MINISTERSTWO GOSPODARKI
WSPÓA
PRACA GOSPODARCZA
POLSKI Z KRAJAMI WNP,
w tym szczególnie
z Rosją, Ukrainą i Białorusią
DEPARTAMENT
ANALIZ I PROGNOZ
Warszawa, sierpień 2007 r.
 2
Spis treści
1. Wstęp.............................................................................................................................. 5
2. Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej krajów WNP ........................................ 6
3. Ogólna charakterystyka wymiany towarowej Polski z WNP w latach 1993-2006........ 8
3.1 Polski eksport na rynki WNP....................................................................................... 9
3.2. Polski import z rynków WNP ................................................................................... 12
4. Wymiana towarowa z głównymi rynkami WNP ......................................................... 18
4.1. Wymiana handlowa z Rosją...................................................................................... 18
4.2 Wymiana handlowa z Ukrainą .................................................................................. 23
4.3 Wymiana handlowa z Białorusią................................................................................ 29
5. Pozostałe rynki WNP ................................................................................................... 32
6. Perspektywy współpracy gospodarczej z krajami WNP w roku 2007......................... 33
7. Ogólne wnioski ............................................................................................................ 34
Spis tabel .......................................................................................................................... 35
Spis wykresów.................................................................................................................. 35
3
 4
1. Wstęp
Wspólnota Niepodległych Państw powstała w następstwie rozpadu Związku Radzieckiego,
zapoczątkowanego ogłoszeniem przez republiki radzieckie w latach 1990-1991 tzw.
"deklaracji suwerenności", a w konsekwencji proklamowaniem niepodległości przez Litwę,
A
otwę i Estonię w 1990 r., a w kolejnym roku przez dalsze republiki. W grudniu 1991 r.
prezydenci Rosji, Ukrainy i Białorusi podpisali tzw. układ białowieski o rozpadzie ZSRR
i powołaniu Wspólnoty Niepodległych Państw. Jeszcze w tym samym miesiącu w Ałma Ata
przywódcy pozostałych dawnych republik sowieckich (poza republikami bałtyckimi i Gruzją)
podpisali formalny układ o powołaniu WNP. Dwa lata póz
niej do organizacji przystąpiła
Gruzja.
Jednym z głównych celów utworzenia WNP było stworzenie wspólnej przestrzeni
gospodarczej, co w zało\
eniu miało umocnić współpracę gospodarczą i stworzyć układ
wzajemnych powiązań ekonomicznych dawnych republik. Praktyka funkcjonowania
Wspólnoty, która posiada charakter konfederacji, pokazuje \
e jako całość jest ona organizacją
słabo zintegrowaną. Inicjatywy konkretyzujące współpracę krajów WNP, tak\
e w sferze
gospodarki, nie spotkały się z powszechną aprobatą wszystkich dawnych republik
radzieckich. W ramach WNP powstały organizacje subregionalne, takie jak GUUAM (1997
r.) do której nale\
ały Gruzja, Ukraina, Uzbekistan, Azerbejd\
an i Mołdowa, a po opuszczeniu
jej przez Uzbekistan przekształcona została w GUAM oraz Euroazjatycka Wspólnota
Gospodarcza (2000 r.), której członkami są Rosja, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan
i Tad\
ykistan.
GUAM, do której nale\
ą obecnie kraje skłaniające się ku bli\
szej współpracy z Europą
i dą\
ące do ograniczania wpływów Rosji na ich gospodarkę i politykę, o\
ywiła swoją
aktywność po "pomarańczowej rewolucji" na Ukrainie i próbach szanta\
u energetycznego ze
strony Rosji wobec jej członków. Natomiast Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza
(EAWG), której członkami są kraje opowiadające się za bliską współpracą z Rosją tak\
e
w sferze polityki, stawia sobie za cel przede wszystkim integrację gospodarczą poprzez
likwidację barier celnych, unifikację podatkową oraz współpracę w sferze finansów
i inwestycji.
Nale\
y zauwa\
yć, \
e do Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej poza Białorusią nale\
ą
kraje, które od pewnego czasu osiągają znaczne korzyści z utrzymujących się wysokich cen
surowców energetycznych. O słabości EAWG jako organizacji gospodarczej świadczy
rosyjsko-białoruski spór dotyczący cen importowanych z Rosji ropy naftowej i gazu
ziemnego, jaki miał miejsce w grudniu 2006 r.
Zale\
ność gospodarcza poszczególnych krajów WNP od Rosji pozostaje du\
a, szczególnie
w krajach uzale\
nionych od rosyjskich dostaw surowców energetycznych. Próby
ekonomicznego uzale\
nienia dawnych republik od hegemona były szczególnie widoczne
w ostatnich latach, kiedy Rosja stosowała ró\
nego rodzaju restrykcje i ograniczenia we
współpracy z "niepokornymi" krajami, takimi jak Ukraina, Gruzja, Mołdowa, a nawet wobec
uwa\
anej dotychczas za najbli\
szego sojusznika Moskwy - Białorusi. Wydawać by się mogło,
\
e najbardziej niezale\
ne od Moskwy powinny być kraje eksportujące ropę naftową i gaz
ziemny, takie jak Azerbejd\
an, Kazachstan, Uzbekistan i Turkmenistan. Jednak brak
alternatywnych dla rurociągów rosyjskich dróg transportu surowców energetycznych do
głównych odbiorców, m.in. w Europie, nie pozwala tym krajom na stosowanie autonomicznej
polityki gospodarczej. W ostatnim czasie działania Moskwy polegają na przejmowaniu
kanałów dystrybucji surowców energetycznych m.in. w byłych republikach radzieckich.
5
O wadze transportu ropy i gazu od innych ni\
Rosja producentów w WNP świadczą ostatnie
dą\
enia Polski, Ukrainy, Azerbejd\
anu i Litwy do wybudowania niezale\
nego od Rosji
kanału dostaw surowców energetycznych z basenu Morza Kaspijskiego. Rosja natychmiast
podjęła intensywne działania mające na celu storpedowanie tego zamierzenia.
Ekspansywna polityka Rosji w sferze zaopatrzenia w ropę i gaz zagra\
a tak\
e
bezpieczeństwu energetycznemu Polski. W celu przeciwdziałania temu zagro\
eniu,
po\
ądane jest stworzenie wspólnie z Ukrainą i Azerbejd\
anem niezale\
nych od Rosji kanałów
transportu tych surowców do Polski.
2. Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej krajów WNP
Z uwagi na znacznie dłu\
szy ni\
w innych krajach postkomunistycznych okres centralnego
planowania, transformacja gospodarek krajów WNP postrzegana jest jako znacznie
trudniejsza i bardziej dotkliwa dla społeczeństwa ni\
np. w Polsce, Czechach, na Słowacji i
Węgrzech. W analizie sytuacji makroekonomicznej krajów Wspólnoty po rozpadzie ZSRR,
mo\
na wyró\
nić trzy umowne fazy rozwoju. Fazy te siłą rzeczy znalazły swoje
odzwierciedlenie w warunkach i kształcie wymiany handlowej Polski z tymi rynkami:
Faza I (lata 1991-1997, czyli okres przed kryzysem rosyjskim). Faza ta charakteryzowała się
znaczącą degradacją gospodarek WNP. Produkt krajowy brutto krajów Wspólnoty zmniejszył
się w tym czasie o ok. 40%. W 1997 r. największe gospodarki ugrupowania notowały wzrost
gospodarczy na poziomie zaledwie ok. 1,5% (Rosja i Kazachstan), a w przypadku Ukrainy
doszło do spadku PKB (o 3%) przy kilkunastoprocentowej, a w niektórych krajach nawet
kilkudziesięcioprocentowej inflacji.
Faza II (lata 1998-2000, tj. lata kryzysu rosyjskiego). Druga połowa 1998 r. przyniosła
w Rosji głęboki kryzys finansowy, który w mniejszym lub większym stopniu oddziaływał na
gospodarki pozostałych krajów WNP. Głównymi czynnikami przyczyniającymi się do
załamania gospodarczego w Rosji były: brak reform strukturalnych, relatywnie niski poziom
inwestycji w przemyśle, niewłaściwie przeprowadzana prywatyzacja, niski stopień
ściągalności podatków, powszechna korupcja, zachwianie płynności finansowej wielu
rosyjskich banków i przedsiębiorstw, zbyt du\
a ilość obligacji państwowych na rynku oraz
sztuczne utrzymywanie kursu rubla wobec innych walut. Najbardziej widocznymi przejawami
kryzysu okazały się: pięciokrotny spadek wartości rubla, oraz inflacja na poziomie ponad
80%.
Faza III (od 2001 r. do chwili obecnej). W ciągu ok. 1,5 roku od wybuchu kryzysu
rosyjskiego mo\
na mówić o jego stopniowym przezwycię\
aniu, stabilizacji struktur
państwowych, głębszej restrukturyzacji gospodarczej i zaostrzonej dyscyplinie w sferze
finansów publicznych oraz w sektorze bankowym krajów Wspólnoty Niepodległych Państw,
a tak\
e próbach włączania się większości rynków WNP w gospodarkę globalną. Nastąpił
proces, który w Polsce obserwowano w połowie lat 90. Kraje WNP, a przede wszystkim
Rosja w coraz większym stopniu przechodziły na ście\
kę gospodarki "rynkowej". Procesom
tym towarzyszyła zarazem relatywnie wysoka inflacja niwelująca skutki szoku
dewaluacyjnego, skutkującego drastycznym wzrostem kosztów importu. Stosunkowo
szybkiemu przezwycię\
eniu kryzysu sprzyjał wzrost cen surowców energetycznych i rud
\
elaza.
Syntetyczną charakterystykę sytuacji gospodarczej krajów członkowskich WNP w trzech
wyodrębnionych fazach rozwojowych przedstawiono w tabeli 1.
6
Tabela 1 Podstawowe dane makroekonomiczne dla krajów WNP w latach 1997-2006
1997 1,1 1,4 3,3 8,9 11,4 10,6 1,6 9,9 1,6 1,7 -11,3 -3,0 2,5
PKB roczne
1998 -3,5 -5,3 7,3 6,0 8,4 2,9 -1,9 2,1 -6,5 5,3 6,7 -1,9 4,3
tempo
2000 9,0 10,0 6,0 6,2 5,8 1,9 9,8 5,4 2,1 8,3 18,6 5,9 3,8
wzrostu w %
2006 7,7 6,7 13,4 31,0 9,9 9,0 10,6 2,7 4,0 7,0 9,0 7,1 7,2
PKB w mln 1997 522 607 404 946 1 639 3 963 14 006 3 575 22 129 1 763 1 930 1 121 2 681 50 149 14 705
USD (ceny 2000 353 621 259 702 1 912 5 273 12 758 3 042 18 275 1 368 1 289 0,991 5 022 31 262 13 717
bie\
.)
2006 1 280 203 979 084 6 410 19 817 36 944 7 830 77 237 2 822 3 242 2 811 21 846 106 072 16 088
1997
1 864 2 736 431 506 1 384 784 1 457 373 528 187 576 991 629
PKB/per
capita (USD
2000
1 268 1 768 503 652 1 277 586 1 229 278 354 162 1 082 639 558
ceny bie\
.)
2006
4 595 6 856 1 889 2 336 3 808 1 779 5 113 542 957 441 4 280 2 274 605
1997 18,0 14,8 14,0 3,7 63,8 7,0 17,4 23,4 11,8 88,0 83,7 15,9 70,9
Inflacja w % 2000 24,7 20,8 -0,8 1,8 168,6 4,0 13,3 18,7 31,3 32,9 8,0 28,2 49,5
2006 9,5 9,7 2,9 8,4 7,0 9,2 8,6 5,6 12,7 10,1 8,2 9,0 19,5
Stopa 1997 bd 13,2 8,9 1,4 2,3 14,5 bd 3,1 bd 3,2 bd bd 0,4
bezrobocia w 2000 bd 10,6 10,9 1,2 2,1 10,3 12,8 3,1 8,5 2,7 bd 11,6 0,4
%
2006 bd 6,6 7,2 1,3 1,2 12,0* 7,4 16,0* 7,3 bd bd 6,7 3,0
1997 124 862 88 330 233 780 7 301 240 6 497 604 875 745 1 000 14 232 4 025
Eksport
1998 106 160 74 444 221 606 7 070 193 5 436 514 632 597 594 12 637 3 218
(mln USD)
2000 145 723 105 565 294 1 745 7 326 323 8 812 505 472 785 2 506 14 573 2 817
422 366 304 520 1 004 5 897 19 739 993 37 986 780 1 033 1 401 5 280 38 368 5 365
2006
1997 114407 73 615 892 794 8 689 944 4 301 709 1 170 750 1 230 17 128 4 185
1998 95162 58 015 902 1 077 8 549 884 4 350 842 1 024 711 1 008 14 676 3 125
Import
(mln USD)
2000 81553 44 659 882 1 172 8 646 709 5 040 554 777 675 1 786 13 956 2 697
2006 277169 163 867 1 004 5 050 22 323 3 681 23 224 1 694 2 585 1 680 3 111 45 035 3 915
* - szacunki DAP MG na podstawie danych ENECE
y
ródło: DAP MG na podstawie danych UNECE i IMF
Jak wynika z powy\
szej tabeli, stan powa\
nej stagnacji gospodarczej WNP, szczególnie
widoczny w Rosji, uległ w fazie kryzysu dalszemu radykalnemu pogłębieniu. Bardzo niskie
przeciętne tempo wzrostu PKB w całym ugrupowaniu notowane w 1997 r. na poziomie 1,1%
w roku następnym przekształciło się w spadek o 3,5%, na czym zawa\
ył głęboki spadek PKB
w Rosji (o 5,3%). Nastąpiło załamanie eksportu, którego wartość spadła w 1998 r. o 15% (w
Rosji (o 16%), a którego wzrost odnotowano dopiero dwa lata póz
niej. Spadek obrotów w
imporcie był jeszcze głębszy i wyniósł ponad 15% w 1998 r. i dalsze 25% w 1999 r. Import
Rosji w 1999 r. na poziomie 39,5 mld USD był ni\
szy ni\
w tym samym okresie w Polsce
(45,9 mld USD).
