Tłumaczenie z języka niemieckiego

NORMA NIEMIECKA

czerwiec 2003

Utrzymywanie stref wolnych od zadymienia - Część 2:
Urządzenia oddymiające (klapy dymowe), wymiarowanie,
wymagania i montaż

DIN
18232-2

Uwaga:
............ – kolor żółty: wzmianki tłumacza
............ – kolor zielony: fragmenty, które się zmieniły lub są nowe względem
poprzedniej wersji
............ – kolor fioletowy – nawet tłumacz nie wie o co naprawdę chodzi (nie
wiadomo jak przetłumaczyć)

Kontynuacja na stronach 2 do 31

Komisja normalizacyjna ds. budownictwa (NABau) przy DIN Niemieckim Instytucie
Normalizacyjnym

© DIN Niemiecki Instytut Normalizacyjny - Wszelkie powielanie, także fragmentaryczne, tylko za zezwoleniem Instytutu
DIN w Berlinie.
Wyłączność na sprzedaż norm posiada wydawnictwo BEUTH Verlag GmbH, 10772 Berlin

Zastępuje DIN

18232-2:1989-11

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Spis treści

PRZEDMOWA

5

1

Zakres stosowania

6

2

Odniesienia normatywne

7

3

Pojęcia

8

4

Symbole i skróty

9

5

Podstawy dokonywania wyliczeń

10

5.1

Uwagi ogólne

10

5.2

Wysokość pomieszczenia

10

5.4

Powierzchnia sektora dymowego

12

5.5

Otwory dolotowe

12

5.6

Czas rozwoju pożaru

14

5.7

Rachunkowa powierzchnia pożaru, grupy projektowe

15

5.8

Skuteczność aerodynamiczna grawitacyjnych urządzeń oddymiania (klap)

16

6

Projektowanie

16

6.1

Uwagi ogólne

16

6.2

Powierzchnie oddymiania w połaciach dachów

16

6.3

Powierzchnie oddymiania w ścianach

7

7

Montaż

7

7.1

Uwagi ogólne

7

7.2

Zasady dotyczące montażu

7

8

Współdziałanie z instalacjami gaśniczymi

9

9

Oznakowanie

10

10

Badanie, serwis (konserwacja) i naprawy

10

10.1

Badanie

10

10.2

Konserwacja (serwis)

10

10.3

Naprawy

11

ZAŁ

Ą

CZNIK A (NORMATYWNY)

13

A.1

Uwagi ogólne

13

Tłumaczenie z języka niemieckiego

A.2

Odporność na korozję i starzenie

13

A.3

Pewność działania

13

A.4

Wyzwalanie / Sterowanie

14

A.5

Zachowanie w trakcie próby ogniowej

14

A.6

Zachowanie ogniowe

15

ZAŁ

Ą

CZNIK B (INFORMACYJNY) OBJA

Ś

NIENIA

16

B.1

Objaśnienia dotyczące środowisk pożaru i modeli "słupa dymu"

16

B.2

Objaśnienia dotyczące powierzchni dolotowych

23

B.3

Objaśnienia dotyczące prędkości uwalniania energii

23

ZAŁ

Ą

CZNIK C (INFORMACYJNY) POWIERZCHNIE ODDYMIANIA W

Ś

CIANACH

ZEWN

Ę

TRZNYCH - OBJA

Ś

NIENIA

2

C.1

Uwagi ogólne

2

C.2

Określanie powierzchni oddymiania

2

C.3

Określanie dopływu powietrza

3

C.4

Sterowanie

3

Literatura

4

Ryciny:
Rys. 1 – Schemat przedstawiający klapy w strefie dymowej
Rys. B.1 – Rozkład ciśnienia do obliczania przepływu masowego i przepływu energii

Tabele:
Tabela 1 – Współczynniki korekcyjne c

z

dla różnych rodzajów otworów dolotowych

Tabela 2 – Grupy projektowe
Tabela 3 – Wymagane powierzchnie oddymiania A

w

w m

2

na strefę dymową

Tabela B.1 – Pożary projektowe do określania wymaganych powierzchni otworów
Tabela B.2 – Średnie prędkości rozprzestrzeniania się pożaru
Tabela B.3 – Wartości graniczne odnośnie wysokości unoszenia się, od której stosuje się wzór słupa dymu wg

Zukoskiego w zależności od różnych grup projektowych

Tabela C.1 – Współczynniki przepływu dla różnych rodzajów otworów

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Przedmowa

Niniejsza norma opracowana została przez Komisję Normalizacyjną ds.
Budownictwa (NABau), grupę roboczą 00.35.00 "Usuwanie dymu i gorąca w
czasie pożarów".

Norma DIN 18232 "Utrzymywanie stref wolnych od dymu i gorąca" składa się z
następujących części:

-

część 1: definicje, zadania (cele)

-

część 2: urządzenia oddymiania grawitacyjnego (naturalnego; klapy
dymowe), wymiarowanie, wymagania i montaż

-

część 3: urządzenia oddymiania grawitacyjnego (naturalnego, klapy
dymowe), badania (obecnie w fazie projektu)

-

część 4: urządzenia do usuwania gorąca, procedura badawcza

-

część 5: mechaniczne urządzenia oddymiające; wymagania, wymiarowanie;

-

część 6: mechaniczne urządzenia oddymiające; wymagania w odniesieniu do
poszczególnych elementów budowlanych oraz dokumentacja kwalifikacyjna
(norma wstępna)

Dwie kolejne części zbioru norm DIN 18232, które jeszcze się nie ukazały, mają
nosić następujące tytuły:

-

ciśnieniowe instalacje ochrony przeciwdymowej do klatek schodowych

-

urządzenia do usuwania gorąca; procedura oceny

Tytuł zbioru norm DIN 18232 brzmi odtąd "Utrzymywanie stref wolnych od
dymu i gorąca". Zmianę wprowadzono z jednej strony w celu usunięcia z tytułu
pojęcia "budownictwo przemysłowe", aby nie powodować wrażenia, że
stosowalność niniejszej normy ogranicza się tylko do sfery budownictwa
przemysłowego; z drugiej strony wprowadzenie zmiany ma na celu objęcie
swym zasięgiem także tych urządzeń, które realizują zadanie polegające na
utrzymaniu stref wolnych od dymu i gorąca nie tylko poprzez odprowadzanie
produktów spalania. Poza tym również w nowej "Wzorcowej dyrektywie dla
budownictwa przemysłowego" mowa jest o strefach o niewielkim zadymieniu.
Wybrany tytuł mówiący o utrzymywaniu stref wolnych od dymu i gorąca oddaje
niejako stan idealny, którego w praktyce z pewnością nieomal nie da się
osiągnąć. W ramach nowelizacji zbioru norm DIN 18232 dotychczasowy tytuł
"Ochrona przeciwpożarowa w budownictwie przemysłowym - urządzenia
oddymiania i usuwania gorąca" zastąpiony zostanie nowym.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Części 3 oraz 4 zbioru norm DIN 18232 w niedługim czasie zastąpione zostaną
przez Normy Europejskie.

Załącznik A jest normatywny a załączniki B i C mają charakter informacyjny.

Zmiany

W stosunku do DIN 18232-2:1989-11 dokonano następujących istotnych zmian:

a)

zmiana głównego tytułu

b)

wprowadzenie urządzeń oddymiających montowanych w ścianach

c)

zmiana nazewnictwa: zamiast "strefy wolnej od dymu" jest "strefa o
niewielkim zadymieniu"

d)

uwzględnienie rozmaitych modeli (wzorów) "słupa dymu"

e)

zmiana reguł wymiarowania powierzchni urządzeń oddymiania

f)

zmiana powierzchni dolotowych dla urządzeń oddymiania

g)

uwzględnienie aspektu współdziałania z instalacjami tryskaczowymi

Wcześniejsze wydania
DIN 18232-2: 1984-09, 1989-11

1

Zakres stosowania

Norma niniejsza odnosi się do projektowania i montażu systemów oddymiania
grawitacyjnego (SOG) w pomieszczeniach o pionowym odprowadzaniu dymu
poprzez dach na zasadzie konwekcji termicznej wg DIN 18232-1 dla budynków
jednokondygnacyjnych oraz ostatnich kondygnacji budynków
wielokondygnacyjnych. Poza tym norma niniejsza daje wskazówki co do
wymiarowania i montażu SOG w pomieszczeniach, w których odprowadzanie
dymu odbywa się poprzez ściany zewnętrzne.

Norma zawiera tabele oraz procedury obliczeniowe służące do wyliczania
warstw o niewielkim zadymieniu na potrzeby różnych wytyczonych celów
ochronnych.

Norma zawiera również wskazówki oraz postanowienia, których należy
przestrzegać wykorzystując podane zasady wyliczeniowe oraz podczas montażu
SOG.

Projektowanie systemów oddymiania grawitacyjnego zgodnie z niniejszą normą
zakłada, że powierzchnia strefy dymowej będzie miała wielkość ≤1600 m2 lub
ż

e będzie podzielona za pomocą kurtyn dymowych na sektory A

R

o powierzchni

Tłumaczenie z języka niemieckiego

maksymalnie 1600 m

2

z wyjątkiem sytuacji zgodnie z opcją projektową A (patrz

6.2. a)

Odstępstwa od niniejszej normy wymagają odrębnych potwierdzeń /
dokumentacji.

UWAGA: Postanowienia zawarte w przepisach regulaminów budowlanych
(chodzi tutaj o prawo budowlane tzw. Bauordnung, odrębne w każdym landzie)
na temat urządzeń oddymiających np. w formie otworów wylotowych o
odpowiedniej wielkości na klatkach schodowych lub na temat wymaganych
odstępów od ścian przeciwpożarowych, pozostają nienaruszone.

2

Odniesienia normatywne

Niniejsza norma zawiera postanowienia z innych publikacji w formie
datowanych lub niedatowanych odniesień. Takie odsyłacze normatywne
cytowane są w odpowiednich miejscach tekstu, następnie wymienione są
odnośne publikacje. W przypadku odsyłaczy datowanych późniejsze zmiany
bądź zrewidowane wersje (przeróbki) tych publikacji mają zastosowanie dla
niniejszej normy tylko wtedy, gdy są wprowadzone do niej poprzez dokonane
zmiany lub przeróbki. W przypadku niedatowanych odsyłaczy zastosowanie ma
ostatnie wydanie odnośnej publikacji (wraz ze zmianami).

