08 Wykonywanie i remontowanie obiektów budowlanych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Iwona Rogozińska

Wykonywanie i remontowanie obiektów budowlanych
321[02].Z1.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Leszek Jaszczyk

mgr inż. Jan Kawecki

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Iwona Rogozińska

Konsultacja:

dr inż. Janusz Figurski

mg Czesław Nowak

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczna programu jednostki modułowej 321[02].Z1.04
„Wykonywanie i remontowanie obiektów budowlanych”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik leśnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Wykonywanie obiektów budowlanych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Konserwacja, remonty budynków oraz budowli

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Melioracje leśne

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawowych pomiarach

geodezyjnych i kształtowaniu umiejętności ich wykonywania i wykorzystania. W poradniku
znajdziesz:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

wykaz literatury uzupełniającej.

Schemat układu jednostek modułowych w module

321[02]Z1

Technika prac leśnych

321[02]Z1.01

Wykonywanie podstawowych

pomiarów geodezyjnych

321[02]Z1.02

Rozpoznawanie materiałów

i elementów konstrukcyjnych

maszyn i urządzeń

321[02]Z1.04

Wykonywanie i remontowanie

obiektów budowlanych

321[02]Z1.03

Użytkowanie narzędzi, maszyn

i urządzeń stosowanych

w leśnictwie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

wymieniać podstawowe elementy budynku,

–

wymieniać zadania fundamentów, ścian i stropów,

–

wymieniać rodzaje remontów,

–

omawiać przeznaczenie szlaków zrywkowych,

–

wymieniać rodzaje nawierzchni występujące w lasach,

–

omawiać zastosowanie budowli w turystyczno-rekreacyjnym zagospodarowaniu lasu,

–

zagospodarowaniu łowieckim, ochronie przeciwpożarowej i hodowli lasu.

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

posługiwać się terminologią leśną,

–

charakteryzować zjawiska klimatyczne,

–

określać właściwości gleb,

–

przestrzegać przepisów bhp,

–

rozwiązywać określone zadania i problemy teoretycznie i praktycznie,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozpoznać konstrukcyjne i niekonstrukcyjne elementy budynku,

−

określić rodzaje, zastosowanie i sposoby przechowywania materiałów budowlanych,

−

posłużyć się dokumentacją techniczną dotyczącą wykonywania i remontowania obiektów
budowlanych w gospodarstwie leśnym,

−

sporządzić zlecenia na wykonanie prac oraz dokumentację odbioru wykonanych prac,

−

określić rodzaje robót ziemnych, instalacyjnych i wykończeniowych,

−

wykonać okresowe przeglądy obiektów budowlanych w gospodarstwie leśnym,

−

zaplanować prace konserwacyjno-remontowe obiektów budowlanych w gospodarstwie
leśnym,

−

dobrać sprzęt i urządzenia do prac związanych z wykonywaniem i remontowaniem
obiektów budowlanych w gospodarstwie leśnym,

−

sporządzić kosztorysy robót budowlanych i remontowych,

−

zaplanować i zorganizować prace związane z grodzeniem posesji,

−

dobrać materiały do prac konserwacyjnych i remontowo-budowlanych w budynkach,
urządzeniach melioracji wodnych oraz na drogach leśnych z wykorzystaniem materiałów
miejscowych,

−

zaplanować i zorganizować naprawę szlaków zrywkowych,

−

zaplanować i zorganizować prace konserwacyjno-remontowe dróg leśnych,

−

zorganizować prace konserwacyjno-remontowe urządzeń melioracyjnych,

−

zaplanować oraz zorganizować prace związane z budową małych zbiorników
retencyjnych,

−

zaplanować oraz zorganizować prace związane z biologiczną i techniczną zabudową
potoków górskich,

−

zaprojektować, wykonać i utrzymać w wymaganym stanie technicznym budowle
drewniane związane z turystyczno-rekreacyjnym i łowieckim zagospodarowaniem lasu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.Wykonywanie obiektów budowlanych

4.1.1 Materiał nauczania

Materiały budowlane konstrukcyjne

Cementy

Cement portlandzki produkowany jest w trzech markach:

–

35 przeznaczony do zapraw i betonów: klas 15 i wyższych pracujących w środowiskach
nieagresywnych. Okres jego trwałości wynosi 90 dni, o ile jest przechowywany
w odpowiednich warunkach;

–

45 przeznaczony jest do zapraw i betonów: klas B – 25 i wyższych,

–

55 przeznaczony jest do zapraw i betonów: klas B-50 i 60.
Cement portlandzki z dodatkami – otrzymuje się przez zmielenie mieszaniny klinkieru

portlandzkiego. Dodatków (10–30% żużla wielkopiecowego, popiołu lotnego, kamienia
gipsowego) oraz siarczanu wapniowego. Produkowane są dwie marki: 25 i 35. Przeznaczone
są do betonów klas 8–25, nie narażonych na działanie agresywnych płynów lub gazów.

Cement portlandzki biały – otrzymuje się przez zmielenie klinkieru portlandzkiego

białego z dodatkiem siarczanu wapniowego oraz ewentualnie dodatków hydraulicznych lub
obojętnych. Rozróżnia się dwie marki: 25 i 35. W zależności od stopnia białości rozróżnia się
cztery odmiany: I, II, III i IV dla każdej marki cementu. Stosowany jest do robót
elewacyjnych, dekoracyjnych, do produkcji elementów budowlanych, cementu kolorowego
i suchych mieszanek tynkarskich itp.

Cement hutniczy 25 otrzymuje się przez przemiał klinkieru portlandzkiego i żużla

wielkopiecowego granulowanego z dodatkiem siarczanu wapniowego. Zawartość żużla
wielkopiecowego wynosi 30–60% masy cementu. Cement hutniczy może być w zasadzie
stosowany jak cement portlandzki 25 z dodatkami, z tym że w okresie zimowym należy
uwzględnić jego niższą kaloryczność oraz wolniejszy w porównaniu z cementem
portlandzkim przyrost wytrzymałości w pierwszych dniach twardnienia.

Cement portlandzki szybko twardniejący – odznacza się bardzo szybkim przebiegiem

procesu twardnienia. Rozróżnia się cztery marki tego cementu: 35, 40, 45 i 50. Stosowany jest
w przypadkach konieczności uzyskania w krótkim czasie wysokiej wytrzymałości betonu.
Używany jest także do robót wykonywanych w okresie zimowym.

Cement murarski – stosowany jest do zapraw murarskich i tynkarskich. Może być

również stosowany do betonów klas niższych niż 8–75. Nie należy go stosować do betonów
zbrojonych.

Cementy specjalne – są stosowane głównie w budownictwie wodno – inżynieryjnym, do

produkcji betonów komórkowych, w drogownictwie oraz do produkcji betonów narażonych
na agresję chemiczną.
Wapno

Wapno otrzymuje się z wapieni przez wypalanie ich w piecach. Może ono występować

w postaci: wapna niegaszonego, wapna suchogaszonego, wapna hydraulicznego.

Wapno niegaszone – może być w postaci zmielonej. Przygotowuje się go do użycia przez

Gaszenie czyli na łączeniu go z wodą. Gaszenie wapna odbywa się w skrzyniach (folach)
o spadku dna skrzyni w kierunku dołu. W dole wapno gaszone przykrywa się warstwą piasku.
Zadołowane wapno gaszone można użyć do robót murarskich nie wcześniej niż po trzech

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tygodniach, a do robót tynkarskich po 3 miesiącach. Zgaszone wapno nazywa się ciastem
wapiennym.

Wapno suchogaszone – hydratyzowane – zaprawy z tym wapnem przygotowuje się 24

godziny przed użyciem. Na 1m³ ciasta wapiennego potrzeba 600kg wapna suchogaszonego.

Wapno hydrauliczne – uzyskuje się z niego zaprawy o dużych wytrzymałościach, zdolne

do wiązania bez dostępu powietrza. Stosuje się go do zapraw murarskich i tynków zamiast
zapraw cementowo – wapiennych, do wiązania murów fundamentowych i ścian w wilgotnych
pomieszczeniach.
Zaprawy

Zaprawy budowlane są mieszaniną spoiwa wiążącego z drobnoziarnistym kruszywem

(przeważnie z piaskiem) i z wodą. Są stosowane do łączenia ze sobą różnych materiałów
budowlanych (zaprawy murarskie) oraz do robót tynkarskich (zaprawy tynkarskie).

Zapraw wapiennych używa się do murowania fundamentów w suchych gruntach oraz

ścian nośnych i ścian działowych w małych budynkach (jednokondygnacyjnych). Zapraw
cementowych używa się do murowania ścian i fundamentów budynków, murowania filarów,
łuków i sklepień, mocowania kotew i elementów złączy, do wylewania podłoża pod posadzki,
na obrzutki tynkarskie i na warstwę wierzchnią tynku.

Zapraw cementowo – wapiennych używa się głównie do tynków wewnętrznych oraz do

murów i tynków zewnętrznych słabo nawilżonych i zawilgoconych. Są również stosowane
zaprawy gipsowe, gipsowo – wapienne i cementowo – gliniane.

W sprzedaży znajdują się również zaprawy w postaci suchej mieszanki gotowej do

użycia po dodaniu wody.

W budownictwie powszechnym do budowy pieców grzewczych i trzonów kuchennych

używa się zapraw ogniotrwałych – szamotowych kupowanych w formie suchych mieszanek
w workach papierowych.
Betony

Beton jest wykonywany w formie mieszaniny cementu, kruszywa o różnym uziarnieniu

oraz wody. Beton jest przygotowywany w betoniarkach lub w małych ilościach – ręcznie.
Najpierw miesza się kruszywo z cementem, a następnie dodaje wody mieszając nadal, aż do
wytworzenia jednolitej masy o jednakowej barwie i pożądanej konsystencji.
Kruszywa kamienne

Ze względu na pochodzenie dzielą się na:

−

naturalne powstałe z rozdrobnienia skał magmowych, osadowych lub przeobrażonych
pod wpływem działania sił przyrody, łamane, otrzymywane przez rozdrobnienie
mechaniczne naturalnych materiałów (skał) kamiennych lub grubego naturalnego
kruszywa kamiennego,

−

sztuczne, powstałe jako uboczny produkt przemysłu, wśród których istotne znaczenie
zyskały żużle metalurgiczne (głównie wielkopiecowe) i paleniskowe.
Kruszywa kamienne łamane wytwarza się z różnych skał przez pokruszenie w kruszarce

i przesortowanie na sortownikach. Ze względu na sposób produkcji wyróżnia się kruszywo
zwykłe i granulowane. Kruszywem zwykłym jest miał o uziarnieniu mniejszym od 5 mm,
kliniec o uziarnieniu od 5 do 25 mm, tłuczeń o uziarnieniu od 25 do 63 mm oraz niesort
o uziarnieniu od O do 16 mm, od O do 25 mm, od O do 40 mm i od 0 do 63 mm. Kruszywo
granulowane otrzymuje się w wyniku dodatkowej przeróbki kruszywa zwykłego
w granulatorach. Do kruszywa granulowanego zaliczamy piasek łamany o uziarnieniu od
O do 2 mm oraz grysy od 2 do 5 mm, od 5 do 8 mm, od 8 do 16 mm i od 16 do 2 mm.

Kruszywa kamienne sztuczne, do których zaliczamy żużel wielkopiecowy, w zależności

od sposobu studzenia mają specyficzne właściwości, i tak:

−

żużel wolno studzony na powietrzu uzyskuje budowę zwartą, krystaliczną w formie
rozdrobnionej − zwany kawałkowym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

żużel szybko studzony przybiera budowę szklistą (studzenie na powietrzu) lub też
granulowaną, porowatą przy studzeniu parą, wodą lub sprężonym powietrzem. Żużel
granulowany stosuje się do produkcji spoiw hydraulicznych oraz do ulepszania kruszyw
naturalnych i łamanych przeznaczonych na podbudowy i wzmocnienia nawierzchni.
Żużel paleniskowy jest produktem odpadowym, powstałym przy spalaniu węgla
kamiennego w paleniskach rusztowych. Żużel ten ma postać spieczonych, porowatych
brył lub okruchów o bardzo różnorodnym uziarnieniu w granicach od 0,1 do 100,0 mm.
Żużel ten jest znacznie słabszy od wielkopiecowego, może więc być użyty tylko do
prowizorycznego umacniania dróg i placów oraz jako materiał uszorstniający do
posypywania jezdni w czasie gołoledzi.

Kamienne elementy drogowe

Kamienne elementy drogowe to krawężniki i materiały brukarskie (kostka drogowa

i brukowiec). Spośród nich szersze zastosowanie na drogach leśnych może mieć brukowiec.
Najprostszym rodzajem brukowca był kamień narzutowy (brukowiec nieobrobiony).
Brukowiec jest produkowany jako brukowiec obrobiony (O), płytowany (P), nieobrobiony
(NI). Brukowiec obrobiony ma kształt zbliżony do prostopadłościanu, powierzchnia górna
i dolna powinny być równoległe. Brukowiec płytowany powinien mieć górną powierzchnię
płaską uzyskaną z rozłupania większego kamienia przynajmniej na dwie części. Brukowiec
nieobrobiony (kamień narzutowy) powinien mieć powierzchnię górną w miarę płaską.
Lepiszcza bitumiczne (asfalty i smoły)

Asfalty drogowe otrzymywane są z przeróbki ropy naftowej i oznaczane są symbolem D.

Podstawą podziału asfaltów drogowych jest penetracja określana w temperaturze 25°C będąca
miarą konsystencji lepiszczy. Na podstawie penetracji dzieli się asfalty drogowe na siedem
rodzajów, oznaczonych 300, 200, 100, 70, 50, 35 i 20.

Asfalty miękkie stosuje się do robót powierzchniowych (powierzchniowe utrwalanie

nawierzchni, powierzchniowe jej zamykanie) oraz otaczania jedno – lub dwufrakcyjnego
kruszywa służącego do tych robót.

Asfalty średniej twardości są używane do wytwarzania mieszanek mineralno – asfaltowych

na warstwy ścieralne, wiążące.

Asfalty upłynnione stanowią roztwór asfaltów średniej twardości w lotnych lub średnio

lotnych rozpuszczalnikach. Asfalty upłynnione w temperaturze około 20°C są w stanie
płynnym, co w znacznym stopniu ułatwia remonty i drobne naprawy nawierzchni. Asfalty
upłynnione nawierzchniowe są przeznaczone do powierzchniowych, półwgłębnych
i wgłębnych utrwaleń nawierzchni, remontów cząstkowych oraz wytwarzania mieszanek
mineralno – bitumicznych.

Materiały budowlane izolacyjne

Rozróżniamy izolację: cieplną, przeciwwilgociową i przeciwdźwiękową.
Do izolacji cieplnej pomieszczeń stosuje się materiały o luźnej strukturze i małym

współczynniku przewodności cieplnej. Produkowane są one przeważnie w formie płyt,
którymi wykłada się ściany, stropy itp. Do takich płyt należą:

−

płyty wiórowo – cementowe,

−

płyty ze słomy i trzciny,

−

płyty pilśniowe – miękkie i twarde, produkowane z rozdrobnionej i spilśnionej masy
drzewnej,

−

płyty torfowe,

−

płyty korkowe i styropianowe, wełna i wata szklana itp.
Izolację przeciwdźwiękową zapewniają przeważnie materiały utrudniające także odpływ

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ciepła. Jednym z największych wrogów budowli jest woda: płynąca lub gruntowa a także
wilgoć gruntu, powietrza itp. Wszędzie, gdzie istnieje duży kontakt budowli z wodą i tam
gdzie zasadnicze materiały konstrukcyjne nic są dostatecznie wodoodporne, stosujemy
materiały izolacyjne przeciwdźwiękowe. Do tych materiałów należą: powłoki z mocnych
zapraw cementowych, asfalty sztuczne (ponaftowe) i smoły węglowe, dodatki wodoszczelne
do zapraw i betonów, cementy wodoszczelne, papy smołowe i asfaltowe.

Materiały instalacyjne

Instalacje wodociągowe

Służą one do doprowadzenia wody do budynków. Zasadniczymi elementami instalacji

wodociągowej są: ujęcie wody, doprowadzenie zewnętrzne wody do budynku oraz
rozprowadzenie wewnętrzne wody w budynku. Woda do potrzeb domowych musi być czysta
i zdrowa. W miejscowościach, gdzie istnieje sieć wodociągów publicznych, woda do
poszczególnych domów doprowadzają wodociągi sieci miejskiej, natomiast na wsi, gdzie
wodociągów z reguły brak, każdy budynek musi być zaopatrzony we własne źródło wody
pitnej.

Wodę do budynku doprowadza się zwykle rurami żeliwnymi, kielichowymi lub

kołnierzowymi, o średnicach 5–40 cm. Rury powinny być szczelnie połączone, zaizolowane
bitumem i ułożone w wykopie na głębokości poniżej granicy zamarzania gruntu. Jeżeli źródło
wody leży dostatecznie wysoko, to woda może być rozprowadzona w sieci domowej
grawitacyjnie. Przeważnie jednak przy indywidualnych wodociągach wodę czerpie się ze
studni o poziomie wody niższym od parteru budynku. W takim przypadku do rozprowadzenia
wody stosuje się urządzenie zwane hydroforem, które rozprowadza wodę pod ciśnieniem do
punktów czerpalnych w budynku. Działanie hydroforu polega na wtłaczaniu wody do sieci
pod wpływem ciśnienia powietrza w zbiorniku nad zwierciadłem wody. Wytwarzanie
i regulowanie ciśnienia następuje automatycznie. Woda wtłaczana jest do zbiornika pompą
wodną i podnosząc się w zbiorniku spręża powietrze do określonego ciśnienia. Następnie
automatyczny wyłącznik przerywa pracę pompy, a ciśnienie powietrza wpycha wodę ze
zbiornika do sieci wodociągowej. Po zmniejszeniu się ciśnienia pompa włącza się
automatycznie.

Wewnętrzne przewody wodociągowe wykonuje się z rur stalowych obustronnie

ocynkowanych o średnicy 15–50 mm. Rury układa się na zewnątrz lub w bruzdach ścian.
Muszą one być chronione przed zamarzaniem. Armaturę wodociągową stanowią zasuwy
i zawory służące do regulowania dopływu wody z sieci.
Instalacja kanalizacyjna

Służy do odprowadzenia zużytej wody z budynku. Rury kanalizacyjne odprowadzają

ścieki domowe od urządzeń sanitarnych do zbiornika ścieków na zewnątrz budynku. Do
urządzeń sanitarnych zalicza się: wanny, umywalki, zlewy itp.

Na przewody kanalizacji wewnętrznej używa się rur żeliwnych. Odcinek przewodu od

urządzenia sanitarnego do głównego przewodu nazywa się podejściem. Przewód pionowy
nazwiemy pionem. U dołu pion przechodzi w przewód zbiorczy, a następnie w tzw. przy
kanalik, którym ścieki odprowadza się do kanału ulicznego. Jeżeli nie ma kanału ulicznego, to
kanał zewnętrzny prowadzi do odbiornika (oczyszczalnika, osadnika lub wprost do gruntu).
Aby uniknąć przedostania się gazów z przewodów kanalizacyjnych do pomieszczeń
w budynku, podejścia zaopatruje się w tzw. syfony (wygięte odcinki rury, gdzie zawsze
stagnująca woda chroni przed wydostaniem się gazów). Piony kanalizacyjne u góry kończą
się rurą zwaną wywietrznikiem, wyprowadzoną ponad dach budynku.

W osiedlach nie skanalizowanych ścieki odprowadza się zwykle na zewnątrz do dołu

gnilnego. W dole gnilnym (szambo) ścieki przesiąkają przez zasypkę żwirową, w której

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

następuje wstępne oczyszczenie i przegnicie. Doły gnilne należy czyścić dwa razy w roku,
a wybrane osady zużywać jako nawóz.

Centralne ogrzewanie

To zespół instalacji służący do ogrzewania. Jako przenośniki ciepła mogą być użyte:

woda gorąca, para wodna lub ogrzane powietrze. Zasadnicze elementy centralnego
ogrzewania są następujące: kocioł (umieszczony w piwnicy budynku), w którym wytwarza
się ciepłą wodę lub parę, przewody rurowe, doprowadzające gorącą wodę lub parę oraz
odprowadzające ochłodzoną wodę lub skroploną parę, grzejniki (radiatory), w których
następuje oddanie ciepła pomieszczeniom, naczynie zbiorcze (rozszerzalne), przyjmujące
nadmiar rozszerzającej się gorącej wody, znajdujące się w najwyższym położeniu instalacji
centralnego ogrzewania.

W małych budynkach i pojedynczych mieszkaniach stosuje się tzw. ogrzewanie etażowe;

kocioł znajduje się wtedy na tym samym poziomie co reszta instalacji.
Instalacje ciepłej wody

Dla doprowadzenia ciepłej wody do potrzeb gospodarczych instalacje urządza się

w podobny sposób jak instalacje centralnego ogrzewania.

Na terenach, gdzie nie ma sieci ciepłowniczej ciepłą wodę podgrzewa się indywidualnie

w kotłach lub podgrzewaczach. Rozróżnia się następujące rodzaje kotłów:
–

kotły dwufunkcyjne – ogrzewają wodę na potrzeby centralnego ogrzewania i ciepłej wody,

–

kotły jednofunkcyjne – aby przygotować ciepłą wodę musi być do niego podłączony

zasobnik o wielkości dostosowanej do zapotrzebowania na ciepłą wodę w domu. Instalację
ciepłej wody wykonujemy z rur stalowych ocynkowanych, rur miedzianych i rur z tworzyw
sztucznych.

Każda instalacja musi być zabezpieczona przed nadmiernym wzrostem ciśnienia (zawór

bezpieczeństwa) i wzrostem temperatury (zawór z termostatem).
Instalacja wentylacyjna

Służy do odświeżania powietrza. Warunkiem działania każdego rodzaju wentylacji jest

doprowadzenie do budynku niezbędnej ilości powietrza zewnętrznego. Ilość ta powinna być
taka sama, jak powietrza usuwanego z pomieszczeń. W większości budynków istnieje
wentylacja grawitacyjna (naturalna), w której ruch powietrza wywołany jest różnicą ciśnienia
pomiędzy pomieszczeniem, a środowiskiem zewnętrznym. Przyczyną różnicy ciśnienia jest
różnica temperatury wewnątrz i na zewnątrz domu oraz działanie wiatru. Wentylacja ta jest
zwykle nieregulowana, powietrze dostaje się do domu przez nieszczelności w oknach
i drzwiach, a wydostaje się zlokalizowanymi w kuchni i łazienkach kanałami wentylacyjnymi
zaopatrzonymi w kratki wentylacyjne.

