12 Posługiwanie się sprzętem rehabilitacyjnym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Elżbieta Szymańska

Posługiwanie się sprzętem rehabilitacyjnym 322[15].Z1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Ewa Pacholec
mgr Iwona Niespodziewana

Opracowanie redakcyjne:
mgr Elżbieta Szymańska

Konsultacja:
mgr inż. Teresa Jaszczyk

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[15].Z1.02
„Posługiwanie się sprzętem rehabilitacyjnym”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu terapeuta zajęciowy.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Rodzaje sprzętu rehabilitacyjnego oraz sposoby zaopatrzenia w niego

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia
4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Stosowanie zaopatrzenia ortotycznego

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Zaopatrzenie protetyczne

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Sprzęt ułatwiający poruszanie się

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Sprzęt rehabilitacyjny do obsługi osobistej

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu posługiwania się

sprzętem rehabilitacyjnym, potrzebnej do zrozumienia kompleksowej rehabilitacji osób
niepełnosprawnych.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia celów programu
jednostki modułowej i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczanie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

322[15].Z1.03

Stosowanie zabiegów

kinezyterapeutycznych

i fizykoterapeutycznych

322.[15].Z1

Podstawy kompleksowej rehabilitacji

322[15].Z1.04

Usprawnianie pacjenta

322[15]. Z1.01

Dobieranie zabiegów

rehabilitacyjnych do możliwości

i potrzeb pacjenta

322[15].Z1.02

Posługiwanie się sprzętem

rehabilitacyjnym

322[15].Z1.05

Posługiwanie się językiem

obcym zawodowym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozpoznawać potrzeby i problemy osób niepełnosprawnych,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

użytkować komputer,

–

stosować umiejętności komunikacji interpersonalnej,

–

wspierać osoby niepełnosprawne w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji,

–

korzystać z różnych metod pracy,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

ocenić stan przydatności sprzętu rehabilitacyjnego do stosowania w rehabilitacji,

–

obsłużyć sprzęt rehabilitacyjny zgodnie z przeznaczeniem oraz zaleceniami producenta,

–

zapoznać pacjenta z dokumentacją dotyczącą obsługi sprzętu rehabilitacyjnego oraz
udzielić niezbędnych wyjaśnień,

–

zastosować sprzęt rehabilitacyjny zgodnie ze zleceniem lekarskim,

–

przewidzieć zagrożenia związane ze stosowaniem sprzętu rehabilitacyjnego,

–

zadbać o bezpieczeństwo pacjenta w czasie posługiwania się sprzętem rehabilitacyjnym,

–

wskazać źródła i procedurę przyznawania pacjentowi sprzętu rehabilitacyjnego,

–

zapoznać pacjenta ze sposobem użytkowania sprzętu rehabilitacyjnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Rodzaje

sprzętu

rehabilitacyjnego

oraz

sposoby

zaopatrzenia w niego

4.1.1. Materiał nauczania

Leczenie usprawniające to całokształt postępowania w odniesieniu do osób chorych

i niepełnosprawnych, które ma na celu przywrócenie im jak największej sprawności fizycznej
i psychicznej, a tym samym zdolności do pracy oraz czynnego udziału w życiu społecznym.

W leczeniu tym wykorzystywany jest sprzęt rehabilitacyjny czyli sprzęt niezbędny do

prowadzenia zajęć rehabilitacyjnych mających za zadanie osiągnięcie przy aktywnym
uczestnictwie osoby niepełnosprawnej możliwie najwyższego poziomu jej funkcjonowania,
jakości życia i integracji społecznej. Jest to sprzęt służący do usprawniania zaburzonych
funkcji organizmu lub wspomagający proces rehabilitacji.

Pomoce techniczne to wyroby, których funkcja użytkowa wiąże się z działalnością

rehabilitacyjną, służące osobie niepełnosprawnej do przywrócenia w maksymalnym stopniu
zdolności samodzielnego życia i pracy. Pomoce techniczne stosowane w różnych fazach
rehabilitacji można podzielić według ich przeznaczenia na:
–

sprzęt rehabilitacji leczniczej,

–

przyrządy i urządzenia do kinezyterapii i fizykoterapii,

–

sprzęt ortopedyczny, np. protezy, ortozy,

–

sprzęt lokomocyjny – np. wózki, balkoniki,

–

sprzęt

rehabilitacji

zawodowej

–

np.

maszyny

tkackie

dostosowane

niepełnosprawności – warsztat tkacki, ramowy zawieszony na ścianie na wysokości
barków pacjenta lub warsztat z wysokim ustawieniem mechanizmu nicielnic,
umieszczonym na wysokim stole dla pacjenta ćwiczącego mięśnie barku,

–

sprzęt rehabilitacyjny do obsługi osobistej – np. uchwyty, poręcze, podnośniki.
Podstawowymi metodami leczenia usprawniającego jest kinezyterapia i terapia

zajęciowa, a pomocniczymi środkami jest fizykoterapia i zaopatrzenie ortopedyczne.

Kinezyterapia jest podstawą rehabilitacji medycznej i obejmuje całość zagadnień

związanych z wykorzystaniem ruchu jako środka leczniczego. Jest tą fazą leczenia
usprawniającego, która przez przywrócenie choremu sprawności fizycznej daje podstawy do
dalszej rehabilitacji, tj. do rehabilitacji zawodowej i społecznej

Sprzęt używany w kinezyterapii to wszelkiego rodzaju przyrządy i urządzenia

dostarczające lub pomagające wytwarzać bodźce fizykalne, kinetyczne i mechaniczne,
służące do rehabilitacji ruchowej.

Często stosowanym urządzeniem w Polsce jest UGUL – Uniwersalne Gimnastyczne

Urządzenie Lecznicze (Uniwersalny Gabinet Usprawniania Leczniczego). Wykorzystuje się
go we wszystkich schorzeniach narządu ruchu, gdy zachodzi potrzeba zwiększenia zakresu
ruchomości stawów, siły mięśniowej oraz zapobiegania deformacjom, a także do utrzymania
zakresu ruchu na istniejącym poziomie, np. przy dystrofiach mięśniowych. Umożliwia
wykonanie ćwiczeń samowspomaganych, czynnych z odciążeniem, w odciążeniu z oporem,
ćwiczeń wolnych i czynnych z oporem z zastosowaniem systemu bloczkowo-ciężarkowego.
Zestaw ten pozwala ćwiczyć poszczególne części ciała. Rehabilitant przez odpowiednią
zmianę punktów zaczepienia na tym aparacie może wpłynąć na zmianę kierunków działania
i natężenia siły. Ściany boczne i sufitowa, wykonane z grubego drutu o ,,oczkach”
10 x 10 cm, pozwalają na nieograniczoną możliwość mocowania systemu linek, zawieszek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i bloczków oraz urządzeń do wykonania różnego rodzaju ćwiczeń kinezyterapeutycznych.
Wyposażenie zasadnicze UGUL: kabina do ćwiczeń i zawieszeń z przywiązką z kraty, stół
rehabilitacyjny o zmiennej wysokości, akcesoria i osprzęt, tj. linki, podwieszki, pasy
wyciągowe i stabilizacyjne, obciążniki oraz podgłówki służące do podwieszeń, stabilizacji,
wyciągów i precyzyjnego dawkowania obciążenia, kolumna do ćwiczeń oporowych
z ławeczką. Wyposażenie dodatkowe UGUL: fotel do ćwiczeń oporowych kończyn dolnych
i górnych, urządzenie do trakcji kręgosłupa w odcinku lędźwiowym oraz szyjnym, urządzenie
do ćwiczeń kończyn górnych i pasa barkowego, urządzenie do ćwiczeń kończyn dolnych
i obręczy biodrowej, stół rehabilitacyjny o zmiennym kształcie.

Do sprzętu rehabilitacyjnego wykorzystywanego przez rehabilitantów w kinezyterapii

zaliczamy także: stoły rehabilitacyjne, tablice do ćwiczeń manualnych, materace, maty,
drabinki, ławki, piłki, piłki lekarskie, laski gimnastyczne itp. Do rozwoju siły, wytrzymałości
i ogólnej wydolności pacjentów służy również coraz więcej nowoczesnych przyrządów
i urządzeń treningowych np.: urządzenia popularnie zwane atlasami, ergometry rowerowe,
steppery, trenażery, itp.

Zlecenie na zabiegi rehabilitacyjne wypisuje lekarz (na recepcie lub formularzu

szpitalnym). Zawiera ono: imię i nazwisko, datę urodzenia, adres pacjenta, oddział NFZ, datę
wystawienia, diagnozę i schorzenia towarzyszące, zalecaną terapię, podpis lekarza
z pieczątką. Rodzaj ćwiczeń określa lekarz rehabilitacji medycznej lub mgr rehabilitacji.
Rehabilitant bez skierowania nie powinien wykonywać zabiegów rehabilitacyjnych.

Dobór rodzaju sprzętu, jakim będzie posługiwał się rehabilitant, zależy szczególnie od

zlecenia lekarskiego czyli aktualnych wskazań i przeciwwskazań do ćwiczeń, rodzaju
schorzenia pacjenta, stanu funkcjonalnego i wydolności pacjenta, wieku, wyposażenia
placówki w sprzęt i umiejętności jego obsługi. W Polsce jest wiele firm produkujących sprzęt
rehabilitacyjny, który jest eksponowany (wraz z krótkim opisem) w katalogach danych firm.
Powinien być on używany zgodnie z jego przeznaczeniem. Każda osoba posługująca się
sprzętem powinna zapoznać się, przed jego użyciem, z instrukcją obsługi, w której znajduje
się między innymi sposób użytkowania, zasady bezpieczeństwa i konserwacji.

W leczeniu i usprawnianiu osób z dysfunkcją narządu ruchu ważną, a zarazem

pomocniczą rolę odgrywają przedmioty ortopedyczne (zaopatrzenie ortopedyczne).

Zaliczamy do nich:

–

protezy, czyli sztuczne kończyny zastępujące funkcję kończyn dolnych lub górnych
w przypadku ich całkowitego braku, np. proteza kosmetyczna przedramienia,

–

ortozy, czyli przedmioty dopasowane do powierzchni kończyn oraz tułowia
wspomagające lub zastępujące ich funkcje statyczne i ruchowe oraz zabezpieczające
przed powstaniem zniekształceń np. łuski na stopę i goleń,

–

sprzęt pomocniczy, czyli przedmioty ortopedyczne służące zwiększeniu samodzielności
osób niepełnosprawnych oraz ułatwiające poruszanie się tym osobom np. kule, balkoniki.
Spełniają one następujące funkcje:

–

zwiększają pole podparcia masy ciała,

–

korygują zniekształcenia,

–

poprawiają stabilizację kończyn dolnych lub tułowia,

–

wspomagają upośledzone funkcje ruchowe kończyn górnych,

–

zastępują funkcję kończyn po ich częściowej lub całkowitej amputacji.
Nazewnictwo odnoszące się do zaopatrzenia protetycznego i ortotycznego nie jest

jednolite zarówno w różnych regionach Polski, jak i za granicą. Od 1989 roku obowiązują
normy Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej, przyjęte także przez Polskę, lecz nie
używa się ich powszechnie Ten sam przedmiot jest różnie nazywany np. określenie ortoza –
w polskiej tradycji częściej spotyka się jako orteza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Każdy sprzęt rehabilitacyjny powinien być wykorzystywany zgodnie z jego

przeznaczeniem oraz zaleceniami producenta, które są zawarte w karcie obsługi. Rehabilitant,
terapeuta zajęciowy powinien zapoznać pacjenta ze sposobem użytkowania sprzętu
i wynikających zagrożeń oraz udzielić wszelkich wyjaśnień. Na rynku polskim
i zagranicznym jest wiele firm produkujących sprzęt rehabilitacyjny. Swoje wyroby, wraz
z opisem funkcjonowania, prezentują w katalogach. Lekarz, fizjoterapeuta, technik
ortopedyczny, terapeuta zajęciowy powinien doradzić pacjentowi w doborze sprzętu
rehabilitacyjnego.