Przesilenie kryzysowe trwało stosunkowo krótko. Wprawdzie faza kryzysu spowodowała w
większości krajów WNP obni\
enie PKB per capita, to jednak wysokie tempo wzrostu
gospodarczego w okresie pokryzysowym pozwoliło na jego szybką odbudowę. PKB na osobę
w krajach WNP ogółem zmniejszył się z 1,9 tys. USD w 1997 r. do 1,3 tys. USD w roku
2000, by w roku ubiegłym osiągnąć 4,6 tys. USD. W przypadku Rosji, największego rynku
WNP, PKB per capita zmniejszył się z 2,7 tys. USD w 1997 r. do 1,8 tys. USD w 2000 r., a
następnie wzrósł do 6,9 tys. w roku 2006. Podobny trend wystąpił w innych krajach
ugrupowania.
7
WNP
Rosja
Gruzja
Ukraina
Białoru
ś
Armenia
Mołdowa
Kirgistan
Uzbekistan
Kazachstan
Tad
\

ykistan
Azerbejd
\

an
Turkmenistan
Wysokie tempo wzrostu gospodarczego rynków WNP po kryzysie rosyjskim doprowadziło
do poprawy większości wskaz
ników makroekonomicznych ugrupowania. Zwiększeniu
dynamiki PKB z 1,1% w 1997 r. i  3,5% w roku 1998 do 9,0% w 2000 r. i 7,7% w roku
ubiegłym towarzyszyło zjawisko ograniczania inflacji (z 18,0% bezpośrednio przed kryzysem
i prawie 25% w 2000 r. do 9,5% w roku ubiegłym) oraz redukcji bezrobocia w większości
krajów WNP. W przypadku Rosji stopa bezrobocia obni\
yła się z 13,2% w 1997 r. do 10,6%
w roku 2000 i 6,6% w roku ubiegłym. Podobną redukcję odnotowano na Ukrainie, w
Kazachstanie i w Armenii.
Zakładając utrzymanie się pozytywnych trendów rozwojowych krajów WNP obserwowanych
w ostatnich latach przewiduje się, \
e w roku 2007 średnie tempo wzrostu ich gospodarek
wyniesie ok. 7%. Tempo wzrostu PKB w poszczególnych krajach WNP w ostatnich latach
zaprezentowano w tabeli 2.
Tabela 2 Zmiany PKB w krajach WNP na tle zmian PKB na świecie (w%)
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 pw
Świat 4,8 2,5 3,1 4,0 5,3 4,9 5,4 4,9
WNP 9,0 6,3 5,3 7,9 8,4 6,6 7,7 7,0
Rosja 10,0 5,1 4,7 7,3 7,2 6,4 6,7 6,4
Armenia 6,0 9,6 13,2 14,0 10,5 14,0 13,4 9,0
Azerbejd\
an 6,2 6,5 8,1 10,4 10,2 24,3 31,0 29,2
Białoruś 5,8 4,7 5,0 7,0 11,4 9,3 9,9 5,5
Gruzja 1,9 4,7 5,5 11,1 5,9 9,6 9,0 7,5
Kazachstan 9,8 13,5 9,8 9,3 9,6 9,7 10,6 9,0
Kirgizja 5,4 5,3 0,0 7,0 7,0 -0,2 2,7 6,5
Mołdowa 2,1 6,1 7,8 6,6 7,4 7,5 4,0 4,5
Tad\
ykistan 8,3 10,2 9,1 10,2 10,6 6,7 7,0 7,5
Turkmenia 18,6 20,4 15,8 17,1 14,7 9,0 9,0 10,0
Ukraina 5,9 9,2 5,2 9,6 12,1 2,7 7,1 5,0
Uzbekistan 3,8 4,2 4,0 4,2 7,7 7,0 7,2 7,7
y
ródło: DAP MG na podstawie danych IMF
3. Ogólna charakterystyka wymiany towarowej Polski z WNP w latach
1993-2006
Z uwagi na dawne powiązania w ramach RWPG, bliskość terytorialną i kulturową
wa\
niejszych rynków WNP, a tak\
e silne uzale\
nienie surowcowe Polski od tych rynków
(niemal 100% zaopatrzenia w ropę naftową i gaz ziemny) - kraje te pozostają wa\
nym
partnerem gospodarczym Polski. W okresie przedkryzysowym, tj. do połowy 1998 r., polskie
obroty z rynkami WNP wzrastały dynamicznie. Jednocześnie mo\
na mówić o znacznej
petryfikacji tradycyjnej struktury towarowej. Z chwilą wybuchu kryzysu nastąpiło drastyczne
załamanie obrotów handlowych, szczególnie wyraz
ne po stronie eksportu. Wartość eksportu
w 1999 r., tj. w roku najszybszego spadku, wyniosła zaledwie 46% jego wartości sprzed
dwóch lat. Jednak ju\
od 2000 r. następowało stopniowe o\
ywienie zarówno w eksporcie jak
i w imporcie, choć przyczyny tego wzrostu są ró\
ne dla ka\
dego z tych strumieni, co
szczegółowo opisano w dalszej części.
Analizując zmiany obrotów z krajami WNP w trzech umownych fazach wyznaczonych przez
kryzys rosyjski, główną uwagę skoncentrowano na polskim eksporcie na te rynki, poniewa\

polski import z tego ugrupowania, a w szczególności import z Rosji, był i nadal
zdominowany jest przez surowce energetyczne. Z braku realnej alternatywy na innych
8
rynkach wartość importu z WNP, w tym z Rosji, nie podlegała istotnym fluktuacjom, ani w
związku z kryzysem rosyjskim i innymi uwarunkowaniami na rynkach WNP, ani te\

z uwarunkowaniami wewnętrznymi.
O ile w wartości importu z WNP do Polski w analizowanym okresie rzeczywiście zachodziły
istotniejsze zmiany, to były one w głównej mierze spowodowane zmianami cen światowych
importowanych surowców energetycznych. Odnosi się to w szczególności do bardzo
powa\
nego wzrostu tych cen w ostatnich kilku latach, co w sposób obiektywny i bezpośredni
przekładało się na pogłębianie deficytu w handlu z tym ugrupowaniem. W tych warunkach
jedynym czynnikiem mogącym realnie oddziaływać na poziom tego deficytu pozostawał
i nadal pozostanie rozwój eksportu.
Obroty polskiego handlu zagranicznego z krajami WNP przedstawia tabela 3.
Tabela 3 Wymiana towarowa Polski z krajami WNP w latach 1993-2006
EKSPORT IMPORT SALDO EKSPORT IMPORT
mln USD Dynamika mln USD Dynamika mln USD mln EUR Dynamika mln EUR Dynamika
1993 1 036,7 1 693,7 -657,0
1994 1 425,1 137,5 2 011,1 118,7 -586,0
1995 2 337,3 164,0 2 701,8 134,3 -364,4
1996 3 036,1 129,9 3 363,8 124,5 -327,7
1997 3 939,1 129,7 3 478,6 103,4 460,5
1998 3 198,6 81,2 3 055,2 87,8 143,4
1999 1 823,4 57,0 3 300,6 108,0 -1 477,3 1 717,2 3 113,8
2000 2 100,7 115,2 5 398,0 163,5 -3 297,2 2 288,8 133,3 5 857,8 188,1
2001 2 510,0 119,5 5 243,6 97,1 -2 733,5 2 809,0 122,7 5 878,0 100,3
2002 2 939,8 117,1 5 304,3 101,2 -2 364,5 3 111,2 110,8 5 610,7 95,5
2003 3 729,5 126,9 6 580,8 124,1 -2 851,3 3 306,1 106,3 5 823,8 103,8
2004 5 789,3 155,2 8 804,6 133,8 -3 015,3 4 685,7 141,7 7 117,0 122,2
2005 7 751,0 133,9 11 809,9 134,1 -4 058,9 6 220,3 132,8 9 471,4 133,1
2006 10 361,7 133,7 15 553,6 131,7 -5 191,9 8 268,1 132,9 12 462,9 131,6
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
3.1 Polski eksport na rynki WNP
W fazie "przedkryzysowej", tj. do połowy 1998 r., polski eksport do krajów WNP rósł
ponad dwukrotnie szybciej ni\
eksport ogółem i na koniec 1997 r. stanowił 15,3% łącznego
eksportu Polski. Jego wartość rosła systematycznie w tempie dwucyfrowym i wyniosła
niemal 4 mld USD w 1997 r. W handlu z krajami WNP spośród 10 umownie zagregowanych
grup towarowych największy odsetek w eksporcie stanowiły wówczas artykuły rolno-
spo\
ywcze (34,3%), wyroby chemiczne (18,6%), wyroby przemysłu elektromaszynowego
(12,2%) i wyroby ró\
ne, głównie meble (10,7%)
Lata kryzysu rosyjskiego przyniosły załamanie polskiego eksportu przede wszystkim do
Rosji, ale tak\
e do innych krajów ugrupowania. Udział eksportu do krajów WNP w ogólnym
polskim eksporcie zmalał z 15,3% w 1997 r. do 11,3% rok póz
niej, a jego wartość spadła
w tym czasie z 3,9 mld USD do 3,2 mld USD. Na koniec 2000 r. udział ten spadł jeszcze
bardziej i stanowił zaledwie 6,6% eksportu ogółem. Wraz z ograniczeniem skali eksportu do
WNP rozpoczął się proces zmiany jego struktury towarowej. Odnotowano spadek udziału
towarów ni\
ej przetworzonych na korzyść produktów o wy\
szym stopniu przetworzenia. Co
9
prawda nadal największy udział w eksporcie na te rynki miały artykuły rolno-spo\
ywcze
(22,3%), ale ich udział okazał się o 12 pkt. proc. ni\
szy ni\
3 lata wcześniej. Na drugą
pozycję wysunęły się wyroby przemysłu elektromaszynowego, których udział wzrósł z 12,2%
w 1997 r. do 19,8% w roku 2000. Na trzeciej pozycji znalazły się wyroby chemiczne (18,3%).
W pierwszych latach pokryzysowych odbudowa pierwotnej skali polskiego eksportu na
rynki WNP okazała się trudna. W latach 1999-2002 eksport zwiększył się z 1,8 mld USD do
2,9 mld USD (zaledwie o 1,1 mld USD w ciągu trzech lat). Dopiero w 2003 r. wartość
eksportu zbli\
yła się do poziomu z 1997 r. osiągając wartość 3,7 mld USD, czyli prawie 95%
stanu wyjściowego (1997 r.). Kolejne lata przyniosły o\
ywienie w eksporcie do krajów WNP.
Ju\
w roku 2004 wartość eksportu wyniosła niemal 5,8 mld USD.
Tempo odbudowy eksportu na poszczególne rynki WNP było zró\
nicowane. Spośród
największych polskich partnerów gospodarczych w WNP najszybciej odrabiano straty
w handlu z Ukrainą. Ju\
na koniec 2002 r. eksport był tu tylko o ok. 26 mln USD ni\
szy ni\

w 1997 r. Rok póz
niej wartość towarów sprzedanych na Ukrainę, Białoruś, do Kazachstanu,
Azerbejd\
anu, Kirgistanu, Mołdowy i Tad\
ykistanu przekroczyła poziom sprzed kryzysu.
Odtworzenie eksportu do Rosji okazało się najtrudniejsze. Jeszcze w 2003 r. eksport do Rosji
był znacząco ni\
szy ni\
w 1997 r. (o 120 mln USD) Dopiero w 2004 r. nastąpiło
zdecydowane przyspieszenie eksportowe i w rezultacie jego wartość wzrosła do 2,8 mld
USD, przekraczając poziom z roku 1997. W 2006 r. eksport do całej WNP był w ujęciu
dolarowym 2,6-krotnie wy\
szy ni\
w roku 1997, a zarazem 5,7-krotnie wy\
szy ni\
w roku
1999.
Wartość polskiego eksportu na rynki WNP w latach 1993-2006 przedstawia wykres nr 1
Wykres 1 Polski eksport na rynki WNP w latach 1993-2006 w mln USD
2006 10361,7
2005 7751,0
2004 5789,3
2003 3729,5
2002 2939,8
2001 2510,0
2000 2100,7
1999 1823,4
1998 3198,6
1997 3939,1
1996 3036,1
1995 2337,3
1994 1425,1
1993 1036,7
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
Wraz z odbudową skali eksportu następowały istotne zmiany w jego strukturze w porównaniu
z sytuacją sprzed kryzysu. Zmiany te w większości były efektem unowocześnienia polskiej
10
oferty i jej pełniejszego dostosowania do zwiększonych wymagań jakościowych na tych
rynkach i rosnącej konkurencji kontrahentów zachodnich.
Dynamicznie wzrastał udział wyrobów elektromaszynowych (w latach 2001-2006 o 12,3 pkt.
proc.), a tak\
e wzrósł udział wyrobów metalurgicznych (o 2,8 pkt. proc.) oraz wyrobów
przemysłu chemicznego (o 1,5 pkt. proc.). Równocześnie spadł udział artykułów rolno-
spo\
ywczych (o 7,3 pkt. proc.) oraz wyrobów przemysłu lekkiego (o 4,3 pkt. proc.).
Zmniejszenie udziału artykułów rolno-spo\
ywczych było spowodowane embargiem na
import z Polski do Rosji wyrobów mięsnych i produktów roślinnych.
Zmiany struktury towarowej polskiego eksportu do krajów WNP w latach 2001-2006
przedstawia wykres nr 2.
Wykres 2 Zmiany struktury towarowej polskiego eksportu do WNP
Wyroby przem. elektro-maszynowego
Wyroby przemysłu chemicznego
Wyroby metalurgiczne
Artykuły rolno spo\
ywcze
Wyroby przemysłu drzewno
papierniczego
Wyroby przemysłu lekkiego
Wyroby ceramiczne
Wyroby ró\
ne i pozostałe
Produkty mineralne
Skóry i wyroby z nich
0 5 10 15 20 25 30 35
2001 2003 2006
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
W roku ubiegłym w eksporcie na rynki WNP dominowały samochody i części samochodowe,
środki higieniczne (wata, papier toaletowy, podpaski), leki, meble i kosmetyki. Warto
podkreślić, \
e niemal 9% polskiego eksportu do krajów WNP stanowiły samochody, części
samochodowe i elementy do monta\
u pojazdów, podczas gdy w roku 2000 udział tych
towarów notowano na poziomie zaledwie 1,8%. W tym samym okresie o 3 pkt. proc. spadł
udział w eksporcie dominującego w 2000 r. produktu, tj. mebli (z 4,8% do 1,8%).
Towary dominujące w polskim eksporcie na rynki WNP przedstawiono w tabeli 4.