W nowoczesnym budownictwie, gdzie udoskonalono technologię budowy ścian i ich

docieplenia oraz montuje się nowoczesne okna, aby poprawić wentylację należy instalować
nawiewniki. Są to niewielkie urządzenia przeznaczone do montażu w oknach lub
zewnętrznych ścianach domu. Działają ręcznie lub automatycznie i sterowane są różnicą
ciśnienia lub różnicą wilgotności powietrza.
Instalacje odgromowe

Zabezpieczają budynek przed wyładowaniami atmosferycznymi. Składają się one z tzw.

zwodów, przewodów i uziemienia. Zwody są to przewody miedziane ułożone w najwyższych
punktach dachu (kominy, kalenica). Zwody należy umieszczać w odległości 5 cm od
niepalnego pokrycia dachu, 8 cm od pokrycia z papy i gontów, 50 cm od pokrycia ze słomy.
Przewody dachowe i ścienne są zrobione z drutu żelaznego średnicy co najmniej 7 mm. Łączą
one zwody z uziemieniem. Jako przewody mogą służyć również rynny. Uziemienie wykonuje
się z drutu stalowego o średnicy co najmniej 7 mm lub z taśmy stalowej o wymiarach co

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

najmniej 20×3 mm. Uziomy te zakopuje się w gruncie, przy czym muszą mieć ustaloną
przepisami oporność, tym większą, im grunt jest suchszy.
Instalacje elektryczne

Składają się z:

−

przyłącza – jest to fragment sieci zasilającej, który łączy złącze z linią energetyczną
(kablowe, napowietrzne),

−

złącza – miejsce połączenia z instalacją odbiorczą, umieszczany jest w nim licznik,
służący do pomiaru energii,

−

wewnętrznej linii zasilającej – odcinek instalacji między złączem a rozdzielnicą
znajdującą się wewnątrz budynku,

−

rozdzielni z zabezpieczeniami – zawiera aparaturę chroniącą instalacje przed skutkami
zwarć a użytkowników od porażeń elektrycznych,

−

obwody odbiorcze – służą do zasilania poszczególnych odbiorników, z których korzysta
się w domu, czyli oświetlenia, sprzętu AGD, komputera itp.,

−

przewody i kable (jedno i wielożyłowe).

Materiały instalacji sanitarnych

Dzielimy je na przewody, armaturę i przybory.
Przewody wodociągowe wykonywane są z rur żeliwnych, stalowych, azbestowo −

cementowych oraz z mas plastycznych.

Przewody kanalizacyjne w budynkach montuje się z rur stalowych czarnych, żeliwnych,

kamionkowych, azbestowo – cementowych i tworzyw sztucznych.

Przy zmianie kierunków przekroju rur oraz odgałęzieniach stosuje się zwężki, trójniki,

krzyżaki, łuki, kolanka i inne kształtki. Do zamykania i zmniejszania przepływu cieczy
w rurach służą zawory i zasuwy.

Jako zamknięcia wodne w przewodach kanalizacyjnych służą syfony (kolankowe lub

butelkowe), zwykle zainstalowane razem z przyborem sanitarnym.

Przybory kanalizacyjne (zlewy, zmywaki, miski ustępowe, umywalki, wanny, pisuary itp.)

są z reguły żeliwne, emaliowane.

Zastosowanie i przechowywanie materiałów budowlanych

Przechowanie okien i drzwi wymaga sporej powierzchni pod dachem oraz zabezpieczenia

przed uszkodzeniem mechanicznym.

Dachówki ceramiczne, cementowe czy bitumiczne można przechowywać na wolnym

powietrzu. Natomiast pokrycia blaszane należy chronić przed zawilgoceniem. Blachom
powinniśmy zapewnić w miarę spokojne „leżakowanie”, żeby nie narazić ich na porysowanie
i uszkodzenie powierzchni. Gdy przewidujemy remont drewnianych elementów
konstrukcyjnych, to zakupione do przyszłych prac drewno musi być ułożone w stosy
z przekładkami i osłonięte dachem.

Nie warto kupować na zapas cementu i niektórych zapraw budowlanych, gdyż okres ich

składowania nie powinien przekraczać 3−6 miesięcy. Jeżeli jednak zdecydujemy się na ich
zakup, powinniśmy odebrać towar o możliwie świeżej dacie produkcji. Okres
przechowywania można nieco przedłużyć, umieszczając opakowania w workach foliowych.
Konieczne też będzie zabezpieczenie tych materiałów przed zamoknięciem i przechowywanie
w możliwie niskich temperaturach. Natomiast farby, masy akrylowe czy szpachlówki
wymagają zabezpieczenia przed zamarznięciem, zatem nie można ich przechowywać przez
zimę w nieogrzewanym garażu czy budynku gospodarczym.

Płyty gipsowo − kartonowe można przechowywać w zamkniętych pomieszczeniach,

ułożone płasko i odizolowane od wilgoci z podłoża. Nie można ich składować w pozycji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pionowej, gdyż łatwo ulegają deformacji i trudno będzie później uzyskać równą powierzchnię
pokrycia.

Materiały do ocieplania ścian zewnętrznych ze względu na dużą objętość do

przechowywanie wymagają sporego pomieszczenia. Nie jest wskazane dłuższe
przechowywanie na wolnym powietrzu styropianu, gdyż szkodliwie oddziałuje na niego
promieniowanie UV, a także może być rozrzucony przez wiatr.

Wcześniejszy zakup drewnianych i drewnopochodnych materiałów podłogowych jest

nawet korzystny ze względu na ich okres sezonowania, oczywiście pod warunkiem, że będą
przechowywane w pomieszczeniu o klimacie zbliżonym do tego, jaki panuje w miejscu
późniejszego ich ułożenia.

Sprzęt i urządzenia stosowane w budownictwie

Spycharki

Spycharki składają się z następujących zasadniczych elementów: podwozie, silnik,

lemiesz i urządzenie do sterowania lemieszem. W zależności od rodzaju podwozia wyróżnia
się: spycharki gąsienicowe lub na kołach ogumionych. Spycharka gąsienicowa może być
użyta w każdym gruncie, ponieważ jednostkowy nacisk, jaki wywiera na grunt, jest niewielki.
W Lasach Państwowych częściej są używane spycharki gąsienicowe.

Część robocza spycharki, tj. lemiesz, może być prostopadły do osi podłużnej lub

nastawiany w pewnych granicach. Spycharki z lemieszem prostopadłym nazywa się
czołowymi, a z lemieszem nastawnym – uniwersalnymi. Spycharki służą zasadniczo do robót
ziemnych. Ponadto mogą być też użyte do:
–

plantowania i zdejmowania warstwy humusu,

–

karczowania pni,

–

ładowania gruntu lub kruszywa na środki transportowe z odpowiednio przygotowanej
estakady,

–

rozścielania materiałów nawierzchniowych,

–

odśnieżania,

–

do zrywania (wzruszania) starych nawierzchni gruntów skalistych itp. jeśli oczywiście są
wyposażone w zrywak.

Równiarki drogowe

Równiarki są najbardziej wszechstronnymi maszynami drogowymi, szczególnie

przydatnymi przy budowie i utrzymaniu dróg leśnych w warunkach nizinnych, gdzie
przeważają drogi gruntowe na gruntach lekkich i średnich do trzeciej kategorii włącznie
(rys. 1). Zakres stosowania równiarek jest bardzo szeroki. Można nimi wykonywać:
–

odspajanie i spulchnianie gruntu lub zrywanie zużytych nawierzchni,

–

plantowanie terenu,

–

nasypy z gruntu pochodzącego z bocznych ukopów,

–

przemieszczanie gruntu na nieduże odległości,

–

profilowanie dróg gruntowych, żwirowych i żużlowych,

–

obróbkę skarp,

–

koryto drogowe i rowy przydrożne, rozścielanie materiałów,

–

mieszanie materiałów,

–

ścinanie poboczy,

–

równanie dróg gruntowych (ścinanie kolein),

–

odśnieżanie dróg.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Równiarka drogowa samojezdna [ 10, s. 12]

Elementem roboczym równiarki jest lemiesz umieszczony na obrotnicy środkowej części

maszyny, który składa się z odkładnicy i wymiennego noża, dostosowanego do rodzaju pracy.
W niektórych równiarkach drugim elementem pracy jest zrywak. Lemiesz równiarki może
być ustawiony w różnym położeniu: może być unoszony i opuszczany jednym końcem,
obracany względem osi pionowej i w pewnych granicach względem osi poziomej.
Koparki

Są to maszyny stosowane do odspajania i ładowania urobku na środki transportowe lub

przerzucania go na odkład w zasięgu swego działania. Koparki, w zależności od
zastosowanego osprzętu roboczego, mogą być używane do kopania wykopów, wszelkiego
rodzaju rowów, przeładunku i załadunku mas ziemnych, odstrzelonego kamienia i innych
kopalin oraz materiałów sypkich, regulacji małych rzek itp.
Skrapiarki do bitumu

Skrapiarki służą do podgrzewania, transportu i skrapiania płynnymi lepiszczami

bitumicznymi nawierzchni przy naprawie i budowie dróg. Przy pracach remontowych
najczęściej używane są skrapiarki przewoźne S−750 (rys. 2).

Rys. 2. Przewoźna skrapiarka do lepiszcz bitumicznych [ 10, s. 13]

Maszyny zagęszczające

Do zagęszczania gruntów i warstw nawierzchni używa się: walców statycznych, walców

wibracyjnych, zagęszczarek wibracyjnych itp.
Walce statyczne

Walce dzielą się na: walce gładkie i ciężkie, walce ogumione i walce okołkowane. Walce

wibracyjne wprawiane są w drgania za pomocą wibratorów. Drgania obok nacisków
statycznych przekazywane są na cząstki zagęszczanego materiału lub gruntu powodując ich
szczelne ułożenie się. Zagęszczarka wibracyjna ZUB-32A służy do zagęszczania małych
powierzchni. Może być ona przydatna przy remontach cząstkowych nawierzchni, przy
zagęszczaniu poboczy i łagodnych skarp, przy zagęszczaniu nasypów za przyczółkami
mostów. Najbardziej celowe jest stosowanie zagęszczarek wibracyjnych do zagęszczania
gruntów niespoistych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Włók drewniany

Do wyrównania dróg gruntowych, na których nastąpiły niewielkie odkształcenia

(koleiny, wyboje).
Maszyny leśne i rolnicze

Maszyny te mają szerokie zastosowanie przy budowie i remoncie dróg leśnych.

Stosowane mogą być przy wylesianiu pasa drogowego, przy poszerzaniu dróg leśnych na
prostych i łukach (mogą być stosowane pilarki, karczowniki, wyczesywarki itp. sprzęt leśny),
przy spulchnianiu i rozdrabnianiu gruntu – pługi, brony, kultywatory, glebogryzarki. Do
rozsypywania grysu, żwiru itp. materiałów, po odpowiednim przystosowaniu, mogą być
wykorzystywane rozsiewacze nawozów i wapna. Do przewozu i rozlewania wody przy
zagęszczaniu gruntów i warstw nawierzchni mogą być stosowane wozy asenizacyjne. Do
załadunku na środki transportowe i wyładunku z nich piasku, żwiru, żużla itp. mogą służyć
ładowacze chwytakowe.
Dokumentacja projektowa, wykonawcza i kosztorysowa

Roboty budowlane dzielimy na nowe (inwestycyjne) i konserwacyjno – remontowe.

Pierwsze obejmują wznoszenie nowych obiektów, drugie – utrzymanie istniejących w stanie
właściwej używalności.

Przy robotach budowlanych występują trzy zasadnicze strony, a mianowicie: inwestor, tj.

właściciel projektowanego lub istniejącego obiektu, projektant (zwykle biuro projektów) oraz
wykonawca robót.

Inwestor, aby mógł rozpocząć roboty, musi mieć trzy najważniejsze elementy, tj. kredyty

(limity finansowe), dokumentację techniczną oraz zatwierdzony plan inwestycyjny lub
remontowy.

Przy robotach inwestycyjnych istnieją następujące fazy opracowywania dokumentacji

technicznej:

−

założenia techniczno – ekonomiczne inwestycji,

−

projekt techniczny inwestycji.

Założenia techniczno – ekonomiczne

Obejmują ogólne dane dotyczące zamierzonej inwestycji, a więc miejsce budowy

(lokalizację ogólną), uzasadnienie budowy, przybliżoną wielkość obiektu, jego przeznaczenie,
ogólne rozwiązanie techniczne, konstrukcyjne i materiałowe, przybliżony koszt oraz termin
realizacji robót.
Projekt techniczny

Obejmuje szczegółowe rozwiązanie zadania projektowego, a więc wszystkie rysunki,

obliczenia i wykazy w takim stopniu dokładności, aby po pierwsze – można było ustalić
ściśle, ile obiekt ma kosztować i jakie są potrzebne materiały, sprzęt, robocizna itd., a po
drugie – aby wykonawca mógł je przeprowadzać bez żadnych wątpliwości.

Projekt robót remontowych powinien ponadto zawierać szczegółową inwentaryzację

stanu istniejącego obiektu. Rysunki inwentaryzacyjne uzupełnia się projektowanymi
elementami, wykreślając je innym kolorem (zwykle czerwonym) dla dokładnego wykazania,
które elementy mają być wymienione i uzupełnione.

W części opisowej projektu podaje się wszystkie obliczenia, (hydrologiczne oraz

statyczne), które służą do ustalenia i uzasadnienia celowości wprowadzenia projektowanych
elementów budowy oraz obliczenia ilości robót, materiałów itp., potrzebnych do ustalenia
nakładów finansowych, materiałowych, ilości sprzętu i robocizny. Niezbędnym załącznikiem
projektu jest opis techniczny, w którym należy opisać i uzasadnić celowość projektowanych
robót. Projekty muszą być z reguły uzgadniane z odpowiednimi instytucjami i władzami, np.
projekt budynku z władzą budowlaną, zakładem energetycznym, komórkami ppoż., bhp itp.

Każdy projekt robót składa się z dwóch członów: części technicznej i kosztorysowej.

Stan techniczny elementów określa się w czterostopniowej skali:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stan: Stopień uszkodzenia:
Dobry 0 − 10%
Zadowalający 11 − 20%
Średni 21 − 50%
Zły 51− 100%

Dziennik Budowy

Każda budowa musi mieć swoją kronikę w postaci Dziennika Budowy. To urzędowy

dokument, w którym zapisuje się przebieg robót budowlanych wraz ze wszystkimi
zdarzeniami i okolicznościami mogącymi mieć znaczenie przy ocenie prawidłowości
wszystkich wykonanych prac. Z zapisków dziennika można się dowiedzieć wielu szczegółów
np. kiedy (i w jaki sposób) były wykonywane poszczególne roboty budowlane, kto je
wykonywał i w jaki sposób to robił. Ma to szczególne znaczenie w przypadku wadliwego
wykonania robót i stanowi niekiedy jedyny dowód w sporze z wykonawcą. Dziennik Budowy
jest też dokumentem potwierdzającym wykonanie robót zgodnie z przepisami i pozwoleniem
na budowę.

Dziennik Budowy to dokument formatu A4 w formie zeszytowej. Zawiera okładkę, tj.

stronę tytułową, oraz strony przeznaczone do wpisów przez właściwe organa lub osoby.
Poszczególne strony dziennika są ponumerowane i opieczętowane tak, aby nie można było
z niego usunąć lub podmienić w sposób niewidoczny żadnych kartek. Strony dziennika
przeznaczone do wpisów są podwójne – z oryginałem i kopią. Dzienniki bywają różne
w zależności od rodzaju inwestycji, jej wielkości i przeznaczenia : DB1 – dla budynków
mieszkalnych, jednorodzinnych i gospodarczych, DB2 – dla średnich i dużych inwestycji;
DB2a – dla bardzo dużych inwestycji jako uzupełnienie wpisów do DB2; DB3 – dla bardzo
małych inwestycji i rozbiórek.

Obowiązkiem inwestora jest wpisanie na pierwszej stronie wykonawcy lub wykonawców

oraz osób sprawujących kierownictwo i nadzór (autorski i inwestorski) na budowie, wraz
z wpisaniem specjalności i numerów uprawnień budowlanych. Osoby tam wpisane
potwierdzają podpisem i datą przyjęcie powierzonych im obowiązków i wypełniają stosowne
oświadczenia. Druk takich oświadczeń zazwyczaj jest zawarty w Dzienniku Budowy. Dalsze
strony dziennika przeznaczone są do wpisywania zdarzeń dotyczących budowy. Każdy wpis
powinien być oznaczony datą i podpisany przez osobę go dokonującą, z podaniem imienia,
nazwiska, wykonywanej funkcji i nazwy jednostki organizacyjnej lub organu, który
reprezentuje. Jeśli wpis dotyczy innej osoby (np. inspektor nadzoru zaleca poprawienie
jakichś prac kierownikowi), osoba do której kierowany jest wpis potwierdza wpisem
zapoznanie się z jego treścią.
Kosztorysy

W praktyce remontowo – budowlanej wyróżnia się kosztorysy: inwestorskie, ofertowe,

dodatkowe, powykonawcze i tzw. ślepe.

Kosztorys inwestorski, zwany też maksymalnym, ustała wartość kosztorysową (poziom

kosztu) zlecanej roboty, którą inwestor skłonny jest ponieść.

Kosztorys ofertowy jest przygotowywany przez wykonawcę na podstawie przekazanego

mu wraz ze zleceniem kosztorysu ślepego, przedmiaru albo protokołu typowania robót.
Stanowi on podstawę negocjacji.

Kosztorys powykonawczy wystawia wykonawca na odebrany przez zlecającego zakres

robót, na podstawie stawek przyjętych w umowie.

Przed sporządzeniem kosztorysu zestawia się tzw. dane wyjściowe, w których projektant,

inwestor i wykonawca ustalają konkretne warunki robót, a więc odległość transportu
materiałów, kategorie gruntu, rodzaj sprzętu jakim dysponować będzie wykonawca, warunki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

utrudniające roboty (woda, prace w obiektach użytkowanych itp.), projektowane koszty
dodatkowe oraz wszelkie inne dane mające wpływ na sposób wyceny robót w kosztorysie.

Kosztorys wstępny (inwestorski) – jest to wykaz kosztów ustalonych przed rozpoczęciem

robót, a zatem stanowi część, dokumentacji projektowo − kosztorysowej sporządzonej przed
przystąpieniem do budowy. Podstawę obliczania kosztów stanowi projekt techniczny,
a w szczególności opracowane na jego podstawie tzw. przedmiar robót oraz ceny elementów
robót obowiązujące urzędowo w danym czasie.

Kosztorys powykonawczy – sporządza się po skończeniu robót, a zatem będzie on

przedstawiał faktycznie poniesione koszty budowy, obliczone na podstawie obmiaru robót
faktycznie wykonanych.

Kosztorys ślepy – nie podaje cen i kosztów, a zawiera jedynie przedmiary robót.

Kosztorys taki służy do celów przetargowych.

Kosztorysy wykonawcze (oraz te w projektach technicznych) są najbardziej dokładne, są

to więc kosztorysy szczegółowe, natomiast w założeniach techniczno – ekonomicznych
wycena jest sporządzana w formie zestawienia kosztów i opiera się zwykle na wskaźnikach
kosztów obliczonych w podobnych projektach.

Część kosztorysowa dokumentacji składa się z następujących elementów: przedmiaru

robót, analizy cen, kosztorysu, zestawienia kosztów budowy oraz wykazów (materiałów,
robocizny i pracy sprzętu).

Przedmiar robót – obejmuje zestawienie wszystkich elementów robót projektowanych do

wykonania. Przedmiary podajemy w takich elementach i jednostkach, dla jakich podane są
ceny jednostkowe w obowiązujących cennikach. Wiemy, że np. wykonanie 1m³ muru
wymaga wielu operacji, jak przygotowanie zaprawy, doniesienie materiałów, ułożenie
elementów itd. w przedmiarze jednak podaje się tylko jedną operację (pozycję) – rozmiar
projektowanego muru w m, gdyż dla całej tej operacji znajdziemy w odpowiednim cenniku
łączną cenę jednostkową, a zatem, układając przedmiar, musimy znać: układ cenników
i innych źródeł cen jednostkowych i do tego układu dostosować ściśle układ przedmiaru
robót. Przedmiar robót sporządzamy na podstawie rysunków, wykazów i obliczeń oraz stanu
faktycznego w terenie lub na budowie.

Obliczenie ilości robót odbywa się według pewnych ustalonych zasad dla poszczególnych

działów robót. Szczegółowe zasady przedmiarowania podawane są w cennikach i innych
źródłach cen jednostkowych robót.

Przedmiar robót obejmuje szczegółową specyfikę robót, a więc ich rodzaj i ilość; analizę

cen określa ceny jednostkowe każdego elementu robót.

Analiza cen ma nam podać cenę jednostkową robocizny, materiału i pracy sprzętu. Są

dwa sposoby ustalenia ceny jednostkowej. Pierwszy polega na posługiwaniu się cennikami
robót (urzędowo zatwierdzonymi), w których są podane gotowe ceny jednostkowe elementów
robót, drugi zaś na ustaleniu norm czasowych i ilościowych robocizny, materiału i pracy
sprzętu oraz przemnożeniu ich przez stawki jednostkowe (dla robocizny) lub ceny nabycia
(dla materiałów).

Zasadniczą podstawą ustalania cen jednostkowych są: katalogi cen kosztorysowych,

cennik materiałów budowlanych, cennik pracy sprzętu, katalogi norm kosztorysowych.

W katalogach mamy podany szczegółowy opis każdej pozycji robót (elementu), ilości

i kategorię potrzebnej robocizny, ilość potrzebnego materiału oraz rodzaj i potrzebny czas
pracy sprzętu. Dla każdej kategorii robocizny podajemy odpowiednie stawki jednostkowe
(godzinowe), ceny materiałów otrzymujemy z cennika materiałów budowlanych, a cenę pracy
sprzętu z cennika pracy sprzętu. Dla materiałów musimy określić odległość i rodzaj transportu
oraz liczbę przeładunków dla zastosowania właściwej ceny jednostkowej danej roboty.
Katalogi służą do ustalania potrzebnej ilości robocizny, materiałów i pracy sprzętu, do
ewentualnego obliczenia ceny jednostkowej danej roboty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W cennikach podane są ceny robót dla poszczególnych elementów z podziałem na

robociznę, materiał i pracę sprzętu.

Po ustaleniu rodzaju i ilości (przedmiaru robót) oraz cen jednostkowych sporządza się

właściwy kosztorys. Należy przemnożyć w każdej pozycji ilość robót przez ceny
jednostkowe, a iloczyn da nam koszt poszczególnej pozycji. Sumując koszty wszystkich
pozycji w danym dziale robót, otrzymuje się koszt robót danego działu. Są to koszty
bezpośrednie, czyli te, które wykonawca ponosi bezpośrednio na wykonanie poszczególnych
elementów robót. Będzie to więc zapłata robotnikom za pracę, koszty zakupu, opłata
ubezpieczeń społecznych, transportu i składowania materiałów oraz koszty przewozu,
magazynowania i pracy sprzętu na budowie. Poza nimi wykonawca robót ponosi szereg
innych kosztów, które w kosztorysach określa się jako narzuty (generalia, koszty ogólne).
Tutaj mieszczą się takie koszty jak: utrzymanie personelu pracowników umysłowych, koszty
bhp, administracji, zaplecza technicznego, koszty narzędzi i drobnego sprzętu oraz wiele
innych pozycji kosztów, jakie ponosi przedsiębiorstwo wykonujące roboty.