Jego

wybór

szczególnie

zależy

potrzeb

pacjenta,

jego

niepełnosprawności, a nie tylko kosztu danego sprzętu. Powinien być on używany zgodnie
z jego przeznaczeniem. Każda osoba posługująca się sprzętem powinna zapoznać się, przed
jego użyciem, z instrukcją obsługi, w której znajduje się między innymi sposób użytkowania,
zasady bezpieczeństwa i konserwacji. Sprzęt rehabilitacyjny można wypożyczyć
(np. balkonik, wózek) lub kupić.

Każdej osobie niepełnosprawnej ubezpieczonej w Narodowym Funduszu Zdrowia (NFZ)

przysługuje bezpłatne lub z dopłatą zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, ortopedyczny oraz
środki pomocnicze. Zasady zaopatrywania w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze
reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 17.12.2004 r. (Dz. U. Nr 276, poz. 2738
i 2739). Zawiera ono szczegółowy wykaz refundowanych przedmiotów ortopedycznych
i środków pomocniczych, wysokość udziału własnego świadczeniobiorcy, kryteriów ich
przyznawania oraz okresów ich użytkowania. Ustala także wzór zlecenia na wyżej
wymienione przedmioty i środki. Zlecenie wypisuje lekarz podstawowej opieki zdrowotnej
lub lekarz specjalista, np. ortopeda, chirurg, reumatolog, neurolog, lekarz rehabilitacji
medycznej. Należy potwierdzić go do realizacji w oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia
(NFZ). Realizacja zlecenia odbywa się w Punkcie Zaopatrzenia Ortopedycznego lub
w Zakładach Ortopedycznych, które mają podpisaną umowę z NFZ w ramach refundacji.

W przypadku braku możliwości wpłacenia własnego udziału przy zakupie sprzętu

rehabilitacyjnego, ortopedycznego, pomocniczego świadczeniobiorca ma prawo ubiegać się
o dofinansowanie zaopatrzenia ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych (PFRON). Może otrzymać dofinansowanie w wysokości:
–

100% zapłaconej kwoty udziału własnego (jeśli cena nie przekroczyła wyznaczonego
przez NFZ limitu na dany przedmiot ortopedyczny lub środek pomocniczy),

–

150% kwoty limitu jaki został wyznaczony przez NFZ na dany przedmiot
ortopedyczny/środek pomocniczy (jeśli cena zakupu przekroczyła limit ustalony przez
NFZ).
Osoba zainteresowana otrzymaniem dofinansowania powinna złożyć odpowiednie

dokumenty do Centrum Pomocy Rodzinie (powiatowego, miejskiego), właściwego dla jej
zamieszkania:
–

ksero zlecenia (wniosku) wydanego przez lekarza i potwierdzonego przez NFZ,

–

fakturę pro forma na sprzęt ortopedyczny, pomocniczy (faktura pro forma stanowi
wycenę i musi zawierać informację o wysokości udziału własnego oraz wartości
refundacji NFZ),

–

oświadczenie o miesięcznych dochodach osoby niepełnosprawnej lub jego opiekuna
w przeliczeniu na jednego członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie
domowym,

–

ksero orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności,

–

wypełniony wniosek o przyznanie dofinansowania (zawierający m.in. dane osobowe,
NIP, PESEL, numer i serię dowodu osobistego, numer konta).

Dofinansowanie nie przysługuje, jeżeli średni, przeciętny miesięczny dochód

przypadający na jedną osobę, obliczany za rok podatkowy poprzedzający rok, w którym
składany jest wniosek przekracza:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

50% przeciętnego wynagrodzenia na jedną osobę pozostającą we wspólnym
gospodarstwie domowym,

–

65% przeciętnego wynagrodzenia w przypadku osób samotnych.
Wysokość dofinansowania sprzętu rehabilitacyjnego wynosi do 60% kosztów tego

sprzętu, nie więcej niż jednak do wysokości pięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.

W przypadku dofinansowania zakupu przedmiotów ortopedycznych i środków

pomocniczych dopuszcza się możliwość zwrotu kosztów już poniesionych w wyniku zakupu
tego sprzętu. Przy przyznaniu dofinansowania na sprzęt rehabilitacyjny zawierana jest umowa
z wnioskodawcą, określająca m.in. kwotę dofinansowania i jej przeznaczenie.

Dofinansowaniem może być objęty wyłącznie zakup tego sprzętu rehabilitacyjnego,

który został dokonany po zawarciu tej umowy.

Osoba ubiegająca się o przyznanie dofinansowania do sprzętu rehabilitacyjnego,

ortopedycznego, środków pomocniczych szczegółowe informacje może otrzymać w Centrum
Pomocy Rodzinie.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiesz pod pojęciem sprzętu do kinezyterapii?
2. Jakie ćwiczenia mogą być realizowane w Uniwersalnym Gimnastycznym Urządzeniu

Leczniczym?

3. Jakie znasz rodzaje zaopatrzenia ortopedycznego?
4. Jakie znasz funkcje przedmiotów ortopedycznych?
5. Jaki dokument określa zasady zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17.12.2004 roku określ:

–

jaki lekarz może wypisać wniosek na wózek dziecku z mózgowym porażeniem
dziecięcym,

–

w jakiej wysokości NFZ może dofinansować wózek dziecięcy, gdy limit kwoty
refundowanej wynosi 1500 złotych, a cena przewyższa go.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 17. 12. 2004 roku,
2) określić jaki lekarz może wypisać wniosek na wózek dziecku z mózgowym porażeniem

dziecięcym,

3) obliczyć w jakiej wysokości NFZ może dofinansować dany wózek,
4) zapisać wnioski,
5) przedstawić wnioski na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17.12.2004 r.,

–

kartka papieru,

–

flamastry,

–

długopis,

–

brystol,

–

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zaplanuj ćwiczenia ogólnousprawniające z wykorzystaniem piłek, lasek gimnastycznych

dla 5 osobowej grupy podopiecznych w Warsztatach Terapii Zajęciowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić możliwości i ograniczenia fizyczne podopiecznych,
2) określić techniki ćwiczeń ogólnousprawniających,
3) zaplanować kolejne czynności,
4) zaplanować rodzaj sprzętu i sposób zaopatrzenia w niego,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

piłki,

–

laski gimnastyczne,

–

kartki papieru,

–

długopis,

–

odtwarzacz CD,

–

płyty CD z muzyką.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować sprzęt do kinezyterapii?



2) scharakteryzować ćwiczenia jakie mogą być wykonane w UGLU-u?



3) określić funkcje przedmiotów ortopedycznych?



4) określić rodzaje zaopatrzenia ortopedycznego?



5) określić zasady zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Stosowanie zaopatrzenia ortotycznego

4.2.1. Materiał nauczania

Wraz z rozwojem cywilizacji i techniki zwiększa się liczba osób niepełnosprawnych.

Problem wspomagania upośledzonych lub porażonych funkcji kończyn towarzyszy
człowiekowi od początków jego istnienia. Rozwój nauk medycznych, techniki stwarza coraz
większe możliwości konstrukcyjne oraz szerszy zakres wspomagania narządów ludzkich.
Zazwyczaj uzupełniają one podstawowe leczenie bezoperacyjne lub operacyjne.

Ortozy to różnorodne konstrukcje techniczne dobrane do rodzaju dysfunkcji

i indywidualnie dopasowane do pacjenta, stosowane w celu stabilizacji, korekcji ustawienia
lub odciążenia elementów narządu ruchu.

Materiałami wykorzystywanymi do ich produkcji jest: skóra, stal, aluminium, żywica

epoksydowa, guma, a obecnie coraz częściej tworzywa termoplastyczne i chemoutwardzalne
oraz materiały oparte na włóknach węglowych. Każda ortoza powinna być tak
zaprojektowana, aby łatwo można zmieniać jej elementy, np. buty w celu naprawy
i konserwacji. Różnorodność nazw handlowych i modyfikacji oraz jakość i przydatność
lecznicza stosowanych obecnie ortoz jest duża, a ich wybór w dużej mierze zależy od jej
funkcji i potrzeb chorego. Użytkowane są okresowo, przez kilka tygodni lub miesięcy, ale
także długotrwale, przez wiele lat.

A. Ortozy tułowia. Wykorzystuje się je w profilaktyce, wadach wrodzonych oraz

dysfunkcjach będących następstwem schorzeń i urazów.

Kołnierze stosuje się w celu odciążenia i stabilizacji odcinka szyjnego kręgosłupa.

Kołnierze miękkie (typu Schanza) i półsztywne działają wyłącznie na odcinek szyjny
kręgosłupa, w sposób niepełny. Kołnierz stabilizujący Campa podpiera brodę, okolice
potylicy i opiera się na tułowiu. Nie pozwala na zginanie, prostowanie czy ruchy rotacyjne
szyi. Są kołnierze (np. Philadelphia), które swoim zasięgiem obejmują także górny odcinek
kręgosłupa piersiowego.

Zestaw gorsetów i ortoz stosowanych w odcinku piersiowo-krzyżowym kręgosłupa jest

bardzo

zróżnicowany.

Ich

konstrukcja

zależy

głównie

poziomu

połączeń

międzykręgowych, na które ma działać. W konstrukcji gorsetów używanych do stabilizacji
odcinka piersiowo-lędźwiowego (poniżej Th6) wykorzystuje się zasadę oparcia z jednej
strony o miednicę, a z drugiej o mostek. Po przeciwnej stronie, na wysokości zmian
chorobowych, stosuje się dodatkowy punkt podparcia ortozy. W razie konieczności ujęcia
gorsetem wyższych odcinków kręgosłupa piersiowego gorset musi ujmować również odcinek
szyjny i mieć podparcie w okolicy żuchwo-potylicznej.

Najbardziej znane konstrukcje ortotyczne stosowane w tym odcinku kręgosłupa to gorset

Jewetta, prostotrzymacz Hohmana lub Taylora (w korygowaniu okrągłych pleców, wad
postawy, po urazach kręgosłupa, w osteoporozie) oraz różnego typu sznurówki półgorsetowe.
Sznurówki stosuje się przy spowodowanych różnymi przyczynami bólach dolnego odcinka
kręgosłupa – w przypadkach zmian zwyrodnieniowych w stawach, zesztywniającym
zapaleniu kręgosłupa, osteoporozie, po urazach i zabiegach w okresie rekonwalescencji, itp.

W razie konieczności zaopatrzenia górnej części kręgosłupa piersiowego do opisanych

ortoz stosowane są dodatkowe podparcia pod żuchwę i potylicę. Do stabilizacji dolnych
segmentów lędźwiowych i połączenia lędźwiowo-krzyżowego wystarczają półsztywne pasy
ortopedyczne. Pasy i peloty korekcyjne są stosowane również w okolicy obręczy kończyn
górnych do leczenia wad postawy o typie odstających łopatek. Oddzielne zagadnienie stanowi
leczenie ortozowe skolioz. Stosowane gorsety dzieli się na korekcyjne, mające na celu
zmniejszenie kąta skrzywienia kręgosłupa, oraz stabilizujące, zakładane najczęściej w celu
utrzymania dotychczasowych wyników leczenia, zazwyczaj leczenia operacyjnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Najczęściej stosowane są gorsety Boston i Cheneau w leczeniu skolioz odcinka lędźwiowego
i niskiego piersiowego (poniżej Th6 – Th8) oraz gorset Milwaukee w skoliozach
dochodzących do połączenia piersiowo-szyjnego.

Rys. 1. Ortozy tułowia: a – gorset typu Boston [13, s. 97]; b – ortoza typu Taylora [14, s. 102]

Sposób użycia gorsetu:
Codzienne noszenie: 23 godz., 1

godz. na pielęgnację ciała i fizjoterapię.

Możliwe jest codzienne branie prysznica lub kąpanie się. Nie używać emulsji do ciała,
ponieważ wskutek pocenia powstaje niebezpieczeństwo obtarć. Zaczerwienione miejsca
przypudrować lub natrzeć spirytusem. Otarć i odciśnięć można uniknąć przez noszenie pod
gorsetem bawełnianego podkoszulka bez szwów (bawełna wchłania pot, a brak szwów
pozwala uniknąć otarć i odcisków.
Pielęgnacja gorsetu: 1

x dziennie umyć i wysuszyć.

