Projekty AVT
2650
2
6
5
0
2650
2
6
5
0
Zegar
Z
e
g
a
r
Zegar
Z
e
g
a
r
Predatora
P
r
e
d
a
t
o
r
a
Predatora
P
r
e
d
a
t
o
r
a
Chyba każdy oglądał bardzo popularny swe- dwoma odcinkami (wskazówkami) było od za wyświetlania dziesiątek sekund. Ponieważ
go czasu film pt.  Predator . Gracze kompu- początku proste i intuicyjne? A pomyślcie sekund w minucie jest 60, więc po osiągnięciu
terowi mogli nawet wcielić się w postać Pre- jakie wrażenie zrobicie na znajomych odczy- 59 sekundy liczniki powinny się zresetować i
datora w grze pt.  Aliens vs Predator . Pre- tując im godzinę z pozoru chaotycznie wyświetlić 00 sekund (oczywiście w kodzie
dator miał na nadgarstku podręczny kompu- migających rzędów diod. binarnym). Z licznikiem U3A nie ma proble-
ter, który wyświetlał znaki w raczej niezrozu- Istnieje jeszcze jedno, bardzo ciekawe mu  po wyświetleniu 9 wyświetla 0. Jednak,
miałym alfabecie. Opisywany Zegar Predato- zastosowanie dla zegara wyświetlającego aby licznik U3B zliczał tylko do 5, należy
ra wyświetla bieżący czas również w niezro- czas w sposób  zaszyfrowany . Zegar taki skrócić jego cykl. Osiągnięte to zostało po-
zumiałych znakach. Oczywiście niezrozu- można zainstalować tam, gdzie istnieje przez zastosowanie bramki OR zbudowanej
miałych tylko dla niewtajemniczonych, nie potrzeba niepostrzeżonego odczytu aktualnej na diodach D25, D26 i rezystorze R22. Na
dla Czytelników Elektroniki dla Wszystkich godziny. W miejscu, gdzie ostentacyjne wyjściach licznika U3B 5 jest reprezentowana
  starych wyjadaczy techniki cyfrowej. Po- spoglÄ…danie co chwila na zegarek jest binarnie jako 0101. Przy zliczaniu przez licz-
szczególne cyfry reprezentowane są bowiem niegrzeczne dla współtowarzyszących osób, nik od 0 do 5, cały czas przynajmniej jedna z
za pomocą kodu 4-bitowego. np. gości, którzy się u nas nieco zasiedzieli... diod D25 lub D26 zwiera wejście resetujące
Jeżeli wahacie się jeszcze, czy zbudować licznika do masy  licznik zlicza. Przy próbie
Zegar Predatora, to zapoznajcie się z pro- wyświetlenia 6, na wyjściu licznika pojawi się
cyfra Kod binarny gramikiem Predator, który jest jego kompu- słowo bitowe 0110. W tym momencie diody
DCBA terową wersją. Napisałem go, aby zorien- przestaną zwierać wejście reset licznika do
tować się, jak będzie prezentować się zegar masy, a rezystor R22 poda na nie logiczną je-
0 0000
0
0
0
0
0
jeszcze przed jego zbudowaniem. Programik dynkÄ™. Zaowocuje to natychmiastowym wpi-
1 0001
1
0
0
0
1
ten przekonał mnie, że warto zbudować taki saniem na wyjścia licznika 0 (wskazanie bi-
2 0010
2
0
0
1
0
zegar w  realnym świecie . Program ten narne 0000), podaniem przez diody D25 i D26
3 0011
3
0
0
1
1
można ściągnąć ze strony internetowej EdW stanu niskiego na wejście reset licznika i roz-
4 0100
4
0
1
0
0
www.edw.com.pl z działu FTP. poczęcie zliczania od nowa.
5 0101
5
0
1
0
1
Muszę podkreślić, że układ elektroniczny Dokładnie w ten sam sposób pracują licz-
6 0110
6
0
1
1
0
prezentuje się o niebo lepiej od swej kompu- niki U4A i U4B odpowiadające za wyświet-
7 0111
7
0
1
1
1
terowej wersji (co w pełni potwierdzają także lanie minut, których w godzinie  tak jak se-
8 1000
8
1
0
0
0
osoby testujące układ  przyp. red.). kund w minucie  jest 60.
