Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com

.

Naruszenie
zobowiązania
w świetle harmonizacji
prawa zobowiązań

Studium prawnoporównawcze

Warszawa 2009

Marlena Pecyna

Naruszenie
zobowiązania
w świetle harmonizacji
prawa zobowiązań

Studium prawnoporównawcze

Stan prawny na 1 stycznia 2009 r.

Wydawca:

Magdalena Górniewicz

Redaktor prowadzący:

Ewa Fonkowicz

Opracowanie redakcyjne:

Katarzyna Rybczyńska

Sk³ad, ³amanie:

Andrzej Gudowski

© Copyright by
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2009

ISBN 978-83-7601-624-5
ISSN 1897-4392

Wydane przez:

Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.

Redakcja Książek
01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a
tel. [phone]
31-156 Kraków, ul. Zacisze 7
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]

www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa www.profinfo.pl

5

Moim Rodzicom

6

7

Spis treści

Wykaz skrótów ..................................................................................................13

Tytułem wstępu .................................................................................................15

Rozdział I
Zakres i kontekst rozważań ...........................................................................17

1. Naruszenie zobowiązania .......................................................................17
2. Kontekst rozważań: harmonizacja prawa zobowiązań .....................18
3. Uzasadnienie wyboru systemów prawnych objętych zakresem

rozważań ...................................................................................................22

4. Zarys i sposób ujęcia problematyki naruszenia zobowiązania ........32

Rozdział II
Wpływ harmonizacji na prawo i metodę ....................................................34

1. Uzasadnienie zakresu rozważań. Wprowadzenie do metodologii

rozprawy ....................................................................................................34

2. Wielość metod zamiast jednej – w poszukiwaniu

wszechstronnej analizy prawa cywilnego
w procesie harmonizacji .........................................................................36

3. Komparatystyczna metoda tworzenia prawa

w kontekście polityki prawa ...................................................................41

Rozdział III
Naruszenie zobowiązania w strukturze regulacji ....................................46

1. Znaczenie struktury regulacji w procesie harmonizacji ....................46
2. Poziom abstrakcji regulacji .....................................................................47
3. Wpływ przesłanki podmiotowej na regulację naruszenia

zobowiązania ............................................................................................59
3.1. Znaczenie rozróżnienia ....................................................................59
3.2. Regulacja stosunków konsumenckich ...........................................61
3.3. Regulacja stosunków gospodarczych ............................................69

8

Rozdział IV
Przesłanki kształtujące treść zobowiązania
i jego należyte wykonanie ..............................................................................77

1. Treść zobowiązania ..................................................................................77

1.1. Zakres rozważań i jego uzasadnienie dla koncepcji

naruszenia zobowiązania ................................................................77

1.2. Treść zobowiązania w świetle zasady swobody umów

i jej wpływ na koncepcję naruszenia zobowiązania ...................80

2. Zwyczaj, obyczaje obrotu prawnego, zwykłe oczekiwania

jako przesłanki należytego wykonania zobowiązania .......................95
2.1. Znaczenie zwyczaju i obyczajów obrotu prawnego ...................95
2.2. Znaczenie usprawiedliwionych oczekiwań ...............................103

2.2.1. Usprawiedliwione oczekiwania z chwili powstania

zobowiązania ........................................................................103

2.2.2. Usprawiedliwione oczekiwania wynikające

z przedkontraktowych oświadczeń strony umowy
lub osoby trzeciej .................................................................107

3. Wpływ zasady dobrej wiary na koncepcję naruszenia

zobowiązania ..........................................................................................113
3.1. Znaczenie zasady dobrej wiary dla określenia treści

zobowiązania i jego należytego wykonania ...............................113
3.1.1. Dobra wiara jako kryterium oceny wykonania

zobowiązania ........................................................................114
3.1.1.1. Dobra wiara w wybranych systemach

krajowych – ewolucja i znaczenie ........................118

3.1.1.2. Rola zasady dobrej wiary w harmonizacji

prawa zobowiązań ..................................................138

Rozdział V
Jednolita reguła naruszenia zobowiązania jako harmonizacyjna
propozycja ujęcia podstawy odpowiedzialności kontraktowej ..........184

