R-OP-Z5

12. listopad

2006

R-OP-Z5-Z

MIANY

ROZWOJOWE

AKTYWNOŚCI

Streszczenie
Tekst przesiąknięty teorią. Dużo pojęć, dużo wyliczeń, a mało podejścia praktycznego. Brak
jakiejkolwiek próby przedstawienia problemu audio-wizualnie. Autorka skupia się głównie na
zaprezentowaniu tego jak kształtowała się myśl zmian rozwojowych aktywności człowieka, ze
szczególnym uwzględnieniem współczesnych trendów.

Pytania

1. Co jest przyczyną aktywności dziecka?
2. Po co dziecko jest aktywne?
3. Jak wcześniej rozumiano zabawę
4. Omów klasyczne teorie zabaw.
5. Na czym się opierały trzy post-klasyczne teorie zabaw?
6. Jakie założenia pojawiają się we współczesnych teoriach zabaw dzieci?
7. Czym się charakteryzuje zabawa?
8. Jak zmienia się zabawa/aktywność na przestrzeni rozwoju człowieka?
9. Jakie dostrzegamy prawidłowości w rozwoju zabaw dzieci?
10. Czym różni się zabawa symboliczna od inscenizacyjnej?

Do zapamiętania

●

Aktywność ludzka jest nie tylko stanem, lecz również procesem i wyraża się w postaci
konkretnych czynności i działań podejmowanych przez człowieka od wczesnego
dzieciństwa.

●

Człowiek kształtuje takie formy i rodzaje swojej aktywności, które zapewniają mu
optymalną regulację stosunków ze światem zewnętrznym

●

Złożone zespoły czynności i działań nazywamy działalnością.

●

Z rozwojem aktywności związane są: rozwój świadomości i automatyzacji czynności oraz
ich socjalizacja i indywidualizacja

●

świadomość ekstrospektywna – coraz wyraźniejsza reprezentacja wewnętrzna i coraz
jaśniejsze i bardziej adekwatne do rzeczywistości odzwierciedlanie przedmiotów działania,
a introspektywna dotyczy uprzytomniania sobie kolejnych operaji składających się na daną
czynność.

●

Socjalizacja – przechodzenie od czynności indywidualnych do zespołowych

●

Indywidualizacja – czynności wykonywane przez jednostkę zawierają nie tylko elementy
nabyte i wyuczone na drodze społecznej.

●

Synkretyzm – brak wyodrębnienia jednych czynności od innych.

●

Czynności chaotyczne (nie automatyczne), które są oparte na fizjologicznym mechanizmie
odruchów warunkowych

●

Innym typem czynności słabo ustrukturyzowanych są czynności stereotypowe –
wykonywanie tych samych ruchów na zasadzie reakcji okrężnej i samonaśladownictwa

●

Czynności stereotypowe u dzieci z zakładów mogą być złymi nawykami

●

Rozwój czynności polega na :

○

zastępowaniu czynności chaotyznych i stereotypowych czynnościami o przebiegu

Strona 1 z 4

R-OP-Z5

12. listopad

2006

zarazem urozmaiconym i jednolitym

○

Kształtowaniu się wewnętznych mechanizmów regulacyjnych

○

różnicowanie się aktywności i pojawianie się nowych jej rodzajów

●

Dzieci w wieku 6-11 lat są zdolne do wykonywania czynności odwracalnych na
przedmiotach konkretnych, natomiast formalne operacje umysłowe kształtują się dopiero w
okresie adolescencji

●

Zabawa jest tym rodzajem aktywności człowieka, który w rozmaitych formach przewija się
przez całe jego życie.

Klasyczne teorie zabawy

●

Teoria nadmiaru energii – po zaspokojeniu swoich potrzeb życiowych zwierzęta wyższe
nadmiar sił wyładowują w zabawach

●

Teoria rekreacji i relaksacji - (teoria wytchnienia) – zabawa jest formą aktywnego
wypoczynku, regeneracji sił i odprężenia po pracy.

●

Teoria ćwiczenia przygotowawczego K.Groosa > przedstawiciele różnych gatunków ćwiczą
w okresie dzieciństwa swoje działania instynktownie, aby móc wykonywać je sprawnie i
umiejętnie w okresie dorosłości.

●

Teoria rekapitulacji (atawizmu) G.S.Halla > w zabawach dzieci pojawiają się zatem kolejno
czynności analogiczne do podejmowanych przez ludzkość w toku jej historycznego
rozwoju.

Koncepcje psychoanalityczne, poznawcze i kulturalno-społeczne

●

Panowało przekonanie, że dzieci bawią się by zaspokoić pragnienia i wyrazić same siebie w
świecie fantazji i zmyślana czy udawania.

●

Freud początkowo myślał, że zabawa służy dziecku do redukcji napięć w myśl zasady
przyjemności.

●

Psychoanalitycy stosowali zabawę w celach terapeutycznych – swobodna zabawa dziecka.