9 1001
9
1
0
0
1
Liczniki U5A i U5B odpowiadajÄ… za wy-
Jak to działa? świetlanie godzin. Ponieważ zegar pracuje w
Za pomocą 4 diod LED można przed- Schemat ideowy przedstawiony został na trybie 24-godzinnym, diody D29 i D30 skra-
stawić cyfry od 0 do 9. Sześć takich rzędów i rysunku 1. Na liczniku U1 zbudowany jest cają cykl pracy liczników przy osiągnięciu
mamy gotowy zegar wyświetlający godziny, generator  napędzający zegar. Zastosowanie wskazania 24. Wówczas diody przestają
minuty i sekundy. Aby zapewnić odpowiedni  zegarkowego rezonatora (32,768kHz) zwierać wejścia reset liczników, a na ich wyj-
efekt, diody powinny być tak jak u Predatora pozwala na otrzymanie częstotliwości 2 Hz na ściach pojawiają się 0 (binarnie 0000), co od-
czerwone i odpowiednio ułożone, np. tak jak nóżce 3 układu 4060. Ponieważ do sterowania powiada wskazaniu na zegarze godziny 12 w
w modelu. Będą one symulować wyświet- zegara potrzebna jest częstotliwość dwa razy nocy. Proces resetu i cykl zliczania od nowa
lacze jakie miał komputer Predatora. mniejsza, zostaje ona podzielona przez dwa w przebiega tak samo jak dla liczników sekund
Korzystanie z takiego zegara wymaga przerzutniku typu T, zbudowanym na prze- i minut, z tym że liczniki U5A i U5B zlicza-
nabycia wprawy kojarzenia konkretnego rzutniku D U2B. W ten sposób na nóżce 13 ją od 00 do 23.
słowa kodu binarnego jako przypisaną mu układu 4013 uzyskana została częstotliwość Diody świecące D1 D7, D9 D15 i
cyfrę. Nie jest to wcale takie trudne! 1Hz, która bezpośrednio steruje pracą liczni- D17 D22 podłączone są do wyjść liczników
Przypomnijcie sobie, ile czasu zajęła Wam ków 4518 połączonych kaskadowo. 4518 katodami. Powoduje to, że czas przed-
nauka odczytywania wskazań zegarka analo- Układ 4518 zawiera w swojej strukturze stawiany w kodzie binarnym wyświetlany
gowego. Nie powiecie mi chyba, że odczy- dwa liczniki BCD. Licznik U3A odpowiada za jest w  negatywie (0  dioda świeci się, 1 
tanie godziny z kąta zawartego pomiędzy wyświetlanie jednostek sekund, a licznik U3B dioda nie świeci się). Podyktowane jest to
Elektronika dla Wszystkich
Paz
dziernik 2002
13
Projekty AVT
względami wizualnymi. Po prostu przy pracy czonej VCC. Przy zaniku napięcia sieciowe-
w  negatywie świeci się więcej diod, a ca- go diody zgasną, ale układy będą nadal zasi- Wykaz elementów
łość robi dużo większe wrażenie. Diody D8, lane z baterii. Po powrocie napięcia siecio-
Rezystory
D16, D23 i D24 świecą cały czas. Gdyby wego diody zaświecą się, wskazując aktual-
R1-R20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&!
R
1
R
2
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
k
&!
podłączone były do wyjść liczników, nigdy ny czas, a cały zegar będzie zasilany z sieci. R21,R27,R28 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10k&!
R
2
1
,
R
2
7
,
R
2
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
k
&!
R22-R24 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100k&!
R
2
2
R
2
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
k
&!
nie byłyby gaszone. Liczniki te zliczają tylko Przy zasilaniu sieciowym prąd z baterii nie
R25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10M&!
R
2
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
M
&!
do 5 dla dziesiątek sekund (U3B) i dziesiątek będzie pobierany. Wynika to z różnicy poten-
R26 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330k&!
R
2
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
3
0
k
&!
minut (U4B) lub 2 dla dziesiątek godzin cjałów. Do zasilania awaryjnego w modelu
R29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470&!
R
2
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
0
&!
(U5B). Nie potrzebują więc pełnego 4-bito- zastosowana została bateria 9V.
Kondensatory
wego słowa do wyświetlenia wskazań.