11
Tabela 4 30 towarów dominujących w polskim eksporcie do krajów WNP
2000 2003 2006
MLN. EUR
lp CN Opis
1 8703 POJAZDY SAMOCHODOWE I POZOSTAA
E POJAZDY MECHANICZNE PRZEZNACZONE ZASADNICZO DO PRZEWOZU OSÓB (INNE N
7,5 146,2 323,7
2 4818 PAPIER TOALET.,WATA CELULOZ. LUB WST
GI Z WA
. CELULOZ.,STOSOW. W GOSP. DOM. I DO CELÓW SANIT.,W ROLK226,2
69,2 140,6
3 8708 CZ
ŚCI I AKCESORIA DO POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH OBJ
TYCH POZYCJAMI OD 8701 DO 8705 55,6 199,6
27,4
4 3004 LEKI (BEZ PRODUKTÓW OBJ
TYCH POZYCJ
3002, 3005, 3006) ZA
OśONE Z PRODUKTÓW ZMIESZANYCH LUB NIEZMIESZ
63,5 67,9 161,0
5 4811 PAPIER, TEKTURA, WATA CELULOZ. I WST
GI Z WA
. CELULOZ., POWLECZ., IMPREGN., POKRYTE, BARWIONE POWIER156,2
15,8 35,8
6 9403 MEBLE NIE OBJ
TE POZ.9401 I 9402 I ICH CZ
?CI (TJ. OGÓLNEGO UśYTKU I MEBLE SPECJALNEGO ZASTOSOWANIA) 146,1
108,9 112,1
7 3304 PREPARATY DO UPI
KSZANIA I MAKIJAśU ORAZ PREPARATY DO PIEL
GNACJI SKÓRY (Z WYJ 58,6 138,7
19,1
8 2704 KOKS I PÓA
KOKS, Z W
GLA, W
GLA BRUNATNEGO (LIGNITU) LUB TORFU, NAWET AGLOMEROWANY; W
1,3 0,4 114,5
9 8302 OPRAWY, OKUCIA, NADAJ
CE SI
DO MEBLI, DRZWI, SCHODÓW, OKIEN, śALUZJI, NADWOZI POJAZDÓW, WYR. RYMAR.
14,5 28,0 107,5
10 8707 NADWOZIA (WA

CZAJ
C KABINY), DO POJAZDÓW MECHANICZNYCH OBJ
TYCH POZYCJAMI OD 8701 DO
6,2 8,88705 104,7
11 8701 CI
GNIKI (INNE NIś CI
GNIKI OBJ
TE POZYCJ
8709) 4,3 3,2 102,6
12 4410 PA
YTA WIÓROWA I PODOBNA PA
YTA (NA PRZYKA
AD PA
YTA O WIÓRACH ZORIENTOWANYCH "(OSB)" I PA
YTA PA
ATKOWA (
32,8 64,7 100,5
13 7321 PIECE, KUCHNIE, RUSZTY, KUCHENKI (WA
. Z TYMI, KTÓRE WYPOSAśONE S
10,2 12,8 99,1
14 8450 MASZYNY PRALNICZE TYPU DOMOWEGO LUB PROFESJONALNEGO, WA

CZAJ 5,9 2,1 99,0
15 8516 PODGRZEW. DO WODY, ELEKTR.; APARATURA DO OGRZEW. GLEBY I POMIESZCZE 10,5 7,3 95,1
16 8704 POJAZDY SAMOCHODOWE DO TRANSPORTU TOWAROWEGO 0,9 23,9 94,2
17 3916 WA
ÓKNA POJEDYNCZE, KTÓRYCH JAKIKOLWIEK WYMIAR PRZEKROJU POPRZECZNEGO PRZEKRACZA 1 MM, PR 91,8
4,7 12,8
18 4011 OPONY PNEUMATYCZNE, NOWE, GUMOWE 9,7 26,4 90,4
19 8479 MASZYNY I URZ
DZENIA MECHANICZNE PRZEZNACZONE DO WYKONYWANIA FUNKCJI SPECJALNYCH, NIEWYMIENIONE ANI
15,7 13,2 89,6
20 1701 CUKIER TRZCINOWY LUB BURACZANY I CHEMICZNIE CZYSTA SACHAROZA, W POSTACI STAA
EJ 53,6 87,4
78,9
21 8212 BRZYTWY, MASZYNKI DO GOLENIA I śYLETKI (WA

CZAJ
C PÓA
PRODUKTY ś 2,7 0,4 84,7
22 3923 ARTYKUA
Y DO TRANSPORTU LUB PAKOWANIA TOWARÓW, Z TWORZYW SZTUCZNYCH; KORKI, POKRYWKI, KAPSLE I81,8
33,5 33,9 POZOST
23 3917 RURY, PRZEWODY I W
śE ORAZ ICH WYPOSAśENIE (NA PRZYKA
AD ZA

CZA, KOLANKA, KOA
NIERZE), Z TWORZYW SZTUC
19,4 25,7 78,7
24 7308 KONSTRUKCJE (Z WYA
. BUD. PREFABR. OBJ. POZ. 9406) I CZ
?CI KONSTRUKCJI (NP. MOSTY I CZ 18,7 76,8
8,0
25 8539 śARÓWKI LUB LAMPY WYA
ADOWCZE, WA

CZAJ
C ZESPOA
Y NIEROZBIERALNYCH WKA
ADÓW REFLEKTORÓW ORAZ PROMIENNIK
6,3 5,9 75,7
26 8418 CHA
ODZIARKI, ZAMRAśARKI I POZOSTAA
E URZ
DZENIA CHA
ODZ
CE LUB ZAMRA 10,9 20,7 69,2
27 3214 KIT SZKLARSKI, KIT OGRODNICZY, KITY śYWICZNE, MASY USZCZELNIAJ
CE I POZOSTAA
E MASTYKSY; WYPEA
NIACZE
12,9 26,6 67,4
28 6403 OBUWIE O PODESZWACH ZEWN
TRZNYCH Z GUMY, TWORZYW SZTUCZNYCH, SKÓRY WYPRAWIONEJ32,2 65,4
58,6 LUB SKÓRY WTÓRNEJ I C
29 8544 DRUT IZOLOWANY, KABLE I POZOST. IZOLOWANE PRZEWODY ELEKTR., NAWET WYPOSA 10,3 59,3
3,9
30 1806 CZEKOLADA I POZOSTAA
E PRZETWORY SPOśYWCZE ZAWIERAJ
CE KAKAO 29,1 28,2 59,1
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
W roku ubiegłym wartość 30 dominujących w eksporcie do WNP towarów przekroczyła 3,3
mld EUR i była ponad 3-krotnie wy\
sza ni\
w 2003 r. W latach 2000-2006 udział tych
towarów w polskim eksporcie na rynki Wspólnoty Niepodległych Państw zwiększył się z
30,2% do 40,5%. Szczególnie istotny jest tu wyraz
ny wzrost eksportu wyrobów wysoko
przetworzonych, a wśród nich pojazdów samochodowych i ich części i akcesoriów (z 34,9
mln EUR w 2000 r. do 523,3 mln EUR w roku ubiegłym), leków (z 63,5 mln EUR do 161,0
mln EUR) oraz ciągników (z 4,3 mln EUR do 102,6 mln EUR).
Zestawienie poziomu polskiego eksportu na rynki WNP ze wskaz
nikami wzrostu
gospodarczego krajów tego ugrupowania pozwala na stwierdzenie, i\
głównym czynnikiem
determinującym dynamikę i wielkość eksportu Polski na te rynki jest sytuacja gospodarcza
Rosji. Kryzys rosyjski z drugiej połowy 1998 r. miał istotny wpływ na tempo wzrostu
gospodarczego innych krajów WNP, tym większy, im bardziej ich gospodarki były
powiązane z dawna metropolią i zale\
ne od Moskwy.
3.2. Polski import z rynków WNP
Wolumen polskiego importu z krajów WNP pozostaje od lat względnie stabilny. Zarówno
w fazie przed kryzysem rosyjskim, jak i w ostatnich latach, kraje WNP w handlu z Polską
odgrywają przede wszystkim rolę dostawców surowców energetycznych, zwłaszcza ropy
naftowej i gazu ziemnego. Import surowców mineralnych niezmiennie od 2000 r. stanowi ok.
80% całego polskiego importu z krajów WNP. Polska gospodarka od kilku lat absorbuje
zbli\
one ilości importowanych z WNP ropy naftowej i gazu ziemnego (vide: tabela 5).
12
Wzrost wartości importu z rynków WNPjest funkcją wzrostu cen tych surowców na rynkach
światowych. Szacuje się, \
e w latach 2002-2006 tylko z uwagi na wzrost cen ropy naftowej
wartość importu tego surowca wzrosła o ok. 122,5%.
Tabela 5 Wzrost wartości importu ropy naftowej i gazu ziemnego z tytułu wzrostu cen
j.m. 2002 2003 2004 2005 2006
Ropa naftowa
Import w tys. t 20 443,6 19 995,6 20 553,2 21 332,7 23 548,4
Import w mln EUR 3 745,2 3 721,3 4 515,0 6 627,4 8 901,2
Dynamika importu w t rok 2002=100 100,0 97,8 100,5 104,3 115,2
Dynamika importu w EUR rok 2002=100 100,0 99,4 120,6 177,0 237,7
Średni roczny poziom cen ropy naftowej
EUR/t 183,2 186,1 219,7 310,7 378,0
w polskim imporcie
Wzrost wart. importu z tyt. wzrostu cen;
w mln EUR - 58,2 689,9 1 941,2 1 585,5
w stos. do roku poprzedniego
Wzrost wart. importu z tyt. wzrostu cen;
w mln EUR - 58,2 749,7 2 719,3 4 587,2
w stos. do 2002 r.
Gaz ziemny*
Import w tys. t 7 265,1 8 302,1 8 338,2 9 280,3 10 100,0
Import w mln EUR 1 233,9 1 464,6 1 686,8 2 236,3 3 070,5
Dynamika importu w t rok 2002=100 100,0 114,3 114,8 127,7 139,0
Dynamika importu w EUR rok 2002=100 100,0 118,7 136,7 181,2 248,8
Średni roczny poziom cen gazu ziemnego
EUR/t 169,8 176,4 202,3 241,0 304,0
w polskim imporcie
Wzrost wart. importu z tyt. wzrostu cen;
w mln EUR - 54,6 215,8 358,9 636,7
w stos. do roku poprzedniego
Wzrost wart. importu z tyt. wzrostu cen;
w mln EUR - 54,6 270,6 660,1 1 355,1
w stos. do 2002 r.
Wzrost wartości importu ropy
rok poprzedni = 100 - 112,8 905,7 2 300,1 2 222,2
naftowej i gazu ziemnego z tyt.
rok 2002=100 - 112,8 1 020,3 3 379,4 5 942,3
wzrostu cen (w mln EUR)
* - wolumen importu gazu ziemnego w 2006 r. - szacunek DAP MG
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
Z krajów WNP poza surowcami energetycznymi do Polski sprowadza się rudy \
elaza, węgiel,
tarcicę oraz półprodukty, takie jak aluminium, \
eliwo i kauczuk syntetyczny. Dominujące
towary w polskim imporcie z WNP przedstawia tabela 6.