B. Ortozy kończyn górnych są przeznaczone do leczenia w obrębie palców, ręki i co

najwyżej przedramienia. Wynika to z różnorodnych celów, jakie mają być osiągane za
pomocą ortoz ręki: element wczesnego usprawniania po urazach, zabiegach operacyjnych
(m.in. napraw i rekonstrukcji ścięgien) oraz w schorzeniach reumatoidalnych. Oddzielną
grupę wskazań do stosowania aparatów stanowią problemy dotyczące ręki porażennej,
pourazowej bądź wrodzonej. W razie konieczności zaopatrzenia barku najszerzej stosowane
są aparaty odwodzące kończynę górną. Wskazaniami do ich stosowania są najczęściej
złamania okolicy bliższego końca kości ramiennej oraz wiotkie i spastyczne porażenia
obręczy barkowej, okołoporodowe lub pourazowe. Szyna odwodząca jest wskazana
zwłaszcza u osób starszych, u których szczególnie łatwo dochodzi do „zamrożenia” ruchów
barku. W celu stabilizacji łokcia stosowane są aparaty na przedramię i rękę z przegubem lub
bez przegubu. Mogą one mieć postać tutoru, nie obejmującego ręki. Wskazaniami do
zastosowania ortoz na staw łokciowy są najczęściej zmiany zapalne o charakterze swoistym,
jak gruźlica, nieswoistym, jak ropne zapalenie łokcia lub sąsiednich kości, oraz rzadziej
choroby reumatoidalne. W odniesieniu do ręki szczególnie dużo uwagi w zaopatrzeniu
ortopedycznym poświęca się aparatom stabilizującym i wspomagającym czynności kciuka,
wskaziciela i palca środkowego. W zaburzeniach czynności ręki spowodowanych
niedowładami i porażeniami mają one za zadanie korygować osłabioną zdolność

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykonywania ruchów lub zapobiegać powstawaniu i utrwalaniu przykurczów palców
i nadgarstka. Na palce pojedyncze lub na dwa, trzy, a nawet cztery (od II do IV palca),
zwłaszcza po urazach i zabiegach operacyjnych, stosowane są aparaty redresujące przykurcze
zgięciowe i wyprostne palców. Najbardziej znane to aparat Stacka i Capenera. W leczeniu
schorzeń, urazów i niedowładów na poziomie nadgarstka stosowane są ortozy ujmujące rękę
i przedramię, np. według Bunnela, Oppenheimera czy Swansona.

Rys. 2. Ortozy kończyn górnych: a – ortoza typu Capenera [13,s. 68]; b – ortoza stabilizująca staw barkowy

w odwiedzeniu

[14, s. 72]

C. Aparaty i ortozy stosowane w obrębie kończyn dolnych
Zaopatrzenie ortotyczne kończyny dolnej ma na celu głównie umożliwienie stania

i chodzenia lub też poprawienie mechanizmu chodu. Aparaty muszą uwzględniać ciężar ciała
przez nie przenoszony oraz dynamiczny charakter sił występujących w obrębie stawów
kończyn dolnych.

Zaopatrzenie bierne kończyn dolnych
Pod względem funkcjonalnym, dzielimy na: ortozy stabilizujące, odciążające,

korekcyjne, profilaktyczne, czynne (funkcjonalne).

Ortozy stabilizujące stosuje się w celu prawidłowego ustawienia kończyny oraz

stabilnego podparcia masy ciała w przypadku jej porażenia lub niestabilności stawowych.
Zasadniczym ich zadaniem jest poprawa efektywności wykonywania ruchów użytkowych
upośledzonej kończyny przez zablokowanie ruchów nieefektywnych, ochrona przed
przeciążeniem siłowym lub nadmiernym zakresem ruchu w stawach. Stosuje się je do
stabilizacji kończyny po urazach stawów, aparatu więzadłowego, z towarzyszącymi
wysiękami i krwawieniami oraz po zabiegach operacyjnych.

W leczeniu stóp końsko-szpotawych, płasko-koślawych, koślawych, końskich, u chorych

z niedowładami spastycznymi i wiotkimi stosuje się wykonane na miarę buty ortopedyczne.
Przy zwichnięciu stawu skokowo-piętowego, złamaniach kości śródstopia, a także przy często
występujących zespołach bólowych stopy na tle zwyrodnieniowym stosuje się obuwie
modularne oraz stabilizatory stawu skokowo-piętowego. Ortozy stabilizujące staw skokowy
i kolanowy wykonywane są jako aparaty szynowo-opaskowe i stanowią zaopatrzenie
w porażeniach wiotkich kończyn dolnych. Częściej jednak stosuje się ortozy łuskowe
z materiałów termoplastycznych. W tych przypadkach stosuje się też aparaty ćwiczebne typu
KAFO, które mają najczęściej pojedynczą szynę przebiegająca z tyłu kończyny z opaskami
do mocowania. Dzięki zastosowaniu elementów regulacyjnych możliwe jest szybkie
i dokładne dopasowanie aparatu do długości i kształtu kończyny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Parapodia – są to aparaty ortotyczne służące do stabilizacji kończyn dolnych oraz

dolnych części tułowia, umożliwiające lokomocję na ograniczonej przestrzeni. Stanowią je
proste konstrukcje metalowe lub tworzywowo-metalowe zamocowane na szerokiej podstawie
podparcia i zaopatrzone w blokowane przeguby stawu kolanowego i biodrowego. Zapewniają
one pacjentowi lokomocje wymuszoną ruchami skrętnymi ciała, które przenoszone są na
podstawę. Oryginalnym i funkcjonalnym rozwiązaniem konstrukcyjnym w tym zakresie jest
parapodium opracowane na Politechnice Warszawskiej przez A. Olędzkiego. Są one jedynym
zaopatrzeniem umożliwiającym lokomocję czynną pacjentom z uszkodzeniem rdzenia
kręgowego w górnym odcinku piersiowym.

Ortozy korekcyjne (redresyjne) mają na celu redresję przykurczów stawów i korekcję

osi kończyny lub kręgosłupa. Zbudowane są z elementów statycznych (rozpórki, zawiasy,
itp.) i z dynamicznych (sprężyny, paski gumowe, stalowe taśmy itp.). Ich zadaniem jest
oddziaływanie na struktury mięśniowo-stawowe w celu zmniejszenia lub całkowitej
eliminacji wrodzonych lub nabytych deformacji kończyn dolnych. Są one również stosowane
w celu poprawy ustawienia elementów kostnych w zniekształceniach statycznych,
np. w statycznym płaskostopiu lub trwałych zniekształceniach innego pochodzenia.

Ortozy profilaktyczne są stosowane w celu zapewnienia odpowiedniego ustawienia

części kończyn w stanach pooperacyjnych lub patologicznych. Przykładem jest obuwie
profilaktyczne. Stosuje się je przy niedużej statycznej niewydolności stopy lub narażenia
stopy zdrowej na długotrwałe przeciążenie w celu zapobiegania powstawaniu deformacji.

Ortozy odciążające są stosowane wyłącznie w razie konieczności zmniejszenia lub

likwidacji obciążenia niewydolnych struktur podpórczych, jak również zmniejszenia
nacisków wywieranych na te struktury przez masę ciała (np. odciążenie stawu kolanowego
i skokowego w zapaleniach stawów oraz w przypadku zmian pourazowych). Zastosowanie
podparcia podrzepkowego i strzemienia pod butem lub odpowiednio wkomponowanie ortozy
do buta w przypadku złamań kości goleni umożliwia wczesny trening lokomocyjny.

Ortozy odciążające regulują nacisk na elementy stawu biodrowego, np. w chorobie

Perthesa. Działają najczęściej na zasadzie szyny Thomasa. Głównym celem stosowania szyn
biodrowych jest stabilizacja stawów biodrowych w płaszczyźnie czołowej oraz kontrola
rotacji kończyny w stawie biodrowym.

Ortozy czynne (funkcjonalne). Głównym ich celem jest wywołanie lub wspomaganie

odpowiedniej funkcji kompensacyjnej kończyny w konkretnej fazie ruchu za pomocą
sztucznego efektora. Efektorem tym może być napęd elektromechaniczny, hydrauliczny,
pneumatyczny lub mechaniczny. Jednak w praktyce najczęściej wykorzystuje się prosty
element pozwalający na zakumulowanie energii i wyzwolenie w odpowiedniej fazie chodu,
np.: sprężyna stalowa, taśma gumowa, wkładka sprężysta. W zniekształceniach koślawo-
-szpotawych kolana stosuje się ortozę Dewara, której działanie korekcyjne pojawia się
dopiero po wyprostowaniu kończyny w stawie kolanowym, tzn. w fazie przeniesienia
kończyny w czasie chłodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Ortozy kończyn dolnych: a – aparat odciążający kończynę dolną typu Thomasa [13, s. 79], b – szyna

nocna korygująca koślawość [14, s. 87]

Zaopatrzenie aktywne kończyn dolnych to maszyny kroczące najczęściej z silnikami

elektrycznymi, które powodują ruch w stawach, zginanie kończyny i kroczenie pacjenta.
Przykładem jest aparat do chodu naprzemiennego RGO poprawiający możliwości
lokomocyjne w rozległych dysfunkcjach kończyn dolnych. System ten stosuje się u chorych
z paraplegią po urazie rdzenia kręgowego na wysokości na wysokości kręgów Th5 – L2,
z przepukliną oponowo-rdzeniową, w przypadkach dystrofii mięśniowych, stwardnienia
rozsianego i innych schorzeń. Szczególnie pozytywne efekty przynosi u dzieci, z wyjątkiem
dzieci z porażeniem mózgowym oraz z zaburzeniami percepcji motorycznej, które się do tego
nie kwalifikują. W ostatnich latach dzięki metodzie FES uzyskano możliwość czynnej
pionizacji paraplegików bez użycia jakichkolwiek aparatów ortotycznych. Zastosowano
wielokanałowe stymulatory ze sterowaniem mikroprocesorowym, które polepszają możliwość
kontrolowania ruchów poszczególnych segmentów kończyn i ułatwiają koordynację w czasie
chodu paraplegika.

Ortozy do leczenia dysplazji stawów biodrowych
W piśmiennictwie europejskim opisano wiele typów ortoz przeznaczonych do leczenia

dysplazji stawu biodrowego. Ich nazwy łączą się zwykle z miejscowościami lub nazwiskami
badaczy, którzy je opracowali. Wszyscy oni musieli rozwiązać m.in. problem szybkiego
rozwoju i wzrostu dzieci, co sprawia, że w krótkim czasie ortoza jest nieefektywna i trzeba ją
wymienić. Ortozy te muszą więc być produkowane w gotowej formie, aby wymiana była
natychmiastowa, ponieważ każda zwłoka zakłóca proces leczenia.
Rozmiar ortozy musi być ściśle dopasowany, gdyż nadmierne zgięcie i odwiedzenie może
doprowadzić do martwicy jałowej głowy kości udowej, jako następstwa zamknięcia światła
jednego z ramion tętnicy przyśrodkowej okalającej udo, w wyniku przyparcia szyjki kości
udowej do panewki stawu biodrowego.

Typy konstrukcji ortoz służących leczeniu dysplazji stawów biodrowych:

–

szelki – miękkie ortozy wykonane z taśmy, stabilizowane na tułowiu i utrzymujące
kończyny dolne w pozycji korekcyjnej;

–

rozwórki – półsztywne lub sztywne ortozy składające się z elementów szynowych oraz
poduszek lub majteczek podtrzymujących kończyny;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

ortozy odwodzące sztywne – wykonane z laminatu lub elementów szynowych
z opaskami (ostatnio rzadziej stosowane).

Rys. 4. Ortozy do leczenia dysplazji stawów biodrowych: a – rozwórka Koszli [13, s. 89], b – szelki Grucy

[14, s. 91]

Konserwacja aparatów ortotycznych
Pacjent powinien być powiadomiony oraz powinien zapoznać się z instrukcją obsługi

i konserwacji aparatów ortotycznych. Nie można używać aparatu, jeśli jego elementy są
uszkodzone. Należy co jakiś czas zrobić przegląd i każde zauważone uszkodzenie od razu
naprawić. Najszybciej zużywają się części ruchome: zamki, zawiasy. W tych bowiem
miejscach może gromadzić się błoto, kurz, nitki z odzieży itp. Po otworzeniu zamków
i zawiasów elementy aparatu oczyszcza się z ciał obcych za pomocą ostrego przedmiotu
(np. noża, drucika, szpilki do włosów) i zapuszcza się kroplę oliwy, tak, aby nie zaplamić
tłuszczem części skórzanych.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiesz pod pojęciem ortozy?
2. Jakie znasz rodzaje ortoz tułowia?
3. Jakie znasz zaopatrzenie bierne kończyn dolnych?
4. Jakie typy ortoz służą do leczenia dysplazji stawu biodrowego u dzieci?
5. W jaki sposób należy konserwować aparaty ortotyczne?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ

znaczenie

sprzętu

ortotycznego

leczeniu

usprawniającym

osób

niepełnosprawnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć film zwracając uwagę na zastosowanie sprzętu ortotycznego,
2) określić znaczenie sprzętu w leczeniu osób niepełnosprawnych,
3) sporządzić notatkę,
4) uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia,
5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

telewizor,

–

odtwarzacz DVD,

–

płyta DVD filmem dotyczącym sprzętu ortotycznego.

