnostycznych. Biuletyn PTD Dysleksja nr 1 / Gdynia

•

Czabaj, R. (2009). Metody wspierające terapię. Biuletyn PTD Dysleksja nr 1 ( 3 ) Gdynia.

•

Czajkowska, I., Herda, K., (1996). Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole, Warszawa.

•

Edukacja terapeutyczna, (red.) Jastrząb J., Toruń 2002;

•

Hanzel, Z. (2003). Dyktanda graficzne, Gdańsk.

•

ICD-10. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych.

Rewizja dziesiąta. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10.
Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, Kraków – Warszawa 2000 wyd. II.

•

Kaja, B. (2003). Diagnoza dysleksji. Bydgoszcz: AB.

•

Krasowicz, G. (1995). Zetotest. Podręcznik. Lublin: Graner.

•

Krasowicz-Kupis, G. (2006). Dysleksja rozwojowa perspektywa psychologiczna. Gdańsk:

Harmonia

•

Lipowska, M. (2001) Profil rozwoju kompetencji fonologicznej dzieci w wieku

przedszkolnym, Kraków. Oficyna Wydawnicza Impuls

•

Mickiewicz, J. (1994). Jedynka z ortografii? Rozpoznawanie dysleksji w starszym wieku

szkolnym. Toruń. TNOiK.

•

Saduś, Z. (2003). Jak pomóc uczniowi w nauce ortografii. Opole.

•

Spionek, H. (1965).Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka. Warszawa: PWN.

•

Styczek, I. (1982). Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego. Warszawa: WSiP.

•

Szeląg, E., Szymaszek, A. (2006). Test do badania słuchu fonematycznego

u dzieci i dorosłych. Gdańsk: GWP.

•

Szyndler, L. (2006). Pomyśl zapamiętaj zapisz. Kraków.

•

Zazzo, R. (1974). Metody psychologicznego badania dziecka. Warszawa: PZWL.

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

14

Cele operacyjne:

Uczestnik:

−

zna

czynniki

i

rozumie

mechanizmy

utrudniające

nabywanie

wiadomości

i umiejętności matematycznych w domu, przedszkolu i w szkole;

−

umie rozpoznawać zwyczajne, nadmierne i specyficzne trudności w nabywaniu wiadomości

i umiejętności matematycznych;

−

zna sposoby skutecznego zapobiegania niszczącym konsekwencjom specyficznych

i nadmiernych trudności w uczeniu się matematyki;

−

zna podstawy programowe, programy autorskie oraz pakiety edukacyjne wykorzystywane

w edukacji matematycznej w przedszkolu i szkole;

−

rozumie na czym polega niebezpieczeństwo oddalania się szkolnej edukacji matematycznej

od tego co faktycznie mogą opanować uczniowie;

−

umie rozpoznawać różnice indywidualne w podatności na uczenie sie matematyki;

−

rozumie na czym polega dojrzałość umysłowa dziecka do uczenia się matematyki;

−

zna wybrane sposoby wspomagania rozwoju umysłowego dzieci w ramach edukacji

matematycznej realizowanej w przedszkolu i szkole.

Szczegółowa tematyka:

Czynniki

utrudniające

nabywanie

wiadomości

i

umiejętności

matematycznych

w domu, w przedszkolu i w szkole. Zwyczajne, nadmierne i specyficzne trudności
w uczeniu się matematyki. Konsekwencje specyficznych i nadmiernych trudności
w

uczeniu

się

matematyki

i

metody

zapobiegania.