13
Tabela 6 30 towarów dominujących w polskim imporcie z krajów WNP
Udział importu z WNP w imporcie
WNP Udział Rosji w imporcie z WNP
Polski ogółem
w mln EUR w % w %
Lp. CN
2000 2003 2006 2000 2003 2006 2000 2003 2006
1 2709 OLEJE ROPY NAFTOWEJ I OLEJE OTRZYMYWANE Z MINERAA
ÓW BITUMICZNYCH, SUROWE2 983,9 6 590,7 97,6 96,4 99,0 94,7 98,5 96,7
3 557,8
2 2711 GAZY ZIEMNE I POZOSTAA
E W
GLOWODORY GAZOWE 886,0 1 154,7 2 471,4 88,6 85,1 68,8 80,3 78,8 80,5
3 2710 OLEJE ROPY NAFTOWEJ I Z MINERAA
ÓW BITUMICZNYCH, NIE SUROWE; PREPARATY 223,3 540,9 89,0 37,6 32,9 11,1 32,3 25,9
75,9NIE WYMIENIONE ANI NIE WA

4 2601 RUDY I KONCENTRATY śELAZA, WA

CZNIE Z WYPRAśONYMI PIRYTAMI ś 221,9 184,0 303,2 36,5 25,2 61,1 79,0 82,1 83,1
5 7208 WYROBY WALCOWANE PA
ASKIE Z śELIWA LUB ZE STALI NIESTOPOWEJ, O SZEROKO?CI 600 MM LUB WI 224,9 22,6 24,3 25,9 27,0 18,8 29,1
50,6 49,0
6 7207 PÓA
PRODUKTY Z śELIWA LUB ZE STALI NIESTOPOWEJ 0,8 8,6 166,4 13,5 0,0 9,2 10,5 49,7 86,9
7 2701 W
GIEL; BRYKIETY, BRYKIETKI I PODOBNE PALIWA STAA
E WYTWARZANE Z W 31,9 67,7 160,0 86,7 87,0 91,4 51,6 72,1 58,6
8 3104 NAWOZY POTASOWE, MINERALNE LUB CHEMICZNE 59,1 61,6 95,8 5,5 20,2 46,2 76,0 81,4 76,5
9 7601 ALUMINIUM NIEOBROBIONE PLASTYCZNIE 102,9 126,1 95,7 92,9 93,9 86,8 46,9 48,0 17,5
10 2901 W
GLOWODORY ALIFATYCZNE 26,3 43,9 82,7 53,9 61,1 48,8 44,2 50,8 64,0
11 2712 WAZELINA; PARAFINA, WOSK MIKROKRYSTALICZNY, GACZ PARAFINOWY, OZOKERYT, WOSK22,7 64,9 68,9 87,5 75,7 52,1 43,2 66,8
14,6 MONTANOWY, WOSK TORFOWY,
12 2716 ENERGIA ELEKTRYCZNA 19,3 30,0 54,4 7,5 0,0 0,0 90,0 49,3 40,5
13 2905 ALKOHOLE ALIFATYCZNE I ICH FLUOROWCOWANE, SULFONOWANE, NITROWANE LUB NITROZOWANE POCHODNE 100,0 71,8 75,9 10,3 23,8 27,9
8,8 27,9 52,4
14 7201 SURÓWKA I SURÓWKA ZWIERCIADLISTA, W G
SKACH, BLOKACH LUB POZOSTAA
YCH PIERWOTNYCH POSTACIACH 85,0 99,4 57,6 55,2 54,7 93,1
1,1 7,1 50,5
15 2803 W
GIEL (SADZE ORAZ INNE POSTACIE W
GLA, GDZIE INDZIEJ NIEWYMIENIONE ANI NIEWA
21,1 47,6 97,7 86,5 73,9 31,5 48,5 60,1
9,5
16 4407 DREWNO PRZETARTE LUB STRUGANE WZDA
UśNIE, SKRAWANE WARSTWAMI LUB OKOROWANE, NAWET47,0 SZLIFOWAN
21,4 20,5 STRUGANE,52,3 36,6 53,6 30,4 25,5 29,2
17 7202 śELAZOSTOPY 18,8 25,1 45,3 33,6 19,4 34,0 21,4 30,8 29,6
18 4002 KAUCZUK SYNTET. I FAKTYSA POCHODZ
CA Z OLEJÓW, W FORMACH PODST. LUB W PA
YTACH, ARKUSZACH LUB TA?MACH 100,0 89,8 21,3 15,4 19,1
19,4 17,7 43,5 100,0
19 4403 DREWNO SUROWE, NAWET POZBAWIONE KORY LUB BIELI, LUB ZGRUBNIE OBROBIONE 18,6 39,1 23,2 16,3 12,8 43,8 64,4 47,3
17,1
20 7213 SZTABY I PR
TY, WALCOWANE NA GOR
CO, W NIEREGULARNIE ZWIJANYCH KR 2,1 5,9 34,8 7,2 0,0 24,4 8,4 17,6 33,7
21 7214 POZOSTAA
E SZTABY I PR
TY Z śELIWA LUB ZE STALI NIESTOPOWEJ, NIEOBROBIONE WI 1,0 32,5 19,1 23,9 17,8 6,7 5,7 20,5
1,5
22 7217 DRUT Z śELIWA LUB ZE STALI NIESTOPOWEJ 2,7 0,5 31,1 2,6 41,3 38,5 6,4 1,0 25,1
23 4703 MASA CELULOZOWA DRZEWNA SODOWA LUB SIARCZANOWA, Z WYJ
TKIEM MASY 21,6 30,2 100,0 100,0 100,0 37,4 13,6 14,1
62,0CELULOZOWEJ DRZEWNEJ DO PRZERÓBKI C
24 0303 RYBY ZAMROśONE, Z WYA

CZENIEM FILETÓW RYBNYCH ORAZ POZOSTAA
EGO MI
31,9 18,2 29,9 99,5 97,5 99,8 29,7 24,3 23,2
25 7306 POZOSTAA
E RURY, PRZEWODY RUROWE I PROFILE DR
śONE, Z śELIWA LUB STALI (NA PRZYKA
AD Z OTWARTYM SZWEM 23,6 14,3 6,8 3,3 8,7
8,1 5,2 29,5 52,6
26 3501 KAZEINA, KAZEINIANY I POZOSTAA
E POCHODNE KAZEINY; KLEJE KAZEINOWE 39,7 30,3 28,7 48,5 27,7 14,0 88,0 76,3 65,4
27 1512 OLEJ SA
ONECZNIKOWY, Z KROKOSZA BALWIERSKIEGO I BAWEA
NIANY ORAZ ICH FRAKCJE, NAWET RAFINOWANE, ALE NI 0,0 0,0 19,5 22,8 61,9
3,5 2,8 27,8 0,0
28 0811 OWOCE I ORZECHY, NIEGOTOWANE LUB GOTOWANE NA PARZE LUB W WODZIE, ZAMRO 6,1 27,3 6,9 10,6 6,7 25,3 32,3 60,3
2,7
29 7304 RURY, PRZEWODY RUROWE I PROFILE DR
śONE, BEZ SZWU, Z śELIWA LUB STALI1,5 8,4 25,8 18,6 29,3 44,9 1,9 7,8 12,8
30 7606 BLACHY GRUBE, CIENKIE ORAZ TA?MA, O GRUBO?CI > 0,2 MM, Z ALUMINIUM 0,7 11,0 24,7 93,6 99,9 100,0 0,4 4,5 5,4
30 towarów razem 5 299,8 5 204,6 11 498,8 89,6 84,2 81,3 14,5 12,8 17,3
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
Jak ju\
wspomniano, towarami dominującymi w polskim imporcie z WNP są surowce
energetyczne. W roku ubiegłym łączna wartość sprowadzonej z tych krajów ropy naftowej i
gazu ziemnego przekroczyła 10 mld EUR, z czego większość stanowił import z Rosji. Nale\
y
przy tym podkreślić, i\
kraje WNP są głównym dostawcą produktów mineralnych do Polski.
Od początku dekady udział importu z tych rynków w całkowitym imporcie surowej ropy
naftowej i gazu ziemnego utrzymuje się na wysokim poziomie, który wynosi odpowiednio ok.
95% i 80%.
W latach 2000-2006 łączny udział krajów WNP w obrotach polskiego handlu zagranicznego
wzrósł z 9,3% do 11%, przy czym w eksporcie wyniósł 9,4%, zaś w imporcie 12,5%.
Największymi partnerami gospodarczymi Polski w 2006 r. spośród krajów WNP były: Rosja,
Ukraina, Białoruś, Kazachstan i Uzbekistan. Obroty z tymi krajami stanowiły ponad 97%
eksportu do całego ugrupowania i a\
99,5% importu. Dane o obrotach z poszczególnymi
krajami WNP w latach 2005-2006 na tle roku 2000 przedstawiono na wykresie oraz
w poni\
szej tabeli.
Wykres 3 Handel Polski z krajami WNP w latach 2001-2006 w mln EUR
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Eksport Import
Rosja Ukraina Pozstałe
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
15
Tabela 7 Obroty polskiego handlu zagranicznego z krajami WNP w latach 2001-2006
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2002 2003 2004 2005 2006 2001-2006
Dynamika (rok 2001
w mln EUR Dynamika (rok poprzedni = 100)
= 100)
Eksport 2 809,0 3 111,2 3 306,1 4 685,7 6 220,3 8 268,1 110,8 106,3 141,7 132,8 132,9 294,3
WNP Import 5 878,0 5 610,7 5 823,8 7 117,0 9 471,4 12 462,9 95,5 103,8 122,2 133,1 131,6 212,0
Saldo -3 069,0 -2 499,6 -2 517,7 -2 431,3 -3 251,1 -4 194,8
Eksport 1 184,8 1 410,0 1 341,5 2 299,5 3 171,1 3 760,6 119,0 95,1 171,4 137,9 118,6 317,4
ROSJA Import 4 961,5 4 662,8 4 614,1 5 165,7 7 216,0 9 739,0 94,0 99,0 112,0 139,7 135,0 196,3
Saldo -3 776,7 -3 252,8 -3 272,6 -2 866,2 -4 044,9 -5 978,4
Eksport 1 121,7 1 249,3 1 383,3 1 639,8 2 084,6 3 164,6 111,4 110,7 118,5 127,1 151,8 282,1
UKRAINA Import 501,8 519,5 659,8 840,1 813,7 1 052,0 103,5 127,0 127,3 96,9 129,3 209,6
Saldo 619,9 729,7 723,5 799,7 1 270,9 2 112,6
Eksport 309,5 275,8 350,6 456,8 579,2 780,4 89,1 127,1 130,3 126,8 134,7 252,1
BIAA
ORUŚ Import 162,9 240,3 342,2 564,2 781,6 862,9 147,5 142,4 164,8 138,5 110,4 529,7
Saldo 146,6 35,5 8,4 -107,4 -202,4 -82,5
Eksport 69,9 65,4 86,7 125,1 170,1 276,2 93,6 132,5 144,3 136,0 162,4 395,4
KAZACHSTAN Import 115,5 100,2 109,2 361,4 402,4 243,6 86,7 109,0 331,0 111,3 60,5 210,9
Saldo -45,6 -34,8 -22,5 -236,4 -232,4 32,7
Eksport 49,9 53,2 70,6 75,0 89,2 110,8 106,7 132,7 106,3 119,0 124,1 222,1
MOA
DOWA Import 5,4 4,4 3,6 18,7 25,3 31,6 80,0 82,4 521,9 134,8 124,9 579,4
Saldo 44,4 48,8 67,0 56,3 64,0 79,2
Eksport 33,3 28,6 29,8 36,6 42,0 56,3 85,9 104,0 122,8 114,8 134,2 169,0
AZERBEJDśAN Import 1,9 3,7 4,2 5,7 8,9 5,2 197,9 112,9 137,3 155,4 58,8 280,3
Saldo 31,5 24,9 25,6 30,8 33,1 51,1
c.d. na str. 17
c.d.
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2002 2003 2004 2005 2006 2001-2006
Dynamika (rok 2001
w mln EUR Dynamika (rok poprzedni = 100)
= 100)
Eksport 2 809,0 3 111,2 3 306,1 4 685,7 6 220,3 8 268,1 110,8 106,3 141,7 132,8 132,9 294,3
WNP Import 5 878,0 5 610,7 5 823,8 7 117,0 9 471,4 12 462,9 95,5 103,8 122,2 133,1 131,6 212,0
Saldo -3 069,0 -2 499,6 -2 517,7 -2 431,3 -3 251,1 -4 194,8
Eksport 21,3 11,3 22,5 19,1 36,4 50,0 53,0 199,4 84,8 190,9 137,1 234,7
UZBEKISTAN Import 99,7 47,8 29,1 47,5 136,5 506,0 48,0 60,9 163,1 287,3 370,8 507,7
Saldo -78,4 -36,5 -6,6 -28,4 -100,0 -456,0
Eksport 6,7 4,6 3,8 8,5 10,3 19,3 68,6 82,0 223,5 121,6 187,5 286,6
GRUZJA Import 0,8 1,0 1,2 2,2 3,0 2,7 136,7 116,2 186,4 133,9 90,6 359,1
Saldo 6,0 3,6 2,6 6,2 7,3 16,6
Eksport 4,2 1,9 3,4 5,9 16,5 16,3 46,2 176,7 173,3 279,0 99,0 390,9
TURKMENISTAN Import 4,7 0,6 39,6 83,4 63,1 2,6 12,1 7 001,0 210,4 75,7 4,2 56,1
Saldo -0,5 1,4 -36,2 -77,5 -46,6 13,7
Eksport 0,7 3,8 5,4 5,8 7,1 14,3 524,5 140,4 107,2 123,0 201,8 1 958,7
TADśYKISTAN Import 21,9 28,7 18,4 25,5 10,8 7,8 131,2 64,0 138,4 42,3 72,6 35,7
Saldo -21,2 -24,9 -13,0 -19,7 -3,7 6,5
Eksport 3,4 2,9 4,5 8,4 7,8 12,7 85,0 152,7 187,4 92,7 162,9 367,5
KIRGISTAN Import 1,9 1,7 1,8 1,7 1,9 1,2 87,4 109,0 96,5 111,6 63,2 64,7
Saldo 1,5 1,3 2,7 6,6 5,8 11,4
Eksport 3,6 4,2 4,1 5,4 6,0 6,6 117,0 96,4 132,2 110,8 110,2 181,9
ARMENIA Import 0,0 0,0 0,5 0,8 8,2 8,3 47,6 3 751,4 157,3 1 036,7 101,5 29 534,2
Saldo 3,6 4,2 3,6 4,6 -2,2 -1,7
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
17
4. Wymiana towarowa z głównymi rynkami WNP
4.1. Wymiana handlowa z Rosją
Wysokie tempo wzrostu gospodarczego w ostatnich latach Rosja zawdzięcza przede
wszystkim szybko rosnącej konsumpcji wewnętrznej, której motorem był wzrost
wynagrodzeń i spadające bezrobocie, oraz wysokim cenom surowców energetycznych, tj.
ropy naftowej i gazu ziemnego. Istotnym czynnikiem oddziaływującym w kierunku
spowolnienia wzrostu PKB był spadek popytu inwestycyjnego. Na skutek zahamowania
reform strukturalnych poprzez m.in. wzrost roli państwa w strategicznych sektorach
gospodarki rosyjskiej, ograniczeniu uległy przede wszystkim inwestycje w sektorze
wydobycia ropy i gazu. Nale\
y tu zauwa\
yć, \
e wzrost wpływów dewizowych z eksportu
tych surowców następował pomimo równoczesnego spadku wolumenu ich eksportu.
Wspomniany ju\
wzrost popytu wewnętrznego był mniej więcej w połowie zaspokajany
poprzez import. Niestabilna sytuacja na Bliskim Wschodzie i wynikające stąd przeło\
enie na
wysokie ceny surowców energetycznych stwarza dość korzystne perspektywy wysokich
wpływów eksportowych Rosji i ich stymulującego oddziaływania na tempo rozwoju
gospodarczego. W najbli\
szych latach PKB Rosji ma szanse zwiększać się w tempie 5,5-7%.
Rosja od lat jest niemal wyłącznym dostawcą ropy naftowej i gazu ziemnego do Polski
i głównie z tego względu w 2006 r. zajmowała 2. miejsce na liście rynków importowych
naszego kraju (import ponad 9,7 mld EUR). W tym samym czasie Rosja zajmowała 6.
miejsce na liście odbiorców polskich towarów (eksport w wysokości niemal 3,8 mld EUR).
Tak wysoką pozycję w polskim imporcie w ostatnich latach Rosja osiągnęła w głównej
mierze na skutek wysokich cen surowców energetycznych. W okresie 2003-2006 cena baryłki
eksportowanej przez Rosję ropy naftowej wzrosła z 27,2 USD do 61,2 USD. W ślad za tym
wzrosły ceny gazu ziemnego (z 105,1 USD/1000 mł do 221,3 USD/1000mł). W latach 2000-
2006 wartość importu surowców mineralnych z Rosji (V sekcja CN) wzrosła o ponad 4,3 mld
EUR. Wzrost ten w wymiarze bezwzględnym był wy\
szy ni\
przyrost wartości całego
polskiego eksportu na ten rynek (ponad 2,8 mld EUR). Nale\
y dodać, \
e wolumen importu
surowców energetycznych wzrósł w tym czasie zaledwie o ok. 8,2%.