DIN 1055-4, Obciążenia przyjmowane dla budowli; Obciążenia komunikacyjne
- obciążenie wiatrowe dla budowli podatnych na drgania

DIN 4066, Tabliczki informacyjne w ochronie ppoż

DIN 4102-1, Zachowanie ogniowe materiałów i elementów budowlanych -
materiały budowlane; pojęcia, wymagania i badania

DIN 18232-1, Utrzymanie stref wolnych od dymu i gorąca - pojęcia, zadania /
cele

DIN 18232-3, Ochrona przeciwpożarowa w budownictwie przemysłowym -
urządzenia oddymiania i usuwania gorąca; klapy oddymiające; badania

DIN EN 54-7, Elementy składowe automatycznych instalacji sygnalizacji
pożaru - część 7: punktowe czujki dymowe, czujki dymowe działające na
zasadzie światła rozproszonego, przenikającego lub jonizacyjne; wersja
niemiecka EN 54-7:2000.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

E DIN EN 12101-1, Instalacje służące do kontroli przepływu dymu i gorąca -
część 1, Postanowienia dotyczące kurtyn dymowych, wersja niemiecka prEN
12101-1:2000

E DIN EN 12101-2, Instalacje służące do kontroli przepływu dymu i gorąca -
część 2, Postanowienia dotyczące urządzeń oddymiania i usuwania gorąca,
wersja niemiecka prEN 12101-2:1995

DIN VDE 0833-2 (VDE 0833 część 2), Instalacje sygnalizacji zagrożeń jak
pożar, włamanie, napad - część 2: Ustalenia odnośnie instalacji sygnalizacji
pożaru.

VdS 2580:2002-09, Wytyczne dotyczące grawitacyjnych systemów oddymiania
i usuwania gorąca - Napędy elektromechaniczne - Wymagania i metody badań

1)

VdS 2581:2002-09, Wytyczne dotyczące grawitacyjnych systemów oddymiania
i usuwania gorąca - Urządzenia sterownicze - Wymagania i metody badań

1)

VdS 2592:2002-09, Wytyczne dotyczące grawitacyjnych systemów oddymiania
i usuwania gorąca - Urządzenia sterownicze ręczne - Wymagania i metody
badań

1)

VdS 2593:2002-09, Wytyczne dotyczące grawitacyjnych systemów oddymiania
i usuwania gorąca - Elektryczne urządzenia zasilające - Wymagania i metody
badań

1)

VdS 2594:2002-09, Wytyczne dotyczące grawitacyjnych systemów oddymiania
i usuwania gorąca - Systemy - Wymagania i metody badań

1)

VdS 2815:2001-03, Współdziałanie wodnych instalacji gaśniczych i systemów
oddymiania i usuwania gorąca

1)

3

Poj

ę

cia

Do celów stosowania niniejszej normy przyjmuje się pojęcia podane w DIN
18232-1 oraz poniższe:

3.1

powierzchnia otworu czynna aerodynamicznie
to iloczyn geometrycznej powierzchni otworu A

g

wyrażonej w m

2

dla danego

SOG i współczynnika przepływu c

V

z uwzględnieniem wpływu działania wiatru

bocznego.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

3.2

"słup dymu"
oznacza słup gazów i dymów pożarowych unoszący się nad ogniskiem pożaru

4

Symbole i skróty

c

z

współczynnik do określenia powierzchni dolotowej;

d

wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu w m;

h

wysokość pomieszczenia, które należy zabezpieczyć, w m;

h

sch

wysokość kurtyny dymowej w m;

A

Br

powierzchnia objęta pożarem w m

2

;

A

R

powierzchnia sektora (oddzielenia) dymowego w m

2

;

A

w

powierzchnia urządzenia oddymiającego w m

2

;

A

zu

wielkość otworów dolotowych w m

2

;

z

wysokość warstwy dymu (h - d) w m

_______________________________

1) wydane przez: VdS Schadenverhütung GmbH, Amsterdamer Str. 174, 50735 Köln

Tłumaczenie z języka niemieckiego

5

Podstawy projektowe (dokonywania wylicze

ń

)

5.1

Uwagi ogólne

Wyliczanie / projektowanie grawitacyjnych systemów oddymiania (patrz rys. 1)
jest zależne m.in. od szybkości uwalniania energii, rachunkowej powierzchni
pożaru bądź wynikającej z niej sekcji wyliczeniowej, od żądanej wysokości
warstwy o niewielkim zadymieniu oraz wysokości pomieszczenia.

Legenda

A

w

powierzchnia oddymiania w m2

A

zu

wielkość powierzchni dolotowej w m2

d

wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu w m

h

wysokość zabezpieczanego pomieszczenia w m

h

sch

wysokość kurtyny dymowej w m

z

wysokość warstwy dymu (h-d) w m

1

warstwa o niewielkim zadymieniu

2

słup dymu

3

warstwa dymu

Rys.1: Schematyczne przedstawienie grawitacyjnego urządzenia oddymiającego (klapy)

Wartości rachunkowe podane w celu określenia wcześniej wymienionych
wielkości są wielkościami pomocniczymi do wyliczeń i służą wyłącznie do
dokonania wyliczeń w rozumieniu niniejszej normy.

Jeżeli zastosowane będą inne procedury wyliczeniowe niż podano w niniejszej
normie lub zachodzą inne warunki brzegowe niż wymienione w Załączniku B,
należy prawidłowość wyliczeń wykazać osobno.

5.2

Wysoko

ść

pomieszczenia

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Wysokością h pomieszczenia, które należy zabezpieczyć, jest w przypadku
poziomych dachów / stropów wysokość w świetle, w przypadku dachów /
stropów nachylonych średnia wysokość w świetle, liczona każdorazowo od
posadzki aż do dolnej krawędzi dachu / stropu. Stropy otwarte (niem.:
rauchoffene Decken) nie są traktowane jako stropy.

W przypadku dachów szedowych wysokość pomieszczenia przyjmuje się jako
ś

rednią wysokość urządzenia oddymiającego (klapy) ponad posadzką.

5.3

Wymagana docelowa wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu,

wysokość kurtyny dymowej

Pod pojęciem warstwy o niewielkim zadymieniu rozumiana jest odległość od
posadzki danego pomieszczenia do dolnego brzegu warstwy gazów
pożarowych.

Warstwy o niewielkim zadymieniu służą m.in. do następujących celów:

- użytkownikom budynków umożliwiają dotarcie do bezpiecznego miejsca,
- jednostkom ratowniczym umożliwiają ratowanie ludzi, zwierząt i wartości
materialnych,
- możliwa jest skuteczna akcja zwalczania pożaru,
- wtórne straty pożarowe spowodowane działaniem gazów pożarowych i
produkty rozpadu termicznego są redukowane.

UWAGA 1: Definicja warstwy "o niewielkim zadymieniu" zastępuje
wcześniejszą definicję warstwy "wolnej od dymu" znajdującą się w starszych
wersjach niniejszego zbioru norm.

Wymagana docelowa wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu d powinna
wynosić min. 2,50 m.

UWAGA 2: Jeżeli warunki użytkowania tego wymagają (np. przedmioty
wrażliwe na działanie gazów zawartych w dymie bądź palne towary na
magazynie), do wyliczeń projektowych należy przyjąć wyższe wartości. Należy
wówczas również przewidzieć odstęp zabezpieczanych przedmiotów od warstwy
dymy w wysokości min. 0,5 m.

Przez warstwy o niewielkim zadymieniu o wysokości d

≤

4m powinna

przechodzić kurtyna dymowa o wysokości (w zwisie) min. 0,5 m. W przypadku
warstw o niewielkim zadymieniu d > 4m wysokość kurtyny dymowej powinna
odpowiadać co najmniej wysokości warstwy dymu z, w każdym przypadku
jednak nie mniej niż 1,0 m.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

5.4

Powierzchnia sektora dymowego

Wyliczenie / projektowanie klap oddymiających zgodnie z niniejszą normą
zakłada, że powierzchnie sektorów dymowych mają wielkość

≤

1600 m

2

lub są

podzielone za pomocą kurtyn dymowych na sektory dymowe A

R

o maks.

powierzchni 1600 m

2

. Maksymalny odstęp pomiędzy kurtynami dymowymi

bądź ściana a kurtyną nie może przekraczać 60 m. Dalsze podziały (np.
zamknięte podciągi) w obrębie sektora dymowego nie mają wpływu na
wyliczenia.

UWAGA: Sektory dymowe powstają za pomocą elementów budowlanych
dzielących przestrzeń, ewentualnie za pomocą kurtyn dymowych
przebiegających przez otwarte wnętrza pomieszczeń. Pomieszczenie to
przestrzeń otoczona ze wszystkich stron oddzielającymi elementami
budowlanymi.

5.5

Otwory dolotowe

W dolnej części ściany zewnętrznej konieczne jest umieszczenie wystarczającej
ilości otworów dolotowych A

zu

w postaci przypodłogowych otworów

zapewniających napływ powietrza.

Wymagana powierzchnia otworów dolotowych ustalana jest na podstawie
powierzchni największego sektora dymowego. Wyliczoną powierzchnię
otworów należy przewidzieć w ścianach zewnętrznych pomieszczenia. Otwory
wlotowe powinny być umieszczone w równomiernych odstępach na co najmniej
dwóch bokach budynku.

Do otworów dolotowych zalicza się:

-

samodzielne urządzenia napowietrzające

-

bramy, drzwi lub okna, jeśli są one odpowiednio oznaczone jako "Otwór

napowietrzający systemu oddymiania" za pomocą tabliczek umieszczonych od
wewnątrz i od zewnątrz zgodnie z DIN 4066 oraz mają możliwość
bezinwazyjnego otwarcia od zewnątrz (bez wybicia szyb okiennych czy też
zrywania powierzchni ściany lub bramy). Nie dotyczy to sytuacji, gdy
zakładowa straż pożarna może wykonać odpowiednie otwory dolotowe.

Powierzchnie otworów dolotowych powinny być otwierane niezwłocznie po
wyzwoleniu urządzenia oddymiającego (klapy) (np. automatycznie, wskutek
działań straży zakładowej, na skutek poczynionych zarządzeń zakładowych lub
organizacyjnych).

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Powierzchnia czynna otworów dolotowych powinna wynosić co najmniej
półtorakrotność (1,5x) wymaganej wg tabeli 3 aerodynamicznie czynnej
powierzchni otworów wszystkich urządzeń oddymiających (klap) największego
sektora dymowego w danym pomieszczeniu.

Zmniejszenie powierzchni dolotowej do poziomu jednokrotności (1x) wartości
podanej w tabeli 3 jest dopuszczalne, jeśli wymagana wg tabeli 3
aerodynamicznie czynna powierzchnia otworów klap dla wszystkich sektorów
dymowych pomieszczenia podniesiona zostanie o 50%. Wartości pośrednie
można określić na drodze interpolacji liniowej. Redukcja powierzchni dolotowej
przy jednoczesnym odpowiednim powiększeniu powierzchni oddymiania klap
oddymiających dopuszczalna jest tylko wówczas, gdy dopływ powietrza
odbywa się przypodłogowo w kierunku poziomym a górna krawędź otworów
dolotowych znajduje się w odległości min. 2 m od granicy warstwy dymu.

W celu określenia czynnej powierzchni otworu dolotowego należy w niżej
wymienionych typach otworów skorygować powierzchnię danego otworu w
ś

wietle muru przy użyciu współczynnika c

Z

wg tabeli 1:

Tabela 1 - Współczynnik korekcyjny c

Z

dla różnych typów otworów dolotowych

napowietrzających.

typ otworu

kąt otwarcia

współczynnik korekcyjny c

Z

otwory drzwiowe lub
bramowe, kraty

0,7

otwieralne żaluzje

90°

0,65

skrzydła uchylne lub
rozwierne

90°

0,65

skrzydła uchylne lub
rozwierne

≥

60°

0,5

skrzydła uchylne lub
rozwierne

≥

45°

0,4

skrzydła uchylne lub
rozwierne

≥

30°

0,3

Do podanych w tabeli 1 kątów otwarcia można przypisać dopuszczalne
odchylenie rzędu

±

5°.