Ćwiczenie 2

Określ rodzaje sprzętu oraz zasady bezpieczeństwa przy jego stosowaniu. Wnioski zapisz

na arkuszu papieru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć film dotyczący sprzętu ortotycznego,
2) określić rodzaje sprzętu ortotycznego,
3) zapisać swoje uwagi,
4) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
5) uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru,

–

flamastry,

–

telewizor,

–

odtwarzacz DVD,

–

płyta DVD filmem dotyczącym sprzętu ortotycznego.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie ortozy?



2) wymienić rodzaje ortoz tułowia?



3) określić zaopatrzenie bierne kończyn dolnych?



4) określić typy ortoz do leczenia dysplazji stawu biodrowego?



5) scharakteryzować sposoby konserwacji aparatów ortotycznych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zaopatrzenie protetyczne

4.3.1. Materiał nauczania

Protezy są uproszczonymi modelami brakujących części kończyn wyposażonymi

w ruchome połączenia naśladujące naturalne ruchy w stawach i poruszane biernie lub
napędzane mechanicznie. Amputacje kończyn nie są sukcesem leczniczym, ale następstwem
wypadku lub koniecznością ratowania życia. Współcześnie protezy są budowane
z najlżejszych materiałów, imitujących kształtem, kolorem, a nawet strukturą kończyny
naturalne.

Materiały używane do budowy protez to głównie tworzywa termoplastyczne, stopy

metali lekkich, laminaty żywicowe, a coraz rzadziej skóra i drewno. Podstawowym źródłem
napędu protezy jest wykorzystywanie energii kinetycznej zachowanych na naturalnych
częściach kończyny oraz dodatkowo innych, sąsiadujących z nią elementów układu narządów
ruchu. Możliwe jest wykorzystanie zewnętrznych źródeł energii, np. elektrycznej w postaci
akumulatorów bądź baterii. Najbardziej zbliżone do fizjologicznego sposobu poruszania
zaprotezowanym odcinkiem kończyny jest rozwiązanie stosowane w protezach
mioelektrycznych. Impuls z odpowiedniej grupy mięśniowej generuje w nich wykonanie
żądanego ruchu, symulującego skurcz wywoływany przez określone mięśnie.

A. Protezy kończyn górnych
Amputacja kończyny górnej jest zabiegiem okaleczającym i upośledzającym funkcje

chorego, ponieważ trudno jest ją zastąpić. Dlatego za naczelną zasadę uznano, aby w obrębie
ręki dokonywać odjęć bardzo oszczędnie z uwagi na pełnienie przez nią nie tylko funkcji
ruchowych, ale również ze względu na jej wysoko rozwinięte czucie powierzchniowe oraz
precyzyjne ruchy palców. Decydując się na wybór rodzaju protezy bierze się pod uwagę
m.in.: wiek chorego, dodatkowe schorzenia, cel jakiemu proteza ma służyć.

Protezy kończyn górnych, niezależnie od wysokości amputacji, dzieli się na:

a) protezy kosmetyczne,
b) protezy czynne:

–

z własnym źródłem energii: poruszane siłą mięśni pacjenta bezpośrednio lub
pośrednio przez zawieszenia,

–

z obcym źródłem energii: elektryczne, pneumatyczne,

c) z mieszanym źródłem energii.

Protezy ręki:

–

proteza kosmetyczna ręki – upodobniona do ludzkiej ręki po względem kształtu, budowy
i barwy, ale bez jakichkolwiek funkcji,

–

ręka mechaniczna, spełnia proste ruchy chwytne. Ruchomy jest kciuk albo palce II–V lub
oba te elementy. Ruchy palców można wykonać biernie za pomocą linki sterowanej
zawieszeniem czynnym,

–

ręka elektryczna wykonuje chwyt trójpalcowy typu pincetowego. Kciuk jest ustawiony
w opozycji do palca II i III, palce poruszają się osiowo w płaszczyźnie strzałkowej,

–

hak dwudzielny. Sterowany jest mechanicznie. Jest mało estetyczny. Ma małą kontrolę
siły zacisku, więc pozwala chwytać jedynie twarde przedmioty. Oprócz tej końcówki
stosuje się inne, mające zastosowanie w życiu codziennym i w pracy. Są to najczęściej
przedmioty codziennego użytku, jak: szczotka, haki, kółka, uchwyty, a nawet narzędzia
pracy przystosowane do przykręcania ich do protezy roboczej,

–

ręka mioelektryczna (bioelektryczna). Ruch palców jest zbliżony do naturalnego,
precyzyjny, z kilkoma możliwościami rodzaju chwytów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Protezy przedramienia
Całkowity brak ręki i nadgarstka powoduje utratę funkcji chwytnej. Proteza kosmetyczna

jedynie uzupełnia brak kończyny i może spełniać funkcję czynną jako przycisk. Możliwe do
wykonywania i wykorzystywane w zaopatrzeniu protezowym są ruchy obrotowe
przedramienia

połączone

wzajemnym

przemieszczaniem

się

kości

łokciowej

i promieniowej. Na kikutach tych kości osadzana jest sztuczna ręka protezowa, mechaniczna
bądź mioelektryczna. Zależnie od długości kikuta przedramienia, na którym osadzany jest lej
protezy, może ona obejmować tylko przedramię i kończyć się poniżej stawu łokciowego lub
na jego wysokości. Mocowanie protezy jest wówczas wykonywane z tzw. zawieszeniem
w obrębie ramienia.

Protezy kikutów kończyny górnej w obrębie ramienia i barku
Możliwości czynnych ruchów po amputacji lub też przy wrodzonym ubytku na poziomie

ramienia są jeszcze mniejsze. Proteza musi obejmować całą wolną część kończyny a źródłem
ruchu jest bark lub przeciwna kończyna. Do wykonania zgięcia w stawie łokciowym
wykorzystuje się ruch obręczy barkowej, prostowanie zaś odbywa się pod wpływem siły
ciężkości. Ruchy ręki protezowanej odbywają się dzięki skomplikowanym systemom
linkowo-cięgłowym, a w protezach mioelektrycznych – dzięki wyuczonym impulsom
mięśniowym wysyłanym przez pacjenta do protezy mocowanej w obrębie ramienia.
Całkowita amputacja lub wrodzony brak stawu ramiennego, a zwłaszcza obojczyka i łopatki,
stwarza szczególnie trudny problem dla techniki protetycznej. Możliwości uzyskania
aktywnych, celowych ruchów protezą są znacznie ograniczone, a u osób starszych niemal
niemożliwe do uzyskania. Niebagatelną przeszkodą dla ruchów protezy jest jej ciężar. Dużym
problemem jest źródło zasilania protezy. Przy obustronnej amputacji lub braku kończyny
jedynym rozwiązaniem pozostaje zasilanie w energię z zewnątrz. Szkielet protezy jest
zazwyczaj pokryty elementami kosmetycznymi.

Duży problem stanowi także zawieszenie protezy. Proteza ręki ma zawieszenie

mankietowe, które mogą wspomagać różnego rodzaju paski. Protezy ramienia, niezależnie od
wysokości amputacji, musza mieć zawieszenie szelkowe.

Rys. 5. Zawieszenia protez: a – przedramienia w kształcie ósemki: 1 – zakotwiczenie osłonki linki Bowdena na

nakładce ramieniowej, 2 – paski łączące lej przedramienia z nakładką ramieniową, 3 – zawieszenie na
pasku; b – po wyłuszczeniu w stawie barkowym, z pasem piersiowym i biodrowym: 1 – linka sterująca
w osłonie, zginająca przedramię, 2 – linka obsługująca końcówki protezy, 3 – linka sterująca
mechanizmem stawu łokciowego, 4 – taśma elastyczna [14, s. 34] Nauka stosowania protez kończyny
górnej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Główną rolę w posługiwaniu się odgrywają sprawność i dokładność ruchów. Przede

wszystkim należy oduczyć się różnych nawyków, nabytych przed nałożeniem protezy
np.: przytrzymywania kikutem przedmiotów przez przyciskanie ich do tułowia, posługiwania
się zębami (np. przy rozwiązywaniu węzłów, ubieraniu się). Wykonanie i działanie protezy
sprawdza lekarz. Musi być dobrze dopasowana i umocowana, aby spełniała swoje zadanie.
Nałożenie protezy uczy rehabilitant. Większość czasu na usprawnianie pacjenta należy
przeznaczyć na naukę stosowania końcówek. Najważniejsze czynności to: chwytanie
i puszczanie przedmiotów, przenoszenie oraz naukę czynności mających zastosowanie
w życiu codziennym.

B. Protezy kończyn dolnych
Proteza kończyny dolnej zarówno po amputacji, jak i we wrodzonym braku spełnia

głównie funkcję podporową. Możliwości zaprojektowania są znacznie lepsze niż w obrębie
kończyny górnej. Przy dobrej technice wykonania protezy i współpracy pacjenta udaje się
uzyskać swobodny, niemal zbliżony do naturalnego sposób poruszania się.

Przy wszelkiego rodzaju amputacjach wskazane jest jak najszybsze rozpoczęcie

rehabilitacji. Zaraz po operacji rozpoczyna się ćwiczenia oddechowe i krążeniowe, aby
zapobiec ewentualnym

niewydolnościom organizmu związanym z długotrwałym

unieruchomieniem pacjenta. Jeżeli jest taka możliwość przed amputacją, warto uzgodnić
z lekarzami i technikami protetycznymi poziom amputacji oraz zapoznać się z możliwościami
zaprotezowania. W zależności od miejsca amputacji i długości kikuta stosuje się różnego
rodzaju protezy i elementy podtrzymujące protezę na kończynie (pasy i podciśnieniowe leje).

Ważne jest też odpowiednie przygotowanie kończyn do zaprotezowania:

–

kikut powinien być hartowany,

–

formowany poprzez bandażowanie,

–

ćwiczony, by zapobiec powstaniu przykurczy mięśniowych, które później utrudniają
zaprotezowanie i chodzenie,

–

należy trenować nie tylko mięśnie kikuta, co ułatwi poruszanie kończyną w protezie, ale
także zdrową kończynę, która przejmie cały ciężar organizmu,

–

ważne są także ćwiczenia kończyn górnych, które jeszcze przed zaprotezowaniem będą
pomocne pacjentowi przy przenoszeniu ciężaru ciała podczas chodu przy użyciu sprzętu
ortopedycznego.
Podstawą właściwego działania protezy, bez względu na typ i jakość zastosowanych

elementów, jest dobrze dopasowany lej protezowy. Często jakość wykonanej protezy ocenia
się przez pryzmat leja, a nie rodzaju zastosowanych elementów. Właściwe funkcjonowanie
protezy zależy od takich kryteriów, jak: sztywne, stabilne połączenie między kikutem a lejem,
pełen kontakt leja z kikutem, maksymalne odciążenie, nieupośledzone krążenie krwi i dobra
funkcja układu nerwowego, łatwe zakładanie i zdejmowanie protezy, maksymalnie
ograniczone wymiary zewnętrzne, prosta pielęgnacja oraz możliwość ponownego
dopasowania, żywotność.