C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .trymer 50pF
C
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
t
r
y
m
e
r
5
0
p
F
Podłączenie ich do wyjść układów liczników Montaż i uruchomienie
C2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33pF
C
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
3
p
F
byłoby błędem. Wymagałoby to zastosowa- Układ sterownika można zmontować na płyt-
C4,C5,C7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF ceramiczny
C
4
,
C
5
,
C
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
c
e
r
a
m
i
c
z
n
y
nia dla każdej diody odrębnego rezystora i ce drukowanej przedstawionej na rysunku 2.
C6,C8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100µ/16V
C
6
,
C
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
µ
/
1
6
V
niepotrzebnie obciążałoby układy prądowo. Układ modelowy umieszczony został w obu-
Półprzewodniki
Na schemacie diody te sÄ… tak narysowane i dowie o symbolu KM60. PÅ‚ytka niecodzien-
D1-D24 . . . . . . . . . . . . . . .diody LED czerwone, prostokÄ…tne
D
1
D
2
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
d
i
o
d
y
L
E
D
c
z
e
r
w
o
n
e
,
p
r
o
s
t
o
k
Ä…
t
n
e
tak ponumerowane, aby można było się zo- nych wyświetlaczy została wymiarami dopa-
D25-D30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148
D
2
5
D
3
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
1
4
8
rientować, do których liczników są przypo- sowana do tej obudowy, tak aby zastąpiła jej
D31-D36 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4001
D
3
1
D
3
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
0
0
1
rządkowane. Płytka wyświetlacza została po- przód. Rysunek 3 pokazuje przykładowe
U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4060
U
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
0
6
0
łączona z płytką sterownika 22 przewodami. (jak w modelu) rozwiązanie płyty czołowej
U2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4013
U
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
0
1
3
U3-U5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4518
U
3
U
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
5
1
8
Część zasilająca nie wymaga chyba szer- w wyświetlaczem w postaci prostokątnych
szego opisu, może poza fragmentem z dioda- diod LED (2x5 lub 2x6mm).
Inne
mi D31 i D32. Aby zegar był odporny na za- Układ nie wymaga uruchamiania, poza
Q1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32768kHz
Q
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
2
7
6
8
k
H
z
nik napięcia sieciowego, przewidziane zosta- jedną czynnością: aby zegar chodził w miarę Przełącznik 3-pozycyjny
P
r
z
e
Å‚
Ä…
c
z
n
i
k
3
p
o
z
y
c
y
j
n
y
P
r
z
y
c
i
s
k
r
e
s
e
t
u
j
Ä…
c
y
ło zasilanie awaryjne. Ponieważ diody  wy- dokładnie, regulacji wymaga trymer C1. Re- Przycisk resetujący
Obudowa KM60
O
b
u
d
o
w
a
K
M
6
0
świetlacza pobierają średnio około 150mA gulacji można dokonać pomagając sobie czę-
(a czasami więcej), świecą tylko przy zasila- stościomierzem lub  na piechotę , dokonując
Komplet podzespołów z płytką jest do-
niu zegara z sieci. Anody diod LED zwarte są małych korekt co kilka dni. Jeżeli diody LED
stępny w sieci handlowej AVT
do szyny zasilającej oznaczonej 12V. Elek- świeciłyby zbyt jasno, można zmniejszyć ich
jako kit szkolny AVT-2650
tronika zasilana jest z szyny zasilającej ozna- jasność, włączając od strony plusa zasilania
Rys. 1 Schemat ideowy
Elektronika dla Wszystkich
Paz
dziernik 2002
14
Projekty AVT
kilka diod 1N4001 (D33-D36) szeregowo
połączonych. Jeśli diody te nie będą monto-
wane, wówczas w ich miejsce należy wluto-
wać zwory.
Po włączeniu zasilania liczniki wskażą
przypadkową wartość. Spowodowane jest to
brakiem układu zerowania. Zrezygnowałem
z niego świadomie, aby maksymalnie upro-
ścić konstrukcję. Ustawienia czasu dokonu-
jemy za pomocą przełącznika S1. Podczas
normalnej pracy jego styki sÄ… rozwarte i im-
pulsy z licznika dziesiÄ…tek sekund sÄ… poda-
wane na wejście licznika minut przez rezy-
stor R21. Tak samo impulsy z licznika dzie-
siątek minut są podawane na wejście licznika
godzin przez rezystor R28. Ustawienie prze-
Å‚Ä…cznika S1 do pozycji  minuty podaje prze-
bieg o częstotliwści1Hz na wejście licznika
minut. Podobnie w przeciwnej pozycji S1
można ustawić godziny. Przycisk S3 pozwa-
la wyzerować licznik sekund.