UWAGA 1: Współczynnika c

Z

służącego do określania czynnej powierzchni

otworów dolotowych, która wynika z powierzchni otworu w ścianie i kąta
otwarcia, nie należy mylić z wartością c

V

, za pomocą której z powierzchni

geometrycznej A

g

otworu wylicza się w klapach oddymiających powierzchnię

czynną aerodynamicznie A

w

.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Górna krawędź otworu dolotowego powinna znajdować się w odstępie min. 1
m od dolnej granicy warstwy dymu. W obrębie drzwi lub okien o szerokości
maks. 1,25 m odstęp ten można zmniejszyć do 0,50 m. W przypadku
zredukowania proporcji ilości otworów dolotowych do < 1,5 (patrz wyżej),
należy zachować odstęp min. 2 m.

UWAGA 2: W przypadku otworów dolotowych, które kierują przepływ powietrza
w górę (np. wyposażone są w kraty chroniące przed wpływem niekorzystnych
czynników pogodowych skierowane ku górze) należy zachować odstęp do dolnej
granicy warstwy dymu wynoszącej min. 1,5m.

5.6

Czas trwania rozwoju po

ż

aru

Zakładany w niniejszej normie czas rozwoju pożaru (patrz tabela 2) obejmuje
okres czasu od momentu powstania pożaru do rozpoczęcia akcji gaśniczej.

Od momentu powstania pożaru do zgłoszenia pożaru należy założyć okres czasu
10 min.

Jeśli istnieje instalacja sygnalizacji pożaru posiadająca automatyczne czujki
pożarowe (DIN VDE 0833-2, VDE 0833 część 2), reagujące na dym, czasu
powyższego nie bierze się pod uwagę. Sygnał o powstaniu pożaru powinien być
przekazywany do odpowiedniego organu ochrony, posiadającego stałą obsadę
lub do straży pożarnej.

Nie bierze się go również pod uwagę, jeśli w danym pomieszczeniu zapewnione
jest natychmiastowe wykrycie pożaru i zgłoszenie jego powstania do straży
pożarnej poprzez stałą i nieprzerwaną obsadę personalną.

Jeśli istnieje system wyzwalania urządzenia oddymiającego (klapy) za pomocą
automatycznych czujek pożarowych zgodnych z DIN EN 54-7, reagujących na
dym, założyć należy czas 5 min. Wówczas wystarcza jeden czujnik dymu na
każde 200 m

2

sektora dymowego, w przypadku czujników dymowych liniowych

wystarczający jest odstęp liniowy wynoszący 10 m.

Od momentu zgłoszenia pożaru do rozpoczęcia akcji gaśniczej należy założyć
ś

redni okres czasu 10 min. W sprzyjających warunkach, np. gdy w zakładzie

działa zakładowa straż pożarna, która dociera do miejsca akcji w ciągu 5 min.,
można zredukować te wartość do 5 min; w warunkach niekorzystnych należy
zwiększyć ten czas do 15 min. a w skrajnie niekorzystnych do 20 min.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

UWAGA: Czasy wymienione w niniejszym podpunkcie stanowią pomocnicze
wielkości do wyliczeń oraz służą wyłącznie do dokonania wyliczenia czasu
rozwoju pożaru w rozumieniu niniejszej normy.

5.7

Rachunkowa powierzchnia po

ż

aru, grupy projektowe

Rachunkowa powierzchnia pożaru wynika z prędkości rozprzestrzeniania się
pożaru i zakładanego czasu rozwoju pożaru. Rachunkowa powierzchnia pożaru
odpowiada jednej grupie projektowej (patrz tabela 2 oraz Załącznik B).

Tabela 2: Grupy projektowe

Grupa projektowa przy danej prędkości

rozprzestrzeniania się pożaru

Zakładany czas rozwoju pożaru

(patrz 5.6)

[min]

bardzo niewielkiej

ś

redniej

a

bardzo dużej

≤

5

1

2

3

≤

10

2

3

4

≤

15

3

4

5

≤

20

a

4

5

5

b

≤

20

5

5

b

5

b

a

Wartości średnie nieudokumentowane w szczególny sposób; zastosowanie tych

wartości średnich w tym przypadku oznacza przyporządkowanie do grupy 5
(wytłuszczona ramka)

b

W takich przypadkach zakładane cele ochronne niniejszej normy nie są

osiągalne za pomocą jedynie urządzeń oddymiających (klap). Wymagane jest
użycie dalszych środków w celu osiągnięcia wytyczonych celów ochrony ppoż.

W przypadku różnych warunków użytkowania panujących w poszczególnych
sektorach dymowych - a co za tym idzie znacząco różniących się prędkością
rozprzestrzeniania się pożaru - w obrębie jednego pomieszczenia, do wyliczeń
należy z reguły przyjmować najwyższą prędkość rozprzestrzeniania się pożaru.

Zazwyczaj należy przyjmować wartości przedstawione w kolumnie "prędkości
ś

redniej" z tabeli 2. W przypadku bardzo niewielkiej prędkości

rozprzestrzeniania się pożaru (np. palne materiały w niepalnym opakowaniu)
można zastosować wartości podane w kolumnie "prędkości bardzo niewielkiej"
z tabeli 2. W przypadku bardzo dużej prędkości rozprzestrzeniania się pożaru
(np. łatwo zapalne materiały w palnym opakowaniu) należy stosować wartości
zawarte w kolumnie "prędkości bardzo dużej" z tabeli 2.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Jeżeli założono automatyczną instalację tryskaczową całopowierzchniową,
można w przypadku grup wymiarowania > 3 wyznaczonych wg tabeli 2 przyjąć
grupę 3 bez wykazywania tego (na drodze wyliczeń).

5.8

Skuteczno

ść

aerodynamiczna grawitacyjnych systemów oddymiania

(klap)

Skuteczność aerodynamiczna powierzchni oddymiania grawitacyjnego
urządzenia oddymiającego wbudowanego w połać dachu określana jest według
procedur opisanych w Załączniku A. Informacje na temat skuteczności
aerodynamicznej powierzchni grawitacyjnego urządzenia oddymiającego
wbudowanego w ścianę znajdują się w Załączniku C.

6

Projektowanie

6.1

Uwagi ogólne

Z uwagi na fakt, że rozwój pożaru oraz zadymienia w razie pożaru nie zależy od
wielkości sektora dymowego, w którym następuje wybuch pożaru, w tabeli 3
określono minimalną powierzchnię oddymiania w m

2

, którą należy przewidzieć

do odprowadzania dymu dla każdego sektora dymowego (wymagana
powierzchnia oddymiania).

Określona poniżej powierzchnia oddymiania powinna być przewidziana w
każdym sektorze dymowym (od 200 m

2

do 1600 m

2

), niezależnie od wielkości

sektora (opcje projektowe patrz 6.2.2)

UWAGA: Używane we wcześniejszych wersjach niniejszej normy procentowe
przyporządkowanie powierzchni oddymiania do danej powierzchni
pomieszczenia zostało usunięte.

6.2

Powierzchnie oddymiania w połaciach dachów

Dla każdego sektora dymowego A

R

w danym pomieszczeniu należy wyliczyć

całkowitą aerodynamicznie czynną powierzchnię oddymiania A

w

urządzeń

oddymiających na podstawie tabeli 3, która odnosi się do różnych grup
projektowych, wysokości pomieszczeń jak również różnych wysokości warstwy
o niewielkim zadymieniu.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Tabela 3: Wymagana powierzchnia oddymiania A

w

[m

2

] w każdym sektorze dymowym

(cyferki wpisywane „z ręki” – proszę kierować się oryginalnym tekstem normy dla
bezpieczeństwa)

Grupa projektowa

Wysokość

pomieszczenia

a

h w [m]

Wysokość

warstwy dymu

z w [m]

Wysokość
warstwy o

niewielkim

zadymieniu

a

d w [m]