Brak dopasowania leja upośledza znacznie chód pacjenta. Obluzowania występujące

pomiędzy kikutem a lejem wpływają na brak stabilizacji kikuta, zwiększając ryzyko jego
podrażnień. Pacjent powinien mieć założone 2 pończoszki kikutowe. Większa ich liczba
świadczy o braku dopasowania leja do obwodów kikuta i powinien on być niezwłocznie
wymieniony. Pończochy mają za zadanie chronić skórę przed urazem spowodowanym
naciskiem leja na kikut, zmniejszać tarcie przy zakładaniu protezy oraz podczas chodzenia,
wchłaniać pot oraz pełnić funkcję osłony termicznej (należy codziennie prać). Stosuje się je
na kikuty uda i goleni. Wykonuje się je z dzianiny bawełnianej, wełnianej lub z elastycznej
tkaniny coolmax, pokrytej żelem. Mają różną długość i szerokość dobieraną do kikutów oraz
wzrostu i masy ciała pacjenta, tak aby były bez zmarszczeń i nierówności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Korzystny dla osoby po amputacji jest pobyt na oddziale rehabilitacyjnym, zwłaszcza po

otrzymaniu protezy. Można pod okiem rehabilitantów uczyć się chodzenia i w razie potrzeby
kontaktować się z technikami protezowni. Ważne jest też dostosowanie elementów protezy:
ustawienie wysokości, dopasowanie leja protezy (nie może się zsuwać lub ocierać, bo przy
chodzeniu będzie powodował trudno gojące się rany) czy pasów podtrzymujących, bo tylko
wtedy można uzyskać względny komfort chodzenia.

Przyzwyczajenie się do używania protezy wymaga czasu. Na początku odczuwa się ból

i dyskomfort, ale im dłużej i częściej chodzi się w protezie, tym szybciej organizm
przystosowuje się do nowego sposobu poruszania. Konieczny jest specjalny trening, jeśli
bowiem nabierze się nieprawidłowych nawyków, bardzo trudno będzie się ich pozbyć
w przyszłości. Ważna jest też nauka bezpiecznego poruszania się po schodach (w protezie, po
amputacji powyżej kolana, niemożliwe jest chodzenie po schodach, na przemian lewą i prawą
nogą (można jedynie dostawiać jedną nogę do drugiej). Rehabilitant powinien zwrócić uwagę
na rodzaj chodu pacjenta. Krok powinien być równej długości i rytmiczny (o jednakowych
odstępach czasu). Nieprawidłowości w chodzie mogą wynikać z niewłaściwej długości
protezy, niewygodnego leja, nieprawidłowego przygotowania kikuta do protezy, słabych
mięśni kończyny itp.

Pacjent powinien być też poinformowany o sposobach pielęgnowania kikuta (myć letnią

wodą z mydłem, opłukać zimną, osuszyć ręcznikiem frotte, zatalkować) oraz protezy
(lej dokładnie umyć mydłem i wytrzeć do sucha). Pierwszą protezę, tymczasową, do nauki
chodzenia, wykonuje się po kilku tygodniach od amputacji. Dopiero po kilkumiesięcznym
przyzwyczajeniu się i odpowiednim przygotowaniu kikuta wykonuje się protezy ostateczne.

Protezy kikutów w obrębie stopy
Celem jest poprawienie funkcji odbicia stopy podczas chodzenia. W protezie stopy

możliwe jest uzyskanie mechanizmu biernego przekolebania.

Zaopatrzenie protezowe na poziomie goleni. W przypadku braku lub utraty stopy oraz

części goleni kończyna dolna oprócz braku funkcji zginania podeszwowego i grzbietowego
stopy w obrębie stawu skokowego górnego jest niezdolna do obciążania. Proteza
uzupełniająca ubytek musi podpierać masę ciała, może spełniać również funkcję
kosmetyczną. Najprostszym rodzajem zaopatrzenia protezowego na poziomie goleni jest
szczudło wspierające się na podłożu i przenoszące obciążenia poprzez lej mocowany
w okolicy kolana lub na poziomie uda. Proteza kończyny zastępująca stopę i część goleni
musi się składać ze stopy protezowej i leja kikutowego. Lej stanowi negatywowe odbicie
kikuta lub wrodzonej części goleni. Może być mocowany z wykorzystaniem mechanizmu
ujmującego więzadło rzepki (tzw. proteza PTB) lub na poziomie uda. Stopa protezowa ma
kształt i czynności zbliżone do fizjologicznej. W protezach klasycznych nie ma możliwości
wykonywania ruchów czynnych. Protezy mioelektryczne umożliwiają wykonywanie ruchów
zginania grzbietowego i podeszwowego na wysokości stawu skokowego. Żadna z protez nie
zapewnia przekazywania bodźców czuciowych z kończyny.

Zaopatrzenie protezowe na poziomie uda i miednicy. W przypadku wrodzonego braku

części lub całego uda oraz w amputacjach i wyłuszczeniach na tym poziomie zaopatrzenie
protezowe jest znacznie trudniejsze. W nowoczesnych protezach możliwe jest jednak
wykonanie ruchomych połączeń w stawie kolanowym oraz stopie.

Protezy pełnokontaktowe i podciśnieniowe uda nie wymagają (zwłaszcza u pacjentów

z dobrym umięśnieniem kikuta) dodatkowego zawieszenia. Inni stosują m.in. pas śląski,
kalifornijski, biodrowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Proteza tymczasowa: a – goleni (4 – element goleni, 5 – stopa) b – uda: 1 – lej kikutowy, 2 – płytka

łącząca, 3 – wkładka pionizacyjna, 4 – przegub kolanowy, 5 – element goleni, 6 – stopa [14, s. 43]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiesz pod pojęciem proteza?
2. Jakie znasz typy protez kończyn górnych?
3. Jaki znasz rodzaje zawieszenia protezy uda?
4. W jaki sposób należy przygotować kończynę dolną do zaprotezowania?

4.3.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie1

Zaplanuj czynności jakie należy wykonać, aby nauczyć pacjenta z protezą elektryczną

ręki, ruchów chwytania, puszczania, przenoszenia przedmiotów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić zasady funkcjonowania protezy,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) zaplanować kolejne czynności,
4) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy,
5) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

instrukcja obsługi protezy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zaplanuj jak pomóc mieszkańcowi Domu Pomocy Społecznej założyć protezę podudzia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić zasady założenia protezy na podudzie,
2) zaplanować pomoc,
3) zaobserwować zmiany na kikucie podudzia,
4) założyć pończochy na kikut podudzia,
5) umocować protezę według instrukcji obsługi,
6) sprawdzić rodzaj chodu pacjenta.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

jedna para pończoch bawełnianych,

–

proteza podudzia,

–

instrukcja obsługi protezy.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie protezy?



2) wymienić typy protez kończyn górnych?



3) określić rodzaje zawieszenia protezy uda?



4) scharakteryzować sposoby przygotowania kończyny dolnej do

zaprotezowania?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Sprzęt ułatwiający poruszanie się

4.4.1. Materiał nauczania

Wiele schorzeń powoduje zaburzenia lokomocyjne i ogranicza samodzielność człowieka.

Mogą one wynikać ze zmian u osób w podeszłym wieku, chorób błędnika, schorzeń
ośrodkowego układu nerwowego, urazów, amputacji. Następstwa choroby reumatycznej
i zmian zwyrodnieniowych stawów stopniowo pogarszają sprawność ruchową i osoba ta
wymaga zaopatrzenia w pomoce do przemieszczania się. Pewne etapy rehabilitacji wymagają
stopniowej pionizacji lub stosowania urządzeń do pionizacji jako ćwiczeń wstępnych do
nauki chodzenia. Korzystanie, okresowo lub na stałe, ze sprzętu lokomocyjnego może
umożliwiać poprawę jakości życia człowieka.

A. Laski
Laski to podstawowe pomoce do chodzenia działające przez zwiększenie płaszczyzny

podparcia. Powstaje dzięki nim trzeci punkt podparcia, który poprawia równowagę pacjenta
albo odciąża kończynę dolną. Mogą być zbudowane z drewna (bambusa) lub z duraluminium
z możliwością regulacji długości. Uchwyt może być zaokrąglony, prosty lub rączka może
podpierać kłąb. Część dystalna laski ma nasadkę gumową z pierścieniowymi nacięciami
zapobiegającymi poślizgowi. Zimą przy oblodzeniach stosuje się nasadki z kolcami lub
zaostrzone metalowe nakładki.

B. Trójnogi, czwórnogi
Posiadają kilka ramion i zapewniają bardziej stabilne podparcie dla mniej sprawnych

osób.
Stosuje się je zamiennie z laskami, częściej u chorych w podeszłym wieku lub z zaburzeniami
lokomocyjnymi większego stopnia.

C. Kule
Nazywane są też laską łokciową lub laską pachową. Podpierają one kończynę górną

w większej liczbie punktów i stosują je osoby wymagające utrzymywania równowagi
przenoszenia masy ciała w cięższych dysfunkcjach kończyn dolnych lub tułowia oraz chorzy
ze znacznie zaburzoną sprawnością ogólną.

Kula łokciowa ma szczególnie zastosowanie u pacjentów ze zwichnięciami i złamaniami,

przy stanach zapalnych i niedowładach niedowładach. Stanowi podparcie dla ręki oraz dla 1/3
bliższej części przedramienia. Mankiet kuli podpierający przedramię może mieć kształt
półkolisty, otwarty albo zaciskający się sprężyście na przedramieniu co pozwala wykonywać
czynności ręką bez odkładania kuli.

Osobom z dysfunkcją ręki albo wymagającym oparcia ciężaru ciała na barkach (np. przy

wielorakich usztywnieniach kończyn dolnych i tułowia) zaleca się kule pachowe. Wysokość
kul pachowych oznacza się w pozycji leżącej lub stojącej z ramionami ułożonymi równolegle
do tułowia. Długość ich wyznacza odległość pomiędzy punktem na wysokości fałdy
pachowej a podłożem. Poziom uchwytu powinien zapewnić nieznaczne zgięcie w stawie
łokciowym. Podczas chodu kule pachowe powinny opierać się o boczną stronę klatki
piersiowej, a nie bezpośrednio o doły pachowe, aby nie powodować ucisku na nerwy
naczynia.

Pacjenci z chorobą reumatyczną używają specjalnego rodzaju kul, umożliwiających

opieranie się całym przedramieniem i sterowanie kulą za pomocą uchwytu umieszczonego
z przodu. Chorym po amputacji kończyny górnej dostosowuje się kule pachowe, montując
rękaw, do którego wkłada się kikut, co umożliwia sterowanie kulą. Pacjenci z niedowładem
ręki, na przykład w niedowładach połowiczych, korzystają z kuli dzięki przymocowanej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rękawicy, poprawiającej chwytanie. W przypadku zaburzeń jednej kończyny dolnej pacjent
trzyma kule i laski po stronie zdrowej. Podczas fazy wymachu zdrowej kończyny ciężar ciała
przenosi na laskę i odciąża chorą kończynę. Odstępstwem od tej zasady jest sytuacja, gdy
ręka po stronie zdrowej jest niesprawna albo jeżeli w chorej kończynie kolano i biodro są
niestabilne. Wówczas laska czy kula działają na innej zasadzie – następuje przyparcie
kończyny do laski i w ten sposób jej unieruchomienie. Podczas chodu kule należy rozstawiać
na szerokość barków, a wysuwanie ich do przodu nie powinno przekraczać normalnej
długości kroków. Na kule stosuje się takie same nasadki jak na laski. Przy wchodzeniu po
schodach najpierw stawia się zdrową nogę i dostawia chorą, a przy schodzeniu ze schodów
odwrotnie.

Długość kul łokciowych zależy od założonych butów. Powinny mieć taką długość,

by uchwyt dłoni znajdował się na poziomie krętarza wielkiego, a obręcz dla przedramienia 5–
–8 cm poniżej wyrostka łokciowego. Wysokości te ustawia się dla osoby będącej w niewielkim
rozkroku, z kończynami górnym zgiętymi w stawach łokciowych do kąta około 30°.