Kosztorys właściwy zawiera koszty bezpośrednie i narzuty, natomiast pozostałe pozycje

są wyszczególniane w tzw. zestawieniu kosztów budowy dla robót inwestycyjnych oraz
w zestawieniu kosztów remontu dla robót remontowych.

Na podstawie kosztorysów sporządza się wykazy materiałów, robocizny i pracy sprzętu.

Katalogi i cenniki zawierają szczegółowe wyliczenie ilości potrzebnych materiałów na
wykonanie poszczególnego elementu robót. Wykazy robocizny służą do planowania i kontroli
zatrudnienia, a wykazy pracy sprzętu – do planowania potrzebnych ilości sprzętu.

Kosztorysy obejmują ceny jednostkowe i koszty robót, na podstawie których planuje się

wstępnie roboty i roz1icza je po zakończeniu budowy. Dotyczy to rozliczenia między
zamawiającym (inwestorem) a wykonującym roboty (wykonawcą).

Wzór na wartość kosztorysową robót budowlanych:

Ck =R + M + Kz + S + Kp + Z + Po, gdzie:
Ck − cena kosztorysowa,
R − koszt robocizny,
M − koszt materiałów,
Kz − koszt zakupu materiałów,
S − koszt pracy sprzętu i transportu technicznego,
Kp − koszty pośrednie,
Z − zysk,
Po − podatek obrotowy.

Roboty budowlane ziemne, wykonywanie fundamentów

Pierwszą czynnością na działce budowlanej jest jej oczyszczenie i uporządkowanie,

zdjęcie 30 – centymetrowej warstwy darni oraz ziemi urodzajnej, wytyczenie fundamentów
i założenie ich po wykonaniu wykopów.

Na podstawie planu sytuacyjnego wyznacza się główną linię usytuowania budynku, za

którą przyjmuje się zwykle jego dłuższy bok. Po ustaleniu punktów narożnych na tym boku
wytycza się pod określonym kątem boczne ściany budynku, otrzymując w ten sposób
wszystkie punkty narożne. Linie prostopadle wytycza się przy mniejszych obiektach za
pomocą trójkąta (z desek) o bokach 3, 4 i 5m, przy większych – jedną z metod geodezyjnych.
Punkty narożne utrwala się w gruncie palikami.

Następnie ustawia się tzw. ławy sznurowe; są to deski przybite do słupków wkopanych

w ziemię, umieszczone na wszystkich narożach budynku, poza granicą przyszłych wykopów
fundamentowych. Na deski te naciąga się sznury lub druty w ten sposób, aby leżały ściśle
w płaszczyźnie pionowej ścian (ław) fundamentowych. Położenie to wyznacza się pionem od
wbitych uprzednio palików.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Po utrwaleniu sznurów na ławach można usunąć paliki i przystąpić do wykopów

fundamentowych. Sposób wykonania i zabezpieczenia wykopu zależy od rodzaju gruntu.
W gruncie zwięzłym kopiemy ściany pionowe, a szerokość takiego wykopu będzie równa
szerokości muru fundamentowego (w wypadku fundamentów betonowych) – lub nieco
większa (w wypadku fundamentów z cegły – dla umożliwienia murowania). W gruncie
sypkim wykonuje się wykopy z pochylnymi ścianami, tak aby grunt nie usuwał się albo
podpieramy ściany wykopów za pomocą desek, słupków i rygli.

Fundamenty buduje się z materiałów wytrzymałych na obciążenie i odpornych na

działanie wilgoci. Do tych celów nadaje się kamień twardy, beton żwirowy oraz dobrze
wypalona cegła. Cegłę i kamień stosuje się zarówno do fundamentów, jak i murów
nadziemnych, natomiast mury betonowe stosuje się w budynkach mieszkalnych niemal
wyłącznie do fundamentów.

W gruntach sypkich fundamenty z betonu wznosi się w odeskowaniu (szalunku),

natomiast w gruncie spoistym można je założyć w wykopie rowów fundamentowych.

Fundamenty betonowe buduje się z betonu wilgotnego ubijanego, przy czym zawartość

grubego kruszywa może być w nim stosunkowo duża; do betonu czasem dodaje się;
pojedyncze kamienie („beton rodzynkowy”), jeśli oczywiście kamienie te są dostatecznie
wytrzymałe i znajdują się w pobliżu budowy.

Mury fundamentowe nie powinny nasiąkać i dopuszczać wilgoci do górnych elementów

budynku. Dlatego też trzeba je należycie izolować od wilgoci gruntowej i od pozostałych
elementów budynku. W tym celu stosuje się izolacje poziome i pionowe. W budynkach nie
podpiwniczonych wystarczy jedna warstwa izolacji poziomej, oddzielająca fundament od
ścian budynku na wysokości około 15–30 cm ponad terenem; w budynku podpiwniczonym
układa się ponadto drugą warstwę izolacji poziomej przez mur i pod posadzką piwniczną. Dla
ochrony przed wilgocią pochodzącą z gruntu i z opadów stosuje się na zewnętrznej
powierzchni muru piwnicznego izolację pionową, tj. wyprawia się mur mocną zaprawą
cementową (powstaje tzw. gładź cementowa) i dwukrotnie smaruje lepikiem asfaltowym.
Izolacje powinny być szczelne, elastyczne, nie mogą mieć przerw. Jako izolacyjne stosuje się
materiały bitumiczne, takie jak asfalty i lepiki oraz papy; ponadto pionową izolacją ścian
może być wodoszczelny tynk z zaprawy cementowo – glinianej. Niezależnie od murów
należy izolować również podłogę przyziemia.

Wykonywanie ścian

W budynku rozróżniamy ściany nośne (konstrukcyjne), które przenoszą obciążenia

budynku i odgraniczają przestrzeń oraz ściany działowe, które spełniają tylko tę drugą
funkcję. Jako nośne występują ściany zewnętrzne i niektóre wewnętrzne, a jako działowe –
ściany wewnętrzne.

Wynika stąd, że ściany nośne muszą być mocne, a zarazem ciepłochronne. Ściany

działowe natomiast mogą być słabsze, jednakże powinny spełniać rolę izolatora ciepła oraz
dźwięku.

Pod względem konstrukcji ścian budynki dzielimy na monolityczne (masywne) –

o pełnych, ciągłych ścianach nośnych, szkieletowe – w których zasadnicze obciążenia
przenosi pewien szkielet elementów (drewnianych, stalowych lub żelbetowych), a resztę ścian
wypełnia materiał nie przenoszący obciążeń, oraz płytowe – montowane z uprzednio
wyprodukowanych płyt.

Spośród materiałów, z których buduje się ściany, najpowszechniej stosuje się cegłę,

pustaki i drewno, ponadto kamień, żużel, beton, żelbet, glinę, wapno i słomę.

Pod względem ogniotrwałości materiałów używanych do budowy ścian rozróżniamy

budynki nieogniotrwałe (budynki drewniane) i ogniotrwałe (budynki z murów).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ściany drewniane – mogą one być masywne, szkieletowe lub z płyt prefabrykowanych.

Do pierwszych zalicza się ściany wieńcowe oraz z elementów pionowych.

Ściany wieńcowe składają się z tzw. wieńców, tj. poziomo ułożonych i powiązanych ze

sobą belek, tworzących zamknięty czworobok (wielobok). Wieńce albo leżą luźno jeden na
drugim, i wówczas spoiny między nimi należy uszczelnić, albo są z sobą szczelnie połączone.
Poszczególne wieńce należy łączyć kołkami.

Wadą drewnianych ścian wieńcowych jest ich duża kurczliwość (około 3%). Z tego

względu w połączeniach drewna, zwłaszcza w połączeniach ościeżnic i ścianek działowych ze
ścianami zewnętrznymi, należy pozostawić szpary, aby umożliwić przesuw belek. Wskazane
jest również, aby osadzenie tych elementów i ewentualne tynkowanie czy deskowanie ścian
wykonywać po okresie co najmniej kilku miesięcy od ułożenia ścian wieńcowych, kiedy
zakończy się wysychanie i osiadanie ścian.

Belki w narożach i na styku ścian wiąże się ze sobą zamkami ciesielskimi (odpowiednie

wycięcia w belkach drewnianych do wzajemnego ich połączenia); naroża ścian wieńcowych
noszą nazwę węgłów.

Ściany wieńcowe oparte są na fundamentach, które mogą być słabsze niż dla ścian

murowanych, powinny być jednak dobrze izolowane i posadowione poniżej granicy
przemarzania gruntu.

Wieniec ułożony bezpośrednio na fundamencie to podwalina. Podwalina powinna być

szczególnie mocna i ułożona dookoła w sposób ciągły, bez przerw. To samo dotyczy wieńca
położonego najwyżej – oczepu.

Drewniane ściany szkieletowe buduje się mając na uwadze konieczność jak największej

oszczędności drewna oraz usprawnienia i przyspieszenia wykonawstwa. Zamiast
pracochłonnych połączeń ciesielskich stosuje się łączenie drewna gwoździami, klamrami
i śrubami; zamiast grubych bali stosuje się deskowania z wypełnieniem ścian tanimi i lekkimi
materiałami izolacyjnymi (torf, słoma, płyty wiórowo-cementowe).

Ściany szkieletowe ryglowe składają się z elementów pionowych i pośrednich. Elementy

pionowe są to słupy narożne, drzwiowe i okienne; elementy pośrednie, to rygle (belki
poziome dzielące przestrzeń ściany w płaszczyźnie pionowej i łączące słupy ze sobą) oraz
zastrzały (usztywniające konstrukcję w płaszczyźnie pionowej i wzmacniające naroża
budynku). Ponadto występują tu: podwalina i oczep, spełniające podobne zadania jak
w ścianach wieńcowych.

Ściany płytowe są zbudowane z prefabrykowanych płyt drewnianych, układanych na

szkielecie z desek, łat i słupków. Płyty są z reguły ocieplane materiałami izolacyjnymi.

Ściany murowane buduje się z kamienia, cegły, pustaków, bloków ściennych jako mury

pełne, szkieletowe lub warstwowe.

Powszechnie stosowane w budownictwie, zwłaszcza mieszkaniowym, są ściany ceglane.

Mur ceglany składa się z cegieł oraz spoin wypełnionych zaprawą. Boczne powierzchnie
cegły noszą nazwy: główka (mniejsza) i wozówka (większa). Sposób ułożenia cegieł w murze
nazywamy wiązaniem (układem) murowym. Warstwy cegieł układa się większymi
płaszczyznami prostopadle do kierunku działania obciążeń. W dwu leżących nad sobą
warstwach cegieł spoiny styczne nie mogą leżeć w jednej płaszczyźnie pionowej. W poprzek
muru należy układać jak najwięcej sięgaczy. W dwu łączących się ścianach na jednej
płaszczyźnie nie może być tego samego układu cegieł. Jeśli w jednej ścianie na lico wychodzą
główki, to w drugim powinny wyjść wozówki i odwrotnie. Do wiązania cegieł stosujemy
zaprawy wapienne, cementowo – wapienne lub cementowe, zależnie od grubości muru
i wymaganej wytrzymałości.

Poza cegłą, powszechnie stosuje się obecnie w budownictwie leśnym pustaki i belki

z betonu komórkowego. Ściany z pustaków są tańsze niż z cegieł i korzystniejsze pod
względem izolacji termicznej. Szczególnej uwagi wymaga tu staranne wykonanie spoin

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(na zaprawie cementowo – wapiennej). Ponadto, w celu oparcia stropów należy górą wykonać
wieniec żelbetowy (przykrycie ściany od góry betonem zbrojonym), a przewody kominowe
zbudować z cegły. Mury z pustaków wznosi się zwykle pozostawieniem małej szczeliny
powietrznej dla poprawienia właściwości cieplnych i przeciwwilgociowych budynku.

Szczeliny powietrzne wykorzystuje się do polepszenia właściwości cieplnych murów.

Należy jednak pamiętać, że powietrze jest dobrym izolatorem tylko wówczas, gdy jest suche
i nie jest w ruchu. Szczeliny wąskie (3–4 cm) mogą być nie przegradzane na całej wysokości;
natomiast szersze (4–8 cm) powinny być przegradzane możliwie gęsto (aby uniemożliwić
ruch powietrza) lub wypełnione materiałem izolacyjnym (żużel, trociny z wapnem itp.).
Korzystne pod względem termicznym są również ściany z cegły dziurawki i kratówki, które
układa się jak ściany z cegły pełnej. Są one stosowane, zwłaszcza jako ściany działowe
i wypełniające.

Materiały cięższe są na ogół wytrzymalsze, ale gorsze ze względu na dużą przewodność

ciepła i wilgoci, i odwrotnie: materiały lżejsze, bardziej porowate, są lepsze pod względem
termicznym, ale mniej wytrzymałe. Dobry projekt budynku powinien przewidywać taki
udział tych dwóch grup materiałów, aby przy jak najmniej szych kosztach uzyskać wymaganą
dobrą konstrukcję budynku. Z tych względów w nowoczesnych konstrukcjach często wznosi
się ściany mieszane, w których przewiduje się części nośne i części izolacyjne w odpowiednich
proporcjach.

Wykonywanie stropów

Stropy drewniane są ciepłe i łatwe do wykonania, mają jednak pewne wady

(łatwopalność, mała trwałość, skłonność do dużych ugięć, wrażliwość na wilgoć). Obecnie
stropy coraz częściej buduje się z materiałów ogniotrwałych, natomiast w starych budynkach
występują z reguły stropy drewniane.

Elementem nośnym w stropie drewnianym jest belka stropowa z suchego, zdrowego

drewna iglastego. Odstęp belek powinien wynosić od 0,70 do 1,20m, średnio około lm.
Na murach układamy belki w tzw. gniazdach, które trzeba wyrównać zaprawą. Belki układa
się na dębowych podkładkach, po przeschnięciu muru. Belka powinna być oparta na murze na
długości co najmniej równej jej wysokości. Koniec belki w gnieździe należy owinąć papą,
pozostawiając jednak odsłonięte czoło belki, aby umożliwić jej wysychanie. Co kilka belek
dajemy belkę zakotwioną żelaznymi kotwami w murze zewnętrznym.

W budownictwie mieszkaniowym powszechnie stosuje się stropy typu DZ-3.

Konstrukcję nośną tego stropu stanowią belki żelbetowe, pustaki żużlobetonowe i beton
przygotowywany na miejscu budowy, wypełniający strop i powiększający jego wysokość.
W belkach zbrojenie wystaje częściowo na zewnątrz, co zapewnia dobre połączenia belek
z betonem w wieńcu żelbetowym.

Szeroko stosowany jest również strop typu T-27. Składa się on z belek i płyt

dostosowanych do różnego rodzaju rozstawów belek (60, 90, 120 cm). Bardzo korzystne jest
wypełnienie stropów pustakami gipsowymi. Zamiast płytami, strop T – 27 można wypełnić
innymi materiałami, np. cegłą (typu Kleina), płytami trzcino – gipsowymi itp. Z belek T – 27
i płyt wypełniających można również budować stropodachy.

Kolejność robót przy stropach z prefabrykatów jest następująca: najpierw układa się

belki, dbając o równe i poziome ich ułożenie, następnie pustaki (płyty) wypełniające, na
końcu beton wypełniający całość stropu i wieniec.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wykonywanie podłóg, posadzek i schodów

Podłogi i posadzki

Podłogi cementowe układa się z mocnej zaprawy cementowej o grubości około 3 cm na

podłożu betonowym; stosuje się je w podobnych warunkach jak posadzki z płytek
betonowych.

Podłogi drewniane stosuje się jako białe lub posadzki drewniane.
Na podłogi białe używa się desek z drewna miękkiego (najlepiej sosnowego), zdrowego,

suchego, bez sęków. Deski szerokości najwyżej 20 cm i grubości co najmniej 25 mm przybija
się do belek stropowych lub legarów podłogowych stroną rdzeniową do góry.

Posadzka jest to wierzchnia wykończeniowa warstwa podłogi. Występuje jako:

–

parkiet drewniany,

–

panele drewniane,

–

wykładzina dywanowa,

–

terrakota,

–

wykładzina winylowa.
Lastrico (terazzo) jest to udoskonalona posadzka betonowa, gdzie górną warstwę

grubości około 2 cm układa się z mieszaniny cementu i grysów marmurowych (wapiennych),
co daje ładny rysunek i kolor. Po oszlifowaniu otrzymuje się ładny połysk.

Posadzki drewniane układa się z klepek lub tafli parkietowych z drewna twardego (dąb,

jesion, buk) na surowej (tzw. ślepej) podłodze drewnianej lub na podłożu betonowym
(pokrytym lepikiem). Klepki mają wymiary: długość 20–50 cm, szerokość 4–9 cm, grubość
16–22 mm. Klepki łączy się na „pióro i wpust”.
Schody

Do komunikacji pionowej w budynku służą schody, umieszczone w klatce schodowej

budynku. Zasadniczymi częściami schodów są stopnie szerokości co najmniej 25 cm
i wysokości do l9 cm. Szereg stopni tworzy tzw. bieg, który jest przerywany spocznikami
(podestami), służącymi do odpoczynku i zmiany kierunku biegu. W mniejszych budynkach
stosuje się schody drewniane, nieogniotrwałe. Schody drewniane składają się z policzków
wykonanych z bali, osadzonych na belkach spocznikowych, oraz ze stopni, które mogą być
umocowane w policzkach jako drabiniaste, wpuszczane, wsuwane lub nakładane.
W pierwszym wypadku występują w stopniu tylko podnóżki, w pozostałych zaś podnóżki
poziome i przednóżki (pionowe). Schody ogniotrwałe buduje się z kamieni naturalnych lub
sztucznych. Pierwsze stosuje się zwykle do schodów zewnętrznych.

Z pozostałych, w budownictwie leśnym, mają zastosowanie: schody ceglane lub

betonowe ułożone bezpośrednio na gruncie (schody piwniczne) oraz schody ceglane (płyta
ceglana typu Kleina) na stalowych belkach policzkowych i spocznikowych. Boczne
zabezpieczenia na schodach stanowią poręcze lub balustrad, których zasadniczymi częściami
są słupki i pochwyty.

Konstrukcje i pokrycia dachowe

Konstrukcja dachowa

Konstrukcję nośną dachu wznosi się z drewna, żelbetu lub stali. W budynkach

mniejszych, zwłaszcza mieszkalnych, stosuje się zwykle konstrukcję drewnianą. Z uwagi na
wiązanie poszczególnych elementów, drewniana konstrukcja dachowa nosi również nazwę
więźby dachowej. Zasadniczym elementem więźby jest więzar dachowy, który dźwiga
pokrycie dachowe. Więzar jest zespołem belek połączonych ze sobą, przenoszących
obciążenie dachu na podpory (ściany). Więzary ustawia się w odstępach około 1,0m. Istnieje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiele różnych konstrukcji dachowych, stosowanych w zależności od potrzeb konstrukcyjnych
oraz zwyczajów; z uwagi na typy więzarów rozróżniamy następujące zasadnicze ich układy:
–

rozporowe, gdzie krokwie działają rozpierająco na belkę dolną,

–

płatwiowo – stolcowe, gdzie nacisk krokwi jest przenoszony na belkę poprzez płatwie
i stolce, a belka oparta jest na podporach pośrednich,

–

wieszarowe, o działaniu podobnym jak płatwiowo – stolcowe, lecz bez podpór
pośrednich belki.
Elementy drewnianej konstrukcji dachowej mają następujące zadania:

–

belki dolne główne, stropowe albo oddzielne belki dachowe, przenoszą ciężar dachu na
ściany bezpośrednio na oczepy (w budynkach drewnianych) lub przez murłatę
(w budynkach murowanych);

–

krokwie dźwigają połacie dachowe;

–

jętki usztywniają górą więzar krokwiowy;

–

wiatrownice usztywniają poszczególne więzary między sobą;

–

płatwie dają dodatkowe oparcie krokwiom;

–

stolce (słupki) stanowią podparcie płatwi lub jętek;

–

miecze podpierają dodatkowo płatwie lub jętki, zmniejszają ich rozpiętość;

–

kleszcze usztywniają cały więzar w płaszczyźnie pionowej.
Więzary pełne są zaopatrzone we wszystkie elementy więzara, w więzarach pustych

występują tylko krokwie i belki dolne. Drewniane konstrukcje dachowe mogą być
zastępowane konstrukcjami ogniotrwałymi z prefabrykowanych elementów żelbetowych oraz
ze stali.

Jako elementy prefabrykowane wykonuje się krokwie, płatwie, dźwigary oraz płyty,

panwie i ruszty. Zasadniczą konstrukcją nośną są krokwie, płatwie i dźwigary (podobnie jak
więzary w konstrukcji drewnianej), przy czym dźwigary są ukształtowane w formie
kratownicy. Płyty, panwie i ruszty są elementami, które układa się na konstrukcji nośnej, a na
nich układa się pokrycie dachowe (dachówkę lub na płytach pełnych papę z ewentualnym
ociepleniem). Wymienione elementy prefabrykowane są produkowane równiej w częściach,
z możliwością ich łączenia na budowie; takie elementy, jako lżejsze, powinny znaleźć
zastosowanie w budownictwie leśnym.
Pokrycie dachowe

Do krokwi przybija się deski lub łaty, a na nich układa się pokrycie dachowe. Dachy

pokrywa się materiałami nie ogniotrwałymi lub ogniotrwałymi. Do pierwszych należą słoma,
trzcina, deski, gonty (te rodzaje pokryć obecnie zanikają); natomiast do ogniotrwałych
zaliczamy: dachówkę, blachę i papę.

Dachówki mogą być ceramiczne lub cementowe (wyrabia się również dachówki

cementowo – gliniane, które dają około 20% oszczędności na cemencie). Pod względem
kształtu najbardziej rozpowszechnione są dachówka karpiówka i zakładkowa. Dachówki
układane są na łatach; dają pokrycia szczelne i ładne, ale ciężkie (rys. 3).

Rys. 3. Pokrycie dachu dachówką ceramiczną karpiówką [10, s. 24]

Do krycia blachą używa się blachy ocynkowanej lub cynkowej. Arkusze blachy przybija

się luźno do ułożonego deskowania dachowego. Poszczególne arkusze blachy ocynkowanej
łączy się na rąbek stojący (szwy prostopadle do okapu) lub na rąbek leżący (szwy równoległe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

do okapu), zaś arkusze blachy cynkowej – na zwój (zwinięcie końców sąsiednich arkuszy
blachy), „w rurkę” lub zakład (ułożenie równolegle z podkładką). Z uwagi na dużą
rozszerzalność blacha ta powinna mieć możliwość przesuwu. Pokrycia blaszane są lekkie
i trwałe, wymagają jednak starannego i fachowego wykonania.