1

2

3

4

5

3,0

0,5

2,5

4,8

6,2

8,2

11,0

15,4

1,0

2,5

3,4

4,4

5,8

7,8

10,9

3,5

0,5

3,0

6,7

8,7

11,3

15,0

20,4

1,5

2,5

2,8

3,6

4,7

6,4

8,9

4,0

1,0

3,0

4,8

6,2

8,0

10,6

14,4

2,0

2,5

2,4

3,1

4,1

5,5

7,7

1,5

3,0

3,9

5,0

6,5

8,7

11,8

4,5

1,0

3,5

5,9

8,4

10,7

13,9

18,6

2,5

2,5

2,2

2,8

3,7

4,9

6,9

2,0

3,0

3,4

4,4

5,7

7,5

10,2

1,5

3,5

4,8

6,8

8,7

11,4

15,2

5,0

1,0

4,0

7,1

10,3

13,8 17,7

23,4

3,0

2,5

2,0

2,5

3,3

4,5

6,3

2,5

3,0

3,0

3,9

5,1

6,7

9,1

2,0

3,5

4,2

5,9

7,5

9,8

13,1

1,5

4,0

5,8

8,5

11,3

14,5

19,1

5,5

1,0

4,5

8,2

12,2

17,4

22,2

28,8

3,5

2,5

1,8

2,3

3,1

4,2

5,8

3,0

3,0

2,7

3,6

4,6

6,1

8,3

2,5

3,5

3,7

5,3

6,7

8,8

11,8

2,0

4,0

5,0

7,3

9,8

12,6

16,5

1,5

4,5

6,7

10,0

14,0

18,1

23,5

6,0

1,0

5,0

9,3

14,1

20,5

27,2

35,0

4,0

2,5

1,7

2,2

2,9

3,9

5,4

3,5

3,0

2,6

3,3

4,3

5,7

7,7

3,0

3,5

3,4

4,8

6,2

8,0

10,7

2,5

4,0

4,5

6,5

8,7

11,2

14,8

2,0

4,5

5,8

8,6

12,3

15,7

20,4

1,5

5,0

7,6

11,4

16,7

22,2

28,6

6,5

1,0

5,5

10,3

15,7

23,4

32,7

41,8

4,5

2,5

1,6

2,1

2,7

3,7

5,1

4,0

3,0

2,4

3,1

4,0

5,3

7,2

3,5

3,5

3,2

4,5

5,7

7,4

9,9

3,0

4,0

4,1

6,0

8,0

10,2

13,5

7,0

2,5

4,5

5,2

7,7

11,0

14,0

18,2

Tłumaczenie z języka niemieckiego

2,0

5,0

6,6

9,9

14,5

19,2

24,7

1,5

5,5

8,4

12,9

19,1

26,7

34,2

1,0

6,0

11,9

17,3

26,3

38,5

49,4

5,0

2,5

1,5

2,0

2,6

3,5

4,9

4,5

3,0

2,2

2,9

3,8

5,0

6,8

4,0

3,5

3,0

4,2

5,3

7,0

9,3

3,5

4,0

3,8

5,5

7,4

9,5

12,5

3,0

4,5

4,8

7,0

9,5

12,5

16,6

2,5

5,0

5,9

8,8

13,0

17,2

22,1

2,0

5,5

7,3

11,1

16,6

23,2

29,6

1,5

6,0

9,7

14,1

21,4

31,4

40,3

7,5

1,0

6,5

14,4

18,7

28,9

43,1

57,7

5,5

2,5

1,5

1,9

2,5

3,3

4,6

5,0

3,0

2,1

2,8

3,6

4,8

6,5

4,5

3,5

2,8

3,9

5,0

6,6

8,8

4,0

4,0

3,6

5,2

6,9

8,9

11,7

3,5

4,5

4,4

6,5

9,3

11,8

15,4

3,0

5,0

5,4

8,1

11,9

15,4

20,2

2,5

5,5

6,5

9,9

14,8

20,7

26,5

2,0

6,0

8,4

12,2

18,6

27,2

34,9

1,5

6,5

11,7

15,2

23,6

35,2

47,1

8,0

1,0

7,0

17,1

19,9

31,4

47,7

66,8

6,0

2,5

1,4

1,8

2,4

3,2

4,4

5,5

3,0

2,0

2,6

3,4

4,5

6,2

5,0

3,5

2,7

3,7

4,8

6,2

8,3

4,5

4,0

3,3

4,9

6,5

8,4

11,0

4,0

4,5

4,1

6,1

8,7

11,1

14,4

3,5

5,0

5,0

7,5

11,0

14,5

18,7

3,0

5,5

5,9

9,1

13,5

18,9

24,1

2,5

6,0

7,5

10,9

16,6

24,4

31,2

2,0

6,5

10,2

13,2

20,5

30,5

40,8

1,5

7,0

13,9

16,2

25,7

38,9

54,6

8,5

1,0

7,5

20,0

22,0

33,7

52,1

76,7

6,5

2,5

1,3

1,7

2,3

3,0

4,3

6,0

3,0

1,9

2,5

3,3

4,3

5,9

5,5

3,5

2,5

3,6

4,5

5,9

7,9

5,0

4,0

3,2

4,6

6,2

7,9

10,5

4,5

4,5

3,9

5,7

8,2

10,4

13,6

4,0

5,0

4,7

7,0

10,3

13,6

17,5

3,5

5,5

5,5

8,4

12,5

17,5

22,4

3,0

6,0

6,9

10,0

15,2

22,5

28,5

9,0

2,5

6,5

9,1

11,8

18,3

27,3

36,5

Tłumaczenie z języka niemieckiego

2,0

7,0

12,1

14,1

22,2

33,7

47,2

1,5

7,5

16,4

17,9

27,5

42,5

62,6

1,0

8,0

23,3

25,4

35,7

56,2

83,9

7,0

2,5

1,3

1,7

2,2

3,0

4,1

6,5

3,0

1,9

2,4

3,1

4,2

5,7

6,0

3,5

2,4

3,4

4,4

5,7

7,6

5,5

4,0

3,0

4,4

5,9

7,6

10,0

5,0

4,5

3,7

5,5

7,8

9,9

12,9

4,5

5,0

4,4

6,6

9,7

12,8

16,5

4,0

5,5

5,1

7,8

11,7

16,4

20,9

3,5

6,0

6,4

9,2

14,0

20,6

26,4

3,0

6,5

8,3

10,8

16,7

24,9

33,3

2,5

7,0

10,8

12,6

19,9

30,1

42,3

2,0

7,5

14,2

15,5

23,8

36,8

54,1

1,5

8,0

19,1

20,7

29,1

45,9

68,5

9,5

1,0

8,5

26,9

29,2

37,4

60,1

91,1

7,5

2,5

1,2

1,6

2,1

2,9

4,0

7,0

3,0

1,8

2,3

3,0

4,0

5,5

6,5

3,5

2,3

3,3

4,2

5,5

7,3

6,0

4,0

2,9

4,2

5,6

7,2

9,5

5,5

4,5

3,5

5,2

7,4

9,5

12,3

5,0

5,0

4,2

6,3

9,2

12,1

15,6

4,5

5,5

4,8

7,4

11,1

15,4

19,7

4,0

6,0

6,0

8,6

13,1

19,3

24,7

3,5

6,5

7,7

10,0

15,5

23,1

30,9

3,0

7,0

9,8

11,5

18,2

27,5

38,6

2,5

7,5

12,7

13,9

21,3

32,9

48,4

2,0

8,0

16,5

18,0

25,2

39,7

59,3

1,5

8,5

22,0

23,8

30,5

49,1

74,4

10,0

1,0

9,0

30,9

33,2

38,7

63,7

98,2

8,0

2,5

1,2

1,6

2,0

2,8

3,8

7,5

3,0

1,7

2,3

2,9

3,9

5,3

7,0

3,5

2,2

3,2

4,0

5,3

7,0

6,5

4,0

2,8

4,1

5,4

7,0

9,2

6,0

4,5

3,4

5,0

7,1

9,0

11,8

5,5

5,0

4,0

6,0

8,8

11,6

14,9

5,0

5,5

4,6

7,1

10,5

14,6

18,7

4,5

6,0

5,6

8,1

12,4

18,2

23,3

4,0

6,5

7,2

9,3

14,5

21,6

28,9

3,5

7,0

9,1

10,6

16,8

23,5

35,7

3,0

7,5

11,6

12,7

19,5

30,4

44,2

10,5

2,5

8,0

14,6

16,6

22,6

35,5

53,7

Tłumaczenie z języka niemieckiego

2,0

8,5

19,1

20,6

26,4

42,5

64,4

1,5

9,0

25,2

27,1

31,6

52,0

80,2

1,0

9,5

35,1

37,6

41,7

67,8 104,9

8,5

2,5

1,2

1,5

2,0

2,7

3,7

8,0

3,0

1,7

2,2

2,8

3,7

5,1

7,5

3,5

2,1

3,1

3,9

5,1

6,8

7,0

4,0

2,7

3,9

5,2

6,7

8,8

6,5

4,5

3,2

4,8

6,8

8,7

11,3

6,0

5,0

3,8

5,7

8,4

11,1

14,3

5,5

5,5

4,4

6,7

10,0

14,0

17,8

5,0

6,0

5,3

7,7

11,7

17,2

22,1

4,5

6,5

6,8

8,8

13,6

20,3

27,2

4,0

7,0

8,5

9,9

15,7

23,8

33,4

3,5

7,5

10,7

11,7

18,1

27,8

40,9

3,0

8,0

13,5

14,7

20,6

32,5

48,4

2,5

8,5

17,0

18,4

23,6

38,0

57,6

2,0

9,0

21,8

23,5

27,4

45,0

69,4

1,5

9,5

28,7

30,7

34,0

54,6

85,7

11,0

1,0

10,0

39,7

42,4

46,7

69,6 111,4

9,0

2,5

1,1

1,5

1,9

2,6

3,6

8,5

3,0

1,6

2,1

2,7

3,6

4,9

8,0

3,5

2,1

3,0

3,8

4,9

6,6

7,5

4,0

2,6

3,8

5,0

6,5

8,5

7,0

4,5

3,1

4,6

6,6

8,4

10,9

6,5

5,0

3,7

5,5

8,1

10,7

13,7

6,0

5,5

4,2

6,4

9,6

13,4

17,1

5,5

6,0

5,1

7,4

11,2

16,4

21,1

5,0

6,5

6,4

8,4

12,9

19,3

25,8

4,5

7,0

8,0

9,4

14,8

22,5

31,5

4,0

7,5

10,0

11,0

16,7

26,0

38,3

3,5

8,0

12,5

13,6

19,1

30,0

44,8

3,0

8,5

15,6

16,8

21,6

34,7

52,6

2,5

9,0

19,5

21,0

24,5

40,3

62,1

2,0

9,5

24,8

26,6

29,5

47,3

74,2

1,5

10,0

32,4

34,6

38,1

56,8

90,9

11,5

1,0

10,5

44,7

47,5

52,0

71,9 117,4

9,5

2,5

1,1

1,4

1,9

2,5

3,5

9,0

3,0

1,6

2,1

2,7

3,5

4,8

8,5

3,5

2,0

2,9

3,7

4,8

6,4

8,0

4,0

2,5

3,7

4,9

6,3

8,3

7,5

4,5

3,0

4,5

6,4

8,1

10,5

12,0

b

7,0

5,0

3,5

5,3

7,8

10,3

13,2

Tłumaczenie z języka niemieckiego

6,5

5,5

4,0

6,2

9,2

12,8

16,4

6,0

6,0

4,9

7,1

10,7

15,7

20,2

5,5

6,5

6,1

8,0

12,3

18,4

24,6

5,0

7,0

7,6

8,9

14,1

21,3

29,9

4,5

7,5

9,5

10,4

15,6

24,5

36,1

4,0

8,0

11,7

12,7

17,8

28,1

42,0

3,5

8,5

14,4

15,6

20,0

32,1

48,7

3,0

9,0

17,8

19,2

22,3

36,8

56,7

2,5

9,5

22,2

23,8

26,4

42,3

66,4

2,0

10,0

28,1

30,0

33,0

49,2

78,8

1,5

10,5

36,5

38,8

42,5

58,7

95,4

1,0

11,0

49,9

53,0

57,8

73,7 123,0

a

W przypadku wartości leżących pomiędzy wymienionymi w tabeli należy

wybrać kolejną wyższą wartość.

b

Dla pomieszczeń wyższych niż 12 m można stosować wartości podane dla

pomieszczeń o wys. 12 m, o ile wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu
zostanie zachowana.

UWAGA: podane w powyższej tabeli wartości A

w

nie są powiększone ani zaokrąglone dla

bezpieczeństwa

Dla pomieszczeń o wysokości min. 9,0 m oraz o powierzchni ponad 1600 m

2

począwszy od grupy wymiarowania 4, jeśli na każde 1600 m

2

przypada jedna

kurtyna dymowa o wysokości min. 1,0 m, można wykorzystać opisane poniżej
w punktach a) i b) opcje

projektowe.

Nie wolno łączyć obu opcji ze sobą.

a) ułatwienie/opcja A: Przekroczenie powierzchni sektora dymowego

Maksymalna wielkość pojedyńczego sektora dymowego może zostać
powiększona z 1600 m

2

do maks. 2600 m

2

, o ile czynna aerodynamicznie

powierzchnia oddymiania wg tabeli 3 podwyższona zostanie o 10% dla każdych
rozpoczętych 100 m

2

powierzchni powyżej poziomu 1600 m

2

.

b) ułatwienie/opcja B: Mniejsza wysokość kurtyn dymowych

Jeśli np. z przyczyn eksploatacyjnych wysokość kurtyny dymowej
odgraniczającej sektor dymowy o powierzchni maks. 1600 m

2

nie może być

wyższa niż 1 m (co stanowi wartość minimalną), można ograniczyć wartości A

w

podane w tabeli 3 (w przypadku gdy istnieje więcej niż jeden sektor dymowy)
do 50 m

2

czynnej aerodynamicznie powierzchni oddymiania w każdym

sektorze, o ile:

Tłumaczenie z języka niemieckiego

-

uzyskana w pomieszczeniu całkowita wartość A

w

jest co najmniej taka jak

podana w tabeli 3, oraz

-

również wszystkie urządzenia oddymiania grawitacyjnego w
sąsiadujących sektorach dymowych otwierane są z tego samego ręcznego
punktu wyzwalania dla odnośnego sektora dymowego, gdyż można
spodziewać się przepływania (gazów i dymów pożarowych, powietrza???)
pod kurtyną dymową, oraz

-

powierzchnia otworów dolotowych dostosowana jest do wartości A

w

o

wysokościach co najmniej takich jak wymienione w tabeli 3.