Edukacja

matematyczne

w przedszkolu i w szkole: podstawy programowe, programy autorskie, pakiety edukacyjne.
Ważniejsze mankamenty zeszytów ćwiczeń i ich konsekwencje dla kształtowania
wiadomości i umiejętności matematycznych dzieci. Dojrzałość umysłowa dzieci do uczenia
się matematyki w warunkach szkolnych. Różnice indywidualne dzieci w podatności na
uczenie się i ich konsekwencje dla edukacji matematycznej. Wybrane sposoby wspomagania
rozwoju wspomagania umysłowego dzieci w ramach edukacji matematycznej w przedszkolu
i szkole: wspomaganie dzieci w operacyjnym rozumowaniu na poziomie konkretnym;
sposoby rozwijania u dzieci umiejętności liczenia obiektów oraz ustalania miejsca
wybranego obiektu w uporządkowanym szeregu; pomoc dzieciom w ustalaniu liczebności
obiektów oraz wnioskowaniu o równoliczności zbiorów; wdrażanie do posługiwania się
liczeniem i rachowaniem w rozwiązywaniu zadań typu szkolnego; przejście z liczenia
konkretów na poziom zbiorów zastępczych i na poziom symboliczny. Współpraca
z rodzicami w zakresie przygotowania dzieci do szkolnej edukacji matematycznej.

Temat szkolenia:
Model diagnozy i wspomagania rozwoju umysłowego dzieci ze specyficznymi
trudnościami w uczniu się matematyki.

Prof. dr hab. Edyta Gruszkyk-Kolczyńska

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

15

Literatura:

•

Gruszczyk-Kolczyńska E., Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki.

Przyczyny, diagnoza, zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, Warszawa 2007 (i wydania
wcześniejsze)

•

Gruszczyk-Kolczyńska E., Skura M., Skarbiec matematyczny. Poradnik metodyczny. Klasa

0 i klasy I-III, Warszawa 2005

•

Gruszczyk-Kolczyńska E., Skura M., Skarbiec matematyczny. Zestaw pomocy przydatnych

w edukacji matematycznej dzieci. Edukacja wczesnoszkolna (klasa 0 i klasy I-III),
Warszawa 2005

•

Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców

i nauczycieli, Warszawa 2007

•

Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci,

które rozpoczną naukę w szkole. Podstawy psychologiczne i pedagogiczne oraz zabawy
i sytuacje zadaniowe sprzyjające intensywnemu wspomaganiu rozwoju umysłowego
i kształtowaniu ważnych umiejętności, Warszawa 2009

•

Olechnowicz H. (red.) O wspomaganiu rozwoju prawidłowego i zakłóconego, Warszawa

1999

•

Piaget J., Inhelder B., Psychologia dziecka, Siedmiogród, Wrocław 1993

•

Praca zbiorowa, Gruszczyk-Kolczyńska E., (red.) Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz

edukacja matematyczna dzieci w ostatnim roku wychowania przedszkolnego i w pierwszym
roku szkolnej edukacji, Warszawa 2009

•

Semadeni Z. (red.) Nauczanie początkowe matematyki. Podręcznik dla nauczyciela, t. 1, 2,

3, Warszawa 1992

•

Siwek H., Dydaktyka matematyki. Teoria i zastosowania w matematyce szkolnej, Warszawa

2005

•

Wygotski L.S., Wybrane prace psychologiczne II. Dzieciństwo i dorastanie, red. Brzezińska

A. i Marchew M., Poznań 2002

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

16

Cele operacyjne:
Uczestnik szkolenia:

−

posiada wiedzę teoretyczną dotyczącą przyczyn i objawów specyficznych trudności

w uczeniu się matematyki;

−

zna metody diagnozowania dojrzałości do uczenia się matematyki dzieci rozpoczynających

naukę szkolną oraz rozpoznawania specyficznych trudności w uczeniu się matematyki
uczniów klas I-III;

−

potrafi przeprowadzić diagnozę i zinterpretować jej wyniki;

−

zna i potrafi zastosować w praktyce metody intensywnego wspomagania rozwoju

i edukacji matematycznej dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się.