W latach 1993-1997 polski eksport do Rosji rozwijał się w średniorocznym tempie 83%
osiągając 2 155 mln USD pod koniec tego okresu. Jak ju\
wspomniano w pkt. 2, rok następny
przyniósł głęboki kryzys finansowy. Bezpośrednią reakcją na kryzys było radykalne
urealnienie wartości krajowej waluty wobec deficytowych walut wymienialnych. Głęboka
deprecjacja rubla wywołała równie głęboki szok importowy. W pierwszym okresie kryzysu,
import stał się dla wielu rosyjskich przedsiębiorstw nieopłacalny. Szok ten w następnych
latach ulegał złagodzeniu w wyniku wysokiej inflacji. Niezale\
nie od bariery kursowej
władze Rosji wprowadziły szereg ograniczeń administracyjnych i walutowych dla importu
(depozyty walutowe, zaostrzenie dyscypliny wydatkowania walut, likwidacja przedpłat na
poczet dostaw, likwidacja rozliczeń barterowych).
W konsekwencji powy\
szych decyzji nastąpiło dramatyczne załamanie polskiego eksportu na
rynek rosyjski. Obroty w eksporcie spadły z 2,2 mld USD w 1997 r. do zaledwie 0,7 mld
USD w 1999 r., tj. poziomu ni\
szego ni\
5 lat wcześniej. Warto odnotować, \
e w 1997 r.
import z Rosji był ni\
szy od polskiego eksportu na ten rynek. Odbudowa polskiego eksportu
do Rosji zajęła 6 lat, przy czym do 2003 r. była bardzo powolna. Dopiero w 2004 r. polski
eksport osiągnął wartość 2,8 mld USD. Zarówno polscy eksporterzy jak i rosyjscy importerzy
musieli dostosować się do zaostrzonych rygorów jakościowych stosowanych przez rosyjskie
słu\
by celne i kontrolne oraz do procedur i płatności stosowanych powszechnie w handlu
międzynarodowym.
Ostatnie trzy lata to okres szybkiego wzrostu polskiego eksportu do Rosji. W 2004 r.
w odniesieniu do roku poprzedniego zwiększył się on a\
o 71% (w EUR). W latach
następnych tendencja dynamicznego wzrostu eksportu do Rosji była kontynuowana. W 2005
r. jego wartość wzrosła o 38%. Rok ubiegły przyniósł jednak dość wyraz
ne spowolnienie jego
wzrostu do poziomu 18,6%, co mo\
na wiązać w znacznej mierze z embargiem na import
z Polski mięsa i produktów roślinnych. Ocenia się, \
e na skutek ograniczeń polscy
eksporterzy ponieśli w 2006 r. straty w wysokości ok. 300 mln EUR. Spadek eksportu mięsa
udało się w znacznej mierze skompensować wzrostem eksportu zwierząt \
ywych (a\
o
134%).
Podobny spadek odnotowano w eksporcie ryb (ok. 19% wartości eksportu w 2005 r.)
i pozostałych produktów pochodzenia zwierzęcego (ok. 25% wartości eksportu w 2005 r.).
Kontynuowano dynamiczny rozwój eksportu produktów mleczarskich, jaj, miodu, itp.
Eksport tych produktów był wy\
szy o ponad 50% od eksportu w roku poprzednim. Natomiast
najbardziej dotkliwy okazał się spadek w eksporcie towarów sekcji II, tj. produktów
pochodzenia roślinnego. Wartość eksportu w tym dziale towarowym wyniosła tylko ok. 75
mln EUR, co stanowiło zaledwie 44% wartości eksportu produktów roślinnych w 2005 r.
Spadł równie\
eksport owoców (o ponad 54 mln EUR), a tak\
e warzyw (o niemal 31 mln
EUR). Eksport towarów sekcji IV, tj. gotowych artykułów spo\
ywczych, wzrósł w 2006 r.
o niecałe 10%, tj. o 25,6 mln EUR.
Natomiast równocześnie odnotowano relatywnie wysoki przyrost eksportu w sekcjach: XVII
(pojazdy, statki powietrzne i pływające) o ok. 130 mln EUR, tj. o 70% oraz w sekcji XV
(wyroby z metali nieszlachetnych) o ok. 113 mln EUR, tj. o 42%.
Obroty towarowe pomiędzy Polską a Rosją w ostatnich latach przedstawia poni\
sza tabela
oraz wykres.
Tabela 8 Obroty polskiego handlu zagranicznego z Rosją w mln EUR
2001 2002 2003 2004 2005 2006
Eksport 1184,8 126,0 1410,0 119,0 1341,5 95,1 2299,5 171,4 3171,1 137,9 3760,6 118,6
Import 4961,5 119,0 4662,8 94,0 4614,1 99,0 5165,7 112,0 7216,0 139,7 9739,0 135,0
Saldo -3776,7 -3252,8 -3272,6 -2866,2 -4044,9 -5978,4
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
19
Dynamika
Dynamika
Dynamika
Dynamika
Dynamika
Dynamika
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
Wykres 4 Obroty polskiego handlu zagranicznego z Rosją w mln EUR w latach 1999-
2006
12000
Faza po kryzysie
10000
8000
6000
4000
2000
0
-2000
-4000
-6000
-8000
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Eksport Import Saldo
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
Jak ju\
wcześniej zasygnalizowano odbudowa polskiego eksportu na rynki WNP,
a szczególnie do Rosji, następowała przy równoczesnej przebudowie struktury towarowej
eksportu.
O ile w 1997 r. podstawowymi towarami eksportowanymi do Rosji były artykuły rolno-
spo\
ywcze (ponad 42%), to w roku 2006 ich udział zmalał do zaledwie 11,5%.
W decydującej mierze przyczynił się do tego spadek eksportu wyrobów mięsnych o 282 mln
USD (spadek udziału o ponad 13 pkt. proc.). Relatywnie du\
y spadek zanotowano tak\
e
w eksporcie cukru, wyrobów cukierniczych i czekoladowych. W latach 1997-2006 ich udział
spadł o 7,3 pkt. tj. o ponad 84 mln USD, co jest w znacznej mierze efektem rozwoju
produkcji tych wyrobów w samej Rosji, m.in. w rezultacie napływu polskich inwestycji.
W roku ubiegłym w polskim eksporcie do Rosji dominowały wyroby przemysłu
elektromaszynowego (ponad 30% udziału w łącznym eksporcie na ten rynek), chemicznego
(udział 22,2%), artykuły rolno-spo\
ywcze (udział 11,5%), produkty przemysłu drzewno-
papierniczego (11,4%) oraz wyroby metalurgiczne (10,2%).
Po stronie importu z Rosji, jak ju\
wspomniano, od lat niezmiennie dominują produkty
mineralne, przede wszystkim ropa naftowa i gaz ziemny, oraz rudy \
elaza. Surowce te
stanowiły w 2006 r. ok. 90% polskiego importu z Rosji. Na drugiej pozycji utrzymują się
wyroby metalurgiczne (3,6% ogólnego importu z Rosji).
A
ączne obroty w wymianie towarowej pomiędzy Polską a Rosją osiągnęły w 2006 r.
rekordowy poziom 13,5 mld EUR. Rekordowo wysoki był tak\
e deficyt wymiany
w wysokości prawie 6 mld EUR, co stanowiło prawie połowę całego deficytu polskiego
handlu zagranicznego. Tak du\
a skala deficytu jest w tym przypadku konsekwencją
obiektywnych uwarunkowań zaopatrzenia Polski w surowce energetyczne oraz wysokich cen
20
ropy naftowej i gazu ziemnego. Rosja od lat jest niemal wyłącznym dostawcą tych surowców
do Polski. Sieć rurociągów (Przyjaz
ń i Jamał) pozwala na dogodny transport ropy i gazu na
nasz rynek. Szacuje się, \
e w okresie ostatnich 3 lat tylko z uwagi na wzrost cen ropy
naftowej i gazu, wartość polskiego importu z Rosji wzrosła o ok. 4 mld EUR.
W roku bie\
ącym obserwuje się ponowne, zdecydowane o\
ywienie eksportu do Rosji. Jest
ono tym cenniejsze, \
e nastąpiło pomimo utrzymywania przez stronę rosyjską wspomnianego
embarga. W okresie 6 miesięcy 2007 r. polski eksport do Rosji osiągnął poziom 2107 mln
EUR i był o niemal 30% wy\
szy ni\
rok wcześniej. Natomiast import wzrósł zaledwie o 1%
w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego i okazał się stosunkowo umiarkowany
(4692 mln EUR), co mo\
na uznać za efekt ustabilizowania się cen surowców energetycznych.
Struktura towarowa zarówno eksportu jak i importu pozostała zbli\
ona do struktury w roku
ubiegłym.
Struktura towarowa eksportu do Rosji po 6 miesiącach br. przedstawiała się następująco:
" wyroby przemysłu elektromaszynowego  udział w wysokości 34,2% (wzrost o 4,8 pkt.
proc. w stosunku do 6 miesięcy roku ubiegłego),
" wyroby przemysłu chemicznego - 20,2% (spadek o 2,6 pkt. proc.),
" wyroby metalurgiczne - 11,4% (wzrost o 2 pkt. proc.),
" artykuły rolno-spo\
ywcze - 10,4% (spadek o 2,1 pkt. proc.),
" wyroby przemysłu drzewno-papierniczego - 10,6% (spadek o 1,1 pkt .proc.).
Najwa\
niejszymi grupami towarów importowanych z Rosji były:
" produkty mineralne - 72,6% (spadek o 2 pkt. proc.),
" wyroby metalurgiczne - 6,9% (wzrost o 3,3 pkt. proc.),
" wyroby przemysłu chemicznego - 3,8% (wzrost o 0,5 pkt. proc.).
Szczegółową strukturę towarową wymiany handlowej z Rosją w latach 1997, 2006 i po 6
miesiącach 2007 przedstawia tabela 9.
21
Tabela 9 Struktura towarowa obrotów handlowych Polski z Rosją (w %)
1997 2006 2007 (6 mies.)
Sekcja/grupa towarowa Eksport Import Eksport Import Eksport Import
RAZEM 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
I Zwierzęta \
ywe i produkty pochodzenia zwierzęcego 4,7 1,6 1,8 0,4 1,5 0,3
II Produkty pochodzenia roślinnego 3,6 0,1 2,1 0,0 2,6 0,0
III Tłuszcze i oleje 0,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
IV Gotowe artykuły spo\
ywcze 33,8 0,1 7,6 0,0 6,2 0,0
Artykuły rolno spo\
ywcze 42,7 1,7 11,5 0,5 10,4 0,4
V Produkty mineralne 0,5 84,6 0,5 75,6 0,4 72,6
VI Produkty przemysłu chemicznego 12,3 2,6 12,8 2,7 11,2 3,1
VII Tworzywa sztuczne i wyroby z kauczuku 4,8 1,9 9,4 0,7 9,1 0,7
Wyroby przemysłu chemicznego 17,0 4,5 22,2 3,4 20,2 3,8
VIII Skóry i wyroby z nich 0,3 0,5 0,2 0,0 0,2 0,0
IX Drewno i wyroby z drewna 1,6 0,5 1,7 0,6 1,7 0,7
X Ścier drzewny, papier i tektura 3,4 1,6 9,7 0,4 8,8 0,4
Wyroby przemysłu drzewno papierniczego 5,0 2,1 11,4 1,0 10,6 1,1
XI Materiały i wyroby włokiennicze 3,4 0,4 3,8 0,1 3,6 0,1
XII Obuwie, nakrycia głowy, parasole 1,4 0,0 1,4 0,0 1,3 0,0
Wyroby przemysłu lekkiego 4,9 0,5 5,1 0,1 4,9 0,1
XIII Wyroby z kamieni, gipsu, cementu 1,8 0,0 4,1 0,1 4,0 0,2
XIV Perły, metale szalchetne, bizuteria 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Wyroby ceramiczne 1,8 0,0 4,1 0,1 4,0 0,2
XV Wyroby metalurgiczne 4,8 4,1 10,3 3,7 11,4 6,9
XVI Urządzenia mechaniczne i elektryczne 8,4 0,8 21,5 0,3 21,3 0,4
XVII Pojazdy, statki powietrzne i pływające 2,7 0,9 8,3 0,6 12,3 1,2
XVIII Przyrządy i aparaty optyczne 0,6 0,0 0,6 0,0 0,6 0,0
Wyroby przem. elektro-maszynowego 11,6 1,8 30,4 0,9 34,2 1,6
XIX Broń i amunicja 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0
XX Wyroby ró\
ne 10,9 0,0 4,0 0,1 3,7 0,1
XXI Dziela sztuki 0,4 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0
XXII Pozostałe 0,0 0,0 0,0 14,7 0,0 13,3
PCN nieznane lub błędne 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Wyroby ró\
ne i pozostałe 11,4 0,3 4,2 14,8 3,7 13,4
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
Niejako wbrew nieprzychylnemu klimatowi politycznemu w relacjach z Rosją obserwuje się
coraz większe zaanga\
owanie inwestorów z Polski na rynku rosyjskim. Wartość
bezpośrednich polskich inwestycji w Rosji wzrosła z ok. 17 mln USD w 2003 r. do 95,2 mln
USD w roku ubiegłym. Ocenia się, \
e skumulowana wartość polskich inwestycji na tym
rynku na koniec września 2006 r. wyniosła 295,2 mln USD.
Największym przedsięwzięciem inwestycyjnym realizowanym przez polski kapitał w Rosji
jest warta 119,7 mln USD inwestycja firmy Pfleiderer Grajewo, która uruchomiła du\
y zakład
produkcji płyt wiórowych w Nowogrodzie Wielkim. Do znaczących inwestorów polskich
w Federacji Rosyjskiej nale\
ą tak\
e: producent mebli  firma FORTE, spółka
biotechnologiczna Bioton - wytwórca insuliny oraz TZMO  Bella  producent materiałów
higienicznych.
Wa\
nym rejonem lokowania inwestycji przez polskie firmy na terenie Rosji jest Obwód
Kaliningradzki. Mimo, \
e zainwestowana tam kwota nie jest relatywnie wysoka (17,6 mln
USD według stanu na koniec 2006 r.), zarejestrowanych tam jest ok. 550 przedsiębiorstw z
udziałem polskiego kapitału. Działają one głównie w sektorze budowlanym, handlu
i usługach.
22
Ponadto polskie firmy aktywnie uczestniczą, bądz
prowadzą zaawansowane negocjacje,
w sprawie udziału w realizacji budowy szeregu obiektów na terenie Federacji Rosyjskiej.
Coraz aktywniej swoje sieci sprzeda\
y rozwijają tu tak\
e polskie firmy sektora odzie\
owego
i obuwniczego (LPP, Artman, Gino Rossi) oraz meblarskiego (Kler), które wcześniej
z sukcesami eksportowały swoje produkty na ten rynek.