Blachodachówki to pokrycie lekkie, o dość łatwym i krótkim czasie montażu.
Trzcina posiada bardzo dobrą izolacyjność termiczną i akustyczną oraz posiada

możliwość układania na powierzchniach krzywoliniowych i płynnego przechodzenia pokrycia
z jednej płaszczyzny na drugą. Do krycia trzciną używa się materiału wysuszonego,
sezonowanego i zaimpregnowanego. Trzcinę układa się na pokryty papą dach na pełnym
odeskowaniu.

Gont drewniany to deszczułki w kształcie klina, najczęściej długości 40–60 cm,

szerokości 6−10 cm i grubości 1,5 cm. Większe są niepraktyczne, bo łatwo się kurczą i pękają
Przed ułożeniem na dachu gonty trzeba zaimpregnować przed grzybami, owadami i ogniem.
Impregnację taką trzeba będzie powtarzać co kilka lat. Początkowo mają naturalny kolor
drewna, ale po kilku latach szarzeją. Niekiedy barwi się je bejcą. Gonty robi się z jodły,
sosny, modrzewia, dębu, kanadyjskiego lub cedru. Drewno można pociąć maszyną (gonty
cięte) lub łupać ręcznie (gonty łupane).

Gonty (dachówki) bitumiczne to długie pasy z wcięciami w różnych kształtach, np.

prostokąta, trójkąta, łuski, trapezu, sześciokąta. Dzięki tym wcięciom po ułożeniu na dachu
wyglądają jak rzędy dachówek lub gontów. Podobnie jak papy zbudowane są z kilku warstw.
Podstawową jest warstwa nośna, czyli osnowa z włókna szklanego nasączona bitumem
modyfikowanym. Od jego jakości zależy, czy dachówka będzie odporna na silne wiatry
i starzenie. Warstwa wierzchnia (gruboziarnista posypka mineralna lub ceramiczna) chroni
dachówki przed nagrzewaniem, promieniowaniem UV i uszkodzeniami mechanicznymi.
Od niej zależy kolor dachu, może być jedno lub wielobarwna, np. cieniowana. Zamiast
posypki warstwą wierzchnią może być cienka folia metalowa. Warstwa spodnia
z drobnoziarnistej posypki (np. z piasku kwarcowego lub talku) zabezpiecza przygotowane do
układania na dachu warstwy przed sklejaniem.

Papa przeznaczona na dach zbudowana jest z trzech warstw. Najważniejszą z nich jest

warstwa nośna, czyli osnowa z welonu szklanego, włókniny poliestrowej, folii albo tektury.
Od rodzaju i grubości osnowy zależy, jak bardzo papa jest elastyczna i odporna na
rozciąganie. Na pokrycia dachowe nie stosuje się pap tradycyjnych z osnową z tektury.
Zastąpiły je papy termozgrzewalne z osnową, np. z welonu szklanego lub włókniny
poliestrowej. Mają znacznie lepsze parametry techniczne niż papy tradycyjne, są też
łatwiejsze w montażu. Bitum, którym nasączona jest osnowa pap jest modyfikowany –
oksydowany, wzbogacony plastomerem APP albo elastomerem SBS. Papy mogą być
stosowane jako podkład pod właściwe pokrycie, np. papa na deskowaniu może być ułożona
jako warstwa wstępnego krycia (zamiast folii) pod dachówki ceramiczne albo jako ostateczny
materiał pokryciowy. Ostateczne pokrycie z papy – przede wszystkim na dachach płaskich –
może być układane jednowarstwowo (z dobrych jakościowo pap wierzchniego krycia) albo
warstwowo – pod papą wierzchniego krycia układa się podkładową, do czego bardzo przydaje
się papa perforowana (rys. 4).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Krycie papą asfaltową podwójnie na deskowaniu [10, s. 23]

Roboty wykończeniowe: tynkarskie, malarskie, ślusarskie, zduńskie

Roboty tynkarskie

Tynki tradycyjne z zapraw cementowo − wapiennych wykonywane są obecnie głównie

jako podkłady pod warstwy wykańczające np. z gładzi gipsowej lub okładziny z płytek
ceramicznych. Zaprawy tynkarskie używane do ich nakładania mogą być przygotowywane
bezpośrednio na budowie albo – co zdarza się coraz częściej – wykorzystuje się gotowe
mieszanki dostarczane w workach lub silosach. Tynki cementowo – wapienne wykonuje się
jako dwu − lub trójwarstwowe, przy czym pierwsza warstwa obrzutki pełni rolę warstwy
kontaktowej, poprawiającej przyczepność.

Następna warstwa narzutu o grubości 1–1,5 cm umożliwia wyrównanie podłoża istanowi

podkład pod gładź wykańczającą lub okładzinę. Przy nakładaniu tynku, w celu uzyskania
równej powierzchni, stosuje się metalowe listwy tynkarskie, które wstępnie osadzone na
ścianie, pełnią rolę prowadnic, po których prowadzona jest łata wyrównująca powierzchnię
narzutu. Przeciętne zużycie zaprawy przy tynkowaniu tradycyjnym wynosi 25–35kg/m²
zależnie od stopnia równości podłoża.

Tynk cementowo – wapienny przyczynia się do wprowadzenia znacznej ilości wilgoci do

pomieszczeń, co powoduje konieczność zapewnienia intensywnej wentylacji do czasu
całkowitego jego wyschnięcia. Gruba warstwa zaprawy tynkarskiej pozwala na zakrycie
prowadzonych po ścianie przewodów instalacji elektrycznej, co z kolei eliminuje konieczność
wykonywania bruzd pod te przewody.

Tynki zewnętrzne – mokrych robót elewacyjnych nie można prowadzić w temperaturze

poniżej 5°C lub kiedy występuje bardzo silne nasłonecznienie wykańczanej ściany. W razie
potrzeby można stosować osłony przeciwsłoneczne, a także nawilżać świeże tynki metodą
wytwarzania mgły wodnej np. przy użyciu drobnokroplistych rozpylaczy. W ciepłych porach
roku warto również przed tynkowaniem zagruntować ściany, co zmniejszy odciąganie wody
z zaprawy przez nagrzane materiały ścienne. Optymalne terminy wykonywania elewacji
zarówno tynkarskich jak i z okładzin mocowanych zaprawą klejową to maj – czerwiec oraz
wrzesień – październik. W tym czasie panują umiarkowane temperatury powietrza tak
w ciągu dnia jak i nocą, a duża wilgotność powietrza sprzyja równomiernemu twardnieniu
zapraw. Rzadziej niż latem zdarzają się też ulewne deszcze, które mogą uszkodzić świeże
pokrycia elewacji, a promienie słoneczne nie powodują zbyt szybkiego odparowania wody.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykończenia elewacji narzuca przede wszystkim technologia w jakiej budowane

były ściany zewnętrzne. Niekiedy wykonanie elewacji odbywa się równocześnie z budową
ścian konstrukcyjnych, a więc już na tym etapie budowy trzeba zdecydować się na konkretne
materiały elewacyjne. ściany jednowarstwowe – w założeniu przeznaczone są do
bezpośredniego tynkowania, przy czym w zależności od gładkości, ściany pokrywa się
tynkiem tradycyjnym lub cienkowarstwowym. Tynk cienkowarstwowy może też stanowić
zewnętrzną, dekoracyjną warstwę nakładaną na tynk cementowo – wapienny. Z uwagi na
ograniczoną nośność podłoża stosuje się wyłącznie tynki cienkowarstwowe. W tej technologii
można również wykonać elewacje „na sucho” z użyciem paneli stalowych, z PVC,
drewnianych lub zamocować wielkowymiarowe płyty elewacyjne.

W ścianach trójwarstwowych warstwa elewacyjna może pełnić rolę gotowej elewacji lub

też stanowić podłoże pod tynk tradycyjny lub cienkowarstwowy. Ściany szkieletowe –
typowy sposób wykańczania takich ścian to elewacje z paneli z PVC (sidingu) lub oblicówki
drewnianej. Można je również otynkować po zamocowaniu dodatkowej warstwy ocieplenia.
Niekiedy ściany szkieletowe „obmurowuje się” cegłą klinkierową lub bloczkami
betonowymi. Do każdego rodzaju ściany można również mocować okładziny ceramiczne lub
kamienne, które w zależności od rodzaju podłoża i grubości płytek są przyklejane lub
mocowane do specjalnego stelaża.
Roboty malarskie

Oprócz walorów dekoracyjnych, farby do ścian wewnętrznych i sufitów powinny

charakteryzować się trwałością barw i znikomą emisją szkodliwych substancji, a także
zapewniać możliwość łatwego zmywania zabrudzeń. Podobnie jak w grupie farb
elewacyjnych, dominują wśród nich wyroby akrylowe o dużej zdolności krycia, matowe bądź
o jedwabistym połysku. Większość gotowych do użycia farb do wnętrz przeznaczonych do
malowania ścian i sufitów to wodne dyspersje tworzyw sztucznych, komponowane z różnych
żywic polimerowych, modyfikowanych dodatkami poprawiającymi własności użytkowe.

W praktyce przyjmuje się ogólny podział na kilka grup wyrobów, zależnie od głównego

składnika powłokotwórczego, choć w rzeczywistości farby najczęściej zawierają mieszaninę
różnych spoiw. Dlatego gotowy wyrób może znacznie odbiegać od własności
charakterystycznych dla spoiwa podstawowego i jedynie badania laboratoryjne pozwalają na
szczegółowe określenie jego parametrów.

Rodzaje farb:

–

polioctanowe – można nakładać je na cienkie powłoki z farb klejowych, wykazują jednak
znaczy skurcz przy wysychaniu, co przy wielokrotnym malowaniu może powodować
łuszczenie się powłoki,

–

akrylowe – farby o uniwersalnym zastosowaniu; wykazują dobrą elastyczność,
przyczepność do podłoża oraz wysoką zdolność krycia. Ich zaletą jest także wysoka
paroprzepuszczalność. Tworzą gładką i trwałą powłokę; można nimi malować wszelkie
pomieszczenia domowe,

–

lateksowe – charakteryzują się dużą odpornością na ścieranie, elastycznością, a także
wysoką paroprzepuszczalnością. Można pokrywać nimi ściany wymagające częstego
zmywania; szczególnie polecane do pomieszczeń „mokrych”: kuchni, łazienek, pralni,

–

alkidowe – dają szczelną, odporną na wodę powłokę o wysokiej przyczepności do
podłoża. Ich składniki wykorzystywane są głównie w farbach izolujących (na plamy);

–

farby o spoiwie alkidowym służą też do wykonywania, w zastępstwie farb olejnych,
matowych „lamperii”,

–

mineralne (wapienne, metylocelulozowe) – obecnie rzadko wykorzystywane ze względu
na niską trwałość uzyskiwanych z nich powłok; stosowane tylko w pomieszczeniach
suchych. Dostępne są w postaci białego proszku rozpuszczalnego w wodzie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Roboty ślusarsko-kowalskie

Do robót ślusarsko-kowalskich w budownictwie należy wykonanie drzwi, krat, balustrad

i ogrodzeń oraz okuć do połączeń ciesielskich i murowych (śruby, klamry itp.). Do wyrobu
okuć używa się zwykle prętów okrągłych i kwadratowych oraz płaskowników. Elementy
stalowe łączy się w zasadzie przez spawanie.
Roboty zduńskie

W przeszłości obejmowały budowę pieców pokojowych (kaflowych) i trzonów

kuchennych. Komory paleniskowe i ścianki obudowane były cegłą szamotową, poniżej
paleniska umieszczony był popielnik, do którego przez ruszt przedostawał się popiół. Ścianka
zewnętrzna pieca składała się z kafli.

Kominki są źródłem ogrzewania i wrażeń estetycznych w wielu pomieszczeniach

mieszkalnych. Powinny być one wykonane zgodnie z obowiązującymi zasadami. Wielkość
kominka powinna być dostosowana do pomieszczeń o różnych kubaturach (rys.5).

Rys. 5. Przekrój przez kominek [10, s. 39]

Obecnie roboty wykończeniowe zduńskie nie mają wielkiego znaczenia, za wyjątkiem

wykonywania kominków.

Grodzenie posesji

Ogrodzenie ma odgraniczać osadę od sąsiedniego terenu, a zarazem powinno być

elementem dekoracyjnym osady.

Ogrodzenia mogą być wykonywane z różnych materiałów, a mianowicie z drewna, siatki,

cegły, betonu itp. Do niedawna najbardziej rozpowszechnione były ogrodzenia drewniane.

Ogrodzenia takie składają się ze słupków wkopanych w ziemię na głębokość około 80 cm

w odstępach około 2,50m jeden od drugiego, następnie z dwóch rzędów rygli (poziomych łat),
do których przybija się pionowo lub skośnie listwy lub kołki. Zamiast nich można użyć
chrustu, którym wyplata się ogrodzenia między ryglami.

Obecnie coraz częściej spotyka się ogrodzenia z materiałów trwałych, przede wszystkim

z siatki metalowej, betonu i żelbetu. Ponadto ogrodzeniem może być żywopłot z odpowiednich
drzew lub krzewów. Na żywopłoty o średniej wysokości nadają się takie rodzaje roślin jak:
tuja, jałowiec, grab, robinia, karagana, glediczia, klon polny i tatarski, leszczyna, morwa. Na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

niskie żywopłoty używa się krzewów takich jak: ligustr, cis, bukszpan, śnieguliczka, jałowce.
Na wysokie osłony drzewne nadają się: świerk, jodła, grab, lipa.

Aby ogrodzenie posesji zapewniało bezpieczeństwo musi spełnić kilka warunków:

–

nie musi być bardzo wysokie (min. 120 cm), ale powinno mieć odpowiednią konstrukcję,
im dalej od skupisk ludzkich, tym powinno być wyższe,

–

elementy płotu nie mogą pełnić funkcji drabiny i ułatwiać przejścia wierzchem,

–

poszczególne elementy ogrodzenia powinny być nitowane lub spawane, a nie skręcane na
śruby.

Główne elementy ogrodzenia:
–

cokoły wykonywane są z betonu, kamienia naturalnego lub cegieł. W przypadku cokołów
ceglanych konieczne jest ułożenie izolacji poziomej na betonowym fundamencie,
zapobiegającej przenikaniu wilgoci z gruntu. Chroni to przed pojawieniem się wykwitów
solnych, jak również znacznie przedłuża trwałość ogrodzenia,

–

słupki wykonywane są z rur stalowych, murowane z cegły lub kamienia albo wylewane
z betonu. Słupki murowane i betonowe powinny być zbrojone prętami zakotwionymi
w cokole lub fundamencie,

–

przęsła wykonuje się z elementów drewnianych, stalowych lub prefabrykatów
betonowych. Przy ogrodzeniach pełnych funkcje przęseł pełni ścianka z cegły lub betonu.

Rodzaje ogrodzeń:

Siatka – najczęściej wykonana jest z drutu stalowego zabezpieczonego przed rdzewieniem

warstwą cynku; może być on także lakierowany lub pokryty powłoką PVC, a także poliestrem
w różnych kolorach. Druty łączy się przez splatanie lub zgrzewanie. Drugi sposób pozwala
uzyskać bardziej trwały i sztywny materiał. Powstałe w wyniku łączenia drutu oczka,
najczęściej o wymiarach 5 x 5 lub 6 x 6 cm, mogą mieć układ diagonalny lub prosty. Siatkę
sprzedaje się w odcinkach od 15 do 25metrów o wysokości od 1 do 2m, w postaci rulonów
(nietypowa, choć również dostępna w handlu jest czterometrowa). Siatkę możemy
zamontować na dwa sposoby: naciągając między słupkami lub montując między nimi gotowe
panele z rozpiętą siatką.

Parkany − to płoty z drewnianych sztachet. Tego rodzaju ogrodzenie można wykonać

samodzielnie, robiąc sztachety z desek. W handlu są też dostępne gotowe sztachety, które
mogą być zakończone płasko, zaokrąglone lub ozdobnie wyfrezowane. Można również kupić
panele ogrodzeniowe. Cały segment może mieć górną krawędź równą bądź wyciętą łukowo.
Gotowe panele na miejscu montuje się do słupków. Płoty takie mają wysokość 80–190 cm.
Szerokość przęseł waha się od 100 do 180 cm. Drewniane przęsła można montować także
w ogrodzeniach, w których słupki są z innych materiałów. Słupki wykonuje się z kantówek
o prostych lub zaokrąglonych krawędziach. Góra może być zakończona płasko lub ozdobiona
elementami, np. w kształcie stożka czy kuli.

Kamienne ogrodzenia – mogą przybierać rozmaite formy: mogą być pełne lub ażurowe,

łączące różne rodzaje kamienia lub różne rodzaje materiałów. Ciekawy efekt daje połączenie
z kamieniem metalowych prętów, drewnianych sztachetek lub cegieł. Wprowadzenie przęseł
np. z prętami lub sztachetami dodaje ogrodzeniu lekkości. Jego wygląd zależy również od
tego, czy spoinowanie będzie w tym samym odcieniu co kamień czy kontrastowe. Kamienie
w ogrodzeniu mogą być ułożone w układzie regularnym lub luźnym. Najczęściej stosowane
kamienie to piaskowiec, wapień lub kamień polny (na przykład łupany). Pnącza porastające
ogrodzenie kamienne podkreślają jego naturalny charakter, a jednocześnie łagodzą jego
surowy wygląd.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz materiały budowlane konstrukcyjne?
2. Jakie znasz materiały budowlane izolacyjne?
3. Jakie znasz instalacje domowe?
4. Z czego składa się instalacja wodociągowa?
5. Z czego składa się instalacja kanalizacyjna?
6. Z czego składa się instalacja C.O i C.W.?
7. Z czego składa się instalacja wentylacyjna?
8. Z czego składa się instalacja elektryczna?
9. Z czego składa się instalacja odgromowa?
10. Jakie znasz sposoby przechowywania materiałów budowlanych?
11. Jakie znasz pokrycia dachowe?
12. Czy się charakteryzują poszczególne pokrycia dachowe?
13. Jaki sprzęt i urządzenia jest stosowany w budownictwie?
14. Do czego używane są spycharki?
15. Do czego używane są koparki?
16. Jaką znasz dokumentację projektową?
17. Jaką znasz dokumentację wykonawczą?
18. Jaką znasz dokumentacje kosztorysową?
19. Co zawiera Dziennik Budowy?
20. Na czym polega wykonywanie fundamentów?
21. Na czym polega wykonywanie ścian?
22. Na czym polega wykonywanie stropów?
23. Jakie znasz elementy drewnianej konstrukcji dachowej?
24. Jakie są zadania elementów więźby dachowej?
25. Na czym polegają roboty wykończeniowe?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sklasyfikuj wybrane przez nauczyciela materiały budowlane oraz określ ich zastosowanie

i sposób przechowywania uzupełniając poniższą tabelę:

Tabela do ćwiczenia1

Lp.

Rodzaj materiału

budowlanego

Sposób przechowywania materiału

budowlanego

Zastosowanie

materiałów

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać instrukcję do ćwiczeń,
2) dokonać analizy materiałów budowlanych pod względem ich właściwości,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) określić sposób przechowywania materiałów budowlanych ze względu na ich

właściwości,

4) określić zastosowanie materiałów budowlanych,
5) wypełnić tabelę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

próbki materiałów budowlanych,

–

instrukcja do ćwiczenia,

–

arkusz roboczy,

–

długopis,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Z projektu technicznego dowolnego obiektu budownictwa ogólnego i leśnego odczytaj

w nim dane związane z kosztami, potrzebnymi materiałami, sprzętem i robocizną niezbędne
do wykonania danego projektu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać instrukcję do ćwiczeń,
2) dokonać analizy dokumentacji projektowej, cenników i druków stosowanych w leśnictwie,
3) odczytać dane zawarte w projekcie technicznym,
4) wypełnić arkusz roboczy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja projektowa obiektów budownictwa ogólnego i leśnego, cenniki, druki
stosowane w leśnictwie,

–

instrukcja do ćwiczenia,

–

długopis,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować materiały budowlane konstrukcyjne?



2) wymienić materiały budowlane izolacyjne?



3) wymienić instalacje domowe?



4) omówić budowę instalacji wodociągowej?



5) omówić budowę instalacji kanalizacyjnej?



6) omówić budowę instalacji C.O i C.W.?



7) omówić budowę instalacji wentylacyjnej?



8) omówić budowę instalacji elektrycznej?



9) omówić budowę instalacji odgromowej?



10) wymienić sposoby przechowywania materiałów budowlanych?



11) wymienić rodzaje pokryć dachowych?



12) scharakteryzować poszczególne pokrycia dachowe?



13) wymienić sprzęt i urządzenia stosowany w budownictwie?



14) określić zastosowanie spycharek?



15) omówić zastosowanie koparek?



16) wymienić dokumentację projektową?



17) wymienić dokumentację wykonawczą?



18) wymienić dokumentacje kosztorysową?



19) omówić Dziennik Budowy?



20) omówić na czym polega wykonywanie fundamentów?



21) omówić na czym polega wykonywanie ścian?



22) omówić na czym polega wykonywanie stropów?



23) wymienić elementy drewnianej konstrukcji dachowej?



24) omówić zadania elementów więźby dachowej?



25) omówić roboty wykończeniowe?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Konserwacja i remonty budynków oraz budowli

4.2.1. Materiał nauczania

Przeglądy i konserwacje elementów budynku

Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela

lub zarządcę kontroli:
1) okresowej, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego:

a) elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy

atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania
obiektu,

b) instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska,
c) instalacji gazowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych

i wentylacyjnych);

2) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego

i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz
jego otoczenia; kontrolą tą powinno być objęte również badanie instalacji elektrycznej
i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń
i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji
i aparatów;

3) okresowej w zakresie, o którym mowa w pkt. 1, co najmniej dwa razy w roku,

w terminach do 31 maja oraz do 30 listopada, w przypadku budynków o powierzchni
zabudowy przekraczającej 2 000m² oraz innych obiektów budowlanych o powierzchni
dachu przekraczającej 1 000m²; osoba dokonująca kontroli jest obowiązana bezzwłocznie
pisemnie zawiadomić właściwy organ o przeprowadzonej kontroli;

4) bezpiecznego użytkowania obiektu każdorazowo w przypadku wystąpienia okoliczności,

o których mowa w pkt 2.

Przeglądy i konserwacje dachów

Stan techniczny dachu należy sprawdzać dwa razy w roku: na wiosnę i na jesieni w celu

usunięcia zanieczyszczeń i uszkodzeń. Również po silnych wiatrach należy sprawdzić stan
pokrycia. Ujawnione w czasie przeglądów i eksploatacji budynku nieprawidłowości powinny
być niezwłocznie usuwane. Dotyczy to:

−

wszelkich zanieczyszczeń utrudniających spływ wody wzdłuż rynien, w korytach,
rynnach oraz przy wpustach do rur spustowych,

−

uszkodzeń pokrycia jak: odklejenie zakładów, pęcherze, przerwania i przebicia papy,
stłuczenia dachówek lub gąsiorów, wykruszenia się zaprawy m spoin,

−

uszkodzeń obróbek blacharskich ( rynny, opierzenia, fartuchy, wydry itp.),

−

uszkodzeń wybudówek nad dachem i kominów wywiewek kanalizacyjnych, wyłazów itp.
elementów nad dachem.