Rys. 7. Kule: 1 – łokciowa z mankietem zaciskającym; 2 – z mankietem otwartym; 3 – pachowa; 4 – dla

chorych na gościec [14, s.121]

D. Balkoniki
Balkoniki zapewniają szerokie podparcie, dają poczucie bezpieczeństwa osobom

w podeszłym wieku oraz pacjentom z dużym zaburzeniem sprawności chodu. Ułatwiają
poruszanie się pacjentom, których siła mięśni kończyn dolnych jest tak dobra, że umożliwia
im stanie, ale zbyt mała, aby pozwalała samodzielnie chodzić. Stanowią też ważną pomoc
w czynnościach codziennych, takich jak wyjście do sklepu lub przenoszenie przedmiotów
w domu. Są różne typy balkoników, a ich dobór zależy od niepełnosprawności człowieka:

−

balkonik metalowy, z 4-punktowym podparciem, który ma konstrukcję sztywną
i przesuwa się przy chodzeniu,

−

balkonik kroczący z możliwością osiowego obrotu na nogach prawych i lewych,
przesuwających się naprzemiennie,

−

odmiana balkonika na 4 kołach, który pacjent prowadzi za sobą, zaś blokada kół
uniemożliwia cofnięcie. Odmiana ta jest bardzo przydatna, gdy użytkownik chce dotrzeć
na bliską odległość, ponieważ nie ma nic przed sobą i ma zapewnioną bardzo dobrą
stabilizację,

−

balkonik z zamocowanymi z przodu kółkami, który zapewnia stabilność w chwili
podparcia oraz pozwala łatwo się przesuwać w sytuacji, gdy występuje opór, na przykład

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

spowodowany przez dywan, lub podczas pokonywania małych przeszkód, jak progi czy
krawężniki,

−

balkonik na 4 kółkach z koszykiem i ławeczką ułatwia przenoszenie przedmiotów
w domu lub gdy chory wychodzi na zewnątrz, a ławeczka umożliwia niezależny
odpoczynek,

−

z półką na podparcie przedramionami i uchwytami do sterowania rękoma;

−

z podparciem przedramion, podobnie jak w wypadku kul dla osób z chorobami
reumatycznymi,

−

z okrężnym ujęciem tułowia miękkim wałkiem – dla pacjentów z zaburzeniami
równowagi.

Rys. 8. Balkonik do chodzenia: a – na 4 kółkach, z ławeczką; b – 3 kołowy, składany [14, s. 123]

E. Wózki inwalidzkie
Wózki inwalidzkie stosuje się od kilku stuleci. Dorośli najczęściej wykorzystują wózki

w zaburzeniach chodzenia z jednoczesnym upośledzeniem kończyn górnych (w geriatrii),
upośledzeniu kończyn dolnych bez schorzeń neurologicznych (np. amputacja obu nóg) lub
z jednoczesnymi schorzeniami neurologicznymi (np. zespół porażenia połowicznego),
upośledzenia wielorakie z lub bez zaburzeń psychicznych. Dziecięce wózki najczęściej
przeznaczone są dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, przepukliną oponowo-
rdzeniową, chorobami mięśni. Każdy wózek powinien być wygodny i funkcjonalny,
wytrzymały, estetyczny i właściwie dobrany do rodzaju niesprawności. Ze względu na te
elementy można dokonać pewnego podziału wózków inwalidzkich.

Wózki dla dzieci mają budowę ułatwiającą przewożenie w przypadkach dużych zaburzeń

ruchowych. Muszą zapewniać swobodne, bezpieczne i wygodne ułożenie dziecka, ewentualną
stabilizację głowy, zabezpieczenia bocznych poręczy miękką wykładziną, uniemożliwiać
wysuwanie się dziecka – zabezpieczenie klinem odwodzącym lub „majtkami” ujmującymi
uda i krocze. Stosuje się różnego rodzaju pomoce stabilizujące tułów, głowę i kończyny dolne
wraz z obręczą biodrową. Wózki te wyposażono w odpowiednio ukształtowane siedzisko
pozwalające na zmianę pozycji siedzącej oraz ułożenie w pozycji bardziej relaksacyjnej.
Możliwa jest regulacja kąta pochylenia całego siedziska lub jego dolnej części oraz oparcia.
Podnóżki dostosowuje się do każdej z wymienionych pozycji. Można także skorzystać
z różnych wersji wyposażenia w daszki przeciwdeszczowe, przeciwsłoneczne, pokrowce
zimowe i inne. Istnieją też lekkie wózki składane, po złożeniu przypominające parasol, które
zapewniają jedynie funkcję transportową (po złożeniu z łatwością mieści się w bagażniku,
windzie) i nie działają terapeutycznie, chociaż niektóre wyposaża się w odpowiednio
ukształtowane wyścielenia i pomoce stabilizujące. Opracowano także wózki do
samodzielnego poruszania się, podobne jak dla dorosłych, ale o proporcjach odpowiadających

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dziecku. Tego typu wózek musi mieć wygodne siedzisko, często z poduszką
przeciwodleżynową, z materiału łatwego do czyszczenia. Powinien być lekki, zwrotny i mieć
możliwość złożenia. Konstrukcje o mniejszych wymiarach posiadają uchwyt do prowadzenia
przez osobę towarzyszącą.

Wózki pokojowe dla dorosłych służą do samodzielnego poruszania się pacjenta lub

przewożenia przez drugą osobę. Ich budowa przewiduje poruszanie się w warunkach.
domowych lub przejazd po twardej, gładkiej powierzchni, z możliwością pokonywania
małych przeszkód, jak próg czy krawężnik. Dla osób o większej masie ciała wózki są
specjalnie wzmacniane. By ułatwić przejście chorego z wózka do łóżka lub w innych
okolicznościach, wykonuje się wózki w wyjmowanymi ściankami bocznymi. Dla chorych
z niedowładem połowiczym, którzy jeżdżą samodzielnie, wózek zaopatruje się w mechanizm
blokujący (blokuje się 2 koła), napęd znajduje się po stronie zdrowej, co umożliwia jazdę
w linii prostej. Pacjenci po wysokiej obustronnej amputacji kończyn dolnych muszą korzystać
z wózka o wydłużonej podstawie, która zabezpiecza przed przewróceniem się do tyłu
z powodu zmienionego środka ciężkości chorego.

Wózki inwalidzkie do jazdy po nierównej nawierzchni oraz bardziej stromych zjazdach

i podjazdach wykonuje się z bardziej wytrzymałych materiałów, z łożyskami w piastach oraz
różnego rodzaju dodatkowym wyposażeniem dla pacjenta i osoby towarzyszącej. Oprócz
wszystkich innych cech wózków inwalidzkich posiadają one na przykład koła napędowe na
szybkozłączkach, wzmocnione obręcze i opony o konstrukcji ułatwiającej jazdę terenową.
Zmienna jest również średnica przednich kół.

Wózki z podwyższonym oparciem, stabilizujące tułów i głowę, są przeznaczone dla

chorych z rozległymi porażeniami. Czasem konieczna jest dodatkowa stabilizacja głowy za
pomocą zagłówka ograniczającego ruchy boczne. Wózki te, przez opuszczanie oparcia,
zmianę kąta nachylenia siedziska oraz regulowane podwyższanie podnóżków, umożliwiają
ułożenie pacjenta w pozycji leżącej pod różnym kątem.

Wózki aktywne, służą głównie młodym osobom niepełnosprawnym, które prowadzą

czynny tryb życia, pracują zawodowo oraz są aktywne społecznie. Ten typ wózka jest
zbudowany według nowych zasad, z bardzo wytrzymałego, lekkiego materiału (z włókien
węglowych, tytanu, stopu stali i aluminium). Składa się z jednej całości i ma sztywną lekką
konstrukcję. Niekiedy wózek jest pozbawiony ścianek bocznych, tak zwanych boczków, co
ułatwia manewrowanie. Oparcie jest niskie, pochylone do przodu, siedzenie miękkie,
z materiału pochłaniającego wilgoć, łatwe do zdejmowania i czyszczenia. Ważnym
elementem jest poduszka przeciwodleżynowa, ze względu na długi okres korzystania
z wózka. Łatwe zdejmowanie dużych kół tylnych i składane oparcie zmniejszają gabaryty
ułatwiają samodzielne wkładanie wózka do samochodu. Jest jeszcze więcej elementów
ważnych w jego konstrukcji i wyposażeniu, które odgrywają istotną rolę funkcjonalną – ich
zastosowanie zależy od producenta oraz stanu zdrowia i potrzeb pacjenta. Budowę opisanych
wózków ciągle udoskonala się. Przykładem są konstrukcje aktywne z krzyżakiem, do budowy
których zastosowano materiały ze stopów pozwalających zachować niską wagę i wysoką
wytrzymałość. Wózki z ramą sztywną i krzyżakową mają zarówno wady, jak i zalety, dlatego
powinien je dobierać personel przeszkolony w tym zakresie, po wcześniejszym zebraniu
wywiadu, zbadaniu pacjenta i określeniu jego możliwości ruchowych oraz aktualnych
potrzeb. Każda zmiana aktywności, masy ciała chorego oraz środowiska, w którym się
porusza, wymaga zmiany konstrukcji wózka.

Pewną odmianą wózka aktywnego jest wózek sportowy. Jest jeszcze lżejszy i zbudowany

z materiału o podwyższonej wytrzymałości oraz ma specjalną, jednolitą konstrukcję. Wózki
te dopasowuje się indywidualnie dla pacjenta oraz rodzaju uprawianej dyscypliny sportu.
Wózek ten może służyć wyłącznie do aktywności sportowej, zaś do codziennego poruszania
się potrzebny jest drugi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pacjenci korzystający z wózków aktywnych i sportowych potrafią jeździć z wielką

sprawnością tylko na dwóch dużych kołach, zjeżdżać po schodach oraz po powierzchniach
o znacznym kącie nachylenia, pokonywać trudne przeszkody terenowe i manewrować z dużą
zręcznością.

Wózki z napędem elektrycznym zapewniają łatwe poruszanie się w warunkach

domowych oraz jazdę terenową. Korzystają z nich pacjenci z chorobami neurologicznymi,
z dystrofią mięśniową, z dużymi niedowładami spastycznymi lub z uogólnionym osłabieniem
siły mięśniowej, z niewydolnością układu krążeniowo-oddechowego oraz osoby w podeszłym
wieku. Wózki elektryczne są bardzo różnorodne: od lekkich typu pokojowego, poprzez
modele umożliwiające swobodne poruszanie się (np. podczas zakupów), do różnych
konstrukcji terenowych, pozwalających na jazdę w trudnych warunkach drogowych.

Wózki ze wspomaganiem elektrycznym – do standardowego modelu montuje się koła

z silnikami elektromagnetycznymi, zasilanymi baterią. Zaleca się je pacjentom z tetraplegią,
stwardnieniem rozsianym, w chorobach z zanikiem mięśni spowodowanym dystrofią,
z zanikiem rdzeniowym itp. Fakt, że wózki tego rodzaju poruszane są siłą mięśni pacjenta, ma
znaczenie usprawniające i motywujące do wykonywania czynności ruchowych. Ilość energii,
którą chory przekazuje do ciągów kół, ulega nawet 70-procentowemu wzmocnieniu.
Im więcej przekazanej energii, tym szybciej porusza się wózek, przy jednoczesnym
zmniejszonym wydatku energetycznym osoby niepełnosprawnej.

Wózki do jazdy po schodach – gąsiennicowe lub wyposażone w 3 koncentryczne koła,

zamocowane na jednej osi. Koła te kolejno opierają się na schodku, obracają na własnej osi
oraz osi zespołu kół. Obydwa typy wózków mogą być zasilane elektrycznie. Ułatwiają
przewożenie osoby niepełnosprawnej na piętro domu, po schodach lub po terenach
ukształtowanych tarasowo.

Bardzo ważnymi dodatkami do wszystkich typów wózków w wersji standardowej są pasy

stabilizujące tułów. Dodatkami, za które należy uiścić dodatkową opłatę, są osłony termiczne
oraz przeciwdeszczowe, takie jak peleryny osłaniające głowę i tułów, z możliwością obsługi
przez samego chorego. Inną osłoną jest rodzaj worka, podobnego do śpiwora, ocieplanego od
wewnątrz i nieprzemakalnego. Takie modele umożliwiają spacer lub pobyt na dworze
w różnych warunkach pogodowych jesienią i zimą.

F. Pomoce do pionizacji
Urządzenia do pionizacji wykorzystuje się w kinezyterapii w przypadku osób leżących,

na przykład z tetraplegią.