6.3

Powierzchnie oddymiania w

ś

cianach

Objaśnienia na temat urządzeń oddymiania grawitacyjnego zamieszczone są w
Załączniku C.

7

Monta

ż

7.1

Uwagi ogólne

Urządzenia oddymiania grawitacyjnego (klapy) są dostatecznie zdatne i
niezawodne do wypełnienia celów zawartych w DIN 18232-1 wówczas, gdy
spełniają wymagania postawione w Załączniku A, a także gdy ich
funkcjonowanie w trakcie prowadzenia tych badań nie budzi zastrzeżeń.

7.2

Zasady dotycz

ą

ce monta

ż

u

7.2.1 Urządzenia oddymiania grawitacyjnego należy rozmieścić w obrębie
sektora dymowego możliwie jak najbardziej równomiernie. Jeśli można się
spodziewać powstawania wyraźnych obszarów nadciśnienia na dachu z uwagi
na dany kształt i lokalizację obiektu powodowanych oddziaływaniem wiatru
(np. w przypadku wiatrów katabatycznych (opadających??) wywołanych
interferencją budynków lub na dachach o spadku powyżej 25°), niedozwolone
jest wówczas w tych miejscach montowanie urządzeń oddymiających, które nie
sprostają tym warunkom. Badanie wg Załącznika A przy przyjęciu założeń w
nim zawartych dotyczących kalkulacji podnoszącego obciążenia wiatrowego
zakłada, że urządzenia oddymiania grawitacyjnego nie będą montowane do
połaci dachów, na których mogą powstawać efekty ssania (niem.: Sogspitzen,
dosł. wierzchołki ssania – brzmi dziwnie)

(patrz DIN 1055-4). Jeśli do takich

połaci dachów wbudowane zostaną urządzenia oddymiania, to należy ich
wytrzymałość / odporność na obciążenie wiatrem wykazać na drodze odrębnej
kalkulacji.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

7.2.2 Generalnie rozwiązaniem bardziej celowym jest zaprojektowanie
większej ilości urządzeń oddymiających o mniejszych rozmiarach niż małej
ilości dużych urządzeń.

Do celów odprowadzania dymu przez otwory w dachu powinno przypadać co
najmniej jedno urządzenie oddymiania grawitacyjnego na każde 200 m

2

powierzchni posadzki.

Aby urządzenia oddymiające odprowadzały z sektora dymowego w razie pożaru
tylko gazy pożarowe a nie słabo zadymione powietrze, maksymalna długość
boku bądź średnica urządzenia nie może przekroczyć 3,0 m. Najmniejsza
długość boku bądź średnicy urządzeń nie może być niższa niż 1,0 m. Powyższe
ograniczenie odnosi się do wielkości otworu w dachu / ścianie. W urządzeniach
oddymiania grawitacyjnego długość krótszego boku nie powinna przekroczyć
wartości 1,5z

1/2

.

Ponadto odstęp urządzeń oddymiających umiejscowionych po zewnętrznej
krawędzi dachu od ściany zewnętrznej nie powinien być większy niż 10 m i
mniejszy niż 5 m. Odstępy pomiędzy poszczególnymi urządzeniami mogą
wynosić maks. 20 m. Odstęp minimalny pomiędzy dwoma urządzeniami nie
może być mniejszy niż 4 m. Odstępy mierzone są od zewnętrznych krawędzi
otworu wylotowego.

UWAGA: Urządzeń oddymiających nie należy wbudowywać w strefie
powstawania efektu spiętrzenia wiatru ( np. w obrębie wznoszących się ścian).

7.2.3 Inne elementy budowli (np. nadbudówki na dachu, obróbki / okładziny
otworu oddymiającego) nie mogą niekorzystnie wpływać na proces otwierania
się urządzenia oddymiającego ani ograniczać / zasłaniać geometrycznej
powierzchni otworu.

7.2.4 Za pomocą wyzwalania zdalnego otwierane są zazwyczaj wszystkie
urządzenia należące do jednego sektora dymowego jednocześnie. Powinna
istnieć możliwość ręcznego wyzwalania urządzeń. Dodatkowo powinno istnieć
wyzwalanie automatyczne za pomocą wyzwalaczy działających na wysoką
temperaturę oraz ewentualnie dodatkowo również na dym.

Jeśli zaprojektowano urządzenia oddymiające i instalacje gaśnicze gazowe lub
mgłowe (mgła wodna) wspólnie dla jednego pomieszczenia, to systemy
wyzwalania powinny być do siebie odpowiednio dostosowane.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Wyzwalacze automatyczne działające na wysoką temperaturę oraz ewentualnie
również na dym powinny być umieszczone w taki sposób, aby gazy spalinowe
swobodnie do nich docierały.

Obsługa wyzwalaczy ręcznych powinna być możliwa z bezpiecznego miejsca.
Wyzwalacze ręczne powinny być zabezpieczone przed niezamierzonym
uruchomieniem. Wyzwalacz ręczny powinien być tak skonstruowany, aby
widoczny był jego stan (wskaźnik, czy nastąpiło jego uruchomienie) oraz
rozpoznawalna powinna być jego przynależność do konkretnego sektora
dymowego.

Konstrukcja urządzenia oddymiającego nie może pozwalać na jego zamknięcie
się w trakcie pożaru.

Przewody zasilające urządzenia oddymiającego należy poprowadzić w taki
sposób, aby niemożliwe było ich przypadkowe uszkodzenie lub zniszczenie.

7.2.5 Kurtyny dymowe powinny być zgodne z normą E DIN EN 12101-1.

8

Współdziałanie z instalacjami ga

ś

niczymi

Kombinacja wodnych instalacji gaśniczych i urządzeń oddymiania w swym
założeniu jest uzasadniona, gdyż instalacje te dzięki różnym sposobom działania
przyczyniają się w różny, uzupełniający się nawzajem sposób do osiągnięcia
określonych zadań ochronnych. W niektórych, nielicznych przypadkach
wspólne zastosowanie systemów napotyka ograniczenia.

UWAGA 1: Wyczerpujące informacje na temat współdziałania wodnych
instalacji gaśniczych i grawitacyjnych systemów oddymiania i usuwania gorąca
oraz na temat istotnych ograniczeń w ich stosowaniu znaleźć można w
publikacji VdS nr 2815.

Urządzenia oddymiające otwierające się zdalnie (wyzwalaczem ręcznym) lub
automatycznie za pomocą wyzwalaczy działających pod wpływem gorąca a
także opcjonalnie również dodatkowo reagujących na zadymienie mogą być
zazwyczaj instalowane wraz z systemem tryskaczowym lub zraszaczowym. W
przypadku wyzwalaczy termicznych urządzenie oddymiające może być
"nastawione" z reguły na identyczne temperatury wyzwalania jak wodna
instalacja gaśnicza.

UWAGA 2: Stosowana wcześniej w praktyce wyższa temperatura wyzwalania w
grawitacyjnych urządzeniach oddymiania w stosunku do wodnych instalacji
gaśniczych wynosząca zazwyczaj 18°K zostaje zniesiona.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

UWAGA 3: Ampułki termiczne typu FR (fast respond) do tryskaczy stosowane są
również w instalacjach tryskaczowych typu ESFR (early surpression fast
response). Jednak zastosowanie ampułek typu FS do zwykłej wodnej instalacji
gaśniczej nie oznacza, że będzie ona miała standard / klasę ESFR.

Kombinacja urządzeń oddymiania grawitacyjnego z instalacja tryskaczową
ESFR znajduje logiczne uzasadnienie bez ograniczeń tylko wtedy, gdy
urządzenia oddymiające wyzwalane są ręcznie - w przypadku wyzwalania
automatycznego urządzeń oddymiających za pomocą czujek dymu nie ma taka
kombinacja logicznego uzasadnienia. Jeśli urządzenia oddymiające wyzwalane
są termoautomatycznie należy wymagane są szczególne środki / działania.

9

Oznakowanie

Urządzenia oddymiania grawitacyjnego zgodne z Załącznikiem A powinny
posiadać trwałe oznakowanie zawierające następujące dane (wymaganie
minimalne):

-

nazwa i znak towarowy dostawcy lub producenta

-

typ i model

-

rok produkcji

-

A

w

wyrażona w m

2

(powierzchnia czynna aerodynamicznie) dla urządzeń

oddymiania zainstalowanych w dachu

-

jeśli ma to znaczenie: stopień uzyskany podczas badania wg normy prEN

12101-2

-

odwołanie do niniejszej normy wraz z rokiem jej wydania

10

Badanie, serwis (konserwacja) i naprawy

10.1 Badanie

Po zakończeniu montażu lub dokonaniu zmian w urządzeniach oddymiających
należy je wraz z przynależnymi do nich elementami sterowniczymi i
uruchamiającymi, siłownikami, przewodami zasilającymi oraz akcesoriami (cały
system oddymiania) sprawdzić pod kątem zgodności z niniejszą normą,
pewności działania i gotowości eksploatacyjnej. Wykonawca tych badań /
kontroli powinien je poświadczyć.

10.2 Konserwacja (serwis)

Zgodnie z wytycznymi producenta urządzenia oddymiania grawitacyjnego wraz
z przynależnymi do nich elementami sterowniczymi i uruchamiającymi,

Tłumaczenie z języka niemieckiego

siłownikami, przewodami zasilającymi oraz akcesoriami, należy sprawdzać
zazwyczaj raz w roku, w regularnych odstępach czasu pod kątem pewności
działania i gotowości eksploatacyjnej, konserwować i ewentualnie w razie
potrzeby naprawiać. Prace serwisowe mają prawo wykonywać tylko firmy
wyspecjalizowane w zakresie grawitacyjnych systemów oddymiania
autoryzowane przez wykonawcę lub przez VdS.

Użytkownik w okresie pomiędzy poszczególnymi konserwacjami systemu ma
obowiązek dokonać przynajmniej jednej kontroli wzrokowej, którą należy
udokumentować zapisem w książce kontrolnej.

UWAGA: W zakładach, w których panuje szczególnie wysokie zanieczyszczenie /
zakurzenie, odstępy czasu pomiędzy kolejnymi konserwacjami powinny być
odpowiednio krótsze.

Przy wymianie elementów zużytych czy części zamiennych należy zwrócić
uwagę, aby zagwarantowane było prawidłowe i niezakłócone współdziałanie
poszczególnych części instalacji / systemu (kompatybilność systemowa).
Stosować wolno jedynie części zamienne lub eksploatacyjne posiadające
odpowiednie zaświadczenia (wymienione w świadectwie badania („ABP –
Allgemeines Bauaufsichtliches Prüfzeugnis, w Niemczech ma status aprobaty)
wg zbioru norm DIN 18232) lub części oryginalne.