−

osłabienia konstrukcji dachów drewnianych.
Niezależnie od napraw doraźnych (poprzeglądowych) należy przeprowadzać okresową

konserwację pokryć.

Dachy kryte papą asfaltową należy smarować lepikiem asfaltowym typu Abizol D,

Bitizol D.

Dachy kryte papą smołową należy po roku eksploatacji posmarować lepikiem smołowym

na gorąco i powtarzać smarowanie co dwa lata; w czasie smarowania pokrycie dachu zaleca
się posypywać piaskiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pokrycia dachówką naprawia się zależnie od wielkości i rodzaju uszkodzeń. Przy

większych uszkodzeniach zaleca się rozebranie pokrycia i przełożenie go od nowa z wymianą
uszkodzonych dachówek na nowe. W przypadku wykruszenia się naprawy w spoinach,
naprawa polega na usunięciu resztek starej zaprawy i uszczelnieniu spoin od dołu zaprawą
wapienną 1:1. Jeśli uszkodzeniu uległy dachówki, należy je usunąć i pokryć uszkodzone
miejsca od nowa dachówkami tego samego rodzaju co na pozostałych połaciach dachu,
wykonując szczególnie dokładnie połączenia nowych dachówek ze starymi.

Pokrycia blachą naprawia się przez nałożenie łat z takiej samej blachy i połączenie ze

starym pokryciem na stojące rąbki bądź – w razie potrzeby – przez wymianę całych pasów
lub wymianę blachy na większych połaciach dachu mocowanej do deskowania za pomocą
żabek wpuszczonych do rąbków.

Oprócz konserwacji i naprawy pokryć dachowych, należy zwrócić uwagę na usterki,

nieprawidłowości montażu, umocowań i działania rynien oraz rur spustowych.

Wzmacnianie uszkodzonej więźby dachowej polega na ogół na wzmocnieniu

poszczególnych krokwi deskami przybijanymi z boku dodatkowymi zastrzałami, podpórkami,
klamrami, wymianie zmurszałego końca krokwi, wzmocnieniu ołacenia przez przybicie od
dołu, między krokwiami, deski wzmacniającej.
Przeglądy i konserwacje ścian zewnętrznych
W czasie przeglądu należy zwracać uwagę na przestrzeganie przez użytkowników
odpowiednich zasad, a szczególnie:
–

nie wybijać nowych otworów drzwiowych i okiennych w ścianach zewnętrznych,

–

nie wykonywać przebić elementów ścian zewnętrznych oraz bruzd dla przewodów
instalacyjnych,

–

nie przeciążać balkonów (ponad dopuszczalne obciążenie) i nie wykonywać
jakichkolwiek czynności i przebić mogących spowodować uszkodzenia balkonów i loggi
oraz balustrad ich zamocowań,

–

nie mocować żadnych elementów w ścianach zewnętrznych i złączach między
prefabrykatami.
Stwierdzone uszkodzenia zewnętrznych ścian, stolarki, balustrad, obróbek blacharskich

(rur spustowych, pasów, fartuchów, okapników), wkładek uszczelniających i kitów powinny
być niezwłocznie usunięte.

W przypadku stwierdzenia w czasie eksploatacji lub przeglądu wyjątkowych uszkodzeń

ścian zewnętrznych, jak:
–

wychylanie się od pionu ścian lub pękanie ich elementów,

–

znaczne rysy, pęknięcia połączone z ubytkami i rozwarstwieniami materiału
konstrukcyjnego na złączach elementów prefabrykowanych, spękanie i odpadanie faktur
i tynków,

–

rdzawe wykwity, inne oznaki korozji zbrojenia i betonu od strony zewnętrznej
i wewnętrznej ściany,

–

pęknięcia konstrukcyjne płyt balkonowych,

–

przemarzanie ścian, objawiające się wykropleniami i oszronieniami na wewnętrznej
płaszczyźnie ściany,

–

przecieki opadów atmosferycznych do pomieszczeń przez materiał ścienny, złącza
pionowe i poziome elementów prefabrykowanych, przez stolarkę, przez połączenia
stolarki zewnętrznej z ościeżami prefabrykatów, należy niezwłocznie zgłosić zarządcy
budynku (nadleśniczemu) w celu zlecenia opracowania ekspertyzy technicznej oraz
wykonania robót naprawczych.
W czasie przeglądu budynku o konstrukcji drewnianej należy zwrócić uwagę na stopień

zużycia elementów drewnianych oraz szczególnie dokładnie zbadać objawy zaatakowania
drewna przez owady lub grzyby. Oznakami niszczącej działalności owadów są otwory lub
ślady mączki drzewnej widoczne na powierzchni elementów drewnianych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przeglądy i konserwacje ścian wewnętrznych

W czasie przeglądu należy zwracać uwagę na przestrzeganie przez użytkowników

odpowiednich zasad, a szczególnie:
–

użytkować pomieszczenia budynku zgodnie z przeznaczeniem,

–

nie dopuszczać do nadmiernie wysokiej wilgotności względnej powietrza (niewskazane
jest pranie i suszenie bielizny bez właściwego wietrzenia pomieszczeń),

–

utrzymywać w okresie zimowym we wszystkich pomieszczeniach właściwą temperaturę
powietrza,

–

chronić ściany przed zawilgoceniem,

–

niedopuszczalne jest wykonywanie przebić elementów ścian i ich podcinanie.
Konserwacja i naprawy bieżące ścian wewnętrznych to dbałość o stan tynków, wykładzin

i powłok malarskich. Tynki cementowo – wapienne nie są odporne na uszkodzenia
mechaniczne. Drobne pęknięcia i rysy naprawia się przed malowaniem gipsem lub zaprawą
wapienno – gipsową. Tynki maluje się dowolnymi farbami (klejowymi, wapiennymi,
olejnymi lub emulsyjnymi).

Ściany z elementów gipsowych są wrażliwe na wilgoć. Mogą być malowane farbami

klejowymi, emulsyjnymi i olejnymi. Nie wolno ich malować farbami wapiennymi lub na
roztworze szkła wodnego.
Przeglądy stropów

W czasie przeglądu należy zwracać uwagę na przestrzeganie przez użytkowników

odpowiednich zasad, a szczególnie:
–

nie dokonywać zmian w sposobie użytkowania pomieszczeń,

–

niedopuszczalne jest przeciążanie stropów i wykonywanie nowych ścianek działowych
przez użytkownika bez zgody zarządcy budynku,

–

niedopuszczalne jest wykonywanie dodatkowych przebić otworów przez stropy,

–

należy chronić stropy przed zawilgoceniem.
W czasie przeglądu lub użytkowania należy zwrócić uwagę na ugięcia stropów

uwidoczniające się uszkodzeniami ścianek działowych, odpadaniem tynku i uszkodzenia
posadzek oraz na pęknięcia poprzeczne płyt stropowych. Stwierdzone nieprawidłowości
należy bezzwłocznie zgłosić zarządcy w celu opracowania ekspertyzy technicznej
i wykonanie niezbędnych robót.
Klatki schodowe

Ze względu na swój ogólny charakter użytkowy w budynku wymagają dużej dbałości

w zakresie zachowania czystości i wyglądu estetycznego. Zabiegi konserwacyjne dotyczą
elementów wyposażenia i wykończenia. Klatki schodowe i korytarze powinny być malowane
tak często, jak to wynika ze względów eksploatacyjnych i estetycznych – nie rzadziej jednak
niż co 5 lat.

W czasie przeglądów należy zwracać uwagę na zachowanie się elementów

konstrukcyjnych. Rysy, pęknięcia, ubytki biegów schodowych, płyt stropowych,
podestowych i spocznikowych oraz ścian i oznaki korozji elementów złączy oraz zbrojenia
mogą świadczyć o zagrożeniu konstrukcji.
Przeglądy i konserwacje budynków o konstrukcji drewnianej

W czasie przeglądu elementów drewnianych należy zwrócić uwagę na stopień ich

zużycia oraz szczególnie dokładnie sprawdzić czy nie występują oznaki niszczącej
działalności owadów i grzybów. Oznakami niszczącej działalności owadów są widoczne na
powierzchni elementów drewnianych otwory wylotowe dorosłych owadów lub ślady mączki
drzewnej wysypującej się z zaatakowanych elementów. Oznakami zagrzybienia elementów
budynku jest specyficzny zapach stęchlizny, zawilgocenie ścian, plamy i wykwity na tynku,
odstawanie i odpadanie tynku, głuchy oddźwięk przy uderzeniu młotkiem belek i krokwi,
ugięcia stropów, obecność sznurów lub owocników grzybów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odgrzybianie budynków przeprowadza się na podstawie orzeczenia mykologiczno −

budowlanego wykonanego przez upoważnionego rzeczoznawcę.

Wszystkie zakryte elementy drewniane, do których nie ma bezpośredniego dostępu,

należy odkryć dokładnie zbadać. Na wszystkich kondygnacjach budynku należy sprawdzić
podłogi, belki stropów, a szczególnie ich końce osadzone w murze, ślepy pułap, podsufitki,
ościeżnice drzwiowe i okienne oraz ściany, a na strychach – wszystkie elementy drewniane
dachu, a szczególnie murłaty.

Przy badaniu stanu technicznego drewnianych elementów konstrukcyjnych należy

zwrócić uwagę na stopień zużycia drewna, uszkodzenia i luzy w połączeniach, wyboczenie
się elementów ściskanych, nadmierne ugięcie belek stropowych, płatwi, krokwi oraz inne
osłabienia tych elementów.

Niezależnie od doraźnych zabiegów mających na celu wzmocnienie osłabionych

elementów drewnianych lub wymianę elementów zużytych, konieczna jest okresowa
(cykliczna) impregnacja wszystkich elementów drewnianych, a szczególnie tych, które
narażone są na bezpośrednie działania czynników atmosferycznych. Należą do nich
balustrady balkonowe, loggi i tarasów, słupki drewniane zewnętrzne, płatwie zewnętrzne,
miecze zewnętrzne, krokwie stanowiące okapy nie deskowane od spodu, deski wiatrowe
w szczytach budynków, deskowanie zewnętrzne budynku, wszelkiego rodzaju podciągi
zewnętrzne, zewnętrzne ściany z bali itp.
Przeglądy i konserwacje elementów wykończeniowych

Stolarka drzwiowa i okienna powinna być utrzymana w czystości, chroniona przed

nadmiernym zawilgoceniem, a skrzydła nie mogą być nadmiernie obciążone. Stolarkę należy
myć wodą z 5% dodatkiem amoniaku. Powłok malarskich nie można czyścić benzyną ani
mydłem lub środkami piorącymi, gdyż środki te powodują przyspieszone starzenie się
powłok.

W czasie przeglądów należy zwracać uwagę na zamocowanie zawiasów, ościeżnic

w ościeżach i wkrętów przy zamkach, prawidłowość funkcjonowania klamek, przyleganie
skrzydeł, stopień skorodowania ościeżnic, mocowanie szyb i stan powłok malarskich.
Ponadto należy sprawdzić stan okuć i uszczelnienia, zwłaszcza okien i drzwi zewnętrznych.
Ramy i szczebliny rozluźnione w złączach należy rozebrać, dokładnie oczyścić, ponownie
skleić, zakołkować i usztywnić przez przybicie kątowników metalowych w narożnikach ram.
Następnie należy oczyścić i wyrównać wręby, osadzić szyby i dokładnie okitować.
Obluzowane ościeżnice drzwi należy usztywnić klinami wbitymi w spoinę między ościeżnicą
a murem, a wolną przestrzeń wypełnić pakułami namoczonymi w pokoście lub sznurem
smołowym. Po naprawieniu uszkodzonego tynku trzeba do ościeżnicy przymocować
ćwierćwałek w celu lepszego jej uszczelnienia.

Prace konserwacyjne obejmują również naprawę lub wymianę podokienników

(parapetów), wymianę zbitych szyb i malowanie stolarki otworowej.
Podłogi i posadzki

Podłogi z drewna powleka się pastą do podłóg, lakierem chemoutwardzalnym lub farbą.

Podłogi z deszczułek bardzo zniszczone należy cyklinować lub szlifować papierem ściernym.
Szpary w podłodze między deskami można uszczelnić kitem. Stwardniały kit w szczelinie
należy wygładzić papierem ściernym lub strugiem. Szerokie szczeliny można zlikwidować
przez wypełnienie ich listewkami przyklejonymi do boków desek i dodatkowe przybicie
cienkimi gwoździami.
Malowanie powierzchni tynków i betonów

Przygotowanie powierzchni starych tynków na ścianach i sufitach pod malowanie

wymaga usunięcia łuszczących się powłok malarskich i oczyszczenia powierzchni tynku
z resztek starej farby przez zeskrobanie jej na mokro stalowymi szpachlami. Należy wykonać
wszelkie naprawy tynków przez wypełnienie zaprawą wapienno – gipsową pęknięć, rys

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i dziur po gwoździach, hakach i innych uszkodzeń oraz przetarcie całej powierzchni tynków.
Następnie gruntuje się powierzchnię tynków na spoiwach wapiennych i cementowych. jak
również powierzchnie betonowe roztworem szarego mydła, a tynków gipsowych roztworem
kleju kostnego. W zależności od wymaganego standardu i przeznaczenia malowanego
pomieszczenia mogą być stosowane farby wapienne, klejowe, emulsyjne, olejne oraz lakiery
i emalie. Malowanie wapnem ma zastosowanie przy tzw. bieleniu ścian i sufitów
w pomieszczeniach wilgotnych w budynkach inwentarsko – gospodarczych, pralniach,
a także do malowania elewacji budynków, płotów, ustępów itp.

Jednym z podstawowych warunków uzyskania dobrych powłok wykończeniowych jest

właściwe i staranne przygotowanie powierzchni podłoża przed malowaniem. Należy usunąć
stare, łuszczące się powłoki malarskie (przez zmywanie, zeskrobywanie, odpalanie lub
ługowanie), dokonać reperacji uszkodzeń podłoża, wygładzić podłoże przez szpachlowanie
i szlifowanie i zagruntować je.

Przeglądy i konserwacje mostów, dróg i nawierzchni drogowych

Obiekty mostowe

Zakres przeglądów ciągłych i konserwacji obiektów mostowych:

–

oczyszczanie konstrukcji nośnej i podpór,

–

naprawa i malowanie poręczy,

–

łatanie podkładu górnego i dolnego oraz naprawa nawierzchni i urządzeń
odwadniających i izolacji,

–

naprawa umocnień skarp stożków i budowli wodnych przy moście oraz dojazdów,

–

dokręcanie śrub,

–

impregnacja drewnianych części,

–

naprawa znaków,

–

oczyszczanie z rdzy i malowanie antykorozyjne elementów metalowych,

–

zacieranie wykruszonych spoin i pęknięć w podporach trwałych,

–

zabezpieczenie przed rozmyciem koryta rzeki przy moście,

–

przy mostach drewnianych – przegląd zbutwiałych, zagrzybionych, pękniętych
i rozwarstwionych elementów drewnianych mostu.
W celu ujawnienia ognisk gnicia wewnętrznego należy ostukać drewno młotkiem lub

obuchem siekiery. Dźwięczny ton świadczy o zdrowym drewnie, głuchy – o istnieniu ognisk
gnicia. Przy stwierdzeniu osłabienia powyżej 25% należy sprawdzić naprężenia
w uszkodzonym elemencie, gdyż zwykle konieczne jest ograniczenie użytkowania mostu do
czasu wymiany uszkodzonego elementu.

Należy również dokonywać przeglądu konstrukcji mostu i podpór przed ruszeniem lodów

i spływaniem wielkich wód na wiosnę i w jesieni. Podczas tego przeglądu należy dokręcić
wszystkie śruby. Jest to bardzo ważne, ponieważ poszczególne elementy konstrukcji łączone
są za pomocą wcięć (wrębów), a zadaniem śrub jest utrzymanie tych elementów na
właściwym miejscu. Na skutek wysychania drewna może nastąpić rozluźnienie połączeń
i przesunięcie się poszczególnych elementów, jeśli śruby nie są dokręcone. W czasie
przeglądów ciągłych należy również zwracać uwagę na utrzymanie mostów w czystości,
przez usuwanie błota i śmieci z jezdni, które utrudniają odpływ wody z mostu, co powoduje
z kolei zawilgocenie drewna, jego gnicie i butwienie.

Drewno należy zabezpieczać przed gniciem przez usunięcie zbutwiałych tkanek drewna,

a następnie impregnować powierzchniowo lub wgłębnie (rys. 6).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Najbardziej narażone na gnicie i butwienie miejsca w mostowych

konstrukcjach drewnianych [10, s. 72]

Niezależnie od przeglądów ciągłych połączonych z zabiegami konserwacyjnymi

dokonuje się również przeglądów okresowych, których celem jest:
–

skontrolowanie stanu technicznego obiektów drogowych i mostowych i ich poszczególnych
elementów,

–

ustalenie stopnia zużycia lub uszkodzenia poszczególnych elementów,

–

ustalenie niezbędnych do wykonania robót w nadchodzącym roku lub doraźnie,

–

zakwalifikowanie poszczególnych obiektów lub elementów tych obiektów do remontu,

–

stwierdzenie potrzeby wykonania nowych lub wymiany istniejących znaków i urządzeń
ostrzegawczo – zabezpieczających,

–

kontrola wykonania zadań z zakresu konserwacji i przeprowadzonych remontów bieżących.

Drogi

Zakres przeglądów ciągłych i remontów dróg leśnych:

–

oczyszczenie nawierzchni,

–

miałowanie powierzchni nieulepszonych,

–

miałowanie pocących się nawierzchni bitumicznych,

–

zapobieganie przełomom,

–

oczyszczanie i profilowanie poboczy i rowów,

–

usuwanie z poboczy zbędnych materiałów,

–

naprawa, uzupełnianie oraz wymiana zniszczonych znaków drogowych, drogowskazów,
pachołków, poręczy, zapór drogowych,

–

oczyszczanie wylotów urządzeń odwadniających i przepustów oraz zapewnienie ich
drożności,

–

roboty przy odnawianiu dróg i szlaków zrywkowych,

–

budowa i utrzymanie szlaków zrywkowych i składnic przyzrębowych,

–

naprawa pojedynczych uszkodzeń nawierzchni.

Drogi gruntowe

W niektórych przypadkach zauważa się, że same zabiegi utrzymaniowe na drogach

gruntowych nie dają spodziewanych wyników i konieczne jest ulepszenie drogi. Ulepszenia
tego można dokonać przez doraźną poprawę przejezdności lub przez zastosowanie metody
stabilizacji mechanicznej (granulometrycznej). Metoda ta polega na doziarnieniu gruntu
rodzimego w celu uzupełnienia brakujących frakcji potrzebnych do wytworzenia mieszanki
optymalnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Naprawa sporadycznych wybojów dróg gruntowych polega na wykonaniu rowka

odwadniającego, ewentualnym oczyszczeniu wybojów z błota i innych zanieczyszczeń,
wypełnieniu wybojów i rowka gruntem miejscowym, względnie materiałem, z jakiego
wykonano nawierzchnię (np. mieszanka piaszczysto – gliniasta ) oraz ubiciu i wyrównaniu do
profilu miejsc naprawionych.

Zakres robót związanych z równaniem i profilowaniem dróg gruntowych zależny jest od

stanu, w jakim znajduje się cała trasa drogowa. Przed przystąpieniem do profilowania
powinna być – w razie potrzeby – wytyczona oś drogi i łuki oraz zaznaczone szerokości pasa
drogowego. Z pasa drogowego powinny być usunięte pojedyncze drzewa i krzewy,
wykarczowane pnie, zerwane i wyczesane korzenie oraz usunięta darń, gleba, większe
kamienie itp. W odpowiednich miejscach należy również wykonać przepusty, a większe doły
i zagłębienia powinny być zasypane gruntem miejscowym. Równanie i profilowanie tak
przygotowanego pasa drogowego polega na spulchnieniu gruntu (w razie potrzeby),
wyrównaniu drogi gruntowej włókiem ciągnionym przez konie lub ciągnik, względnie
profilowanie drogi gruntowej równiarką samojezdną lub ciągnioną przez ciągnik (zakres
profilowania równiarką obejmuje cały korpus drogowy razem z rowami trójkątnymi). Ponadto
zaś na zagęszczeniu walcem, gdy grunt na jezdni jest wilgotny po opadach deszczu lub
w okresie suchym, polewając wodą z cystern lub wozów asenizacyjnych.

W przypadku gruntów sypkich (piaski równoziarniste) poprawę przejezdności uzyskać

można w wyniku przemieszania i zagęszczenia górnej 10 cm warstwy gruntu rodzimego
z rozłożoną na jego powierzchni 3 do 5 cm warstwą materiałów odpadowych jak: popioły
lotne z elektrowni przemysłowych, wapno defekacyjne z cukrowni lub grunt lessowy
względnie torf rozdrobniony.

W przypadku gruntów gliniastych poprawę przejezdności w miejscach występowania

uplastycznionego gruntu uzyskać można po lokalnym rozłożeniu 5 do 10 cm warstwy żwiru,
żużla paleniskowego, pospółki, piasku lub gruzu betonowego względnie rumoszu skalnego.
Przewiduje się, że pod wpływem ruchu nastąpi częściowe przemieszanie rozłożonego
materiału z gruntem rodzimym.

Stabilizacja mechaniczna jest to proces polegający na doziarnieniu gruntu rodzimego

w celu uzupełnienia brakujących frakcji potrzebnych do wytworzenia mieszanki optymalnej.
W zależności od rodzaju gruntu rodzimego mogą być stosowane mieszanki optymalne:
gliniasto – piaskowe, gliniasto – żwirowo – piaskowe, gliniasto – żwirowe. W naturze
występują często grunty pośrednie, mało spoiste, przy których dokonać trzeba tylko
nieznacznej korekty uziarnienia, przez dodanie małych ilości piasku lub gliny. W większości
przypadków, mieszanka optymalna gliniasto – piaskowa zawiera 75–80% piasku i 20–25%
gliny. Oprócz zasadniczych składników (piasek lub żwir i glina) mieszanki optymalnej można
ją wzmacniać i ulepszać dodatkami: odsiewek od kruszenia kamienia, popiołów lotnych
z węgla brunatnego lub kamiennego, wapienia itp. Zastosowanie tych dodatków będzie
zależne od lokalnych możliwości ich nabycia.