Stół do pionizacji. Pozwala na pełne obciążenie kończyn dolnych i kręgosłupa u osób

z tetraplegią i innymi schorzeniami. Umożliwia stopniową zmianę z pozycji leżącej na
stojącą, ćwiczenie kończyn górnych lub mięśni tułowia. Zaletą tego sprzętu jest to, iż może
on służyć do pionizacji osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Ze względu na
wielkość stosuje się go przeważnie w warunkach szpitalnych. Przy pionizacji należy zwracać
uwagę czy podopieczny nie ma zaburzeń świadomości i wzroku, zawrotów głowy,
obserwować twarz: zblędnięcie skóry, silne pocenie się, pogłębione oddechy. W razie tych
objawów przerwać pionizację, położyć chorego i pozwolić mu odpocząć. Podczas pionizacji
biernej, jaką stosuje się na stole pionizacyjnym, należy zwrócić uwagę także na ukrwienie
kończyn dolnych, czy zbyt szybko nie następuje ich zasinienie.

Talerz obrotowy. Jest pomocnym urządzeniem dla pacjentów, którzy potrafią przyjąć

postawę stojącą przy pomocy drugiej osoby. Ma średnicę 35–38 cm i waży niewiele ponad
kilogram. Przejście np. z wózka inwalidzkiego do łóżka odbywa się w następujący sposób:
chory staje na podstawce talerza, a osoba pielęgnująca wykonuje odpowiedni obrót i sadza go
w nowym miejscu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki sprzęt lokomocyjny można stosować u chorych z zaburzeniami ruchu?
2. Jakie znasz rodzaje kul?
3. Jakie rodzaje wózków są dla osób dorosłych?
4. Jakie znasz typy balkoników?
5. Jakie znasz pomoce do pionizacji pacjenta?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie1

Korzystając z instrukcji obsługi wózka pokojowego dla osoby dorosłej przygotuj wózek

dla podopiecznej oraz określ zasady bezpiecznego korzystania z niego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z budową wózka,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi wózka,
3) określić technikę rozłożenia wózka w myśl zaleceń producenta,
4) określić technikę złożenia wózka zgodnie z zasadami jego użytkowania,
5) zapisać zasady bezpiecznego korzystania z wózka typu pokojowego,
6) przedstawić zasady na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

foliogram z budową wózka pokojowego,

–

wózek typu pokojowego,

–

instrukcja obsługi wózka,

–

długopis,

–

kartka papieru,

–

brystol.

Ćwiczenie2

Określ i uzasadnij z jakiego rodzaj sprzętu lokomocyjnego będą korzystać osoby: ze

złamaniem podudzia, z zaburzeniami równowagi, z porażeniem połowiczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozróżnić niepełnosprawność wskazanych osób,
2) dokonać wyboru sprzętu lokomocyjnego dla danych osób,
3) uzasadnić dobór rodzaju sprzętu lokomocyjnego do niepełnosprawności chorego,
4) zapisać uwagi,
5) zaprezentować swoje interpretacje na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

długopis,

–

kartka papieru,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

brystol,

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

foliogramy ze sprzętem ułatwiającym poruszanie się.

Ćwiczenie 3

Dobierz wysokość kuli łokciowej do swojego wzrostu w zależności od wysokości obcasa

butów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić technikę pomiaru długości kuli,
2) dokonać koniecznych pomiarów,
3) ustawić kulę łokciową do odpowiedniego wzrostu pacjenta,
4) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
5) zaprezentować pomiary na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kule łokciowe,

–

przyrządy do pomiaru,

–

dwie pary butów.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić sprzęt lokomocyjny stosowany u chorych z zaburzeniami

narządu ruchu?



2) określić rodzaje produkowanych kul?



3) wymienić rodzaje wózków dla osób dorosłych?



4) określić typy balkoników?



5) scharakteryzować pomoce do pionizacji?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Sprzęt rehabilitacyjny do obsługi osobistej

4.5.1. Materiał nauczania

Sprzęt rehabilitacyjny do obsługi osobistej (pomocniczy) to pomoce techniczne, które

wspomagają uszkodzone funkcje, zastępując je lub pomagając przenieść z jednego zespołu
psychofizycznego na inny, umożliwiając osobie niepełnosprawnej samodzielne wykonywanie
czynności dnia codziennego przez co zwiększają jej niezależność. Specjalnie konstruowane
pomoce ułatwiają wykonywanie czynności dnia codziennego, a niejednokrotnie umożliwiają
podjęcie nauki, wykonywanie pracy zawodowej, korzystanie z dóbr kultury, zajmowanie się
turystyką i sportem, zaangażowanie społeczne, prawidłowy odpoczynek. Ze względu na
funkcje użytkowe wyroby tej grupy można podzielić na:

A. Sprzęt do przyrządzania i spożywania posiłków
Przystosowany dla osób o niesprawnych kończynach górnych, wykazujących deformacje,

porażenia, osłabienia siły mięśniowej, amputacje. Zastosowanie specjalnych uchwytów,
przyssawek i obejm pozwala na przymocowanie do stołu lub ściany. Są to: deseczka do
smarowania pieczywa dla jednorękich (na przyssawkach i z obrzeżem), uchwyt do krojenia
żywności, uchwyt do obierania ziemniaków na przyssawce, skrobaczka – obieraczka do
warzyw i ryb mocowana do stołu, zlewu lub blatu kuchennego, wałek do ciasta dla
jednorękich, sztućce z pogrubionym uchwytem, sztućce dla osób posługujących się jedną ręką
(widelco-noże oraz nożo-łyżki), łyżki samonastawne dla osób z drżeniem rąk, uchwyty
regulowane do sztućców, klamry podtrzymujące widelec podczas krojenia jedną ręką,
nakładki na talerz zapobiegające zsuwaniu się jedzenia, otwieracz do butelek i słoików,
chwytak artykułów spożywczych, przyssawki do talerzy lub garnków, uchwyt – obejma lub
uchwyt – podstawka do szklanki, kubek z ustnikiem do picia, szczotki na przyssawkach do
mycia szklanek.

Rys. 9. Nóż dla chorego z niedowładem ręki [14, s. 152]

B. Sprzęt pomocniczy do higieny osobistej i ubierania się
Przeznaczony dla osób z dysfunkcjami dłoni (niedowłady, deformacje, porażenia,

osłabienia siły mięśniowej, amputacje), przystosowany poprzez zastosowanie specjalnych
obejm, uchwytów czy przyssawek. Na przykład: szczotka do mycia rąk na przyssawce dla
jednorękich, szczotki z uchwytem – obejmą do mycia rąk lub zębów, gąbka lub grzebień na
przedłużonej rączce, grzebień z pogrubionym uchwytem, przyrząd do zapinania guzików lub

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zamykania zamka błyskawicznego, przyrząd do nakładania skarpet dla osób z usztywnieniem
stawów kolanowych, biodrowych lub kręgosłupa, łyżka do butów z przedłużonym uchwytem.

C. Sprzęt do wyposażenia łazienek i WC.
W skład jego wchodzą następujące urządzenia:

–

uchwyty (poręcze) przyścienne, podłogowe i przywannowe, mocowane nad wanną,
w kabinach prysznicowych, przy umywalce, przy muszli klozetowej lub wzdłuż kabin
sanitarnych, ułatwiające osobom niepełnosprawnym, przede wszystkim z dysfunkcją
kończyn dolnych, poruszającym się za pomocą kul, lasek czy na wózku inwalidzkim,
korzystanie z urządzeń sanitarnych bez pomocy osób trzecich,

–

nadstawki podwyższające siedzenie sedesu (na stałe lub z regulowaną wysokością),
przeznaczone dla osób z usztywnieniami w stawach biodrowych lub kolanowych,

–

stołki do wanien i pryszniców przeznaczone dla osób o ogólnie zmniejszonej sprawności
ruchowej, szczególnie kończyn dolnych (ułatwiają kąpiel w wannie lub pod natryskiem
w pozycji siedzącej),

–

przenośnik przywannowy z napędem hydraulicznym lub mechanicznym (korbowym)
przeznaczony dla osób z całkowitą dysfunkcją kończyn dolnych – umożliwia
samodzielne przedostanie się z wózka inwalidzkiego do wanny. Opuszczanie do wanny
i podnoszenie odbywa się za pomocą lekkobieżnego systemu wrzecionowo-korbowego
przy użyciu jednej ręki,

–

krzesło toaletowe jezdne z podnóżkiem, przeznaczone dla osób z dysfunkcją kończyn
dolnych lub ogólnym osłabieniem mięśniowym,

–

siedzisko krzesła z tworzywa sztucznego w kształcie litery ,,C” umożliwia kąpiel pod
natryskiem i korzystanie z WC,

–

uchwyty na papier toaletowy, łącznie ze specjalnymi uchwytami dla osób po obustronnej
amputacji.

Rys. 10. Poręcze ułatwiające siadanie na sedesie [17, s. 119]

D. Sprzęt pomocniczy do pisania
Przeznaczony dla osób o niesprawnych kończynach górnych szczególnie przydatny

w przypadkach niesprawności dłoni – niedowłady, porażenia, amputacje, brak chwytu
opuszkowego, zaniki mięśni. Należy tu zaliczyć: uchwyt do długopisu dociskowy (nakładany
na palec), uchwyt do długopisu typu obrączka (nakładany na palec z otworem na długopis lub
ołówek), uchwyt do długopisu pogrubiony, w trzech wersjach – w kształcie elipsoidy, stożka i
walca, podpórka do pisania wraz z uchwytem do ołówka lub długopisu, linijka dla

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jednorękich z ,,przesuwką” rolkową do kreślenia linii prostych przy pomocy jednej ręki,
deseczka wraz z uchwytem do mocowania kartki papieru, przyrząd do przewracania kartek –
ręczny i ustny.

E. Sprzęt pomocniczy ogólnego zastosowania
Należy zaliczyć tu następujące przyrządy: szczypce składane do podnoszenia

przedmiotów, chwytak drobnych przedmiotów, szufelki i szczotki z wydłużonym uchwytem
przeznaczone przede wszystkim dla osób z usztywnieniem kręgosłupa, o ograniczonym
zasięgu kończyn górnych, które zachowały sprawność dłoni oraz dla inwalidów na wózkach;
chwyt do kluczy dla osób o niesprawnych dłoniach, z niedowładami, porażeniami,
amputacjami palców; nakładka na pokrętło zamku dla osób o niesprawnych dłoniach,
z ograniczoną funkcją chwytną; nasadka przeciwślizgowa do lasek i kul; podstawka pod
telefon z uchwytem słuchawki na giętkim, przegubowym ramieniu dla osób o ograniczonej
funkcji chwytnej dłoni, po amputacjach kończyn górnych, bezprzewodowe urządzenia
elektroniczne do włączenia światłą, sterowania aparaturą, przenośne metalowe podjazdy dla
wózków.

F. Sprzęt pomocniczy dla osób głuchych: aparaty słuchowe zauszne i wewnątrzuszne

dostosowane indywidualnie dla każdego potrzebującego.

G. Sprzęt pomocniczy dla niewidomych i słabo widzących:

–

białe laski służące do orientacji przestrzennej (sztywne i składane, teleskopowe). Każdy
niewidomy, nawet jeżeli korzysta z innych pomocy ułatwiających samodzielne
poruszanie się, jak psy-przewodniki czy elektroniczne wykrywacze przeszkód, musi
posługiwać się białą laską. Laska bowiem, oprócz ułatwienia w wykrywaniu przeszkód,
rozpoznawania rodzaju przeszkody, wyszukiwania możliwości przejścia, stanowi znak
niewidomych,

–

urządzenia umożliwiające posługiwanie się pismem: brajlowskie maszyny do pisania,
zwykłe maszyny do pisania, tabliczki brajlowskie, rysiki, tabliczki umożliwiające ręczne
pisanie ociemniałym, którzy czynność tę mieli doskonale opanowaną w okresie przed
utratą wzroku, tabliczki ułatwiające składanie podpisów, elektroniczne urządzenia
umożliwiające czytanie zwykłego pisma przez całkowicie niewidomych oraz
słabowidzących, np. komputer wyposażony w mowę syntetyczną czy monitor brajlowski
i skaner,

–

pomoce optyczne: lupy o dużych powiększeniach i dużych polach obserwacji, lunety,
powiększalniki telewizyjne. Lunetki potrzebne są przy poruszaniu po drogach
publicznych, ulicach, korzystaniu ze środków lokomocji. Powiększalniki telewizyjne
przydatne są do czytania tekstów, oglądania szkiców, rysunków, zdjęć. Lupy stwarzają
możliwość łatwego przenoszenia i oglądania mniejszych przedmiotów w różnych
warunkach,

–

urządzenia

nagrywająco-odtwarzające

dźwięki:

dyktafony,

magnetofony,

radiomagnetofony (produkowane do powszechnego użytku). Umożliwiają one łatwe
zapisywanie i odtwarzanie różnych tekstów, notatek, planów, opracowań,

–

inne urządzenia i pomoce ułatwiające życie codzienne: wskaźniki poziomu cieczy,
udźwiękowione wagi kuchenne i łazienkowe, kroplomierze, wizjery, termometry
łazienkowe i do pomiaru temperatury powietrza, igły brajlowskie i nawlekacze do igieł,
specjalne zegarki (kieszonkowe, budziki, minutniki, zegary ścienne) obrajlowione lub
udźwiękowione.