Szczegółowa tematyka:
Trudności nadmierne i specyficzne w uczeniu się matematyki – przyczyny i konsekwencje. Metody
diagnozowania specyficznych trudności w uczeniu się matematyki dzieci w wieku przedszkolnym
oraz uczniów klas I-III. Badanie umiejętności liczenia. Ustalanie poziomu umiejętności
rachunkowych. Badanie umiejętności klasyfikacji. Ustalanie kompetencji w zakresie operacyjnego
rozumowania na poziomie konkretnym w zakresie potrzebnym do zrozumienia aspektu
kardynalnego pojęcia liczby naturalnej. Ustalanie kompetencji w zakresie operacyjnego
rozumowania na poziomie konkretnym w zakresie potrzebnym do zrozumienia aspektu
porządkowego pojęcia liczby naturalnej. Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz edukacja
matematyczna dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się – rozwiązania metodyczne.
Kształtowanie umiejętności liczenia. Wspomaganie dzieci w ustalaniu prawidłowości, które
są stosowane w liczeniu obiektów. Kształtowanie umiejętności dodawania i odejmowania
w ostatnim roku wychowania przedszkolnego i pierwszym roku edukacji szkolnej. Wspomaganie
dzieci w stosowaniu klasyfikacji w procesie nabywania wiadomości i umiejętności
matematycznych; Wspomaganie dzieci w rozwoju operacyjnego rozumowania w zakresie aspektu
kardynalnego oraz porządkowego liczby naturalnej.

Literatura:

•

Donaldson M., Myślenie dzieci, Warszawa 1986

•

Gruszczyk-Kolczyńska E., Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki.

Przyczyny, diagnoza, zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, Warszawa 2007 (i wydania
wcześniejsze)

•

Gruszczyk-Kolczyńska E., Skura M., Skarbiec matematyczny. Poradnik metodyczny. Klasa

0 i klasy I-III, Warszawa 2005

Temat szkolenia:
Rozpoznanie i wspomaganie uczniów z trudnościami w uczeniu się matematyki
(przedszkole, klasy I-III).

Dr hab. prof. APS Małgorzata Kupisiewicz

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

17

•

Gruszczyk-Kolczyńska E., Skura M., Skarbiec matematyczny. Zestaw pomocy przydatnych

w edukacji matematycznej dzieci. Edukacja wczesnoszkolna (klasa 0 i klasy I-III),
Warszawa 2005

•

Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców

i nauczycieli, Warszawa 2007

•

Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci,

które rozpoczną naukę w szkole. Podstawy psychologiczne i pedagogiczne oraz zabawy
i sytuacje zadaniowe sprzyjające intensywnemu wspomaganiu rozwoju umysłowego
i kształtowaniu ważnych umiejętności, Warszawa 2009

•

Olechnowicz H. (red.) O wspomaganiu rozwoju prawidłowego i zakłóconego, Warszawa

1999

•

Piaget J., Inhelder B., Psychologia dziecka, Siedmiogród, Wrocław 1993

•

Praca zbiorowa, Gruszczyk-Kolczyńska E., (red.) Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz

edukacja matematyczna dzieci w ostatnim roku wychowania przedszkolnego i w pierwszym
roku szkolnej edukacji, Warszawa 2009

•

Semadeni Z. (red.) Nauczanie początkowe matematyki. Podręcznik dla nauczyciela, t. 1, 2,

3, Warszawa 1992

•

Siwek H., Dydaktyka matematyki. Teoria i zastosowania w matematyce szkolnej, Warszawa

2005

•

Wygotski L.S., Wybrane prace psychologiczne II. Dzieciństwo i dorastanie, red. Brzezińska

A. i Marchew M., Poznań 2002

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

18

Cele operacyjne:

Słuchacz zapozna się z:

•

mechanistyczną, realistyczną i czynnościową koncepcją nauczania matematyki;

•

ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki;

•

rozumieniem pojęcia analfabetyzm matematyczny ucznia;

•

czynnościowym opracowaniem pojęć matematycznych: ułamki, symetria osiowa, translacja,

prostopadłościan, dziesiątkowy systemem pozycyjny, równania, jednokładność, funkcja;

•

charakterystyką poziomów rozumienia pojęć van Hiela;

•

charakterystyką stadiów rozwoju intelektualnego Piageta;

•

reprezentacjami enaktywnymi, ikonicznymi i symbolicznymi Brunera;

•

fragmentami analizy z raportów CKE i badań PISA w odniesieniu do nauczenia matematyki

na poszczególnych etapach kształcenia.