Do wymiany elementów zużytych używać wolno jedynie oryginalnych części.

Przy wymianie elementów zużytych czy części zamiennych należy zwrócić
uwagę, aby zagwarantowane było prawidłowe i niezakłócone współdziałanie
poszczególnych części instalacji / systemu (kompatybilność systemowa).
Stosować wolno jedynie części zamienne lub eksploatacyjne posiadające
odpowiednie zaświadczenia (wymienione w świadectwie badania („ABP –
Allgemeines Bauaufsichtliches Prüfzeugnis, w Niemczech ma status aprobaty)
wg zbioru norm DIN 18232) lub części oryginalne.

Badania i czynności serwisowe odnotowywać należy w książce kontrolnej.

10.3 Naprawy

Po stwierdzeniu awarii / zakłóceń w zakresie funkcjonowania lub gotowości
eksploatacyjnej systemu oddymiania grawitacyjnego powinien on zostać
niezwłocznie naprawiony przez autoryzowaną (np. przez wykonawcę lub VdS)
firmę specjalistyczną wykwalifikowaną w zakresie oddymiania grawitacyjnego
przy użyciu oryginalnych części zamiennych.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Przy wymianie elementów zużytych czy części zamiennych należy zwrócić
uwagę, aby zagwarantowane było prawidłowe i niezakłócone współdziałanie
poszczególnych części instalacji / systemu (kompatybilność systemowa).
Stosować wolno jedynie części zamienne lub eksploatacyjne posiadające
odpowiednie zaświadczenia (wymienione w świadectwie badania („ABP –
Allgemeines Bauaufsichtliches Prüfzeugnis, w Niemczech ma status aprobaty)
wg zbioru norm DIN 18232) lub części oryginalne.

UWAGA: montaż innych części zamiennych czy eksploatacyjnych może
spowodować, że konieczne staną się dodatkowe badania wg DIN 18232-3.

Dokonanie naprawy należy odnotować w książce kontrolnej.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Zał

ą

cznik A (normatywny)

A.1

Uwagi ogólne

Urządzenie oddymiające przeznaczone do montażu do powierzchni poziomych,
pochyłych lub pionowych są dostatecznie zdatne i niezawodne wówczas, gdy
spełniają wymagania postawione w niniejszym Załączniku, a także gdy ich
funkcjonowanie w trakcie prowadzenia pozostałych badań nie budzi zastrzeżeń.

Badanie urządzeń oddymiających przeznaczonych do montażu w połaci dachu
odbywa się wg DIN 18232-3.

Zastosowane w celu otwierania urządzenia oddymiającego napędy
elektromechaniczne powinny dodatkowo spełniać wymagania wytycznej VdS
2580:2002-09. Systemy powinny zostać przebadane pod kątem kompatybilności
zgodnie z publikacją VdS 2594:2002-09.

Doświadczenie eksperymentalne / laboratoryjne w zakresie badań urządzeń
oddymiających przeznaczonych do montażu w ścianach jest w chwili obecnej
wciąż niewystarczające. O ile powstaną odpowiednie procedury badawcze dla
aerodynamicznie czynnych powierzchni oddymiania w ścianach, należy je
zastosować do celów projektowych.

Urządzenia oddymiające oraz ich mocowanie czy też zakotwienie powinny być
skonstruowane w taki sposób, aby wytrzymywały spodziewane obciążenia
mogące wystąpić w praktycznym użyciu (nie w przypadku pożaru) bez
wystąpienia uszkodzeń lub znaczących zniekształceń oraz aby gwarantowały
pewność działania.

A.2

Odporno

ść

na korozj

ę

i starzenie

Urządzenia oddymiające oraz ich części składowe powinny charakteryzować się
takimi parametrami, aby funkcja urządzenia nie została upośledzona wskutek
korozji lub starzenia się.

A.3

Pewno

ść

działania

Pewność działania urządzeń oddymiających powinna być zagwarantowana.
Ruchome części powinny być zabezpieczone przez oblodzeniem. Otwory
wylotowe urządzeń oddymiających wbudowanych w dachu powinny znajdować
się co najmniej 25 cm ponad płaszczyzną dachu.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Urządzenia oddymiające po wyzwoleniu przy jednoczesnym obciążeniu
ś

niegiem i wiatrem powinny w sposób pewny i bez zacięć osiągnąć położenie

alarmowe (pozycja otwarcia zgodna z przeznaczeniem urządzenia) i w tym
położeniu pozostać.

Urządzenia oddymiające powinny być tak skonstruowane, aby można je
konserwować i sprawdzać ich działanie również w stanie zamontowanym.

Urządzenia oddymiające powinny być charakteryzować się takimi
właściwościami, aby nie uległy uszkodzeniu podczas ich badania pod kątem
pewności działania.

A.4 Wyzwalanie / Sterowanie

Urządzenia oddymiające powinny być wyposażone zarówno w element
umożliwiający wyzwalanie zdalne (wyzwalacz ręczny) jak również w
wyzwalacz działający automatycznie. Dodatkowo obok wyzwalania
termicznego można stosować wyzwalacze automatyczne (jako wyzwalanie
zdalne) zgodne z DIN EN 54-7 reagujące na dym, w połączeniu z elektrycznym
sprzętem sterowniczym wg VdS 2581:2000-09 i elektrycznym zasilaniem wg
VdS 2593:2000-09.

Użycie automatycznej instalacji sygnalizacji pożaru wg DIN VDE 0833-2 jest
możliwe wówczas, gdy spełnione są dodatkowe wymagania zawarte w VdS
2581:2002-09 (np. blokada itd.) oraz w VdS 2593:2002-09 (np. zasilanie
awaryjne w energię elektryczną).

Zazwyczaj statyczna temperatura wyzwalania wyzwalaczy termicznych nie
powinna być wyższa niż 72°C.

Wyzwalacze ręczne należy oznakować za pomocą tabliczek informacyjnych
zgodnych z DIN 4066. Elektryczne wyzwalacze ręczne wykonać należy zgodnie
z wymogami zawartymi w VdS 2592.

UWAGA: Jeśli przewidziano (w projekcie) montaż urządzeń oddymiających w
pomieszczeniach zabezpieczonych instalacją przeciwpożarową wykorzystującą
gazowy środek gaśniczy, to powinny być one wyposażone wyłącznie w
wyzwalanie ręczne.

A.5

Zachowanie w trakcie próby ogniowej

W czasie próby ogniowej wg DIN 18232-3 wyzwalacze termoautomatyczne
powinny zadziałać najpóźniej po 4 min po rozpoczęciu badania.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Otwarcie urządzenia oddymiającego po uruchomieniu wyzwalacza ręcznego, co
powinno nastąpić najwcześniej po upływie 4,5 min od momentu rozpoczęcia
badania, powinno trwać nie dłużej niż 60 sek.

W przypadku obu badań urządzenie oddymiające powinno pozostać w pozycji
otwartej aż do zakończenia badania. Czynna aerodynamicznie powierzchnia
otworu nie powinna ulec istotnemu zmniejszeniu.

A.6

Zachowanie ogniowe

Urządzenia oddymiające powinny być wytworzone z materiałów / surowców o
klasie materiałowej B2 wg DIN 4102-1 lub wyższej.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Zał

ą

cznik B (informacyjny)

Obja

ś

nienia

B.1

Obja

ś

nienia dotycz

ą

ce

ś

rodowisk po

ż

aru i modeli "słupa dymu"

Określenia wymaganej powierzchni oddymiania dokonano dla różnych
ś

rodowisk pożaru poszczególnych grup projektowych na bazie uproszczonego

modelu stref. Przyjęto wówczas, że dolna warstwa o niewielkim zadymieniu nie
zostanie podgrzana. Dla warstwy gazów pożarowych (spalinowych) dokonano
bilansu energetycznego i masowego dla warunków statycznych z
uwzględnieniem:

-

ogrzania powietrza wprowadzonego do warstwy gazów pożarowych z
otoczenia

-

ilości ciepła zawartego w gazach odprowadzonych za pośrednictwem
otworu urządzenia oddymiającego

-

ilości ciepła zużytego do ogrzania elementów konstrukcji znajdujących się w
obrębie warstwy gazów pożarowych.

Ogrzanie otaczających elementów budowli uwzględnione zostało przy
określaniu wymaganej powierzchni otworu; przy wyliczaniu temperatur gazów
pożarowych zostało pominięte. Rys. B.2 przedstawia rozkład ciśnień w sektorze
dymowym w stosunku do warunków otoczenia służący do wyliczenia
przepływu masowego oraz uwzględniony przepływ masy i energii.

a)

Przepływ masy w sektorze dymowym

b) Przepływ energii w sektorze dymowym

Legenda

d

wysokość warstwy o niewielkim zadymieniu w m;

z

wysokość warstwy gazów pożarowych w m

h

wysokość pomieszczenia w m

h

sch

wysokość kurtyny dymowej w m

R

prędkość spalania w kg/s

Tłumaczenie z języka niemieckiego

h

c

moc pożaru w kW

f

rPl

procentowy spadek promieniowania w obrębie „słupa dymu”

h

r,pl

strata promieniowania w obrębie „słupa dymu” w kW

h

w

ciepło oddane elementom konstrukcyjnym w obrębie warstwy gazów
pożarowych w kW

h

ab

ciepło oddane na skutek wypływu gazów pożarowych w kW

T

0

temperatura powietrza otoczenia

T

g

temperatura gazów pożarowych

∆

p,zu

różnica ciśnienia w stosunku do otoczenia w obrębie otworów
dolotowych w Pa

∆

p,ab

różnica ciśnienia w stosunku do otoczenia w obrębie otworów
urządzeń oddymiających w Pa

m

pl

powietrze wmieszane do słupa dymu w kg/s

m

ab

odprowadzona masa gazów pożarowych przepływająca przez
otwory urządzeń oddymiających w kg/s

m

zu

dopływająca masa (powietrza) przepływająca przez otwory
dolotowe w kg/s

Q

konwekcyjny udział mocy pożaru w kW

Rys. B.1 - Rozkład ciśnień służący do wyliczenia przepływu masy i energii

Należy pamiętać, że rozplanowanie / rozmieszczenie powierzchni oddymiania
dokonane jest ze statycznej perspektywy. Oznacza to, że moment otwarcia
urządzenia oddymiającego nie jest uwzględniony. W czasie rozwoju pożaru
przed otwarciem klap oddymiających może dojść do zadymienia przestrzeni,
która znajduje się poniżej granicy warstwy dymu (rozmieszczenie "statyczne").
Dla rozplanowania instalacji do oddymiania, służącej zapewnieniu dróg
ewakuacyjnych dla ludzi, należy zatem zagwarantować jej odpowiednio
wczesny moment wyzwalania. Można to uzyskać dzięki sterowaniu
automatycznemu za pomocą czujek dymowych.

Temperatury gazów pożarowych określone za pomocą stosowanej procedury są
generalnie bezpieczne.