Grunty spoiste powinny być odspojone i rozdrobnione przy pomocy pługa, brony

i kultywatora lub zrywaka równiarki. Grunty sypkie i mało spoiste nie wymagają wprawdzie
odspojenia i rozdrobnienia, ale w warunkach leśnych należy się liczyć z obecnością w gruncie
korzeni, a niekiedy i kamieni, które mogłyby uszkodzić stosowane w następnych operacjach
maszyny. Z tych względów konieczne jest przeoranie lub zerwanie gruntu na głębokość nie
mniejszą od zamierzonej jego stabilizacji i „wyczesanie” z niego korzeni i kamieni
z usunięciem ich poza pas drogowy. Następnie drogę gruntową należy starannie
wyprofilować przy pomocy równiarki lub szablonu z pozostawieniem na poboczu
odpowiedniej części gruntu rodzimego, jaka jest potrzebna do wykonania nawierzchni
określonej grubości. Wyprofilowane podłoże należy zagęścić, najlepiej walcem ogumionym.
Odłożony na poboczu grunt rodzimy oraz dowieziony materiał doziarniający należy ułożyć

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w pryzmach wzdłuż osi drogi, najlepiej przy pomocy równiarki. Rozściela się go na całej
szerokości nawierzchni i wstępnie nawilża. Rozścielone materiały należy dokładnie
wymieszać, na przykład glebogryzarką. Mieszanie stosuje się tak długo, aż cała mieszana
warstwa będzie jednolita pod względem uziarnienia i zabarwienia.

Wymieszaną nawierzchnię należy wyrównać i wyprofilować, najlepiej przy pomocy

równiarki, a następnie zagęścić z nawilgoceniem gruntu do stanu optymalnego. Zagęszczanie
powinno się wykonywać walcem gładkim względnie walcem wibracyjnym najpierw bez
wibracji, a następnie z włączonym wibratorem. W czasie zagęszczania konieczne jest bieżące
wyrównywanie powstających nierówności.
Nawierzchnia żwirowa i żużlowa

Remont cząstkowy nawierzchni żwirowej i z żużla paleniskowego przeprowadza się na

ogół w przypadku sporadycznie występujących wybojów. Gdy pod wpływem ruchu
drogowego utworzyły się koleiny i większa ilość wybojów, wówczas stosuje się ich
wyrównywanie i profilowanie z dodatkiem nowego materiału (najlepiej drobnoziarnistej
pospółki gliniastej) z jednoczesnym zagęszczeniem.

Materiał użyty do remontu cząstkowego powinien to być taki sam materiał jaki użyto do

górnej warstwy nawierzchni. Z powierzchni dołka usuwa się wszelkie zanieczyszczenia,
zwilża wodą, ścianki dołka doprowadza się do pionu. a następnie wypełnia dołek wilgotnym
żwirem lub żużlem paleniskowym i dokładnie ubija ubijakiem.
Nawierzchnia tłuczniowa

Kruszywa używane do remontu cząstkowego powinny być z takiego samego materiału,

z jakiego jest zbudowana remontowana nawierzchnia. W miarę możności miejsca naprawiane
powinny mieć kształt prostokąta lub kwadratu. Następnie należy skruszyć wybój i wybrać
materiał z dołka do głębokości dna wyboju. Ścianki wycięcia powinny być pionowe i sięgać
na głębokość co najmniej 5 cm. przy czym brzegi dołka powinny być nieuszkodzone. Przed
rozścieleniem nowego tłucznia należy z dołka usunąć rumowisko (stary tłuczeń, kliniec i miał
kamienny), następnie oczyścić dno i ścianki wyboju szczotkami i miotłami, usuwając z dołka
pył, błoto i wszelkie zanieczyszczenia. W oczyszczonym dołku rozściela się tłuczeń jedną lub
dwiema warstwami, zależnie od głębokości wyboju, tak aby po zagęszczeniu łaty
powierzchnia jej była równa z powierzchnią przyległej jezdni.

Stary tłuczeń może być użyty ponownie po uprzednim przesianiu tylko wówczas, gdy nie

jest on zbytnio zaokrąglony, przy czym nowego tłucznia należy dodawać nie mniej niż 50%.
W tym przypadku przy wypełnianiu wyboju rozściela się najpierw tłuczeń stary, a następnie
nowy. Przed przystąpieniem do zagęszczania tłucznia należy go zwilżyć wodą i utrzymywać
w stanie wilgotnym przez cały czas zagęszczania. Nie należy dodawać zbyt dużo wody, aby
nie spowodować rozmiękczenia podłoża. Zagęszczenia wykonuje się ubijakiem. Gdy tłuczeń
zostanie dostatecznie zagęszczony, tj. gdy przestanie się poruszać pod ubijakiem, należy
dodać kliniec. Stary kliniec wysiany z rumoszu może być użyty pod warunkiem, że ziarna
jego nie są zbytnio zaokrąglone. Po każdym rozścieleniu klińca miejsce naprawiane polewa
się wodą i ubija aż do zupełnego zaklinowania. Po rozścieleniu i zagęszczeniu klińca, na
miejscu naprawianym rozściela się kruszyny, polewa wodą i jeszcze raz zagęszcza, aż do
osiągnięcia wypełnienia i zamulenia wolnych przestrzeni w nawierzchni. Po zakończeniu
zagęszczania miejsce naprawione pokrywa się miałem kamiennym lub grubym piaskiem
do 5 mm i oddaje do ruchu bez polewania wodą.
Nawierzchnia brukowa

Remont cząstkowy nawierzchni brukowych. Kamień brukowy polny lub łamany

powinien mieć kształt wydłużony, zbliżony do graniastosłupa lub ostrosłupa ściętego
o wysokości 13–17 cm i 16–20 cm. Nawierzchnie brukowe układa się na podsypce piaskowej
lub żwirowej o grubości warstwy 8 do 12 cm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyjęte z nawierzchni kamienie należy przesortować odrzucając materiał nie nadający się

do ponownego wbudowania oraz dodać nowy brukowiec. W zależności od stanu i stopnia
zanieczyszczenia podsypki należy ją spulchnić i uzupełnić lub w razie potrzeby całkowicie
wymienić. Następnie układa się kamienie brukowe większą podstawą do góry z należytym
powiązaniem spoin. Kamienie osadza się w podsypce do ⅓ ich wysokości, układając wyższe
kamienie po bokach jezdni, a niższe w środku. Warstwa podsypki pod kamieniami,
całkowicie ubitymi, nie może być mniejsza niż 2 cm. Ułożony bruk ubija się wstępnie przed
klinowaniem ubijakami stalowymi. Pierwsze zaklinowanie bruku dokonuje się klińcem
grubym o uziarnieniu 5–25 mm lub żwirem, a następnie ubija się do osiągnięcia całkowitego
osadzenia kamieni z polewaniem wodą nawierzchni w czasie ubijania. Pozostałe po
zaklinowaniu i ubiciu szczeliny wypełnia się klińcem o uziarnieniu 5–16 mm lub żwirkiem
i ostatecznie ubija się bruk z polewaniem wodą. Wykonaną nawierzchnię brukową zasypuje
się piaskiem lub żwirkiem o uziarnieniu do 5 mm – warstwą o grubości 1 do 2 cm.
Nawierzchnia bitumiczna

Remont cząstkowy nawierzchni powierzchniowo bitumowanej obejmuje:

–

naprawę powierzchniowych rakowin i drobnych nierówności lub sfalowań nawierzchni,

–

naprawę płytkich uszkodzeń pokrowca bitumicznego,

–

naprawę średnich uszkodzeń pokrowca bitumicznego (powyżej 2 cm) o nienaruszonej
podbudowie,

–

naprawę głębokich uszkodzeń o naruszonej warstwie podbudowy.
Naprawa powierzchniowych rakowin i drobnych nierówności lub sfalowań nawierzchni

polega na oczyszczeniu tych miejsc szczotkami stalowymi, bez wycinania pokrowca. Na
oczyszczone miejsce należy rozprowadzić szczotką, miotłą lub za pomocą skrapiarki smołę
lub asfalt w ilości 0,8–1,0kg na 1m² lub emulsję asfaltową w ilości 1,3–1,7kg na 1m².
Rozprowadzone lepiszcze posypuje się kruszywem 2/5 lub 2/8 w ilości 8–10kg na 1m²,
zależnie od głębokości wklęśnięć. Rozścielone kruszywo należy zagęścić. Smoła drogowa
przed użyciem do robót powinna być ogrzana do temperatury 90−100°C.

Naprawa płytkich uszkodzeń pokrowca bitumicznego polega na oczyszczeniu tych miejsc

z kurzu, zanieczyszczeń i niezwiązanych ziaren kruszywa szczotkami stalowymi oraz
wycięciu odstających wykruszających się części pokrowca, a następnie nadaniu im
regularnego kształtu prostokątnego z pionowymi ściankami. Po oczyszczeniu miejsca
naprawianego, dno i ścianki tego miejsca należy skropić bitumem lub emulsją, następnie
posypać warstwą suchego i czystego kruszywa i zagęścić. Po zagęszczeniu należy skropić
ponownie bitumem lub emulsją oraz posypać grysem i zagęścić. Dobór wymiarów i ilości
kruszywa jak również ilości lepiszcza zależne są od głębokości uszkodzeń.

Naprawa średnich uszkodzeń pokrowca bitumicznego, przy głębokości uszkodzeń

powyżej 2 cm jest taka sama jak przy naprawie płytkich uszkodzeń .

Naprawa głębokich uszkodzeń o naruszonej warstwie podbudowy obejmuje naprawę

podbudowy i pokrowca bitumicznego. Przy naprawie podbudowy, po wstępnym
oczyszczeniu wyboju, należy rozkruszyć i wybrać z dołka materiał kamienny. Ścianki wyboju
powinny być pionowe. Po ponownym oczyszczeniu miejsca uszkodzonego należy skropić
dno i ścianki wyboju bitumem emulsją, rozścielić warstwę tłucznia i zagęścić. Następnie
tłuczeń należy zaklinować klińcem i zagęścić. Po skropieniu bitumem lub emulsją należy
rozścielić kruszywo w stosunku 2 : 1 w ilości oraz zagęścić. Po ponownym skropieniu
zagęszczonego kruszywa bitumem najeży rozścielić kruszywo i zagęścić.

W okresie letnim, przy cieplej i suchej pogodzie, remont cząstkowy nawierzchni

powierzchniowo bitumowanej może być wykonywany przy użyciu wszystkich rodzajów
lepiszcza, zarówno na gorąco, jak i na zimno.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Roboty przy naprawie nawierzchni bitumicznych mogą być wykonane bitumami na

gorąco przy temperaturze otoczenia wyższej niż10°C. lub emulsją asfaltową i upłynnionymi
lepiszczami bitumicznymi przy temperaturze otoczenia nie niższej niż 5°C.

Regeneracja nawierzchni smołowych jest to odświeżenie starzejącej się masy bitumicznej

w górnej powłoce nawierzchni. Regenerację stosuje się przy nawierzchniach smołowych,
których stan wymaga odświeżenia starzejącej się masy bitumicznej, ale jeszcze nie wymaga
odnowy. Przed wykonaniem regeneracji, nawierzchnia powinna być oczyszczona
z zanieczyszczeń organicznych i gliniastych za pomocą szczotek mechanicznych lub ręcznie
szczotkami stalowymi. Najodpowiedniejszą porą do wykonywania regeneracji nawierzchni
smołą jest okres od 15 maja do 1 września. Warunkiem koniecznym jest temperatura
otoczenia nie niższa nil 15°C.

Suchą nawierzchnię skrapia się smołą za pomocą skrapiarek. Smoła powinna być ogrzana

do temperatury 90°C. Skropienie nawierzchni smołą powinno być równomierne.
Bezpośrednio po skropieniu nawierzchni smołą należy posypać ją kruszywem, co zabezpiecza
warstwę smoły przed odrywaniem przez koła pojazdów a także zamknięciu porów
nawierzchni. Posypanie kruszywem powinno być równomierne. W tym celu po rozrzuceniu
kruszywa łopatą należy je wyrównać szczotkami. Kruszywo do posypania nawierzchni
powinno być suche.
Utrzymanie korpusu drogowego

W zakres prac związanych z utrzymaniem korpusu drogowego wchodzą: utrzymanie

poboczy, czyszczenie i pogłębianie rowów, remont i uzupełnienie brakujących urządzeń
odwadniających, czyszczenie przepustów, regulacja skarp, regulacja łuków, uzupełnienie
i utrzymanie znaków i urządzeń zabezpieczenia ruchu, utrzymanie skrajni drogowej.
W zależności od stanu poboczy może zachodzić potrzeba oczyszczenia poboczy przez
wygrabienie z poboczy pozostałości materiałów nawierzchniowych, gałęzi, liści, trawy itp
plantowania poboczy, szczególnie ścięcia miejsc wygórowanych i zasypanie zagłębień oraz
wyrównanie i nadanie poboczu wymaganego spadku poprzecznego. Ponadto ścina się darń
lub grunt i układa w stosy na wskazanym miejscu bądź rozrzuca poza rowem, jak również
wyrównuje pobocza z nadaniem wymaganego spadku poprzecznego.

Roboty te mogą być wykonywane ręcznie lub za pomocą równiarki. O ile pobocze

zbudowane jest z gruntów nieprzepuszczalnych, wówczas zachodzi potrzeba przeprowadzenia
przez nie wód z koryta na zewnątrz, za pośrednictwem sączków poprzecznych zbudowanych
z materiałów drenujących lub rurek ceramicznych.

Utrzymanie skarp na drogach leśnych polega głównie na przeciwdziałaniu procesom

erozyjnym, zapobieganiu powstawania osuwów i obrywów gruntu − skarpy oraz naprawie
miejsc uszkodzonych.

Równolegle z profilowaniem i ulepszaniem dróg gruntowych oraz odnową nawierzchni

powinny być uporządkowane łuki.

Roboty przy utrzymaniu znaków drogowych i urządzeń zabezpieczenia ruchu obejmują:

–

bielenie wapnem pachołków,

–

odnawianie farbą olejną znaków i tablic drogowych i urządzeń zabezpieczających (barier,

–

poręczy, zapór),

–

naprawa istniejących i uzupełnianie brakujących znaków i urządzeń zabezpieczenia
ruchu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przeglądy i konserwacje szlaków zrywkowych i składnic przyzrębowych

Składnice przyzrębowe

Składnice przyzrębowe lokalizowane przy drogach publicznych muszą spełniać

następujące warunki:
–

znajdować się poza pasem drogi publicznej,

–

umożliwiać wjazd. załadunek i wyjazd załadowanego pojazdu ze składnicy przyzrębowej
na drogę publiczną,

–

wykluczać zrywkę i składowanie drewna na pasie drogowym drogi publicznej.
Składnice przyzrębowe lokalizowane przy drogach leśnych wewnątrz zakładowych

(niekiedy wewnętrznych) należy projektować w założeniu, że pojazd wywożący drewno
będzie ładowany na drodze leśnej wewnątrzzakładowej. Z tego względu składnice te powinny
mieć kształt prostokąta przylegającego dłuższym bokiem do drogi, przy czym ich szerokość
nie powinna być mniejsza od 12m.

Zrywkę drewna do takich składnic można przewidywać również przez drogę leśną

wewnątrzzakładową.
Szlaki zrywkowe

Racjonalnie rozbudowana sieć szlaków zrywkowych umożliwia pełne respektowanie

obowiązujących zasad hodowli lasu oraz wprowadzenie do prac leśnych maszyn i ciągników.
Przyczynia się ona również do skrócenia odległości i zmniejszenia kosztów zrywki,
ograniczenia zniszczeń w pozostającym drzewostanie i uszkodzeń zrywanego drewna,
poprawy bezpieczeństwa pracy, wprowadzania postępowych metod pracy, ułatwienia kontroli
stanu sanitarnego lasu, zwalczania występujących zagrożeń i innych.

Szerokość szlaku zrywkowego na prostej powinna wynosić 2,5 do 3,5m. W trakcie

wykonywania szlaków należy stosować szerokości zależne od stosowanych aktualnie
środków zrywkowych. Na przykład dla zrywki konnej wystarczająca jest szerokość 2,5 m,
a dla zrywki ciągnikowej szerokość szlaku zrywkowego na prostej powinna być większa
o 0,5 do 0,7m od szerokości ciągnika zrywkowego. Sieć dróg leśnych szlaków zrywkowych i
składnic przyzrębowych w terenach równinnych i falistych o regularnej siatce podziału
powierzchniowego co drugą linię gospodarczą (ostępową) powinna mieć przystosowaną do
pełnienia roli drogi technologicznej. Przy takich drogach powinny być lokalizowane składnice
przyzrębowe, do których doprowadza się szlaki zrywkowe. Są one dostosowane do procesów
technologicznych ścinki, obróbki i zrywki drewna w fazie użytkowania przedrębnego we
wszystkich rodzajach rębni, a w fazie użytkowania rębnego rębni częściowej, stopniowej
i przerębowej (rys.7)

Gdy droga leśna technologiczna przebiega po linii gospodarczej, wówczas załadunek

drewna może się odbywać na pojazd stojący na drodze. W celu zapewnienia większej
koncentracji surowca drzewnego do dalszej manipulacji i ograniczenia wylesianej
powierzchni przewiduje się składnice przyzrębowe po jednej stronie drogi technologicznej.
W związku z tym, do jednej składnicy zrywane będzie drewno z czterech połówek oddziałów.
Konsekwencją tego będzie zrywanie drewna również przez drogę, co wymaga wzmocnienia
lub zabezpieczenia niektórych rodzajów nawierzchni twardej na odpowiednich odcinkach drogi.

Odstępy między stałymi szlakami zrywkowymi powinny wynosić około 80m,

a pomiędzy szlakami zrywkowymi czasowymi ok. 40m (połowa odstępu pomiędzy stałymi
szlakami zrywkowymi).

Odstępy składnic przyzrębowych są zależne od wzajemnych odstępów linii oddziałowych.

Składnice przy drogach leśnych technologicznych powinny być tak lokalizowane w stosunku
do linii oddziałowych, aby drewno zrywane za cieńszy koniec mogło być składowane
grubszym końcem (odziomkiem) w kierunku wywozu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W warunkach górskich i podgórskich na kształtowanie sieci dróg leśnych, szlaków

zrywkowych i składnic przyzrębowych istotny wpływ ma nachylenie stoku, z czym związana
powinna być również projektowana technologia zrywki drewna. Na powierzchniach stoku
zakwalifikowanych do zrywki linowej nie wolno wykonywać szlaków zrywkowych ani też
stałych składnic przyzrębowych. Stoki o nachyleniu mniejszym niż 25%, a wyjątkowo do
35%, należy przeznaczać do zrywki naziemnej za pomocą ciągników lub koni. Na takich
szlakach należy projektować i wykonywać trwały system szlaków zrywkowych i składnic
przyzrębowych.

Rys. 7. Układ stałej sieci szlaków zrywkowych − w jodełkę, składnic składnic przyzrebowych i dróg

wywozowych w terenie równinnym [10, s. 58]

Zasadniczy układ sieci dróg leśnych w terenach górskich i podgórskich składa się z dróg

dolinowych, prowadzonych do maksymalnego spadku dolin wynoszącego 12% i odchodzących
od nich dróg stokowych, niekiedy odgałęziających się na grzbiety.

Odstępy między drogą dolinową a drogą stokową, a na długich szlakach – pomiędzy

kolejnymi drogami szlakowymi, powinny wynosić 400 do 600m w partiach przeznaczonych
do zrywki za pomocą ciągników lub koni.

Odstępy dróg w partiach stoku zakwalifikowanych do zrywki linowej mogą być większe

i wynosić ok. 600−700m ze względu na możliwość prowadzenia zrywki linowej w dół i do
góry stoku.

Odstępy szlaków zrywkowych w warunkach górskich i podgórskich są takie same jak

w terenach równinnych i wynoszą ok. 80m pomiędzy stałymi szlakami i ok. 40m pomiędzy
szlakami zrywkowymi czasowymi. Na drogach dolinowych pochylenie podłużne powinno
wynosić od 0,5 do 9%. a wyjątkowo do 12%. Na drogach stokowych pochylenie podłużne
powinno wynosić od 4 do 12%.

Pochylenie poprzeczne szlaków zrywkowych nie powinno być większe od 6% i należy je

wykonywać w kierunku odstokowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozmieszczenie składnic przyzrębowych w terenach górskich i podgórskich nie może

być tak regularne, jak na terenach równinnych. Dlatego projektowanie sieci szlaków
zrywkowych należy poprzedzić zlokalizowaniem składnic przyzrębowych w takich
miejscach, gdzie warunki na to pozwalają. Przy drogach dolinowych będą to istniejące
poszerzenia doliny, a przy drogach stokowych – odcinki o niewielkich nachyleniach stoku,
gdzie odkład gruntu z wykopu utrzyma się i utworzy wystarczającą powierzchnię do
manipulacji, obróbki i składowania zerwanego drewna długiego. Do tak zlokalizowanych
składnic przyzrębowych doprowadza się zbiorczy szlak, od którego rozchodzą się inne szlaki
zrywkowe.

Konserwacja i remonty obiektów budowlanych stosowanych w leśnictwie

Obiekty łowieckie

Ambony myśliwskie (rys.8) są to czatownie wykonane z drewna (mogą być metalowe)

umieszczone nad ziemią na wysokości 4−5m. Do budowy ambon wykorzystuje się drewno
sosnowe lub świerkowe, choć najlepszym materiałem (pod względem trwałości) jest drewno
dębowe, robiniowe lub modrzewiowe. W praktyce stosuje się ogromną liczbę wzorów ambon
stałych, których kształt i forma wynika z możliwości konstrukcyjnych i ekonomicznych.
Ambona powinna zapewniać osłonę od deszczu, śniegu i mrozu. Optymalnym rozwiązaniem
jest budowanie ambon tzw. zimowych całkowicie osłoniętych z okienkami umożliwiającymi
obserwację nęciska i oddanie strzału.

Aby ambona dobrze spełniała swoje zadania powinna spełniać następujące warunki

konstrukcyjne:
1. duża liczba szczebli drabiny,
2. kąt nachylenia drabiny – powinien być jak największy (drabina powinna być ustawiona

względem osi ambony pod kątem około 60°,

3. wygodne siedzisko (szerokie i przesuwne),
4. stabilna podpórka pod broń(żerdzie sosnowe).
Przy lokalizacji ambony powinno uwzględniać się:
1. dojście do ambony (forma ścieżki), ciche i osłonięte od zwierzyny,
2. kierunki wiatru,
3. wykonanie polowania (nie może być zagrożenia dla ludzi).

Rys. 8. Ambona typowa kryta (wymiary w cm) [4, s. 397]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ambony otwarte mają wysokość 2,5m – stosowane w polowaniach zbiorowych na

zwierzynę grubą.

Ambony oparte (rys.9, 10). Tego typu ambony budowane są w terenie zadrzewionym.

Nie należy ich łączyć na sztywno z podporą w górnej części. Konieczne jest wkopanie słupów
drabiny na głębokość około 30 cm i zamocowanie ambony krzyżulcem od części
odziomkowej pnia drzewa do drabiny na około ⅓ jej wysokości.