Słuchacz będzie potrafił:

•

przygotować i zanalizować obserwację indywidualną ucznia rozwiązującego celowo

dobrane zadania;

•

zauważyć błędy w wypowiedziach uczniów;

•

przeprowadzić wywiad z rodzicami ucznia na temat stosunku ucznia do uczenia się

matematyki;

•

zorganizować prace w zespołach uczniowskich ukierunkowanych na wspólne

rozwiązywanie problemów;

•

stworzyć projekt dotyczący wspólnego rozwiązywania przez uczniów problemów dnia

codziennego związanych z uczniem się matematyki;

•

wykorzystać gry i zabawy, programy komputerowe w kształceniu matematycznym ucznia;

•

pobudzić i wspierać rozwój inteligencji emocjonalnej ucznia;

•

znaleźć literaturę przedmiotu;

•

dostrzegać specyficzne trudności w uczeniu się matematyki.

Szczegółowa tematyka:

Pojęcie zdolności do uczenia się matematyki. Jak je rozwijać poprzez własną twórczość

ucznia. Podmiotowe traktowanie ucznia na lekcji matematyki, w czym się ono objawia. Czy sprzyja
konstruktywnemu uczeniu się matematyki. Który nauczyciel jest skuteczniejszy – ten, który dobrze
tłumaczy, czy ten, który dobrze organizuje zajęcia dla ucznia. Czy takie podejście musi
dychotomiczne? Twórcza rola nauczyciela matematyki. Czy uczeń wybitny i twórczy może nie
mieć zaplecza w postaci znacznie wyższego niż przeciętny? Przyczyny niepowodzeń szkolnych
ucznia, z uwzględnieniem specyfiki uczenia się matematyki. Środki zaradcze niepowodzeniom

Temat szkolenia:
Rozpoznanie i wspomaganie uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się
matematyki (klasy IV-VI, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne).

Dr Stanisław Domoradzki

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

19

szkolnym. Szkoła jako środowisko o charakterze terapeutycznym i konstruktywnym. Wymiana
opinii o doświadczeniach, które uważamy za dobre i tych, które naszym zdaniem wymagają
poprawy.

Literatura:

•

G. Booker, Rola błędów w konstrukcji matematycznej wiedzy, Dydaktyka Matematyki
11, Warszawa (1989), s.99-10

•

H. Broekman., Realistyczne podejście do procentów – także z użyciem kalkulatora,
Matematyka – Społeczeństwo – Nauczyciele 11, WSRP w Siedlcach (VII 1993), s. 11-
16

•

H. Broekman, Zmieniający się obraz matematyki dla młodzieży szkolnej w wieku 10

−

16

lat, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa (1995)

•

M. Braun, Procenty. Jak sobie z nimi radzić, GWO, Gdańsk (1997)

•

M. Bryński, H. Lewicka, Nauka o liczbach. Poradnik metodyczny dla nauczycieli szkoły
podstawowej, WSiP, Warszawa (1995)

•

M. Ciosek, Błędy popełniane przez uczących się matematyki i ich hipotetyczne
przyczyny, Dydaktyka Matematyki 13, Kraków (1992), s. 65-161

•

M.

Ciosek,

Dydaktyczne

problemy

związane

ze

strategiami

stosowanymi

w rozwiązywaniu zadań matematycznych, Rocznik Naukowo – Dydaktyczny 67, WSP
Kraków (1978), s. 5-87

•

M. Ciosek, Z. Krygowska, S. Turnau, Strategie rozwiązywania zadań matematycznych
jako problem dydaktyki matematyki (fragment badań), Rocznik Naukowo –
Dydaktyczny 54, WSP Kraków (1974), s. 5-43