Powierzchnia pożaru dla poszczególnych grup wymiarowania wg punktu 5.7
kształtuje się wg następujących ustaleń:

-

powierzchnia pożaru dla grupy wymiarowania 1 (BMG 1) przyjmowana
jest jako 5 m

2

i ulega podwojeniu każdorazowo w każdej z kolejnych

numerów grup;

-

specyficzna moc pożaru przypadająca na daną powierzchnię pożaru h

''

c

wynosi 300 kW/m

2

;

Tłumaczenie z języka niemieckiego

-

spadek promieniowania f

r,Pl

przyjmuje się jako 20% mocy pożaru.

Powszechnie przyjmuje się proporcję powierzchni dolotowych do
wylotowych jak 1,5:1.

Zgodnie z powyższym grupom wymiarowania odpowiadają wymienione w
tabeli B.1 powierzchnie pożaru, dla których podane są długości boków przy
rozprzestrzenianiu się w formie kwadratu oraz średnica i obwód przy
rozprzestrzenianiu się w formie okręgu. Na tej powierzchni pożaru spala się
materiał z mocą pożarową wynosząca 300 kW/m

2

, przy czym zakłada się, że

20% tej wartości odchodzi na promieniowanie w obrębie pióropusza dymu i
40% na zasadzie konwekcji oraz poprzez wypromieniowanie do elementów
konstrukcyjnych znajdujących się w warstwie gazów pożarowych. W
powyższym założeniu wartości 40% uwzględniono, że również w przypadku
niższej temperatury gazów pożarowych powstanie wystarczająca ilość
(wielkość) powierzchni oddymiania.

Tabela B.1 – Pożary projektowe do określania wymaganych powierzchni
otworów

Grupa projektowa

Parametr

Jednostka

1

2

3

4

5

Powierzchnia

m

2

5

10

20

40

80

Długość boku

m

2,236

3,162

4,472

6,325

8,944

Ś

rednica

m

2,523

3,568

5,046

7,136

10,093

Obwód

m

7,927

11,210

15,853 22,420 31,707

Moc pożaru

kW

1500

3000

6000

12000

24000

Udział konwekcyjny

kW

1200

2400

4800

9600

19200

W tabeli B.1 w grupie wymiarowej 3 zawarty jest będący także w
międzynarodowym użyciu tzw. "Design fire" o mocy 5 MW do 6 MW.
Ponieważ jednak w rzeczywistości czas rozwoju pożaru może być znacznie
dłuższy, toteż do pozostałych grup wymiarowania przyporządkowano inne
ś

rodowiska (warunki) pożaru oparte na doświadczeniach praktycznych.

Oczekiwana prędkość rozprzestrzeniania się pożaru oraz oczekiwany czas
rozwoju pożaru określają / wyznaczają grupy wyliczeniowe.

Tabela B.2 - Uśrednione prędkości rozprzestrzeniania się pożaru

Prędkość rozprzestrzeniania się pożaru

opisywana jest jako:

Uśredniona prędkość

rozprzestrzeniania się pożaru [m/min]

bardzo niewielka

0,15

ś

rednia

0,25

bardzo duża

0,45

Tłumaczenie z języka niemieckiego

(

)

''

,

1

c

Br

pl

r

h

A

f

Q

−

=

Wielkość przepływu masowego wprowadzanego do warstwy dymu wynika z
ilości wypalonego materiału z doliczeniem ilości świeżego powietrza z dolnej
warstwy domieszanego do "pióropusza".

Na temat wyliczania przepływu masowego wprowadzanego poprzez słup dymu
("pióropusz") z dolnej warstwy do warstwy gazów pożarowych opublikowano w
literaturze fachowej liczne prace. W opracowaniach podawano niejednokrotnie
różne wzory matematyczne, pomiędzy którymi istnieją duże rozbieżności. W
opracowaniu Brein'a [1] przedstawiony jest wykaz znanych w literaturze
wzorów na "pióropusz dymu". Należy mieć na uwadze, że dla każdego z
wzorów wyznaczone są pewne ograniczenia w obowiązywaniu.

Wg Thomas'a i Hinkley'a wyliczony został za pomocą następującego równania:
w kg/s

(B.1)

przyjmując, że:

(B.2)

gdzie:

A

Br

jest powierzchnią pożaru w m

2

odpowiednio wg grupy wymiarowania

U

jest obwodem powierzchni pożaru w m.

Według śukowskiego przepływ masowy do warstwy gazów pożarowych
wylicza się z uwzględnieniem położenia wirtualnego źródła "pióropusza dymu"
z

0

, który wylicza się biorąc wysokość płomieni i konwekcyjną moc pożaru z

następującego wzoru:

w kg/s

(B.3)

przyjmując, że:

w kW

U

d

R

m

pl

⋅

⋅

=

+

2

3

188

,

0

π

Br

A

U

4

=

(

)

333

,

0

667

,

1

0

667

,

1

4

,

0

0

076

,

0

076

,

0

Q

z

d

Q

z

d

Q

R

m

pl

⋅

−

⋅

=













−

⋅

⋅

=

+

5

2

0

175

,

0

Q

h

z

fl

⋅

−

=

Tłumaczenie z języka niemieckiego

gdzie:
z

0

położenie wirtualnego źródła "pióropusza" (poniżej płaszczyzny
pożaru ma wartość ujemną) w m,

h

fl

wysokość płomieni w m,

R

prędkość spalania w kg/s,

Q

konwekcyjny udział mocy pożaru (spadek promieniowania w
"pióropuszu" w zależności od mocy pożaru) w kW,

D

ś

rednica powierzchni pożaru,

ρ

0

gęstość powietrza otoczenia (1,2045 kg/m

3

),

g

przyspieszenie ziemskie (9,81 m/s

2

).

Dolna wartość opałowa H

ul,eff

(drewno) określona jest wówczas efektywnie jako

15000 kJ/kg (z uwagi na zawartą wilgoć, niecałkowite spalanie itd.).

Wysokość płomienia h

fl

ustalana jest według [7].

Z rozkładu ciśnień w strefie dymowej zgodnie z rys. B.1 wynika całkowita
różnica ciśnienia wynikająca z różnicy ciśnienia całkowitego, która rozkłada się
na poszczególne otwory dolotowe i otwory oddymiające w taki sposób, że bilans
masowy dla warstwy gazów pożarowych jest spełniony (??).

W poprzednich wersjach niniejszej normy zastosowanie znalazł znany szeroko
model wg Thomas'a i Hinkley'a [2]. Model ten odnosi się do dużych
pomieszczeń, gdy wierzchołki płomieni wnikają w warstwę gazów spalinowych.
Ma to miejsce w większości środowisk pożaru wg różnych grup wymiarowania

.

W przypadku wysokich pomieszczeń i małej powierzchni pożaru model ten nie
ma zastosowania dla wszystkich wymaganych / żądanych grubości warstwy o
niewielkim zadymieniu. W takich wypadkach przydatny jest model
ś

ukowskiego [3], który ma pochodzenie wirtualne.

Stwierdzono, że w środowiskach pożaru zdefiniowanych w normie DIN 18232-
2, w szczególności w przypadku niewielkich pożarów w grupach projektowych
1 do 3 przy dużych wysokościach wznoszenia się dla określonej wartości mocy
pożaru 300 kW/m

2

, zakres obowiązywania modelu Thomas’a i Hinkley’a

kończy się. Stwierdzono zatem, że model wg Thomas’a i Hinkley’a stosowany
jest dopiero wówczas, gdy płomienie wnikają w warstwę gazów spalinowych,
tzn. gdy h

fl

≥ d. Zanim to nastąpi zastosowanie znajduje relacja wg Zukoskiego z

wirtualnym ogniskiem pożaru. Jako, że modele nie są przystające względem
siebie, zdefiniowano margines przejściowy, w którym stosuje się interpolacje
liniową pomiędzy obu wzorami słupa dymu. Wartość graniczną dla przejścia z

(

)

( )

61

,

0

2

1

0

,

''

,

1

42





















⋅

⋅

−

⋅

⋅

=

gD

H

h

f

D

h

eff

ul

c

pl

r

fl

ρ

Tłumaczenie z języka niemieckiego

jednego wzoru do drugiego ustalono na h

fl

= 0,5d. Dla ustalenia wymaganej

powierzchni oddymiania wybrano w niniejszej normie następujący sposób
praktyczny:

Wzór na słup dymu wg Zukoskiego o rodowodzie wirtualnym:
h

fl

≤ 0,5d

(B.5)

Wzór na słup dymu wg Thomas’a i Hinkley’a
h

fl

≥ 0,5d

(B.6)

Interpolacja liniowa pomiędzy Zukoskim a Thomas’em&Hinkley’em:
h

fl

< d < h

fl

Ze zdefiniowanych dla poszczególnych wzorów słupa dymu zakresów
obowiązywania wynikają współczynniki interpolacji f

int

służące do kalkulowania

przepływu masowego w obrębie słupa dymu dla obszaru przejściowego, w
którym h

fl

< d <2 h

fl

. Przepływ masowy wylicza się wówczas z wzoru:

(

)

Hin

Tom

pl

Zuk

pl

pl

m

f

m

f

m

/

,

int

,

int

1

⋅

−

+

⋅

=

Granice wysokości unoszenia się, dla których stosuje się znane w literaturze
wzory słupa dymu w zależności od wysokości płomieni zawarte są w
następującej tabeli:

Tabela B.3 – Granice wysokości unoszenia się, od której stosuje się wzór na
słup dymu wg Zukoskiego w zależności od różnych grup projektowych

Grupa projektowa (GP)

Ważność wzoru na słup dymu wg

Zukoskiego dla h

fl

< 0,5d

[m]

GP 1

5,71

GP 2

7,26

GP 3

9,24

GP 4

11,76

GP 5

14,96

Zastosowana w niniejszej normie procedura obliczeniowa została sprawdzona
(dosł. wykalibrowana) poprzez kalkulacje porównawcze przy pomocy modelu
(wzoru??) wielosektorowo-wielopomieszczeniowego MRFC [4].
Przeprowadzono obliczenia dla pomieszczeń o wielkości 1600 m

2

i o wysokości

6 m, 8 m i 10 m. Wybrano grupy wymiarowania 2, 4 i 5, przy czym nie dla
wszystkich wysokości pomieszczenia przetestowano wszystkie możliwe grupy
wymiarowania. W obliczeniach przetestowano oprócz opisanych na drodze

Tłumaczenie z języka niemieckiego

rachunkowej wg tabeli B.1 również wzory na "pióropusz dymu" wg Heskestad'a
[5] oraz wg McCaffrey'a [6]. Poza tym model przewidziany w programie został
wykorzystany również do wzorów na "pióropusz" wg McCaffrey'a oraz
Thomas'a i Hinkley'a oraz do obszaru przejściowego pomiędzy wzorami na
"pióropusz". W obliczeniach uwzględniono również ciepło oddane do ogrzania
elementów budowli i dolnej warstwy. Do symulacji różnych elementów
konstrukcyjnych wykorzystano blachę stalową o grubości 6 mm, beton zwykły o
grubości 10 cm oraz wełnę mineralną grubości 10 cm i 15 cm.