Na przełomie 2006 i 2007 r. polskie inwestycje pojawiły się po raz pierwszy w sektorze
energetycznym. CP Energia dokonała przejęcia rosyjskiej spółki Kriogaz specjalizującej się w
skraplaniu gazu ziemnego. Szacuje się, \
e po zakończeniu przewidzianych inwestycji (w 2008
r.) firma ta mo\
e stać się największym producentem LNG w Europie Środkowej i
Wschodniej.
Szanse Polski na dalszy dynamiczny rozwój eksportu do Rosji mo\
na oceniać jako
znaczne. W latach 2001-2005 w warunkach szybkiego rozwoju rosyjskiego importu (niemal
3-krotnego), polski eksport na ten rynek wzrósł prawie 4-krotnie. Średnioroczne tempo
importu z Polski było przeciętnie o ok. 5 pkt proc. wy\
sze ni\
dla całego importu rosyjskiego.
Ta sytuacja odwróciła się w 2006 r., głównie na skutek restrykcji na import produktów
mięsnych i roślinnych. Udział Polski w rosyjskim imporcie spadł z ponad 3% do ok. 2,5%.
Wyniki wymiany towarowej po 6 miesiącach br. wskazują jednak na realne szanse
zwiększenia udziału polskich towarów w rosyjskim imporcie.
Wzrost PKB Rosji w I połowie 2007 r. szacuje się na ok. 8%. Co prawda ocenia się, i\
jest to
w du\
ej mierze efekt niskiej bazy odniesienia związanej z gorszymi wynikami rosyjskiej
gospodarki przed rokiem w warunkach rekordowo niskich temperatur, jednak wydaje się, \
e
w skali roku tempo wzrostu rosyjskiego PKB mo\
e osiągnąć ok. 7%. Mo\
na tak\
e oczekiwać,
\
e ceny surowców energetycznych, które przez cały ubiegły rok utrzymywały się na
rekordowo wysokim poziomie, w 2007 r. nie powinny ju\
znacząco rosnąć, a je\
eli sytuacja
w głównych regionach wydobycia nie ulegnie destabilizacji mo\
liwy jest nawet ich spadek.
W pierwszej połowie 2007 r., po raz pierwszy od wielu lat, tempo wzrostu importu Rosji było
wy\
sze ni\
eksportu z tego rynku. Ró\
nica wyniosła ponad 30 pkt proc. (po 5 miesiącach br.
eksport wzrósł o 8,8%, a import a\
o 40%). Popyt importowy Rosji w br. kreowany jest
z jednej strony poprzez popyt na dobra inwestycyjne, związany z szybkim wzrostem
gospodarczym, zaś z drugiej poprzez popyt konsumpcyjny związany ze zwiększeniem siły
nabywczej ludności i zasobów pieniądza na rynku. Szacuje się, \
e towary z importu
zaspokajają obecnie ok. 85% przyrostu popytu na rynku rosyjskim. Przy zało\
eniu
stabilizacji cen surowców energetycznych, ocenia się, \
e nawet przy utrzymaniu
obowiązujących restrykcji na import produktów mięsnych i roślinnych z Polski, tempo
wzrostu polskiego eksportu do Rosji utrzyma się na poziomie wyprzedzającym wzrost
importu z tego kraju, co z kolei przeło\
y się na powolną redukcję deficytu wymiany z tym
rynkiem.
4.2 Wymiana handlowa z Ukrainą
Drugim rynkiem spośród krajów WNP pod względem wielkości obrotów handlowych
z Polską jest Ukraina. W 2003 r. polski eksport na Ukrainę przewy\
szył nawet wartość
eksportu do Rosji, a obecnie, po 6 miesiącach br. wyniósł niemal 1,8 mld EUR i stanowił
blisko 3,7% łącznego eksportu Polski.
Dynamiczny rozwój Ukrainy został na przełomie 2004 i 2005 r. spowolniony przez
wydarzenia związane z tzw. "pomarańczową rewolucją". Tempo wzrostu PKB na Ukrainie
obni\
yło się w 2005 r. do 2,7% (z 9,6% w 2003 i 12,1% w 2004 r.). Nie nale\
y jednak
zapominać, \
e gospodarka ukraińska ma ogromny potencjał, o czym świadczyć mo\
e fakt, \
e
ju\
w roku ubiegłym PKB wzrósł tam o ponad 7%, pomimo \
e Ukraina była zmuszona
23
dostosować swoją gospodarkę do nowych, wy\
szych cen surowców energetycznych
importowanych z Rosji, a ponadto utrzymała się tam obserwowana ju\
w 2005 r. stagnacja
w rolnictwie.
Handel zagraniczny Ukrainy w roku ubiegłym charakteryzował relatywnie niski wzrost
eksportu (11,4%) przy znacznie wy\
szym wzroście importu (22,4%). Skutkowało to
pogłębieniem deficytu handlowego do ponad 5,2 mld USD. Istnieją obawy, \
e tak znaczna
skala deficytu mo\
e spowodować ró\
nego rodzaju działania władz Ukrainy ukierunkowane
na powstrzymanie importu m.in. w formie wprowadzenia kontyngentów importowych oraz
specjalnych procedur ochronnych. Takie działania zostały zresztą ju\
podjęte m.in. wobec
polskiego mięsa i lamp fluorescencyjnych.
Nale\
y jednak zauwa\
yć, \
e gospodarka Ukrainy, podobnie jak Polski, otrzymała w 2007 r.
dodatkowy bodziec stymulujący zarówno przyspieszenie swojego rozwoju gospodarczego,
jak i wzrost BIZ. Tym bodz
cem była decyzja UEFA o przyznaniu obu krajom prawa
organizacji Mistrzostw Europy w Piłce No\
nej EURO 2012. Niezbędne inwestycje
w infrastrukturę, a tak\
e konieczność zacieśnienia współpracy z Polską, a zarazem z całą Unią
Europejską, powinny przynieść wymierne korzyści gospodarce Ukrainy, co sprzyjałoby
dalszemu o\
ywieniu wymiany handlowej.
Współpraca gospodarcza Polski i Ukrainy w okresie ostatnich lat rozwijała się bardzo
dynamicznie. Wzrost polskiego eksportu na ten rynek w latach 2004-2006 nale\
ał do
najwy\
szych w całym polskim handlu, a w okresie ostatnich dwóch lat uległ niemal
podwojeniu. Wy\
sze tempo wzrostu eksportu odnotowano jedynie do Republiki Korei
i Bułgarii, jednak przy zdecydowanie ni\
szej skali. O ile jeszcze w 2000 r. Ukraina
zajmowała 12. miejsce na liście największych odbiorców polskich towarów (870 mln EUR),
to w roku 2006 przesunęła się na 8. miejsce, wyprzedzając Szwecję, Belgię, USA i Danię.
Nadwy\
ka wymiany towarowej pomiędzy Polską a Ukrainą w wysokości ponad 2,1 mld EUR
była w roku ubiegłym drugą co do skali nadwy\
ką dla całego polskiego handlu zagranicznego
(największą nadwy\
kę, 2,2 mld EUR, odnotowano w handlu z Wlk. Brytanią.).
Obroty towarowe Polski z Ukrainą przedstawiają poni\
sza tabela oraz wykres.
Tabela 10 Obroty polskiego handlu zagranicznego z Ukrainą w latach 2004-2006
2001 2002 2003 2004 2005 2006
Eksport 1121,7 129,0 1249,3 111,4 1383,3 110,7 1639,8 118,5 2084,6 127,1 3164,6 151,8
Import 501,8 111,4 519,5 103,5 659,8 127,0 840,1 127,3 813,7 96,9 1052,0 129,3
Saldo 619,9 729,7 723,5 799,7 1270,9 2112,6
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
24
Dynamika
Dynamika
Dynamika
Dynamika
Dynamika
Dynamika
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
Wykres 5 Obroty polskiego handlu zagranicznego z Ukrainą w latach 1999-2006
3500,0
Faza po kryzysie
3000,0
2500,0
2000,0
1500,0
1000,0
500,0
0,0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Eksport Import Saldo
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
Struktura towarowa polskiego eksportu na Ukrainę uległa w ostatnich latach
zasadniczym, pozytywnym zmianom. Zdecydowanie wzrósł udział relatywnie wysoko
przetworzonych produktów z grupy wyrobów elektromaszynowych (z 18,4% w 2001 r. do
37,6% w 2006 r.). Natomiast spadł udział w eksporcie artykułów rolno-spo\
ywczych
(z 14,1% do 5,6%). W polskim eksporcie na Ukrainę w 2006 r. dominowały:
" wyroby przemysłu elektromaszynowego (sekcje XVI, XVII i XVIII) - 37,6% (wzrost
w odniesieniu do 2001 r. o 19,2 pkt. proc.). Największy udział w tej grupie
odnotowano w sekcji XVI (urządzenia mechaniczne i elektryczne). Wartość eksportu
poszczególnych podsekcji wyniosła: aparatura nadawcza i odbiorcza telefoniczna
i telewizyjna - 44,4 mln EUR, silniki spalinowe - 43,9 mln EUR, sprzęt AGD głównie
lodówki i pralki - 38,6 mln EUR, maszyny i urządzenia mechaniczne - 32,4 mln EUR
oraz kable elektryczne -25,2 mln EUR. W sekcji XVII (pojazdy, statki powietrzne
i pływające) w efekcie przejęcia Fabryki Samochodów Osobowych przez ukraiński
AvtoZAZ największymi pozycjami eksportowymi były pojazdy samochodowe (257,4
mln EUR), części i akcesoria samochodowe (114,8 mln EUR) oraz nadwozia (87,1
mln EUR),
" wyroby przemysłu chemicznego (sekcje VI i VII) - 18,1% (spadek udziału o 2,4 pkt.
proc.),
" wyroby metalurgiczne (sekcja XV) - 12,8% (wzrost udziału o 2,6 pkt. proc.),
" wyroby przemysłu lekkiego (sekcje XI i XII) - 6,7% (spadek o 5,6 pkt. proc.),
" artykuły rolno-spo\
ywcze (sekcje I-IV) - 5,6% (spadek o 8,5 pkt. proc.).
Warto odnotować dynamiczny wzrost eksportu sekcji II (produkty pochodzenia roślinnego -
70,5 mln EUR), a zwłaszcza sadzonek drzew i krzewów oraz owoców w tym jabłek (16,4
mln EUR, wzrost o niemal 850%). Zjawisko to jest w znacznej mierze efektem szybkiej
25
reorientacji polskich eksporterów tych produktów z rynku rosyjskiego po wprowadzeniu tam
embarga na niektóre produkty sekcji II.
W sekcji IV (gotowe artykuły spo\
ywcze) uwagę zwraca eksport półproduktów do produkcji
czekolady, co jest m.in. konsekwencją polskich inwestycji na tamtym rynku.
W polskim imporcie z Ukrainy w roku ubiegłym dominowały:
" wyroby metalurgiczne - 42% (wzrost w odniesieniu do 2001 r. o 20,2 pkt. proc.).
Polski import stanowiły głównie \
elazo, \
eliwo i stal oraz wyroby z \
elaza, \
eliwa
i stali,
" produkty mineralne (głównie rudy \
elaza i gaz ziemny) - 22,6% (spadek o 18,4 pkt.
proc.),
" wyroby przemysłu chemicznego - 13,9% (spadek o 3,4 pkt. proc.),
" artykuły rolno-spo\
ywcze - 10% (wzrost o 1,8 pkt. proc.). Wśród tej grupy towarów
nale\
y zwrócić uwagę na rzepak (18,9 mln EUR), którego import był konieczny
z powodu słabych, w wyniku suszy, zbiorów rzepaku w Polsce oraz czarne jagody
(16,9 mln EUR).
Na szczególną uwagę w strukturze towarowej importu z Ukrainy zasługuje systematyczny
wzrost udziału wyrobów metalurgicznych oraz równoczesny spadek udziału koncentratów
rudy \
elaza.
Największy bezwzględny przyrost importu odnotowano w sekcjach XV (wyroby
metalurgiczne) o 161 mln EUR, II (produkty pochodzenia roślinnego) o 23 mln EUR i VI
(produkty przemysłu chemicznego), tak\
e o 23 mln EUR.
Szczegółową strukturę towarową polskiego handlu z Ukrainą przedstawia poni\
sza tabela.
26
Tabela 11 Struktura towarowa obrotów handlowych Polski z Ukrainą (w%)
1997 2006 2007 (6 mies.)