•

S. Domoradzki (red.), Procenty dzieciaki kłopoty i my, WOM, Tarnobrzeg (1993)

•

Z. Dybiec, Błędy w procesie uczenia matematyki (Próba syntezy), Uniwersytet
Jagielloński, Kraków (1996)

•

F. Ferdek, Czy 1% = 0,01?, Matematyka 1, (1998), s. 57

•

B. Grabowska, H. Lewicka, E. Rosłon, Szkoła podstawowa. Program nauczania.
Matematyka wokół nas, WSiP, Warszawa (2000)

•

E. Jędrasik, Matematyka wokół nas, Matematyka 6, (2000), s. 376

•

J. Kniter (red.), Matematyka z plusem 1. Książka dla nauczyciela gimnazjum, GWO,
Gdańsk (1999)

•

A. Kochańska, Procent to nie ułamek, Matematyka w Szkole 2, (1999/2000), s. 27

•

E. Kofler, Z dziejów matematyki, Wiedza Powszechna, Warszawa (1962),

•

J. Konior, Dydaktyka matematyki i jej metodologia w rozwoju, Dydaktyka Matematyki
20, Kraków (1998), s. 49-71

•

Z. Krzemianowski, Rola podręcznika w samodzielnym przyswajaniu wiedzy
matematycznej,

Wydawnictwo

Oddziału

Centrum

Doskonalenia

Nauczycieli

w Koszalinie, Koszalin (1987)

Akademia Pedagogiki Specjalnej
im. Marii Grzegorzewskiej

20

•

Z. Krzemianowski (red.), Sprawność podręcznika szkolnego w teorii i praktyce,
Wydawnictwo

Oddziału

Centrum

Doskonalenia

Nauczycieli

w Koszalinie,

Koszalin (1987)

•

Z. Krygowska, Przyczyny trudności i niepowodzeń w matematyce, Matematyka 4,
(1975), s. 241-247

•

Z. Krygowska, Zarys dydaktyki matematyki, T. 3, WSiP, Warszawa (1977)

•

Z. Krygowska, Zrozumieć błąd w matematyce, Dydaktyka Matematyki 20, Warszawa
(1989), s. 140-147

•

M. Legutko, S. Turnau, Nauczanie matematyki, a nauczanie teorii matematycznej,
Dydaktyka Matematyki 11, Warszawa (1989), s. 9-36

•

H. Lewicka, E. Rosłon, Książka dla nauczyciela klasy piątej szkoły podstawowej.
Matematyka wokół nas, WSiP, Warszawa (2000)

•

H. Lewicka, E. Rosłon, Szkoła podstawowa 5. Matematyka wokół nas. Podręcznik,
WSiP, Warszawa (1999)

•

R. J. Pawlak, K. Gałązka, A. Jeżewska, H. Pawlak, A. Warężak, Matematyka krok po

kroku. Program nauczania matematyki w klasie IV

−

VI szkoły podstawowej,

Wydawnictwo Edukacyjne RES POLONA, Łódź (1999)

•

J. Pietra, Psychologia uczenia się i nauczania, Uniwersytet Śląski, Katowice (1970)

•

J. Pisarski, O konieczności popełniania błędów podczas uczenia się matematyki,
Nauczyciele i Matematyka 20, (Zima 1996), S. 6-8

•

M. Pisarski, Realistyczne podejście przy nauczaniu procentów, Nauczyciele
i Matematyka 5, (Wiosna 1993), s. 6-7

•

T. Pogoda, Procenty i życie, Matematyka 6, (1995), s. 344-348

•

G. Polya, Jak to rozwiązać?, PWN, Warszawa (1964)

•

H. Siwek, Czynnościowe nauczanie matematyki, WSiP, Warszawa (1998)

•

H. Siwek, Wachnicki E., Procenty jako szczególne ułamki. Czy 1% = 0,01?,
Matematyka
2, (1998), s. 97-100

•

Dirk J. Struik, Krótki zarys historii matematyki do końca XIX wieku, PWN, Warszawa
(1963)

•

J. Tocki, Struktura procesu kształcenia matematycznego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna,
Rzeszów (2000)

•

S. Turnau, Co to jest realistyczne nauczanie matematyki, Nauczyciele i Matematyka 5,
(Wiosna 1993), s. 2-5

•

S. Turnau, Wykłady o nauczaniu matematyki, PWN, Warszawa (1990)

•

B. Ujma, G. Rygał, Cztery pory roku w matematyce. Program nauczania matematyki w
klasie IV – VI zreformowanej szkoły podstawowej, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków
(1999)

•

W. Wawrzyniak-Kosz, Czy 1% równa się 0,01?, Matematyka 2, (1997), s. 118-119