W projektowaniu wg zastosowanej metody przyjmuje się zasadniczo takie
założenie, że powstające gazy pożarowe znajdujące się w danej strefie dymowej
(o powierzchni AR wynoszącej maksymalnie 1600 m2) będą odprowadzone za
pomocą zlokalizowanych w obrębie strefy urządzeń oddymiania grawitacyjnego
bezpośrednio na zewnątrz. Powierzchnia urządzenia oddymiającego ustalana
jest niezależnie od powierzchni strefy dymowej w taki sposób, że warstwa
gazów pożarowych opadnie co najwyżej do dolnej krawędzi kurtyny dymowej.
W przypadku opcji projektowych A i B wg 6.2 rezygnuje się z tej zasady.
Dopuszcza się, aby granica warstwy dymu w pewnych ograniczonych
warunkach zeszła poniżej kurtyn dymowych. W takiej sytuacji należy
zagwarantować, aby gazy pożarowe nie mogły rozprzestrzeniać się poza
sąsiadujące strefy dymowe, lecz były z nich odprowadzone.

Opcje projektowe ograniczają się do wyższych pomieszczeń (h>9m) i do
pożarów o mocy min. 12 kW. W takim przypadku powinny być zainstalowane
kurtyny dymowe (tworzące sektory dymowe o powierzchni maks. 1600 m2) o
wysokości min. 1 m. Ograniczenie takie zapobiega przedostawaniu się istotnych
ilości dymu do warstwy o niewielkim zadymieniu przy pożarach małych. Dla
grup projektowych 1-3 oraz dla pomieszczeń niskich należy tak projektować
powierzchnie oddymiające, aby z sektora dymowego całość dymu była
odprowadzana.

Przy zastosowaniu opcji projektowej A w sposób pośredni dopuszcza się
zwiększenie sektora dymowego. Dla sektora dymowego o powierzchni 1600 m

2

odpowiednio do projektowanej wysokości warstwy o niewielkim zadymieniu
wylicza się wówczas wymaganą powierzchnię otworów. Tę powierzchnię
odnosi się (porównuje się / tworzy się proporcję??)do całego sektora dymowego
i rozkłada równomiernie na powiększoną w ten sposób powierzchnię sektora
dymowego o powierzchni maks. 2600 m

2

. Poprzez procentowe podwyższenie

powierzchni oddymiania w tej powiększonej w taki sposób strefie dymowej
zostaje również skompensowane m.in. zjawisko „podwiewania” (w znaczeniu:
przepływania powietrza/ dymu pod kurtyną) kurtyn dymowych powodujące
zwiększoną domieszkę świeżego powietrza do dymów pożarowych

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Przy zastosowaniu opcji projektowej B należy uchwycić wartości szczytowe,
pojawiające przy dużych wysokościach (budynku?) i dużych mocach pożaru na
skutek tego, że zgodnie z zaleceniami normy DIN 18232-2 rozprzestrzenianie
się dymu powinno pozostać ograniczone do sektora dymowego. W każdym
sektorze dymowym należy obligatoryjnie umieścić otwory o powierzchni
minimalnej 50m

2

. W dwóch sektorach dymowych powstaje w ten sposób

powierzchnia do oddymiania o wielkości 100 m

2

. W związku z tym w sektorach

dymowych o wysokości do 11 m i należy liczyć się z tym, że wysokość warstwy
o niewielkim zadymieniu będzie tylko nieznacznie poniżej kurtyn dymowych a
w wyższych pomieszczeniach będzie miała wysokość ok. 10 m.

B.2 Obja

ś

nienia dotycz

ą

ce powierzchni dolotowych

Dla uzyskania koniecznego dla procesu oddymiania stabilne rozwarstwienia
pomiędzy niezadymionym powietrzem w dolnej partii pomieszczenia a warstwą
gazów pożarowych ogromne znaczenie ma właściwy dopływ powietrza,
umiejscowiony możliwie blisko posadzki. Z tego względu norma niniejsza
stawia wymagania odnośnie wystarczająco dużych (odpowiednio
zaprojektowanych) otworów dolotowych, zaprojektowanych w dolnej części
ś

cian zewnętrznych. Dopływ powietrza np. przez otwarte urządzenia

oddymiające w dachu zlokalizowane w innych sektorach dymowych wpływa
niekorzystnie w krytycznych warunkach brzegowych - w szczególności przy
uwzględnieniu działania wiatru - na stabilność rozwarstwienia. Dowiedziono
tego w opracowaniach opartych na modelach. Z uwagi na warunki brzegowe,
poniżej których zachowanie rozwarstwienia w pomieszczeniu, do którego
dopływa powietrze z innych sektorów, nie jest całkowicie zapewnione, w
niniejszej normie nie zaleca się tego typu rozwiązania problemu dopływu
powietrza.

B.3

Obja

ś

nienia dotycz

ą

ce pr

ę

dko

ś

ci uwalniania energii

Powierzchnie czynne aerodynamicznie podane w tabeli 3 wyliczono biorąc za
podstawę typową moc pożaru wynoszącą 300 kW/m

2

.

Z wyliczeń na bazie innych mocy można było zrezygnować, ponieważ z uwagi
na powszechne stosowanie wzoru "pióropusza" wg Thomas'a i Hinkley'a wpływ
typowej mocy pożaru na zawarte w tabeli 3 powierzchnie czynne
aerodynamicznie w zakresie od 100 kW/m

2

do 600 kW/m

2

w większości

przypadków (praktycznego zastosowania) był tak nieznaczny, że można było
zrezygnować z publikowania odrębnych tabel dla poszczególnych wartości
prędkości uwalniania energii.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Zał

ą

cznik C (informacyjny)

Powierzchnie oddymiania w

ś

cianach zewn

ę

trznych - obja

ś

nienia

C.1

Uwagi ogólne

Brak doświadczeń płynących z praktyki oraz jak dotąd wciąż niepełne podstawy
naukowe nie pozwalają w obecnym czasie na sformułowanie ostatecznych
postanowień normatywnych odnośnie powierzchni oddymiania w ścianach
zewnętrznych.

Niżej przedstawione dane odzwierciedlają obecny stan rzeczy:

C.2

Okre

ś

lanie powierzchni oddymiania

Dla każdego sektora dymowego A

R

danego pomieszczenia powinna być

określona aerodynamiczna powierzchnia czynna A

w

urządzeń oddymiających wg

tabeli 3. Tak określona powierzchnia oddymiania A

w

powinna zostać

zainstalowana w przynajmniej dwu naprzeciwległych ścianach zewnętrznych
danego sektora dymowego z zachowaniem odstępu górnej krawędzi urządzenia
oddymiającego do stropu, który wynosi maks. 0,5 m.
W przypadku większego odstępu od stropu należy ewentualne zmniejszenie
różnicy ciśnień skompensować zwiększając powierzchnię oddymiania.

Urządzenia oddymiające powinny znajdować się całkowicie w warstwie dymu,
dolna krawędź otworu wylotowego powinna znajdować się co najmniej 0,5 m
powyżej granicy z warstwą o niewielkim zadymieniu, obliczonej wg tabeli 3.

Skuteczność aerodynamiczna powierzchni oddymiania danego urządzenia
oddymiającego przeznaczonego do montażu w ścianie powinna zostać określona
wg procedur opisanych w Załączniku A do niniejszej normy. Z badania
skuteczności aerodynamicznej dla tych urządzeń można zrezygnować i przyjąć
wielkość otworów w ścianie (wymiar w świetle muru) bez dodatkowych
potwierdzeń, pod warunkiem, że powierzchnia tych otworów zostanie
przemnożona przez współczynniki przepływu zawarte w tabeli C.1.

Tabela C.1 - Współczynniki przepływu dla różnych typów otworów

Rodzaj otworu

Kąt otwarcia

Współczynnik przepływu

powierzchnia całkowicie otwarta

0,65

ż

aluzje

90°

0,65

skrzydła rozwierne lub uchylne

≥

60°

0,5

Tłumaczenie z języka niemieckiego

skrzydła rozwierne lub uchylne

≥

45°

0,4

skrzydła rozwierne lub uchylne

≥

30°

0,3

Podany w tabeli C.1 kąt otwarcia może być używany z dopuszczalnym
odchyleniem

±

5°.

C.3

Okre

ś

lanie dopływu powietrza

Powierzchnia czynna otworów dolotowych powinna wynosić co najmniej
półtorakrotność (1,5x) aerodynamicznie czynnej powierzchni otworów
wszystkich urządzeń oddymiających największego sektora dymowego w danym
pomieszczeniu. Powierzchnia ta powinna być rozłożona równomiernie po obu
stronach (bokach) pomieszczenia, na których znajdują się urządzenia
oddymiające.

Powierzchnie dolotowe powinny znajdować się całkowicie w warstwie o
niewielkim zadymieniu. Krawędź górna otworu dolotowego powinna przebiegać
w odstępie co najmniej 1 m od granicy warstwy dymu. W obrębie drzwi lub
okien o maksymalnej szerokości 1,25 m odstęp ten można zredukować do 0,5
m.

C.4

Sterowanie

W czasie bezwietrznej pogody i przy prędkości wiatru poniżej 1 m/s wszystkie
powierzchnie oddymiania i dolotowe umiejscowione w ścianach zewnętrznych
sektora dymowego powinny być otwarte. Przy prędkości niezakłóconego prądu
wiatru (??) powyżej 1 m/s otwarte powinny zostać tylko powierzchnie dolotowe
i oddymiania znajdujące się na ścianie po stronie zawietrznej. Prędkości wiatru i
jego kierunek powinny być mierzone powyżej powierzchni dachu a wyniki
pomiaru uśredniane w odstępach co (10

±

2) min.

Sterowanie powinno odbywać się za pomocą przyrządów rozpoznania pożaru
reagujących na zadymienie. Na 80 m

2

powierzchni rzutu powinien przypadać co

najmniej jeden czujnik dymu. Dodatkowo w każdym sektorze dymowym
powinno znajdować się przynajmniej jedno urządzenie do wyzwalania ręcznego.
Dodatkowe wyzwalanie termiczne nie jest wówczas konieczne.

Tłumaczenie z języka niemieckiego

Literatura

1.

Brein D.: Anwendungsbereiche und -grenzen für praxisrelevante Modellansätze zur
Bewertung der Rauchableitung in Gebäuden

2.

Thomas, P.H. et al.: Investigations into the flow of hot gases in roof venting. Fire
Research Technical Paper No. 7, London, HMSO 1963

3.

Zukoski, E.E.: Entrainment in the near field of a fire plume. Report NBS-GCR-81-346,
CFR NIST, August 1981.

4.

Arbeitsgemeinschaft Brandsicherheit AGB: Referenzhandbuch für MRFC (Multi Room
Fire Code), Version 2.7, Bruchsal-Wien, September 2000

5.

Heskestad, G.: Engineering relation for fire plumes. Technology Report 82-8. Societyof
Fire Protection Engineers, Boston, 1962

6.

McCaffrey, B.: Momentum Implications for Diffusion Flames. Combustion and Flame 39:
191-209, 1980,

7.

Thomas: The size of flames from natural fires. 9

th

symposium on combustion (1961), s.

844-859