1. Jednolita reguła naruszenia zobowiązania a typologia

przypadków naruszenia ......................................................................184

2. Naruszenie umowy w systemie common law jako źródło

koncepcji jednolitej reguły naruszenia zobowiązania .....................189

3. Jednolita reguła naruszenia zobowiązania w ujęciu

kontynentalnych systemów prawnych ..............................................191

4. Jednolita reguła naruszenia zobowiązania w świetle

harmonizacji regulacji naruszenia zobowiązania .............................203

Spis treści

9

4.1. Ocena spójności jednolitej reguły naruszenia

zobowiązania ...................................................................................205

5. Obowiązek zawiadomienia o naruszeniu zobowiązania

a jednolita reguła jego naruszenia ......................................................206
5.1. Zawiadomienie jako przesłanka naruszenia zobowiązania ....206
5.2. Zawiadomienie o naruszeniu zobowiązania jako

przesłanka wystąpienia określonych skutków ..........................212

5.3. Zawiadomienie o naruszeniu zobowiązania jako

ostatnia szansa dłużnika na należyte jego wykonanie .............219

5.4. Wpływ zawiadomienia na koncepcję naruszenia

zobowiązania w świetle jednolitej reguły naruszenia
zobowiązania ...................................................................................224

Rozdział VI
Niewykonanie i nienależyte wykonanie zobowiązania
w świetle jednolitej reguły naruszenia zobowiązania ...........................228

1. Znaczenie rozróżnienia postaci naruszenia zobowiązania

w świetle jednolitej reguły naruszenia ...............................................228

2. Niewykonanie i nienależyte wykonanie zobowiązania jako

przesłanka żądania jego wykonania ...................................................234
2.1. Niewykonanie i nienależyte wykonanie jako przesłanka

żądania wykonania zobowiązania oraz jego treści ...................234

3. Koncept i znaczenie żądania wykonania zobowiązania

w systemie skutków naruszenia zobowiązania ................................245
3.1. Żądanie wykonania zobowiązania w świetle zasady

realnego wykonania zobowiązania..............................................245

3.2. Miejsce żądania wykonania zobowiązania w systemie

skutków naruszenia zobowiązania .............................................253
3.2.1. Zakres problematyki ............................................................253
3.2.2. Żądanie wykonania zobowiązania jako nadrzędny

środek ochrony prawnej w razie naruszenia
zobowiązania ........................................................................253

3.2.3. Żądanie wykonania zobowiązania jako drugorzędny

środek ochrony prawnej w razie naruszenia
zobowiązania ........................................................................260

3.2.4. Racje nadrzędności i drugorzędności żądania

wykonania zobowiązania jako środka ochrony
prawnej w razie naruszenia zobowiązania......................266

Spis treści

10

3.2.5. Żądanie wykonania zobowiązania jako alternatywny

ograniczony środek ochrony prawnej w razie
naruszenia zobowiązania ...................................................267

3.3. Uprawnienie do „uzdrowienia” naruszonego

zobowiązania ...................................................................................280
3.3.1. Uprawnienie do „uzdrowienia” świadczenia

a sekwencja środków ochrony prawnej w razie
naruszenia zobowiązania ...................................................294

Rozdział VII
Usprawiedliwione i nieusprawiedliwione
naruszenie zobowiązania .............................................................................302

1. Uzasadnienie rozróżnienia na usprawiedliwione

i nieusprawiedliwione naruszenie zobowiązania ............................302

2. Dualizm podstaw usprawiedliwienia naruszenia

zobowiązania ..........................................................................................303

3. Usprawiedliwione naruszenie zobowiązania w świetle

odpowiedzialności na zasadzie winy .................................................312

4. Usprawiedliwienie naruszenia zobowiązania w świetle

odpowiedzialności na zasadzie ryzyka ..............................................318

5. Usprawiedliwienie naruszenia zobowiązania w procesie

harmonizacji prawa – kompromis czy pogłębienie
rozbieżności? ...........................................................................................329