Sekcja/grupa towarowa Eksport Import Eksport Import Eksport Import
RAZEM 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
I Zwierzęta \
ywe i produkty pochodzenia zwierzęcego 1,7 1,5 0,6 0,7 0,6 0,3
II Produkty pochodzenia roślinnego 3,8 3,3 2,2 4,7 3,6 1,5
III Tłuszcze i oleje 1,7 0,6 0,0 2,5 0,0 3,3
IV Gotowe artykuły spo\
ywcze 12,3 0,9 2,7 2,1 2,6 3,0
Artykuły rolno spo\
ywcze 19,4 6,2 5,5 10,0 6,8 8,0
V Produkty mineralne 15,9 70,5 3,9 22,5 3,0 21,3
VI Produkty przemysłu chemicznego 15,8 7,8 7,0 12,2 7,0 13,6
VII Tworzywa sztuczne i wyroby z kauczuku 6,5 0,9 11,1 1,7 10,9 1,9
Wyroby przemysłu chemicznego 22,3 8,7 18,1 13,9 17,9 15,5
VIII Skóry i wyroby z nich 0,2 1,1 0,7 0,5 0,7 0,5
IX Drewno i wyroby z drewna 1,7 1,4 2,1 4,5 2,1 5,2
X Ścier drzewny, papier i tektura 5,7 0,4 5,4 0,4 5,1 0,4
Wyroby przemysłu drzewno papierniczego 7,4 1,8 7,5 4,9 7,3 5,6
XI Materiały i wyroby włokiennicze 3,2 1,7 5,0 0,6 5,1 0,9
XII Obuwie, nakrycia głowy, parasole 4,2 0,0 1,7 0,0 1,5 0,0
Wyroby przemysłu lekkiego 7,4 1,8 6,7 0,6 6,5 0,9
XIII Wyroby z kamieni, gipsu, cementu 2,4 0,4 4,4 0,3 4,6 0,6
XIV Perły, metale szalchetne, bizuteria 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Wyroby ceramiczne 2,4 0,4 4,5 0,3 4,7 0,6
XV Wyroby metalurgiczne 5,0 5,9 12,8 42,2 13,9 42,3
XVI Urządzenia mechaniczne i elektryczne 8,1 2,7 18,2 3,4 16,6 3,7
XVII Pojazdy, statki powietrzne i pływające 1,3 0,6 18,8 0,8 19,2 0,9
XVIII Przyrządy i aparaty optyczne 0,8 0,1 0,6 0,1 0,7 0,0
Wyroby przem. elektro-maszynowego 10,2 3,4 37,7 4,3 36,5 4,7
XIX Broń i amunicja 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
XX Wyroby ró\
ne 9,7 0,2 2,7 0,7 2,7 0,6
XXI Dziela sztuki 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
XXII Pozostałe 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,1
PCN nieznane lub błędne 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Wyroby ró\
ne i pozostałe 9,7 0,2 2,7 0,8 2,7 0,6
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
Po 6 miesiącach 2007 r. obserwowane w okresie kilku ostatnich lat trendy w polsko-
ukraińskiej wymianie towarowej zostały utrzymane. Eksport w wysokości 1 757 mln EUR
był o ponad 30% wy\
szy od jego wartości w analogicznym okresie roku poprzedniego, zaś
import o wartości 631 mln EUR wzrósł o 43,5%. Najwa\
niejszymi grupami towarowymi we
wzajemnych obrotach okazały się w opisywanym okresie:
w eksporcie:
- wyroby przemysłu elektromaszynowego - 36,5% (wzrost o 0,2 pkt. proc. w
odniesieniu do 6 miesięcy 2006 r.),
- wyroby przemysłu chemicznego - 17,9% (spadek o 0,4 pkt. proc.),
- wyroby metalurgiczne - 13,9% (wzrost o1,6 pkt. proc.),
- artykuły rolno-spo\
ywcze - 6,8% (wzrost o 0,7 pkt. proc.),
- wyroby przemysłu drzewno-papierniczego - 7,3% (spadek o 1 pkt. proc.),
w imporcie:
- wyroby metalurgiczne - 42,2% (wzrost o 1 pkt. proc.),
- produkty mineralne - 21,3% (spadek o 3,3 pkt. proc.),
- wyroby przemysłu chemicznego - 15,5% (wzrost o 0,4 pkt. proc.),
- artykuły rolno-spo\
ywcze - 8,0% (wzrost o 1 pkt. proc.).
27
Wcią\
nieustabilizowana sytuacja polityczna na Ukrainie nie tworzy sprzyjającego klimatu
dla inwestorów. Obecni na rynku, a zwłaszcza potencjalni inwestorzy z
le odebrali decyzje
władz Ukrainy z 2005 r. o likwidacji specjalnych stref ekonomicznych, co podniosło koszty
działalności firm z kapitałem zagranicznym. Skumulowana wartość BIZ w tym kraju od
początku okresu transformacji wynosi zaledwie ok. 20 mld USD. Szacuje się, \
e gospodarka
ukraińska w najbli\
szych latach mo\
e absorbować do 5 mld USD BIZ w skali rocznej.
W ostatnich latach niezale\
nie od sytuacji politycznej, współpraca gospodarcza Polski
i Ukrainy układała się bardzo dobrze. Polskie przedsiębiorstwa aktywnie prowadzą
działalność inwestycyjną na terenie Ukrainy. Spośród 116 państw, których inwestycje są tam
obecne, Polska zajmuje wysoką 11 pozycję z udziałem 1,7% w skumulowanej wartości
inwestycji bezpośrednich (według stanu na koniec marca 2007 r.). Skumulowana wartość
polskich inwestycji na Ukrainie w ostatnich latach notuje szybki wzrost i po pierwszym
kwartale br. wyniosła 380 mln USD.
W 2006 r. na Ukrainie było zarejestrowanych ponad 1 000 przedsiębiorstw z udziałem
polskiego kapitału. Ponad 50% wartości polskich inwestycji na tym rynku koncentruje się
w trzech bran\
ach, a mianowicie: działalności finansowej, przemyśle chemicznym
i petrochemicznym oraz pozostałej wytwórczości.
Wyraz
nie zaznacza się udział inwestycji bezpośrednich polskiego sektora finansowego. Na
Ukrainie działalność prowadzą trzy polskie banki (PKO BP, Pekao SA, Getin Holding) oraz
jedna firma z bran\
y ubezpieczeniowej (PZU). Wszystkie instytucje wią\
ą du\
e nadzieje,
z prowadzeniem działalności w tym kraju i deklarują wzrost nakładów inwestycyjnych. Poza
firmami sektora finansowego do największych polskich inwestorów na Ukrainie nale\
ą:
producent puszek do napojów CanPack, producenci mebli Forte i Nowy Styl, producent
siedzeń do samochodów  Inter-Groclin, Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych oraz
producenci armatury łazienkowej Cersanit i Koło.
Skumulowaną wartość polskich inwestycji na Ukrainie przedstawia poni\
szy wykres.
Wykres 6 Skumulowana wartość polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych na
Ukrainie
400
350
300
250
200
150
100
50
0
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
y
ródło: DAP MG na podstawie danych Państwowego Komitetu Statystyki Ukrainy
Polska jest jednocześnie jednym z głównych krajów, gdzie lokowany jest ukraiński kapitał
w formie BIZ. Według danych ukraińskich pod tym względem nasz kraj zajmuje drugą
pozycję (z ukraińskim inwestycjami w wysokości 25,4 mln USD według stanu na
01.04.2007), ustępując jedynie Rosji (114,9 mln USD).
28
mln USD
Do największych ukraińskich inwestycji w Polsce nale\
y zakup Huty Częstochowa przez
Związek Przemysłowy Donbasu oraz nabycie zakładów motoryzacyjnych FSO przez
ukraińską spółkę AvtoZAZ.
W kwietniu br. prezydenci Polski i Ukrainy ogłosili w Warszawie tzw. "mapę drogową
współpracy polsko-ukraińskiej na lata 2007-2008", w której zadeklarowano m.in. sprzyjanie
wzrostowi wzajemnych obrotów handlowych oraz wspieranie współpracy inwestycyjnej.
Mo\
e się to przeło\
yć na praktyczne działania ułatwiające wzajemną współpracę.
Biorąc pod uwagę wymianę towarową w I połowie 2007 r. oraz dotychczasowe trendy,
mo\
na zało\
yć, \
e polski eksport na Ukrainę wzrośnie w 2007 r. (w ujęciu EUR) o ok. 35%,
zaś import o ok. 40%.
4.3 Wymiana handlowa z Białorusią
W ostatnich latach gospodarka Białorusi rozwijała się znacznie szybciej ni\
gospodarka
światowa. Od 2004 r. PKB Białorusi wzrasta w średnim tempie ok. 10% rocznie. Nale\
y
jednak zauwa\
yć, \
e do tej pory wzrost gospodarczy w tym kraju był wspomagany przez
Rosję, która eksportowała na Białoruś surowce energetyczne po cenach znacznie ni\
szych ni\

ceny światowe, co przekładało się na relatywnie niski poziom kosztów produkcji oraz
większe zyski z eksportu przetworzonej ropy naftowej. Ponadto Rosja udzielała Białorusi
nisko oprocentowanych kredytów, dzięki którym białoruska gospodarka mogła uniknąć
kryzysów finansowych. Ta sytuacja uległa diametralnej zmianie w styczniu br., kiedy to ceny
gazu dostarczanego z Rosji wzrosły ponad 2-krotnie. Wzrosły te\
, choć nie tak drastycznie
ceny dostarczanej przez Rosję ropy naftowej.
Według ocen ekspertów MFW, gospodarka Białorusi jest wcią\
niestabilna i wręcz
uzale\
niona od Rosji. Brak zasadniczych reform i relatywnie niewielkie urynkowienie
gospodarki mogą sprawić, i\
po przystąpieniu Rosji do WTO i w konsekwencji konieczności
liberalizacji przepisów dopuszczających towary z innych państw na jej rynek, gospodarka
Białorusi nie będzie się ju\
rozwijać w dotychczasowym tempie.
Pomimo bliskiego poło\
enia geograficznego Białoruś niezmiennie od lat znajduje się na
odległym miejscu na liście największych polskich rynków eksportowych (21 miejsce)
i importowych (25 miejsce). W roku ubiegłym wyeksportowano do tego kraju towary
o łącznej wartości 780,4 mln EUR, natomiast import wyniósł 862,9 mln EUR. W rezultacie
w 2006 r. notowano deficyt w wysokości  82,5 mln EUR.
Największą pozycję w polskim eksporcie na Białoruś w 2006 r. stanowiły produkty
przemysłu elektromaszynowego (sekcje XVI, XVII i XVIII, 33,5% udziału), w tym:
- ciągniki (3,64%),
- maszyny rolnicze (2,4%),
- dojarki elektryczne (1,7%).
Kolejną wa\
ną grupą towarów były wyroby przemysłu chemicznego (sekcje VI i VII, 19,4%
udziału w łącznym eksporcie na Białoruś), w tym:
- tworzywa sztuczne (6,5%),
- chemikalia organiczne (3%),
- farby i lakiery (2,7%).
Trzecią pozycję zajmowały artykuły rolno-spo\
ywcze (18,1% udziału w eksporcie na ten
rynek). Wśród nich głównie mięso i podroby jadalne, w tym wieprzowina (8,8%), oraz
owoce, w tym przede wszystkim jabłka (2,2%). Kolejne miejsca zajmują wyroby przemysłu
drzewno papierniczego (8,7%) i wyroby metalurgiczne (8,7%).
29
Głównymi zmianami w strukturze towarowej eksportu na Białoruś w okresie ostatnich 5 lat
było zwiększenie udziału wyrobów przemysłu chemicznego (o 6,9 pkt. proc.) oraz artykułów
rolno-spo\
ywczych (o 3,0 pkt. proc.) kosztem spadku udziału wyrobów przemysłu drzewno-
papierniczego (o 3,3 pkt. proc.) oraz wyrobów przemysłu elektromaszynowego i przemysłu
lekkiego (w obu przypadkach o 2,5 pkt. proc.).
W tym samym czasie w strukturze towarowej importu z Białorusi zmiany były znacznie
głębsze. W latach 2001-2006 odnotowano:
- wzrost udziału produktów mineralnych (o ok. 48 pkt. proc. do 64,3%),
- wzrost udziału wyrobów metalurgiczne (o 6,1 pkt. proc. do 10,2%),
- spadek udziału wyrobów przemysłu chemicznego (o 31,5 pkt. proc. do 12,6%),
Obroty towarowe pomiędzy Polską a Białorusią przedstawiono w poni\
szych tabelach oraz na
wykresie.
Tabela 12 Obroty polskiego handlu z Białorusią
2001 2002 2003 2004 2005 2006
Eksport 309,5 117,0 275,8 89,1 350,6 127,1 456,8 130,3 579,2 126,8 780,4 134,7
Import 162,9 89,1 240,3 147,5 342,2 142,4 564,2 164,8 781,6 138,5 862,9 110,4
Saldo 146,6 35,5 8,4 -107,4 -202,4 -82,5
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
Wykres 7 Obroty polskiego handlu z Białorusią w latach 2000-2006
1000,0
Faza po kryzysie
800,0
600,0
400,0
200,0
0,0
-200,0
-400,0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Eksport Import Saldo
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
30
Dynamika
Dynamika
Dynamika
Dynamika
Dynamika
Dynamika
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
w mln EUR
Tabela 13 Struktura towarowa polskiego handlu z Białorusią (w%)
1997 2006 2007 (6 mies.)
Sekcja/grupa towarowa Eksport Import Eksport Import Eksport Import
RAZEM 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
I Zwierzęta \
ywe i produkty pochodzenia zwierzęcego 6,5 0,9 9,6 0,1 2,9 1,1
II Produkty pochodzenia roślinnego 4,0 1,3 4,7 1,0 6,6 0,1
III Tłuszcze i oleje 1,2 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1
IV Gotowe artykuły spo\
ywcze 9,9 0,2 3,6 0,1 3,5 0,1
Artykuły rolno spo\
ywcze 21,6 2,5 18,0 1,3 13,1 1,3
V Produkty mineralne 0,4 26,7 1,5 64,2 1,9 47,2
VI Produkty przemysłu chemicznego 10,4 26,4 11,3 11,1 10,7 15,4
VII Tworzywa sztuczne i wyroby z kauczuku 8,2 1,7 8,0 1,5 10,2 1,4
Wyroby przemysłu chemicznego 18,6 28,1 19,4 12,6 20,9 16,8
VIII Skóry i wyroby z nich 0,2 0,2 0,2 0,3 0,3 0,4
IX Drewno i wyroby z drewna 2,0 6,3 5,8 4,1 6,5 6,9
X Ścier drzewny, papier i tektura 4,3 0,4 2,9 0,2 3,8 0,3
Wyroby przemysłu drzewno papierniczego 6,3 6,7 8,7 4,3 10,3 7,2
XI Materiały i wyroby włokiennicze 7,8 14,3 3,2 1,4 4,5 1,5
XII Obuwie, nakrycia głowy, parasole 2,5 0,0 0,6 0,0 0,6 0,0
Wyroby przemysłu lekkiego 10,3 14,3 3,8 1,4 5,2 1,5
XIII Wyroby z kamieni, gipsu, cementu 2,9 1,2 3,9 0,7 3,6 0,9
XIV Perły, metale szalchetne, bizuteria 0,1 0,0 0,1 0,0 0,1 0,0
Wyroby ceramiczne 3,0 1,2 4,0 0,7 3,7 0,9
XV Wyroby metalurgiczne 5,6 0,6 8,7 11,8 10,2 17,1
XVI Urządzenia mechaniczne i elektryczne 20,3 7,3 24,1 0,7 24,9 1,2
XVII Pojazdy, statki powietrzne i pływające 5,8 12,0 8,3 2,4 5,9 5,9
XVIII Przyrządy i aparaty optyczne 1,1 0,1 1,2 0,1 1,3 0,1
Wyroby przem. elektro-maszynowego 27,3 19,4 33,6 3,2 32,2 7,2
XIX Broń i amunicja 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
XX Wyroby ró\
ne 6,5 0,2 2,1 0,3 2,3 0,3
XXI Dziela sztuki 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
XXII Pozostałe 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
PCN nieznane lub błędne 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Wyroby ró\
ne i pozostałe 6,8 0,2 2,1 0,3 2,3 0,3
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
W okresie pierwszych 6 miesięcy 2007 r. Polska wyeksportowała na Białoruś towary o
łącznej wartości 485,4 mln EUR, natomiast sprowadziła produkty za 502,1 mln EUR. W
stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego struktura eksportu na Białoruś uległa
pewnym zmianom. Udział w eksporcie towarów z największych umownie zagregowanych
grup towarowych wynosił:
- wyroby przemysłu elektromaszynowego - 32,2% (spadek o 0,9 pkt. proc.
w odniesieniu 6 miesięcy poprzedniego roku),
- wyroby przemysłu chemicznego - 20,9% (wzrost o 1,8 pkt. proc.),
- artykuły rolno-spo\
ywcze - 13,1% (spadek o 8,9 pkt. proc. głównie w sekcji
I - zwierzęta \
ywe i produkty pochodzenia zwierzęcego),
- wyroby przemysłu drzewno-papierniczego - 10,3% (wzrost o 1,7 pkt. proc.).