Rys. 9. Ambona przenośna wolno stojąca (wymiary w cm) [4, s. 398]

Rys. 10. Ambona przenośna oparta (wymiary w cm) [4, s. 398]

Paśniki drabinowe dla jeleniowatych

Są to budowle do podawania i magazynowania siana. Dość istotnym elementem jest tu

wysokość dachu, którego dolne krawędzie nie powinny znajdować się wyżej niż 2,2–2,5m
nad ziemią (dla jeleni) (rys.11), i 1–1,5m (dla saren) (rys.12). Elementy paśników muszą być
pozbawione ostrych kantów, wystających gwoździ, itp. aby nie narazić zwierzyny na
skaleczenia (rys.13).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Paśnik drabinowy dla jeleni (wymiary w cm) [4, s. 395]

Rys. 12. Paśnik dla sarn (wymiary w cm) [4, s. 396]

Rys. 13. Paśnik samoczynny (półautomatyczny) dla jeleniowatych (wymiary w cm) [4, s. 395]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Paśniki magazyny

Stosuje się je w miejscach, w których dowóz karmy zimą jest utrudniony. Posiadają

usytuowane nad drabinami komory na siano. Przy budowie takich paśników należy zwrócić
uwagę na szczelność dachu.
Obiekty przeciwpożarowe
Dostrzegalnie pożarowe

Podstawową sieć obserwacji naziemnej stanowią typowe dostrzegalnie pożarowe,

zastępcze punkty obserwacji (wieże kościelne, wieże ciśnień, wieże przekaźników
telewizyjnych itp.) oraz kamery telewizji przemysłowej usytuowane na wieżach lub masztach.
Projektując rozmieszczenie punktów obserwacji naziemnej należy wziąć pod uwagę
wymagania określone w rozporządzeniu MOŚZNiL wymienionego na początku rozdziału
oraz:
–

ukształtowanie terenu,

–

przejrzystość atmosfery notowaną w okresach dużego zagrożenia pożarowego,

–

usytuowanie słońca na horyzoncie – szczególnie w okresie wczesnej wiosny,

–

występujące stałe zagrożenie pożarowe (komunikacja, poligony, doliny rzek
z nieużytkami itp.),

–

zagwarantowanie obserwacji każdego fragmentu lasu z co najmniej dwóch punktów na
terenie płaskim, bez uwzględnienia miejsc szczególnie zagrożonych powinno spełnić
rozmieszczenie punktów obserwacyjnych według poniższego schematu zbudowanego
w oparciu o ograniczoną widzialność ze względu na ruch słońca po horyzoncie.
Pełna sieć obserwacji naziemnej, tj. taka która zapewnia stałą obserwację terenu z co

najmniej dwóch punktów, pozwala tak zwaną „metodą wcięć” z wartości dwóch azymutów
(wartości kątów zawartych pomiędzy kierunkiem północnym a zauważonym zjawiskiem),
określić na mapie topograficznej adres zdarzenia.
Obiekty turystyczno-rekreacyjne
Zadaszenia i wiaty

Obiekty te mają za zadanie ochronę przed wiatrem i deszczem. Powinny być one tak

usytuowane, aby otwarte ich części nie znajdowały się od strony wiatrów zachodnich.

Rys. 14. Obiekty kubaturowe [2, s. 39]

Z punktu widzenia konstrukcyjnego mogą to być proste jednostronne zadaszenia,

budowle typu altanowego, różnego rodzaju grzybki itp. należy zadbać o to, aby swoim stylem
przypominały budownictwo lokalne danego regionu, oraz dobrze komponowały się w dany
krajobraz leśny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasadniczym tworzywem konstrukcyjnym i budowlanym zadaszeń i wiat jest drewno,

jednak ze względów ochronnych niewskazane jest wykonywanie z niego części budowli
tkwiących w ziemi . Zaleca się podmurowywanie budowli naturalnym kamieniem otoczonym
lub łupanym. Wszystkie drewniane elementy zadaszeń i wiat powinny być zabezpieczone
przed gniciem odpowiednimi preparatami impregnacyjnymi. Zadaszenia są zwykle
wyposażone w ławy do siedzenia oraz proste, masywne stoły (rys. 14).
Tablice i szyldy

Służą do trwałego oznakowania obiektów leśnych. Umożliwiają orientacje w terenie,

pokazują miejsca interesujące z punktu widzenia przyrodniczego i zabytkowego. Powinny
być trwałe i estetyczne, dostosowane do krajobrazu leśnego. Najlepszym materiałem na
szyldy jest drewno (modrzewiowe, daglezjowe, klonowe, dębowe). Przy wyborze materiału
należy zwracać uwagę na równomierny przebieg słojów rocznych. Rysunki i napisy mogą być
malowane, nabijane, wypalane lub rzeźbione na tablicach. W razie użycia innych materiałów
(metal, blacha) należy szyldy i tablice mocować na podkładzie drewnianym z tarcicy i całość
zabezpieczyć przed niszczeniem. Szyldy i tablice umocowuje się z reguły na słupach
drewnianych wkopanych w ziemię, których dolna część powinna być zabezpieczona przez
opalanie, impregnowanie itp. Tablice powinny być przymocowane do szyldów odpowiednio
dużymi gwoździami lub śrubami (mosiężnymi) nie powodującymi rdzawych zacieków.
Ławki

Ławki są to elementy wypoczynku. Służą do chwilowego odpoczynku w czasie

wędrówek leśnych lub łącznie z innymi elementami (stołami) spełniają rolę punktów
piknikowych. Buduje się je z drewna z grubsza obrobionego, powinny mieć one solidniejszą
formę np. forma poziomo ułożonych kłód drewna. Nie mogą mieć one zbyt delikatnej
konstrukcji. Mogą to być ławy kilkuczłonowe lub wykonane z jednej kłody drewna, jeżeli
mają oparcia to ich nachylenie powinno wynosić około 5–10°. Ważne jest zaokrąglenie
wszystkich kantów siedzisk i oparć.
Stoły

Ustawiane są w otoczeniu miejsc postojowych i parkingów leśnych. Powinny mieć,

podobnie jak ławki, solidną i praktyczną konstrukcję. Najlepsze są stoły i ławki dębowe.
Kosze na śmieci

Kosze to niezbędny element wyposażenie miejsc wypoczynku. Ich konstrukcja powinna

umożliwiać szybkie ich opróżnianie, a jednocześnie zabezpieczać przed niszczeniem
i usuwaniem z miejsc ustawienia. Mogą to być ażurowe drewniane pojemniki, do których
wstawia się plastikowe worki na śmieci.

Do pozostałych obiektów budowlanych zalicza się szeroką grupę obiektów niezbędnych

w hodowli lasu. Należą tu między innymi różnego rodzaju magazyny, przechowywanie
sadzonek i nasion, chłodnie , szopy, wyłuszczarnie nasion i szereg innych.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.

1. Jak konserwować i remontować poszczególne rodzaje pokryć dachowych?
2. Jakie roboty obejmuje remont częściowy i kapitalny podczas wykonywania ich

w budynkach i budowlach stosowanych w leśnictwie?

3. Jakie znasz roboty wykończeniowe?
4. W jaki sposób remontuje się różne rodzaje nawierzchni?
5. Jakie znasz obiekty budowlane stosowane w turystyczno – rekreacyjnym

zagospodarowaniu lasu?

6. Jakie znasz obiekty stosowane w łowiectwie?
7. Na co należy zwrócić uwagę podczas konserwacji obiektów budowlanych związanych

z łowiectwem i turystycznym zagospodarowaniu lasu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Jakie elementy należy sprawdzać podczas przeglądów okresowych?
9. Kiedy należy przeprowadzać kontrolę okresową?
10. Na czym polega przegląd najważniejszych elementów budynku?
11. Na czym polega konserwacja najważniejszych elementów budynku?
12. Na czym polega przegląd mostów, dróg i nawierzchni drogowych?
13. Na czym polega utrzymanie korpusu drogowego?
14. Na czym polega przegląd i konserwacja szlaków zrywkowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj przegląd okresowy pobliskiej osady leśnej (wybranej części). Opracuj protokół

z przeglądu wraz z kosztorysem prac konserwacyjno – remontowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać instrukcję do ćwiczenia,
2) wykonać przegląd okresowy osady leśnej (wybranej części) postępując według instrukcji,
3) opracować protokół z przeglądu oraz kosztorys prac konserwacyjno – remontowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przykłady kosztorysów prac konserwacyjno – remontowych z zakresu budownictwa,

–

dokumentacja związana z wykonaniem przeglądu,

–

instrukcja do ćwiczenia,

–

kartka formatu A4,

–

długopis,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Dokonaj przeglądu pobliskiej drogi leśnej o nawierzchni gruntowej i najbliższego szlaku

zrywkowego. Na podstawie przeglądu określ ich potrzeby remontowe. Wypełnij tabelę.

Tabela do ćwiczenia 2

Droga o nawierzchni

gruntowej

Szlak zrywkowy

Potrzeby

remontowe

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać instrukcję do ćwiczenia,
2) wykonać przegląd drogi leśnej o nawierzchni gruntowej i szlaku zrywkowego zgodnie

z instrukcją do ćwiczenia,

3) określić potrzeby remontowe wybranej drogi i szlaku zrywkowego,
4) wypełnić tabelę na podstawie wykonanego przeglądu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

instrukcja do ćwiczenia,

–

arkusz roboczy,

–

długopis,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować zasady konserwacji i remontów wykonywania

poszczególnych rodzajów pokryć dachowych?



2) wymienić roboty obejmujące remont częściowy i kapitalny

w budynkach i budowlach w leśnictwie?



3) wymienić roboty wykończeniowe?



4) omówić, w jaki sposób remontuje się różne rodzaje nawierzchni?



5) wymienić obiekty budowlane stosowane w turystyczno – rekreacyjnym

zagospodarowaniu lasu?



6) wymienić obiekty stosowane w łowiectwie?



7) omówić konserwację obiektów budowlanych związanych z łowiectwem

i turystycznym zagospodarowaniu lasu?



8) wymienić elementy jakie należy sprawdzać podczas przeglądów

okresowych?



9) określić termin przeprowadzania kontroli okresowej?



10) omówić, na czym polega przegląd najważniejszych elementów

budynku?



11) omówić, na czym polega konserwacja najważniejszych elementów

budynku?



12) omówić, na czym polega przegląd mostów, dróg i nawierzchni

drogowych?



13) omówić, na czym polega utrzymanie korpusu drogowego?



14) omówić, na czym polega przegląd i konserwacja szlaków

zrywkowych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Melioracje leśne

4.3.1. Materiał nauczania

Urządzenia techniczne stosowane w melioracji

Do regulacji stosunków wodnych w glebie służą urządzenia melioracji wodnych, zwane

potocznie urządzeniami wodnomelioracyjnymi. Urządzenia melioracji wodnych dzielą się na
podstawowe i szczegółowe. Do urządzeń podstawowych zalicza się: urządzenia do regulacji
rzek, kanały o szerokości dna ponad 1,5m w ich dolnym biegu, rurociągi o średnicy ponad
1m, zabudowę potoków górskich, zabudowę ujęć służących do poboru wody, urządzenia
zabezpieczające przed powodzią itp. Do szczegółowych należą wszelkiego rodzaju
urządzenia służące do regulacji stosunków wodnych na terenach rolnych lub leśnych, np.
rowy o szerokości dna mniejszej od 1,5m, budowle w stawach rybnych.

W melioracjach wodnych w lasach stosuje się na ogół rowy otwarte, które ujmowane są

w systemach odwadniającym. odpływu regulowanego oraz łączącego oba te systemy.
System odwadniający

Ma on na celu obniżenie nadmiernie wysokiego poziomu wód gruntowych albo

odprowadzenie stagnujących wód powierzchniowych. Pożądaną intensywność i równomierność
odwodnienia, uzyskuje się w tym systemie, przez stosowanie odpowiedniej głębokości
i rozstawy rowów melioracyjnych.

W sieci rowów melioracyjnych odwadniających występują najczęściej: rów główny

odpływowy, rowy zbierające i rowy odsączające. Lokalnie mogą jeszcze występować rowy
specjalnego przeznaczenia, jak np. rowy opaskowe, zabezpieczające teren meliorowany przed
napływem wód powierzchniowych i gruntowych z terenów położonych wyżej.

Układ sieci rowów zależy od topografii terenu. W terenach płaskich lub o małym

zróżnicowaniu pionowym oraz w jednolitych warunkach gruntowych wykonuje się sieć
rowów w układzie systematycznym (regularnym). Na terenach pofałdowanych o przebiegu
rowów w sieci decyduje głównie ukształtowanie terenu i wówczas stosuje się układ
niesystematyczny (nieregularny).
System odpływu regulowanego

Ma na celu umożliwienie odprowadzenia nadmiaru wód z wiosennego topnienia śniegu

i obfitych opadów w okresie wegetacyjnym, lub powstrzymanie odpływu za pomocą
zastawek piętrzących w okresie deficytu wody w glebie.
Zastawki

Są one stosowane w systemie odpływu regulowanego mogą mieć różne rozwiązania

konstrukcyjne i materiałowe. Najprostsze stosowane na małych rowach odsączających
wykonuje się z cienkich desek. Ich wymiary są większe o 20 cm od odpowiednich wymiarów
przekroju rowu. Zastawka może mieć wycięty otwór z zasuwą do regulowania poziomu wody
w rowie. Dolny i boczne brzegi zastawki zaostrza się i często obija blachą, aby łatwiej je
można było wcisnąć w dno i skarpy rowu. Na większych rowach można wykonywać zastawki
z drewna. Jedną belkę kładzie się w poprzek dna rowu, a drugą nad rowem. Belki umocowuje
się za pomocą słupów, które wbija się w grunt po stronie przeciwnej do kierunku płynącej
wody. Następnie od strony płynącej wody jak najszczelniej przybija się pionowo deski do
belek pozostawiając w środku otwór na zastawkę. Na brzegach otworu przybija się listwy,
między które wkłada się poprzeczne deseczki piętrzące wodę do pożądanej wysokości. Dno
rowu poniżej zastawki należy umocnić brukiem lub deskami.
System mieszany

Stanowi on połączenie systemu regulowanego i systemu odwodniającego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Systemy drenarskie

Systemy te mogą być budowane z drenów ceramicznych, ze sztucznego tworzywa,

z kamienia, żerdzi lub z faszyny. Stosowane jest również tzw. drenowanie krecie polegające
na wykonywaniu w glebie kanalików (sączków) za pomocą specjalnego pługa kreciego.
W sieci drenarskiej wyróżnia się: przewody z drenów odsączających tzw. sączków,
podłączonych do rurociągów zbiorczych. czyli zbieraczy. Mniejsze zbieracze dołącza się
niekiedy do zbieraczy większych. Sączki i zbieracze mają wspólne ujścia, czyli tzw. wylot do
odbieralnika wody osączanej (rowu, kanału, rzeki, jeziora).

Układ drenów może być, podobnie jak rowów, systematyczny (regularny) lub

niesystematyczny (nieregularny), albo mieszany. Woda z sączków odpływa do zbieraczy,
układanych z rurek o większych średnicach, które odprowadzają wodę do odbieralników.

Prace melioracyjne w gospodarstwie leśnym

Zabiegi wodnomelioracyjne w lasach mają na celu intensyfikację produkcji leśnej na

terenach o nadmiernym uwilgotnieniu. Wykonane melioracje wodne w lasach dały już wiele
widocznych korzyści gospodarczych. Najważniejsze z nich to polepszenie warunków
siedliskowych lasu, a w następstwie zwiększenie przyrostu drzewostanów, umożliwienie
przeprowadzenia zabiegów hodowlanych i ochronnych, ułatwienie pozyskania i transportu
drewna oraz uproduktywnienie nieużytków.
Gospodarka wodna w lasach, jako wielkich zbiornikach i filtrach wody, powinna być
integralną częścią gospodarki w systemie zlewniowym. Odprowadzenie okresowego
nadmiaru wody z lasu jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy nadmiar ten zagraża istnieniu
lasu, w tym również odnowieniu lasu na terenach poklęskowych. Istniejące urządzenia
melioracyjne w lasach powinny funkcjonować na zasadzie równowagi pomiędzy możliwością
istnienia w środowisku wilgotnym, a potrzeba retencjonowania wody w lesie i oddawania jej
terenom przyległym i niżej położonym, w tym również lasom odczuwającym okresowe
niedobory wody. Gospodarka wodna w lasach powinna uwzględniać zależność, że ilość
wyprodukowanej biomasy w lesie jest wprost proporcjonalna do ilości wytranspirowanej
wody. Decyzję o odprowadzeniu okresowego nadmiaru wody z siedlisk wilgotnych
i podmokłych mogą być podejmowane jedynie w wyjątkowych sytuacjach i powinny być
każdorazowo poprzedzone studium hydrologicznym i ekspertyzami melioracyjnymi
i przyrodniczymi, uwzględniając wpływ tego przedsięwzięcia na warunki życia lasu oraz
innych zespołów roślinnych i zwierzęcych na terenach przyległych. W razie konieczności
okresowego odprowadzenia nadmiaru wody z lasu obowiązuje zachowanie szczególnej
ostrożności z zastosowaniem systemu odpływu regulowanego.

W szkółkach leśnych i zadrzewieniowych, na łąkach i na gruntach ornych, gdy zachodzi

potrzeba odwodnienia powierzchni, nie można stosować rowów otwartych ze względu na
utratę powierzchni produkcyjnej oraz na znaczne utrudnienie pracy sprzętem mechanicznym.
W związku z tym na powierzchniach takich stosuje się, w razie potrzeby, system odwodnienia
za pomocą drenów (drenowanie).

Budowa małych zbiorników retencyjnych

Służą one do urozmaicenia biocenozy leśnej i zwiększenia biologicznej odporności

drzewostanów, dodatkowo są źródłem wody do gaszenia pożarów leśnych, dla zwierzyny,
ptactwa, owadów itp.

Dla regulacji stosunków wodnych siedlisk leśnych większe znaczenie mają drugoplanowe

przebudowy struktur drzewostanów i zabiegi fitomelioracyjne, których efekt jest mniej
widoczny, ale zastosowane na dużych obszarach zdecydowanie powiększają poziom retencji
w lasach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaje małej retencji związane są z następującymi uwarunkowaniami:

–

sposobem magazynowania wody,

–

miejscem występowania retencji,

–

użytecznością retencjonowanej wody,

–

czasokresem retencjonowania,

–

celem użytkowym.
Zwiększenie małej retencji wód powierzchniowych polega na budowie lub rozbudowie

śródleśnych obiektów hydrotechnicznych, a w szczególności na:
–

powiększeniu istniejących małych zbiorników wodnych naturalnych i sztucznych przez
podnoszenie spiętrzeń,

–

tworzeniu małych zbiorników wodnych przepływowych lub zamkniętych,

–

budowie różnego rodzaju niskich piętrzeń na ciekach naturalnych, kanałach lub rowach
stale prowadzących wodę,

–

tworzeniu otwartego lustra wody w niewielkich bagienkach i podmokłych zagłębieniach
terenu za pomocą koparek,

–

odtwarzaniu zniszczonych i zaniechanych spiętrzeń,

–

odprowadzaniu wody z rowów przydrożnych do zagłębień terenu.

Leśne stawy rybne

Położone są przeważnie wewnątrz kompleksów leśnych lub bezpośrednio w sąsiedztwie

lasu. Stawy rybne na obszarach leśnych stanowią niezbędny składnik gospodarstwa leśnego,
ponieważ oprócz celów produkcyjnych są zbiornikami retencyjnymi, które wpływają na
podniesienie poziomu wód gruntowych na przyległych terenach, na mikroklimat oraz
stanowią wodopoje dla zwierząt.

Do podstawowych urządzeń stawowych należą groble stawowe, rowy i urządzenia

specjalne. Groble stawowe są stałymi budowlami ziemnymi służącymi przede wszystkim do
spiętrzenia wody w stawach i utrzymania jej na poziomie wymaganym w okresie eksploatacji.
Wykonane są przeważnie z gruntu miejscowego.

Rowy dzielą się na odprowadzające i doprowadzające wodę do stawów. Ze względu na

położenie dzielimy rowy odprowadzające na wewnętrzne (denne) i zewnętrzne (opaskowe).
Do regulacji poziomu oraz wielkości przepływu wody służą mnichy, zastawki, jazy,
przelewy. Do przeprowadzenia wody nad lub pod przeszkodą służą syfony, akwedukty.

Do zakresów remontów bieżących i konserwacji w obiektach stawowych należą

następujące roboty:
–

oczyszczanie rowów dennych z namułów,

–

usuwanie z doprowadzalników, odprowadzalników i rowów opaskowych namułów,
gałęzi i igliwia, listowia i innych zanieczyszczeń,

–

wykaszanie traw i szuwarów na skarpach i dnie doprowadzalników i rowów opaskowych,

–

usuwanie kęp turzycowych z dna stawów,

–

oczyszczanie z namułów przepustów, rurociągów, syfonów,

–

naprawa grobli stawowych,

–

naprawa lub wymiana elementów konstrukcyjnych budowli i urządzeń stawowych,

–

malowanie elementów stalowych.
Przy realizacji obiektów małej retencji wodnej należy zwrócić uwagę na następujące

czynniki:
–

każda zmiana uwodnienia siedliska na obszarze lasu powinna być realizowana
stopniowo, albo wykonywana równocześnie z przebudową drzewostanów,

–

ustawowo podlegają ochronie wszystkie oczka wodne i torfowiska,

–

budowa zastawek, przepustów, mnichów w systemach odwadniająco – nawadniających
powinna uwzględniać oszczędną eksploatację urządzeń spiętrzających przy dostosowaniu
poziomu spiętrzenia do potrzeb wodnych otaczających drzewostanów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

w przypadku wykonywania zbiorników na terenie o przepuszczalnym podłożu oraz przy
małych zasobach wodnych korzystne jest uszczelnianie dna zbiorników folią,

–

przy pogłębianiu czaszy małych zbiorników wodnych praktyczne jest stosowanie
odkładów ziemi na środku zbiornika, co wpływa na obniżenie kosztów realizacyjnych
i stwarza na sztucznie wytworzone wyspie specyficzne warunki przyrodnicze.

Biologiczna i techniczna zabudowa potoków górskich

Potoki górskie są to cieki o małej zlewni. W poszczególnych zlewniach wydzielić można

trzy zasadnicze części:
–

część szczytową tzw. kocioł lub obszar zbiorczy, obejmujący tę część zlewni, w której
z wielkiej liczby małych dolin, strug, cieków i potoków powstaje główny potok,

–

w obszarze tym występują największe zmywy i zjawiska erozji, a materiał skalny
w postaci tzw. rumowiska przemieszczany jest w niższe partie,

–

część środkową, zwana szyją lub gardzielą, ma także duże spadki, które umożliwiają
transport rumowiska powstałego w kotle i częściowo wskutek dalszej erozji dna i brzegu
w tej części zlewni,

–

część dolną, tzw. stożek napływowy (nasypowy), odznaczający się małym spadkiem
i w związku z tym osadzaniem i gromadzeniem znacznych ilości rumowiska.
Na stożku napływowym z korekcją zaprojektowaną na katastrofalnie wielką wodę

zabudowę biologiczną tworzą: tuż nad zwierciadłem wody – pas korytowy złożony z wierzb
i krzewów (szerokości 5m), powyżej pas przykorytowy złożony z krzewów i drzew (do 5m
wysokości), a resztę przekroju wypełniają drzewa o różnym układzie piętrowym (rys. 15).