Taki sposób ustawiania jest bardzo prosty,
ma swoje drobne wady, ale dzięki temu kon-
strukcja jest bardzo prosta i tania. Ustawianie
zawsze należy zacząć od zerowania sekund,
potem ustawiać czy korygować minuty, a na-
stępnie godziny.
Dariusz Drelicharz
[e-mail] Rys. 2 i 3 Schematy montażowe
Od Redakcji. Prezentowany projekt W bardzo rzadkich przypadkach, gdyby
wzbudził w Redakcji wielkie zainteresowa- wszystkie trzy kostki 4518 okazały się  nie-
nie. Potwierdziło się ono podczas testów - równe , trzeba zmodyfikować układ i wyko-
każdy, kto miał do czynienia z tą konstruk- rzystać bufor zbudowany nietypowo na nie-
cją, wyrażał pozytywne opinie o pomyśle wykorzystanym przerzutniku U1A. W tym
Autora. Dlatego ten stosunkowo prosty celu na schemacie i na płytce przewidziano
układ stał się głównym, okładkowym pro- dodatkowe punkty, ułatwiające taką przerób-
jektem. W redakcji zaprojektowano nowe kę. Gdyby trzeba było ją przeprowadzić, na-
płytki i zmieniono nieco obwody ustawia- leży na płytce przeciąć ścieżki w punktach
nia czasu. Ingerencje były niewielkie, by X i połączyć punkty K-K oraz L-L. Przerzut-
zachować pierwotną prostotę. Oryginalny nik U1A z wejściem R dołączonym do plusa
model Autora oraz drugi model wykonany zasilania będzie pracował jak nieodwracają-
w Redakcji na nowych płytkach pracują po- cy bufor (wejście S, wyjście Q). Taki bufor gara z sześcioma wyświetlaczami 16-seg-
prawnie. Trzeba jednak mieć świadomość, wprowadzi opóz
nienie rzędu kilkunastu, kil- mentowymi (patrz fotografia poniżej). Taki
że w układzie zastosowano uproszczony kudziesięciu nanosekund i to powinno z po- zegar mógłby pełnić nie tylko funkcję binar-
sposób skracania cyklu i zerowania liczni- wodzeniem wystarczyć do prawidłowego nego Zegara Predatora, ale też opcjonalnie
ków. Obwody skracania cyklu do 6 (w licz- wyzerowania obu liczników kostki U5. rolę zwykłego zegara z klasycznym wska-
nikach dziesiątek sekund i minut) powinny Opóz
nienie to można jeszcze zwiększyć, do- z
nikiem, ewentualnie z dodatkowymi moż-
zawsze pracować poprawnie. W rzadkich łączając kondensator (100pF...10nF) między liwościami zapewnianymi przez wyświe-
przypadkach może nie działać poprawnie nóżkę 1 U1A a masę. Taka przeróbka zapew- tlacz 16-segmentowy. Zainteresowanych
licznik godzin. Prosta diodowo-rezystoro- ne nie będzie potrzebna, bo dwa liczniki tej projektem, a także osoby, które gotowe by-
wa bramka AND (D29, D30, R24) ma tu samej kostki powinny mieć jednakowe na- łyby zrealizować taki zegar w oparciu o mi-
wyzerować oba liczniki kostki U5. Jeśli na- pięcia progowe i układ powinien pracować kroprocesor, prosimy o listy i zgłoszenia
pięcia progowe obu liczników tej kostki bę- poprawnie, jednak warto pamiętać o takich w ramach MINIANKIETY.
dą jednakowe, sposób ten zapewni prawi- szczegółach.
dłowe skrócenie cyklu do 24. Jeśli jednak Uwaga! Ponie-
napięcia progowe wejść zerujących obu waż Zegar Predato-
liczników będą się różnić, licznik będzie ra wzbudził duże
zliczał błędnie. zainteresowanie,
W takim przypadku należy zamienić możliwe jest opra-
miejscami kostki 4518 (U3, U4, U5). Inny cowanie i zapre-
egzemplarz kostki powinien pracować po- zentowanie podob-
prawnie. nego projektu ze-
Elektronika dla Wszystkich
Paz
dziernik 2002
15