●

U Piageta zabawa i ćwiczenie były przejawem asymilacji – jednego z podstawowych
procesów polegających na wcielaniu (włączaniu) rozmaitych obiektów, zdarzeń i sytuacji w
istniejące struktury poznawcze. Asymilacja dominuje nad akomodacją, czyli zastosowaniem
schematów czynnościowych do obiektów zewnętrznych. Chodziło w niej o utrwalenie
umiejętności już nabytej.

●

W zabawie symbolicznej pojawia się i rozwija funkcja semiotyczna – pudełko jako auto.

●

Trzy fazy zabawy:

○

1 – schematy symboliczne

○

2- (4-7r.z.)-zabawy symbolicznej

○

3 (7-17r.z.)-symboliczna oparta na asymilacji deformującej + zabawy z regułami

●

Natomiast wg Wygotskiego zabawa pojawia się wówczas, gdy dążenia dziecka nie mogą
być natychmiast zaspokojone.

●

Dwa ważne problemy w koncepcji zabaw Wytgoskiego!

○

1 wiąże się z rozumieniem przez autora roli narzędzia i znaku w rozwoju

○

2 odnosi się do roli zabawy w rozwoju psychicznym

Nowe poglądy na zabawy dzieci

●

Koncepcje: behawioralne, antropologiczne i poznawcze.

●

Rozdział na motywację zewnętrzną i wewnętrzną

●

Ellis sądził, że dzieci bawiąc się dostarczają sobie stymulacji, której im brakuje.

Strona 2 z 4

R-OP-Z5

12. listopad

2006

●

Wg Brunera zabawa ma przede wszystkim funkcję przystosowawczą, umożliwiając dziecku
eksplorację już nie tylko świata, lecz także własnych zachowań i pomysłów etc.

●

Niektórzy są zdania, że w momencie przystępowania do zabawy pojawia się
metakomunikacyjne stwierdzenie, że to jest zabawa, które tworzy specyficzny kontakst.

●

Polisymbolizm – używanie różnych kategorii symboli.

Ogólna charakterystyka symboli

●

Zabawa jest rodzajem zachowania się motywowanego wewnętrznie.

●

Przewaga w zabawie dzieci procesów asymilacji nad procesami akomodacji

●

Różnicowanie zabawy i zachowań eksploracyjnych

●

Rozróżnienie między zabawą, a zachowaniem instrumentalnym

●

reguły zabawy

●

Czynne zaangażowanie dziecka

●

Zabawa jest przejawem własnej aktywności dziecka jako wyznacznika jego rozwoju, a
zarazem podstawową formą jego działalności aż do czasu podjęcia nauki szkolnej.

Prawidłowości rozwojowe w zabawach dzieciństwa

●

Zabawy ćwiczenia – po włączeniu nowych elemntów do schematu czynnościowego,
dziecko powtarza wielokrotnie daną czynność dla przyjemności

●

Zabawy funkcjonalne – chwytanie i rzucanie, podskakiwanie, nakręcanie bąków itp

●

Zabawy manipulacyjne – oddziaływanie dziecka na przedmioty i zabawki. (do lat 3)

●

Zabawy tematyczne (3-7r.z.)

●

Zabawy naśladowcze i odtwórcze – naśladowanie odroczone z elementami symbolicznymi

●

zabawy symboliczne – ukazuje oderwanie od rzeczywistej sytuacji i kontakstu za pomocą
użycia różnorodnych symboli przedmiotowych i słownych

●

zabawy inscenizacyjne/dramatyczne – uwzględnia się ich przebieg, akcję i fabułę

Rozwój zabaw tematycznych w okresie średniego dzieciństwa polega na coraz większym
rozszerzaniu kręgu tematów i ról podejmowanych przez dziecko, aż do coraz silniejszych związków
zabaw z życiem społecznym

Zabawy konstrukcyjne – wywodzą się z zabaw manipulacyjnych, w ich wyniku powstaje jakiś
wytwór/konstrukcja.

Sieć operacyjna – narzędzie orientacji w otoczeniu i działania na róznych polach

Zabawa umożliwia dziecku zaspokojenie wielu potrzeb różnego rodzaju.

Zabawa, a zwłaszcza twórcza zabawa w role, umożliwia dziecku ekspresję jego autentycznych
emocji i uczuć: żalu, gniewu, wstydu itp.

Zabawa a kształtowanie się struktur osobowości
struktury Ja – osiąganie przez dziecko poczucia tożsamości i jej rozbudowywanie
Sieć wartości – wartościowanie zachowań własnych i cudzych dokonuje się już bardzo wcześnie
(zaczyna się już w 2 r.z.).

W wyniku teorii zabawowej dziecko z jednej strony zrzuca z siebie ciężar napięć i stresów
niedyrektywna terapia zabawowa w ujęciu Axline, z drugiej zaś strony, odpowiednio i dyskretnie

Strona 3 z 4

R-OP-Z5

12. listopad

2006

kierowane, dostrzega nowe możliwości działania i komunikowania się w grupie, dzielenia z innymi
ludźmi swych radości i smutków.

Strona 4 z 4