Rys. 15. Obudowa biologiczna potoku 1 – pasy korytowe, 2 – pasy przykorytowe [ 10, s. 104]

Na stożku napływowym z korekcją progową zaprojektowaną na średnio wielką wodę

zabudowę biologiczną tworzy pas korytowy wierzb (szerokości 7m i położony bezpośrednio
nad wodą, do którego przylega przykorytowy pas drzew (szerokości 8m). Pozostałe części
odsypiska zamienia się na użytki zielone, na których pojawiają się pasy wierzb w odstępach
od 50 do 100m. Pasy te powstają z ożywienia poprzeczek utrwalających rumowisko.

Zabudowa techniczna w górnej części potoku. w tzw. obszarze zbiorczym ma na celu

zatrzymanie i stabilizację na miejscu rumoszu. Służą temu zapory przeciw rumowiskowe,
które łagodzą zjawiska erozji i zmniejszają spadki na niektórych odcinkach potoku, dzięki
czemu powstrzymują erozję denną, a przez podniesienie dna doliny następuje wzmocnienie
podstawy stoku. Wykonywane są z kamienia na zaprawie cementowej, betonu lub z żelbetu.

Zabudowa techniczna w obrębie szyi ma zabezpieczyć dno i brzegi potoków przed erozją

wód płynących. Stosuje się ją na odcinkach silnie erodowanych w formie zapór
rumowiskowych, korekcji progowych lub stopniowych, gurtów i koryt. Budowle te zabezpieczają
dno potoku przed erozją.

Progi buduje się w celu zabezpieczenia dna potoku przed erozją i zmniejszenia spadku.

System zabudowy potoku progami o wysokości nie przekraczającej 30 cm nazywa się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

korekcją progową. Progi mogą być wykonane z drewna, kamienia lub betonu, a niekiedy
z kamienia wiązanego drewnem.

Stopnie są to progi o wysokości 0,5 do 2,0m. Wykonuje się je z betonu, kamienia, skrzyń

siatkowo – kamiennych.

Gurty są to poprzeczne belki o szerokości 0,60–0,80m zapuszczone w dno na głębokość

0,8 – 1,0m wykonane z betonu służące do zabezpieczenia dna żłobów.

Żłoby, czyli kinety, to koryta całkowicie obudowane trwałymi materiałami, takimi jak

kamień i beton, służące do odprowadzenia wielkiej wody.

Często stosowanym sposobem umocnienia skarp brzegowych głębokich koryt są bruki

kamienne lub mury oporowe – szczególnie na odcinkach, gdy w pobliżu, przebiegają drogi
lub znajdują się zabudowania

Konserwacja i remonty urządzeń wodno – melioracyjnych

Roboty umocnieniowe

Wykonuje się na odcinkach rowów melioracyjnych przebiegających na dużych spadkach,

w gruntach lekkich lub gdy skarpy rowów są zbyt strome. Szczególnie dolna część skarpy
narażona jest na podmycie i wymaga wzmocnienia. Stosowane są różne sposoby
wzmacniania skarp i dna rowów melioracyjnych. W warunkach leśnych obsiew skarp
stosowany jest rzadko, przeważnie na odcinkach rowów przechodzących przez łąki śródleśne.
Częściej stosuje się darniowanie skarp: kożuchowe zwane również darniowaniem na płask,
w kratę lub rzadko na mur przy dużym nachyleniu skarp i w gruntach mało spoistych. Stosuje
się również umocnienia faszynowe, szczególnie w rowach stale prowadzących wodę, gdy
istnieje możliwość podmywania stopy skarpy. Stopę skarpy umacnia się faszyną w formie
płotków lub kiszek faszynowych .

Umocnienia kamienne są stosowane najczęściej na terenach górskich i podgórskich,

gdzie kamień jest materiałem miejscowym. Na nizinach stosuje się umacnianie skarpy i dna
rowu brukiem jedynie przy zastawkach i przepustach. Przy obsłudze zastawek należy zwracać
uwagę na możliwość rozmywania dna i skarp rowu w przypadkach zbyt gwałtownego
zmniejszenia wysokości piętrzenia wody przez raptowne otwieranie całej zastawki.
Konserwacja rowów melioracyjnych

Polega ona na utrzymaniu prawidłowego kształtu przekroju poprzecznego i spadku dna

rowów (rys. 16) oraz na usuwaniu wszelkich uszkodzeń, przy czym podstawowe zabiegi
w tym zakresie obejmują:
–

usuwanie namułów, osadów i zanieczyszczeń (gałęzi, kamieni, listowia itp.),

–

wykaszanie skarp i dna,

–

naprawa uszkodzeń spowodowanych przez przepływającą wodę, w czasie zrywki
drewna, przez zwierzynę leśną lub wyciek wody gruntowej.

Rys. 16. sposób naprawy uszkodzonych skarp rowu [10, s. 101]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Oczyszczanie rowów

Oczyszczanie z namułów i osadów należy przeprowadzać w okresach, kiedy występują

najniższe stany wody w ciekach, a więc na ogół w drugiej połowie lata lub wczesną jesienią.
Z rowów płytkich lub prowadzących wodę okresowo namuły wybiera się zwykłymi łopatami
lub szuflami. Z głębszych rowów i kanałów stale prowadzących wodę, namuły i osady można
usuwać szuflą dziurkowaną umożliwiającą odsączanie się wody. Szuflę taką jeden robotnik
ciągnie za linę, a drugi kieruje nią po dnie za pomocą rękojeści. Przy usuwaniu namułów
należy zawsze pracę rozpoczynać od ujścia rowu i prowadzić w kierunku przeciwnym do
odpływu wody w rowie. Namułów wydobytych z dna nie należy pozostawiać na brzegach
rowu, ponieważ podczas większych deszczów mogą być zmywane do rowu powodując jego
powtórne zamulenie.

Aby przy oczyszczaniu dna rowu nie zmienić jego spadku (a przy małym spadku nie

utrudnić odpływu, w czasie wykonania nowych rowów lub ich odbudowie, powinny być
umieszczone w jego dnie poprzeczne beleczki, w odległości co 50m, wskazujące właściwą
głębokość rowu, a tym samym prawidłowy spadek jego dna. O ile beleczek takich nie
umieszczono w trakcie budowy lub odbudowy rowów, to należy je umieścić przed
wykonaniem prac oczyszczających. Beleczki wykonuje się z łat o przekroju 50 x 50 mm
i długości równej trzykrotnej szerokości dna, w celu należytego zamocowania w skarpach.
Układa się równo z projektowaną powierzchnią dna rowu. Przy odtwarzaniu głębokości
i spadków dna rowów należy dowiązywać się do takich punktów stałych. jak np. dna
przepustów lub mnichów.

Usuwając namuły z rowów należy zachować prawidłową szerokość dna, gdyż ma to

wpływ na należyte działanie rowu. Niejednokrotnie czyszczący rowy poszerzają dno przez
zacinanie pionowe dolnej części skarpy. Jest to bardzo szkodliwe, bo powoduje
zniekształcenie koryta rowu, co z kolei jest przyczyną meandrowania dna oraz podmywania
i obsuwania się skarp.
Wykaszanie roślinności

Wykaszanie roślinności zarastającej dno i skarpy rowów wykonuje się w końcu lata lub

wczesną jesienią w celu zachowania drożności cieków na okres zimowo – wiosenny i tym
samym zapewnienia sprawności odprowadzenia nadmiaru wody z topniejącego śniegu.
Najpierw wykasza się kosą roślinność na skarpach i usuwa się ją grabiami oraz widłami poza
rów. Wykaszanie dna rowu najlepiej wykonywać, tak jak i odmulanie, od ujścia rowu.
Wykoszoną roślinność należy usunąć poza rów, aby nie uniosła jej woda i nie stworzyły się
zatory. Usuwanie zanieczyszczeń (gałęzi, kamieni, listowia) powinno odbywać się na bieżąco
w miarę zauważenia ich w trakcie przeglądów ciągłych.

Naprawa uszkodzonych skarp polega na tym, że rozmyte miejsca i ubytki skarpy zapełnia

się ziemią, którą się ubija i umacnia płasko darniną. Przy większych i głębszych
uszkodzeniach darninę układa się na mur. Ułożoną darninę przybija się kołeczkami. Duże
wyrwy w skarpach rowu po wypełnieniu ziemią i ubiciu oraz po ułożeniu darniny należy
dodatkowo wzmocnić u podstawy płotkiem faszynowym, a niekiedy brukiem.
Uszkodzenia budowli

Do uszkodzeń budowli na rowach zalicza się butwienie drewnianych części nadwodnych,

podmywanie skrzydeł i umocnień, korozja części betonowych, żelaznych itp. Uszkodzone lub
zniszczone części należy wymienić na nowe, zardzewiałe części oczyścić, pomalować
powłokami antykorozyjnymi, a naruszone umocnienia poprawić i uzupełnić. Części
drewniane powinny być zaimpregnowane.
Konserwacja sieci drenarskiej

Przyczyną złego działania sieci drenarskiej może być złe działanie rowu odpływowego

(odbieralnika), uszkodzenie lub zamulenie wylotu drenarskiego, zarastanie rurociągów
korzeniami drzew lub krzewów, osadzanie się w rurociągu związków żelaza lub mineralnych
cząstek gleby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konserwacja rowu odpływowego (odbieralnika) służącego do odprowadzania wody

z sieci drenarskiej jest taka sama jak konserwacja otwartych rowów melioracyjnych.

Konserwacja wylotów drenarskich polega głównie na utrzymaniu wylotów w stanie

umożliwiającym całkowity odpływ wody ze zbieracza. Jeżeli powodem złego działania
wylotu jest zamulenie, wystarczy oczyścić wylot z osadzonych w nim namułów oraz usunąć
je z rowu. Niekiedy jednak przyczyną złego odpływu wody z drenów są dostające się do

środka żaby, krety i inne zwierzęta. Aby uniemożliwić im dostawanie się do wylotu,
a następnie do zbieracza, wyloty należy zaopatrzyć w gęstą siatkę z cienkiego drutu lub
w odchylane przez przepływającą wodę drewniane lub blaszane klapki na zawiasach.

Korzenie drzew rosnących na obrzeżu mogą jednak wrastać na pewnych odcinkach

w styki między rurkami drenarskimi, tworząc zbite sploty wypełniające całkowicie rurociąg.
Odcinek zarośnięty należy odkopać, wyciągnąć sploty korzeni, rurki przełożyć na nowo, styki
owinąć smołowaną papą i ponownie zasypać. Równie dobre i skuteczne wyniki w walce
z zarastaniem rurociągu korzeniami drzew daje zasypywanie rurociągów żużlem. Żużel nie
zawiera żadnych składników pokarmowych, a zawiera często związki siarki nie sprzyjające
rozrostowi korzeni.

Zamulenie drenów również może być przyczyną złego funkcjonowania systemu

drenarskiego. W takich przypadkach, poczynając od dołu zbieracza i posuwając się do góry,
aż do zamulonych sączków, należy je odkopać, wyjąć rurki, opróżnić je z namułów, obmyć
i ponownie starannie ułożyć i zabezpieczyć styki geowłókniną.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.

1. Jakie znasz urządzenia techniczne stosowane w melioracji?
2. Na czym polegają prace melioracyjne w gospodarstwie leśnym?
3. Do czego służą małe zbiorniki retencyjne?
4. Na czym polega zwiększenie małej retencji wód powierzchniowych?
5. Jaki jest zakres konserwacji i remontów obiektów stawowych?
6. Na czym polega biologiczna zabudowa potoków górskich?
7. Na czym polega techniczna zabudowa potoków górskich?
8. Jakie znasz zabiegi konserwacyjne i remontowe urządzeń wodno – melioracyjnych?
9. Na czym polega konserwacja rowów melioracyjnych?
10. Na czym polega czyszczenie rowów melioracyjnych?
11. Na czym polega wykaszanie roślinności w rowach melioracyjnych?
12. Na czym polega konserwacja sieci drenarskiej?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj przeglądu urządzeń wodno-melioracyjnych w przyszkolnym nadleśnictwie. Na

podstawie wykonanego przeglądu określ potrzeby konserwacyjno – remontowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnień dotyczących zakresu prac

konserwacyjno – remontowych urządzeń wodno – melioracyjnych,

2) dokonać przeglądu urządzeń wodno – melioracyjnych w przyszkolnym nadleśnictwie,
3) określić potrzeby konserwacyjno – remontowe,
4) sporządzić protokół z wykonanego przeglądu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plansze z zakresu prac konserwacyjno – remontowych urządzeń wodno – melioracyjnych,

–

poradnik dla ucznia,

–

kartka formatu A4,

–

długopis,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Sporządź zlecenie na wykonanie prac konserwacyjnych rowu melioracyjnego oraz

dokumentację odbioru wykonanych prac.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać instrukcję do ćwiczenia,
2) napisać zlecenie na wykonanie prac konserwacyjnych rowu melioracyjnego postępując

zgodnie z instrukcją do ćwiczenia,

3) sporządzić dokumentację odbioru wykonania przykładowych prac konserwacyjnych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plansze z zakresu prac konserwacyjno – remontowych rowu melioracyjnego,

–

przykładowa dokumentacja projektowa, kosztorysowa i inna związana z melioracjami
wodnymi,

–

instrukcja do ćwiczenia,

–

długopis,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić urządzenia techniczne stosowane w melioracji?



2) wyjaśnić, na czym polegają prace melioracyjne

w gospodarstwie leśnym?



3) wyjaśnić do czego służą małe zbiorniki retencyjne?



4) omówić, na czym polega zwiększenie małej retencji wód

powierzchniowych?



5) omówić zakres konserwacji i remontów obiektów stawowych?



6) omówić na czym polega biologiczna zabudowa potoków górskich?



7) omówić na czym polega techniczna zabudowa potoków górskich?



8) wymienić zabiegi konserwacyjne i remontowe urządzeń wodno –

melioracyjnych?



9) scharakteryzować zasady konserwacji rowów melioracyjnych?



10) wyjaśnić zasady czyszczenia rowów melioracyjnych?



11) opisać technikę wykaszania roślinności w rowach melioracyjnych?



12) omówić konserwację sieci drenarskiej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X.W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie ci sprawiało trudność ,wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Armaturę wodociągową stanowią

a) umywalki, wanny, zlewy, zlewozmywaki.
b) zasuwy i zawory regulujące dopływ wody z sieci.
c) żeliwne rury doprowadzające wodę do budynku.
d) kamionkowe rury odprowadzające nieczystości z budynku.

2. Syfon w instalacji kanalizacyjnej to

a) odcinek przewodu od urządzenia sanitarnego do głównego przewodu.
b) przewód pionowy.
c) wygięty odcinek rury, gdzie stagnująca woda chroni przed wydostaniem się gazów.
d) nazwa zaworu.

3. Kalenicą nazywamy

a) dolną krawędź dachu.
b) górną krawędź dachu.
c) przecięcie połaci dachu.
d) płaszczyznę dachu.

4. Więźba dachowa

a) dźwiga pokrycie dachowe.
b) wiąże poszczególne elementy konstrukcji dachowej.
c) usztywnia poszczególne więzary między sobą.
d) daje dodatkowe podparcie krokwiom.

5. Do zadań krokwi należy

a) przenoszenie ciężaru dachy na ściany.
b) dźwiganie połaci dachowych.
c) dodatkowe podpieranie płatwi i jętek.
d) wiąże poszczególne elementy więzara.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Przyłącze w instalacji elektrycznej to

a) fragment sieci zasilającej, który łączy złącze z linią energetyczną.
b) odcinek instalacji między złączem, a rozdzielnicą.
c) urządzenie do zasilania poszczególnych odbiorników.
d) miejsce, gdzie znajdują się bezpieczniki.

7. Zwody w instalacji odgromowej są to przewody

a) żelazne łączące się z uziemieniem.
b) miedziane ułożone w najwyższych punktach dachu.
c) stalowe zakopane w gruncie.
d) cynkowe zakopane w gruncie.

8. Do obiektów budowlanych stosowanych w hodowli lasu zaliczamy

a) ambony, wiaty, paśniki.
b) lądowiska, wieże obserwacyjne.
c) wyłuszczarnie, przechowywanie sadzonek, chłodnie.
d) szopy na paszę, paśniki z magazynem paszy.

9. Odgrzybianie budynku jest to zabieg wykonywany podczas

a) konserwacji.
b) remontu bieżącego.
c) remonty kapitalnego.
d) modernizacji.

10. Głębokość rowu melioracyjnego nie zależy od

a) zastosowanego sprzętu do jego budowy.
b) zamierzonego obniżenia poziomu wody gruntowej.
c) poziomu wody gruntowej na danym terenie.
d) rodzaju gruntu.

11. Zastawki piętrzące nie powinny być otwarte

a) od zakończenia wegetacji aż do jej rozpoczęcia.
b) w okresie odpływu wód przyborowych.
c) po intensywnych opadach deszczu.
d) cały rok.

12. Zacinanie pionowe dolnej części skarpy rowu podczas zabiegu konserwacji nie powoduje

a) podmywania i obsuwania się skarp.
b) zniekształcenia koryta rowu.
c) podmywanie umocnień.
d) lepszej drożności rowu.

13. Z zaprawy przygotowanej z wapna mielonego, piasku kwarcowego i wody wytwarza się

cegły i bloki
a) gazobetonowe.
b) wapienno − piaskowe, znane jako silikatowe.
c) keramzytowe.
d) pianogazobetonowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Dzieląc masę materiału przez objętość danego materiału w stanie naturalnym uzyskamy

jego
a) gęstość.
b) szczelność.
c) przewodność cieplną.
d) porowatość.

15. Spoiwo zarobione z wodą i kruszywem przeznaczone np. do zalewania fundamentów to

a) beton.
b) cement portlandzki.
c) zaprawa.
d) gips budowlany.

16. Betony o małym współczynniku przewodności cieplnej i ciężarze objętościowym

1800−2600kG/m³ są to betony
a) zwykłe.
b) średnie.
c) lekkie.
d) ciężkie.

17. Jeśli do wyprodukowania 1m³ betonu zużyjemy 160l wody to otrzymamy beton

a) plastyczny.
b) zwykły.
c) ciekły.
d) żadna z powyższych.

18. Na składowiskach otwartych przechowujemy

a) kleje, drewniane materiały posadzkowe, śruby i okucia stolarskie,
b) drewniane materiały posadzkowe, cement w workach, materiały mineralne (kruszywa),
c) żwir, cegłę pełną, stolarkę budowlaną.
d) płyty gipsowo – kartonowe.

19. Do spoiw powietrznych zaliczamy

a) wapno hydrauliczne i cement.
b) beton i cement.
c) wapno zwykłe i gips.
d) zaprawę i cement.

20. Do wiązania elementów murów (cegieł, pustaków, bloków) używa się

a) zaprawy tynkarskiej.
b) zaprawy murarskiej.
c) betonu.
d) cementu.

21. Do cech, dzięki którym drewno jest materiałem o wszechstronnym zastosowaniu

zaliczamy
a) łatwość obróbki, pęknięcia , giętkość.
b) sprężystość, wytrzymałość mechaniczną przy niedużym ciężarze, łatwość obróbki.
c) brak odporności na ogień, łatwość obróbki, sęki.
d) wytrzymałość chemiczna, mrozoodporność.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22. Zadawalający stan techniczny elementów jest wtedy, gdy jego stopień uszkodzenia

wynosi
a) 11–20%.
b) 21–30%.
c) 31–50%.
d) 51–55%.

23. Dziennik budowy zawiera

a) termin i sposób wykonania poszczególnych robót budowlanych.
b) koszty wykonania każdej inwestycji.
c) planowany termin zakończenia poszczególnych prac.
d) przepisy budowlane.

24. Kosztorys ślepy podaje

a) faktycznie poniesione koszty budowy.
b) przedmiary robót.
c) wstępne koszty ustalone przed rozpoczęciem robót.
d) koszty urzędowe.

25. Do malowania różnych pomieszczeń domowych obecnie stosuje się najczęściej farby

a) polioctanowe.
b) akrylowe.
c) lateksowe.
d) alkilowe.

26. Cokół w ogrodzeniach wykonywany jest z

a) elementów drewnianych.
b) betonu, kamienia naturalnego lub cegieł.
c) rur stalowych.
d) elementów prefabrykowanych.

27. Kontrole okresowe obiektów budowlanych polegające na sprawdzeniu stanu

technicznego sprawności elementów budynku i instalacji powinny być wykonywane
a) co 5 lat.
b) co 3 lata.
c) co 2 lata.
d) co najmniej raz w roku.

28. Podczas przeglądu elementów drewnianych należy szczególnie zwrócić uwagę na

a) istniejące oznaki niszczącej działalności owadów i grzybów.
b) czystość elementów.
c) wygląd estetyczny.
d) miejsca ulegające korozji.

29. Przy obliczaniu wartości kosztorysowej wykonywanych robót budowlanych uwzględnia

się podatek
a) liniowy.
b) obrotowy.
c) narzutowy.
d) VAT.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30. Podwalina jest to

a) drewniany wieniec ułożony bezpośrednio na fundamencie.
b) drewniany wieniec położony najwyżej.
c) inna nazwa fundamentu.
d) strop piwniczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko………………………………………………………………………………….

Wykonywanie i remontowanie obiektów budowlanych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Antończyk Sz., Nowakowska − Moryl J.: Kształtowanie sieci dróg leśnych. Universas,

Kraków 1993

2. Kasprzyk S.: Turystyczne zagospodarowanie lasu. PWR i L, Warszawa 1977
3. Nasiadka P.: Biblioteczka leśniczego, zeszyt 75 – Urządzenia łowieckie. Wydawnictwo

Świat, Warszawa 1997

4. Praca zbiorowa: Łowiectwo Polskie. PWRiL, Warszawa 1989
5. Praca zbiorowa: Mała encyklopedia leśna. PWN, Warszawa 1991
6. Rozwałka Z.:Zasady hodowli lasu. Ośrodek rozwojowo – Wdrożeniowy Lasów

Państwowych w Bedoniu

7. Rzadkowski S., Biblioteczka leśniczego, zeszyt 96 – Szlaki operacyjne w pozyskiwaniu

drewna. Wydawnictwo Świat, Warszawa 1998

8. Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa: Poradnik leśniczego.

Wydawnictwo Świat, Warszawa 1991

9. Tyszka J.: Biblioteczka leśniczego, zeszyt 87 – Retencja wodna w lasach. Wydawnictwo

Świat, Warszawa 1997

10. Zarzycki S. Budownictwo leśne dla techników leśnych. Wydawnictwo Świat, Warszawa

1993

11. Miesięcznik Murator

Strony internetowe:
1. www. Budujemydom.pl
2. www. ytong.pl