W tym samym czasie po stronie importu najwa\
niejszymi grupami towarowymi były:
31
- produkty mineralne - 47,2% udziału w imporcie z Białorusi (spadek a\
o 15,2 pkt.
proc. w odniesieniu do 6 miesięcy 2006 r.),
- wyroby przemysłu chemicznego - 16,8% (wzrost o 2,8 pkt. proc.),
- wyroby metalurgiczne - 17,1% (wzrost o 4,8 pkt. proc.).
W rezultacie po 6 miesiącach 2007 r. deficyt wymiany towarowej z Białorusią wyniósł -12,4
mln EUR wobec ponad -34,5 mln EUR rok wcześniej.
Współpraca gospodarcza pomiędzy Polską a Białorusią odbywa się tak\
e na poziomie
inwestycji bezpośrednich. Dotyczy to przede wszystkim inwestycji podejmowanych przez
stronę polską, gdy\
białoruskie BIZ za granicą w ujęciu globalnym nie przekraczają kilku
milionów dolarów. Według danych białoruskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych w 2006
r. polskie przedsiębiorstwa zainwestowały na Białorusi w formie BIZ 19,4 mln USD, co było
kwotą znacząco wy\
szą od zanotowanej w roku poprzednim (7,3 mln USD). Skumulowaną
wartość polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych na Białorusi mo\
na szacować na
ok. 50 mln USD.
Między innymi ze względu na większą łatwość w dostosowaniu się do często zmieniających
się uwarunkowań prawno-gospodarczych, na Białorusi inwestują głównie firmy z sektora
MSP. Obecnie na Białorusi zarejestrowanych jest ponad 400 spółek z udziałem kapitału
polskiego. Podstawowymi dziedzinami działalności tych przedsiębiorstw są:
" handel hurtowy  21,2%,
" produkcja tarcicy  6,7%,
" produkcja mebli  5,8%,
" przemysł samochodowy  5,3%,
" przemysł mięsny  4,0%.
Do największych polskich firm na Białorusi nale\
ą: producent farb i lakierów Śnie\
ka S.A.,
zakłady mięsne Incofood oraz producent i dystrybutor konserw mięsnych, pasztetów oraz dań
gotowych Mispol S.A.
5. Pozostałe rynki WNP
Pozostałe rynki WNP odgrywają w polskim handlu zagranicznym niewspółmiernie mniejszą
rolę. A
ączne obroty towarowe Polski z krajami WNP, wyłączając wymianę z Rosją, Ukrainą i
Białorusią, są stosunkowo niewielkie i w 2006 r. stanowiły zaledwie 0,6% po stronie eksportu
oraz 0,8% po stronie importu całkowitych obrotów handlowych Polski.
Na większą uwagę w tej grupie rynków zasługują Kazachstan i Uzbekistan.
Kazachstan, podobnie jak Uzbekistan, jest postrzegany jako potencjalne alternatywne do
Rosji z
ródło dostaw ropy naftowej i gazu ziemnego. Ponadto w ostatnich 6 latach eksport do
tego kraju wzrósł ponad 4-krotnie osiągając 276 mln EUR. W 2006 r. w strukturze towarowej
eksportu do Kazachstanu najwa\
niejszą rolę odgrywały: wyroby elektromaszynowe (32,5%
udziału w eksporcie do tego kraju), wyroby chemiczne (23,6%), wyroby przemysłu drzewno-
papierniczego (12,7%), wyroby metalurgiczne (12,4%), meble (8,3%) oraz artykuły rolno-
spo\
ywcze (6,1%).
W roku ubiegłym w imporcie z Kazachstanu dominowały: produkty mineralne (70,6%
udziału), wyroby metalurgiczne (14,5%) oraz wyroby chemiczne (8%).
32
Wymiana handlowa z Uzbekistanem równie\
rozwija się dynamicznie, głównie za sprawą
importu, który od 2000 r. wzrósł ponad 11-krotnie osiągając wartość 506 mln EUR w roku
ubiegłym. Import surowców mineralnych stanowi obecnie ponad 95% całego polskiego
importu z Uzbekistanu.
W roku ubiegłym w strukturze towarowej eksportu do Uzbekistanu dominowały artykuły
rolno-spo\
ywcze (ok. 55,5% udziału w eksporcie w 2006 r.), wyroby elektromaszynowe (ok.
25%) oraz wyroby chemiczne (10,5%).
6. Perspektywy współpracy gospodarczej z krajami WNP w roku 2007
Po sześciu miesiącach br. sytuacja w handlu z poszczególnymi rynkami ugrupowania była
generalnie korzystna. Polski eksport do krajów WNP wzrósł w EUR o 26,7%, tj. o 14,5 pkt.
proc. szybciej ni\
eksport ogółem, natomiast import zaledwie o 5,0%, tj. o 9,6 pkt. proc.
wolniej ni\
import ogółem. Najszybsze tempo wzrostu eksportu do największych partnerów z
WNP odnotowano w obrotach z Kazachstanem (49,1%), Ukrainą (30,2%) oraz Rosją
(29,6%). Godne podkreślenia jest tempo wzrostu eksportu na rynek rosyjski, na którym od
ponad 1,5 roku obowiązuje zakaz importu polskich produktów roślinnych i zwierzęcych.
Dynamiczny wzrost importu odnotowano z Mołdowy (o 435,3%), Ukrainy (o 43,5%),
i Kazachstanu (o 24,1%). W efekcie ni\
szych ni\
przed rokiem cen ropy naftowej wzrost
importu z Rosji wyniósł zaledwie 1%. Deficyt obrotów towarowych z krajami WNP w ciągu
roku uległ redukcji o niemal 660 mln EUR, w tym z Rosją o 435 mln EUR.
A\
99% przyrostu eksportu do WNP zostało osiągnięte z Rosją, Ukrainą, Białorusią i
Kazachstanem. Świadczy to o słabej ekspansji eksportowej polskich podmiotów na pozostałe
rynki WNP. Biorąc pod uwagę dotychczasowe trendy w eksporcie, a tak\
e względną
stabilizację cen surowców energetycznych oczekuje się, \
e tempo wzrostu eksportu do krajów
WNP w 2007 r. powinno wynieść ok. 30%, zaś importu nie powinno przekroczyć 10%.
Obroty towarowe z krajami WNP po 6 miesiącach 2007 r. przedstawiono w tabeli 14.
Tabela 14 Obroty towarowe Polski z krajami WNP (w tys. EUR)
6 m-cy 2006 r. 6 m-cy 2007 r. 2007/2006 %%
Eksport Import Saldo Eksport Import Saldo Eksport Import
SWIAT 42 319 038 47 751 380 -5 432 342 47 477 790 54 733 233 -7 255 443 112,2 114,6
WNP 3 568 979 5 859 239 -2 290 260 4 520 317 6 151 616 -1 631 299 126,7 105,0
Rosja 1 626 371 4 646 216 -3 019 847 2 107 240 4 692 064 -2 584 823 129,6 101,0
Ukraina 1 349 734 440 005 909 729 1 756 796 631 488 1 125 308 130,2 143,5
Białoruś 350 108 384 556 -34 449 365 326 377 680 -12 354 104,3 98,2
Kazachstan 109 073 111 319 -2 245 162 637 138 134 24 502 149,1 124,1
Mołdowa 50 660 8 421 42 239 56 630 45 083 11 547 111,8 535,3
Azerbejd\
an 34 154 3 366 30 788 21 155 1 021 20 134 61,9 30,3
Uzbekistan 24 528 254 880 -230 352 20 296 255 513 -235 217 82,7 100,2
Gruzja 7 587 695 6 893 12289 2 105 10 184 162,0 303,0
Kirgistan 5 597 798 4800 9 061 892 8 169 161,9 111,9
Tad\
ykistan 5 731 3 562 2 169 2 555 3 879 -1 324 44,6 108,9
Armenia 2 766 4 348 -1 581 2 978 2 698 280 107,6 62,1
Turkmenistan 2 670 1 072 1 598 3 352 1 058 2 294 125,5 98,7
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
33
7. Ogólne wnioski
" Deficyt handlowy z krajami WNP w sytuacji braku alternatywnych dostawców
surowców energetycznych jest nieunikniony i w najbli\
szej perspektywie jego
wysokość będzie zale\
na jedynie od poziomu cen ropy naftowej i gazu ziemnego.
" Coraz większa konkurencyjność jakościowa polskich produktów pozwala na utrzymanie
dynamicznego wzrostu eksportu na rynki WNP, nawet w warunkach stosowania przez
niektóre z tych państw ograniczeń importowych na polskie towary (np. Rosja
i Ukraina).
" Rozwój współpracy gospodarczej z rynkami WNP, zwłaszcza tymi mniejszymi, stanowi
ogromne wyzwanie dla polskich eksporterów. Jak dotąd sukcesom polskiego eksportu
na rynkach rosyjskim, ukraińskim, białoruskim oraz kazachskim, nie towarzyszył
dynamiczny wzrost eksportu do pozostałych krajów WNP. Przyczyn niskiego poziomu
eksportu głównie do azjatyckich byłych republik radzieckich nale\
y upatrywać w
stosunkowo wysokich kosztach rozpoznania rynku (m.in. ze względu na du\
ą odległość
od Polski) oraz nieznajomości obowiązujących na tych rynkach uwarunkowań
prawnych, logistycznych i zwyczajowych (dotyczy to szczególnie przedsiębiorstw
z sektora MSP).
" Wzmocnienie wsparcia proeksportowej działalności przedsiębiorstw, w tym szczególnie
z sektora MSP, wydaje się konieczne. Chodzi tu zarówno o wsparcie ich działalności
promocyjnej jak i o ułatwienia w dostępie do zewnętrznego finansowania. Powinny
temu słu\
yć zarówno istniejące i opracowywane programy wzrostu konkurencyjności
przedsiębiorstw, programy szeroko rozumianej promocji gospodarczej, jak i skuteczne
inspirowanie funkcjonującej od lat instytucjonalnej infrastruktury wspierania eksportu
(m.in. KUKE, BGK, PAIiIZ). Nie bez znaczenia pozostaje zaktywizowanie działań
polskich placówek dyplomatycznych w zakresie promocji Polski jako atrakcyjnego
partnera gospodarczego.
" Jak wynika z analizy sytuacji gospodarczej rynków WNP oraz rezultatów wymiany
handlowej Polski z tymi rynkami w dłu\
szym okresie (od okresu przedkryzysowego do
chwili obecnej) kondycja gospodarcza całego ugrupowania jest ścisłą pochodną
kondycji Rosji, a zarazem determinuje ona mo\
liwości rozwoju polskiego eksportu na te
rynki.
" Zarówno w efekcie reform "pokryzysowych" w Rosji, jak i dzięki dynamicznemu
wzrostowi cen surowców energetycznych sytuacja gospodarcza Rosji ulega
systematycznej poprawie, a w ślad za tym rośnie dynamicznie popyt wewnętrzny, w tym
szczególnie popyt importowy. Przekłada się to na dotychczasowe, dobre wyniki
polskiego eksportu na rynek rosyjski.
" Przewidywane utrzymywanie się korzystnych trendów rozwojowych w Rosji
i na pozostałych głównych rynkach ugrupowania w najbli\
szych latach stwarza
pomyślne rokowania dla polskiego eksportu w tym obszarze.
34
Spis tabel
Tabela 1 Podstawowe dane makroekonomiczne dla krajów WNP w latach 1997-2006 ........... 7
Tabela 2 Zmiany PKB w krajach WNP na tle zmian PKB na świecie (w%) ............................ 8
Tabela 3 Wymiana towarowa Polski z krajami WNP w latach 1993-2006 ............................... 9
Tabela 4 30 towarów dominujących w polskim eksporcie do krajów WNP .......................... 12
Tabela 5 Wzrost wartości importu ropy naftowej i gazu ziemnego z tytułu wzrostu cen ....... 13
Tabela 6 30 towarów dominujących w polskim imporcie z krajów WNP.............................. 14
Tabela 7 Obroty polskiego handlu zagranicznego z krajami WNP w latach 2001-2006 ........ 16
Tabela 8 Obroty polskiego handlu zagranicznego z Rosją w mln EUR .................................. 19
Tabela 9 Struktura towarowa obrotów handlowych Polski z Rosją (w %).............................. 22
Tabela 10 Obroty polskiego handlu zagranicznego z Ukrainą w latach 2004-2006................ 24
Tabela 11 Struktura towarowa obrotów handlowych Polski z Ukrainą (w%)......................... 27
Tabela 12 Obroty polskiego handlu z Białorusią ..................................................................... 30
Tabela 13 Struktura towarowa polskiego handlu z Białorusią (w%)....................................... 31
Tabela 14 Obroty towarowe Polski z krajami WNP (w tys. EUR).......................................... 33
Spis wykresów
Wykres 1 Polski eksport na rynki WNP w latach 1993-2006 w mln USD.............................. 10
Wykres 2 Zmiany struktury towarowej polskiego eksportu do WNP ..................................... 11
Wykres 3 Handel Polski z krajami WNP w latach 2001-2006 w mln EUR ............................ 15
Wykres 4 Obroty polskiego handlu zagranicznego z Rosją w mln EUR w latach 1999-2006 20
Wykres 5 Obroty polskiego handlu zagranicznego z Ukrainą w latach 1999-2006 ................ 25
Wykres 6 Skumulowana wartość polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych na
Ukrainie.................................................................................................................................... 28
Wykres 7 Obroty polskiego handlu z Białorusią w latach 2000-2006..................................... 30
35
Opracowano
w Zespole Handlu Zagranicznego
w Departamencie Analiz i Prognoz
Kazimierz Miszczyk
Ryszard Szelągowski
Karol Pęczak
Akceptowała Gra\
yna Henclewska
Dyrektor Departamentu
36