6. Znaczenie zasady winy oraz zasady ryzyka w zakresie

usprawiedliwienia naruszenia zobowiązania ...................................335

Rozdział VIII
Naruszenie zobowiązania wzajemnego ....................................................338

1. Zakres problematyki ..............................................................................338
2. Naruszenie zobowiązania wzajemnego jako naruszenie

wzajemnego wykonania zobowiązań ................................................339
2.1. Uzależnienie wykonania wzajemnego od wykonania

zobowiązania przez drugą stronę ................................................343

3. Naruszenie zobowiązania wzajemnego w świetle wzajemności

zobowiązań oraz porządku ich wykonania .......................................348

4. Naruszenie zobowiązania wzajemnego w świetle jednolitej

reguły naruszenia zobowiązania .........................................................353

Spis treści

11

4.1. Niewykonanie zobowiązania jako podstawa

wstrzymania się z wykonaniem zobowiązania
wzajemnego .....................................................................................353

4.2. Naruszenie zobowiązania w niepełnym zakresie jako

podstawa wstrzymania się z wykonaniem zobowiązania
wzajemnego .....................................................................................360

5. Przewidywane naruszenie zobowiązania ..........................................370

5.1. Zakres problematyki .......................................................................370
5.2. Przewidywane naruszenie zobowiązania w ujęciu

systemowym ....................................................................................372

5.3. Relacja zależności między wykonaniem zobowiązań

w kontekście przewidywanego naruszenia zobowiązania ......376

5.4. Zakres przewidywanego naruszenia zobowiązania .................380

5.4.1. Przewidywalność naruszenia zobowiązania ...................382

6. Przewidywane naruszenie zobowiązania w kontekście

odpowiedzialności odszkodowawczej ...............................................386

Rozdział IX
Istotne naruszenie umowy ...........................................................................395

1. Znaczenie i funkcja istotnego naruszenia umowy ...........................395

1.1. Istotne naruszenie umowy w świetle źródeł inspiracji

i rozwoju instytucji .........................................................................399

2. Przesłanki istotnego naruszenia umowy ...........................................414

2.1. Istotne naruszenie umowy w orzecznictwie ..............................420

3. Istotne naruszenie umowy jako granica trwałości umowy

i skutków jej zakończenia .....................................................................424

Podsumowanie ................................................................................................433

Bibliografia ......................................................................................................441

Spis treści

12

13

Wykaz skrótów

BGB

– Bürgerliches Gesetzbuch (niemiecki kodeks cy-

wilny)

CoPECL

– Common Principles of European Contract Law,

zmodyfikowana wersja PECL

DCFR

– Draft Common Frame of Reference (projekt Wspól-

nego systemu odniesienia)

dyrektywa 99/44

– dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr

o sprzedaży

1999/44 z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych

konsumenckiej

aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych

i związanych z tym gwarancji (Dz. Urz. WE nr L 171
z 7 lipca 1999 r.)

Dz. U.

– Dziennik Ustaw

e.p.z.

– estońskie prawo zobowiązań

g.u.

– Grażdanskoje Ułożenije (ułożenie cywilne)

k.c.

– ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny

(Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)

k.c.a.

– austriacki kodeks cywilny

k.c.f.

– francuski kodeks cywilny

k.c.h.

– holenderski kodeks cywilny

k.c.n.

– niemiecki kodeks cywilny

k.c.r.

– rosyjski kodeks cywilny

k.c.w.

– włoski kodeks cywilny

k.p.c.

– ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks po-

stępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296
z późn. zm.)

k.p.c.n.

– niemiecki kodeks postępowania cywilnego

k.z.

– rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej

z 27 października 1933 r. – Kodeks zobowiązań
(Dz. U. RP Nr 82, poz. 598)

14

konwencja

– konwencja o międzynarodowej sprzedaży towa-

wiedeńska

rów z 1980 r. (CISG – Convention on the Internatio-

nal Sale of Goods), wględem Polski weszła w życie
1 czerwca 1996 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 45, poz. 287)

PECL

– Principles of European Contract Law (Zasady euro-

pejskiego prawa umów)

RSFSR

– Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Ra-

dziecka

UCC

– Uniform Commercial Code (Jednolity kodeks hand-

lowy)

ULIS

– Uniform Law on the Interational Sale of Goods

(Jednolite prawo międzynarodowej sprzedaży to-
warów)

Zasady UNIDROIT – Zasady międzynarodowych umów handlowych
z.z.

– Zwod Zakonow (zwód /zbiór/ ustaw)

Zasady Acquis

– Principles of the Existing European Contract Law

(ACQP)

(Zasady obowiązującego europejskiego prawa

umów)

Wykaz skrótów

15

Tytułem wstępu

Prawo prywatne czasów obecnych przeżywa różnego rodzaju wstrzą-

sy oraz zawirowania, jeśli opisać tę sytuację językiem natury. Dla systemów
prawnych krajów członkowskich Unii Europejskiej prawo europejskie jawi
się jako centrum, które oddziałuje na porządki krajowe. Jednakże to od-
działywanie sięga nie tylko porządków prawnych państw członkowskich,
ale również tych, w których dostrzega się znaczenie stworzenia wspólnej
przestrzeni prawnej niezależnie od granic państwowych. Jednocześnie
wskazane wyżej centrum europejskie czerpie z systemów, na które wpły-
wa. Proces takiego prawotwórstwa określany jest mianem harmonizacji
prawa.

W niniejszej rozprawie rozważaniami została objęta problematyka

naruszenia zobowiązania rozpatrywana właśnie z punktu widzenia pro-
cesu harmonizacji prawa, który jest zarówno podłożem tworzenia prawa
bądź jego zmiany, celem prawotwórstwa, jak i metodą tworzenia prawa.
Pierwszemu aspektowi poświęciłam najmniej uwagi, bowiem jest to prze-
de wszystkim kwestia polityczna oraz ekonomiczna rozpatrywana z punk-
tu widzenia makroskali. Natomiast punkt ciężkości rozprawy został poło-
żony na drugi oraz trzeci aspekt harmonizacji prawa zobowiązań. Taka
przestrzeń harmonizacji wyznacza jednocześnie przestrzeń badawczą.

Problematyka naruszenia zobowiązania obejmuje różne aspekty

tego zagadnienia, które były lub są brane pod uwagę przy tworzeniu re-
gulacji dotyczącej tej kwestii zarówno w krajowych porządkach prawnych,
a wśród nich w niemieckim, francuskim, holenderskim, rosyjskim, estoń-
skim, polskim, włoskim, systemach common law (angielskim oraz amery-
kańskim), jak i prawie międzynarodowym, w szczególności konwencji
wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, prawie
europejskim, a ponadto w toku procesu prawotwórczego na poziomie eu-
ropejskim, to jest Zasadach europejskiego prawa umów (PECL), Zasadach
międzynarodowych umów handlowych UNIDROIT, Zasadach Acquis, pro-

16

jekcie Wspólnego systemu odniesienia (DCFR), a także krajowym, między
innymi projekcie izraelskiego kodeksu cywilnego oraz polskiej propozycji
reformy prawa zobowiązań w zakresie regulacji naruszenia zobowiązania
oraz jego skutków.

Opracowanie niniejsze stanowi zmodyfikowaną oraz uaktualnioną

wersję rozprawy doktorskiej pt. Rosyjska koncepcja naruszenia zobowiązania
w świetle harmonizacji prawa zobowiązań przygotowanej w Katedrze Prawa
Cywilnego Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierunkiem prof. dr. hab.
Edwarda Drozda, której recenzentami byli: prof. dr hab. Wojciech Popio-
łek z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz prof. dr hab. Bogusław
Gawlik z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Promotorowi składam
podziękowanie za opiekę naukową, a recenzentom za pozytywną ocenę
oraz cenne uwagi. Dziękuję także prof. UJ dr. hab. Fryderykowi Zollowi za
naukową inspirację.

Kraków, wrzesień 2008 r.

Tytułem wstępu

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com

.