Wiele osób niewidomych lub słabo widzących oprócz utraty wzroku posiada także inne

niepełnosprawności i wykorzystuje do usprawniania inne przyrządy i pomoce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiesz pod pojęciem sprzętu pomocniczego w rehabilitacji?
2. Jaki znasz sprzęt pomocniczy do przyrządzania i spożywania posiłków?
3. Jaki znasz sprzęt do wyposażenia łazienek i WC dla osób niepełnosprawnych?
4. Jaki znasz sprzęt pomocniczy dla niewidomych i słabo widzących?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj wyposażenie łazienki i WC w sprzęt pomocniczy dla osoby z postępującym

reumatoidalnym zapaleniem stawów, poruszającej się na wózku inwalidzkim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić możliwości i ograniczenia podopiecznego,
2) zapoznać się z wykazem sprzętu pomocniczego,
3) zaplanować wyposażenie łazienki i WC,
4) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
5) zaprezentować plany na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

brystol,

–

długopis,

–

foliogramy przedstawiające środki pomocnicze.

Ćwiczenie2

Pomóż podopiecznej z cukrzycą i po udarze niedokrwiennym mózgu, z niedowładem

połowiczym prawostronnym, w przygotowaniu śniadania. Z pacjentką można nawiązać
kontakt werbalny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić możliwości i ograniczenia podopiecznej,
2) określić produkty stosowane w diecie cukrzycowej,
3) zaplanować z podopieczną posiłek,
4) zapoznać się z instrukcją obsługi danego sprzętu,
5) zaplanować wykorzystanie sprzętu pomocniczego do przyrządzania i spożywania

posiłków,

6) zaprezentować wyniki ćwiczenia na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura dotycząca diety cukrzycowej,

–

sprzęt pomocniczy do przyrządzania i spożywania posiłków,

–

kartki papieru,

–

długopis,

–

foliogramy ze sprzętem pomocniczym,

–

komputer z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie sprzętu pomocniczego w rehabilitacji



2) określić rodzaje sprzętu pomocniczego do przyrządzania i spożywania

posiłków?



3) wymienić sprzęt do wyposażenia łazienek i WC dla osób

niepełnosprawnych?



4) scharakteryzować sprzęt pomocniczy dla niewidomych



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udziel odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znaki X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie określić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadnia.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązania testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Sprzęt niezbędny do prowadzenia zajęć rehabilitacyjnych to

a) sprzęt do fizykoterapii.
b) sprzęt do terapii zajęciowej.
c) sprzęt do rehabilitacji.
d) sprzęt do pielęgnacji pacjenta.

2. Podstawowy sprzęt używany w kinezyterapii to

a) drabinki, UGUL, ławki, stół, piłki.
b) protezy.
c) ortozy.
d) balkoniki.

3. Protezy to

a) przedmioty dopasowane do powierzchni kończyn oraz tułowia wspomagające lub

zastępujące ich funkcje statyczne i ruchowe oraz zabezpieczające przed powstaniem
zniekształceń.

b) sztuczne kończyny zastępujące funkcję kończyn dolnych lub górnych w przypadku

ich całkowitego braku.

c) przedmioty ortopedyczne służące zwiększeniu samodzielności niepełnosprawnych

oraz ułatwiające poruszanie się.

d) przedmioty używane do pielęgnacji ciała.

4. Zasady zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze określa

a) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 17.12.2004 r.
b) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 17.10.2004 r.
c) Rozporządzenie Ministra Polityki Socjalnej z dn. 17.12.2004 r.
d) Rozporządzenie Ministra Polityki Socjalnej z dn. 17.10.2004 r.

5. Do leczenia u dzieci dysplazji stawów biodrowych stosuje się

a) gorsety.
b) szelki, rozwórki.
c) ortozy łuskowe.
d) parapodia.

6. Przed zaprotezowaniem kończyny ważne jest

a) ułożenie kończyny z kikutem opuszczonym.
b) hartowanie, bandażowanie, ćwiczenie kikuta oraz ćwiczenie zdrowej kończyny.
c) tylko ćwiczenie kikuta.
d) bandażowanie kikuta.

7. Dostosowanie protezy do użytkownika polega na

a) dopasowaniu jej długości.
b) dopasowaniu pasów podtrzymujących.
c) ustawieniu wysokości protezy, dostosowaniu leja protezy i pasów podtrzymujących.
d) dopasowaniu leja protezy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Sposób obsługi sprzętu rehabilitacyjnego określony jest w

a) regulaminie sali rehabilitacyjnej.
b) instrukcji użytkowania danego sprzętu.
c) instrukcji przeciwpożarowej.
d) instrukcji BHP oddziału rehabilitacyjnego.

9. Sprzęt ułatwiający poruszanie się dla 16 letniego chłopca z zapaleniem ścięgna Achillesa

i z założonym gipsem na kończynę dolną to
a) wózek inwalidzki.
b) balkonik.
c) kule łokciowe.
d) wózek z napędem elektrycznym.

10. Podczas spożywania posiłków dla osoby z niedowładem prawej ręki należy zastosować

a) sztućce z pogrubionym uchwytem.
b) uchwyt do obierania ziemniaków.
c) skrobaczkę – obieraczkę do warzyw.
d) otwieracz do butelek i słoików.

11. W celu stabilizacji odcinaka szyjnego kręgosłupa stosuje się

a) gorset Jewetta.
b) ortozę Swensona.
c) kołnierz Campa.
d) ortozę Dewera.

12. Różnorodne konstrukcje techniczne stosowane w celu stabilizacji, korekcji ustawienia

lub odciążenia elementów narządu ruchu to
a) protezy kończyn dolnych i górnych.
b) szczypce do podnoszenia przedmiotów.
c) łuski, szyny, kołnierze i obuwie ortopedyczne.
d) szczotki z wydłużonym uchwytem.

13. Wskaźnik poziomu cieczy jest sprzętem pomocniczym dla osoby

a) z uszkodzeniem kręgosłupa.
b) niewidomej lub słabowidzącej.
c) głuchej.
d) po amputacji kończyny górnej.

14. Sprzęt pomocniczy w zaopatrzeniu ortopedycznym to

a) pomoce techniczne służące zwiększaniu samodzielności oraz ułatwiające poruszanie

się osobom niepełnosprawnym.

b) sztuczne kończyny zastępujące funkcję kończyn w przypadku ich całkowitego braku.
c) przedmioty wspomagające lub zastępujące funkcje statyczne, ruchowe kończyn lub

tułowia oraz zapobiegające powstawaniu zniekształceniom.

d) sprzęt do pielęgnacji podopiecznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Do uprawiania koszykówki przez osobę niepełnosprawną, potrzebny jest wózek

inwalidzki
a) pokojowy.
b) sportowy.
c) z napędem elektrycznym
d) do jazdy po schodach.

16. Najbardziej zbliżone do fizjologicznego sposobu poruszania kończyny jest rozwiązanie

stosowane w protezach
a) kosmetycznych.
b) mechanicznych.
c) elektrycznych.
d) mioelektrycznych (bioelektrycznych).

17. Balkoniki, kule łokciowe są sprzętem

a) używanym w fizykoterapii.
b) wykorzystywanym w ćwiczeniach ogólnousprawniających.
c) używanym do pielęgnacji.
d) ułatwiającym poruszanie się osobom niepełnosprawnym.

18. Terapeuta podczas nauki chodu podopiecznego po schodach, o kuli łokciowej powinien

a) obserwować podopiecznego.
b) asekurować podopiecznego.
c) czytać gazetę.
d) iść przed podopiecznym podczas wchodzenia.

19. W celu prawidłowego ustawienia kończyn dolnych oraz stabilnego podparcia masy ciała

stosuje się
a) ortozy odciążające.
b) ortozy korekcyjne.
c) ortozy stabilizujące.
d) ortozy czynne (funkcjonalne).

20. Osoba z paraplegią w warunkach domowych będzie korzystać z

a) balkonika kroczącego.
b) balkonika z ławeczką.
c) wózka inwalidzkiego.
d) stołu do pionizacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Posługiwanie się sprzętem rehabilitacyjnym

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bahrynowska-Fic J.: Właściwości ćwiczeń fizycznych, ich systematyka i metodyka.

PZWL, Warszawa 1987

2. Borkowska M., Kisiek B.: Metoda Weroniki Sherbome w terapii i wspomaganiu

rozwoju. Warszawa 1994

3. Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka, żywienie zdrowego i chorego człowieka.

PZWL, Warszawa 2007

4. Dega W. (red.), Milanowska M.: Rehabilitacja medyczna. PZWL, Warszawa 2002
5. Ekdawi M. Y., Conning A. M.: Rehabilitacja psychiatryczna. PZWL, Warszawa 1995
6. http://www.boleslawiec.pl/index.php?pid=pcpr
7. Kiperski J., Ostrowska A. (red.): Stan rehabilitacji i potrzeby rehabilitacyjne osób

o poszczególnych rodzajach niepełnosprawności. Warszawa 1994

8. Kiwerski J. (red.): Rehabilitacja medyczna. PZWL, Warszawa 2005
9. Kwolek A. (red.): Rehabilitacja medyczna. Urban & Partner, Wrocław 2003
10. Larkowa H.: Człowiek niepełnosprawny. PWN, Warszawa 1987
11. Mika T., Kasprzak W.: Fizykoterapia. PZWL, Warszawa 2003
12. Nawrotny J. (red.): Edukacja i reedukacja ruchowa. Wydawnictwo KASPER, Kraków 2003
13. Nowotny J.: Zarys rehabilitacji w dysfunkcjach narządu ruchu. AWF, Katowice 2000
14. Przeździak B.: Zaopatrzenie rehabilitacyjne. Via Medica, Gdańsk 2003
15. Rosławski A., Skolimowski T.: Technika wykonywania ćwiczeń leczniczych. PZWL,

Warszawa 2003

16. Straburzyńska-Lupa A., Straburzyński G.: Fizjoterapia. PZWL, Warszawa 2004
17. Szwałkiewicz E. (red.): Zasady podnoszenia i przemieszczania pacjentów. Urban &

Partner, Wrocław 2000

18. Witkowski T.: Rozumieć problemy osób niepełnosprawnych. Warszawa 1993
19. Zembaty A. (red.): Kinezyterapia. PZWL, Kraków 2000
20. Zimmermann-Górska I.: Choroby reumatyczne. PZWL, Warszawa 2004
21. Zrałek M.: Środowisko zamieszkania, a niepełnosprawni. Warszawa 1994

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
12 Posługiwanie się sprzętem rehabilitacyjnym
12 Posługiwanie się sprzętem rehabilitacyjnym
218 Posługujemy się sprzętem technicznym korzystając z med…id 29352
220 Posługujemy się sprzętem technicznym korzystając z med…
219 Posługujemy się sprzętem technicznym korzystając z med…id 29359
zasady posługiwania sie sprzetem ppoż, instrukcje BHP
219 Posługujemy się sprzętem technicznym korzystając z med…
Zasady poslugiwania sie sprzetem gasniczym, BHP
ppoz Zasady posługiwania się sprzętem gaśniczym
plan pracy saperskie Posługiwanie się sprzętem elektrominerskim magistrala zapalarka TZK 100 A 22
06 Posługiwanie się sprzętem i urządzeniami
Zasady posługiwania się podręcznym sprzętem gaśniczym
instrukcja przeciwpozarowa zasady poslugiwania sie podrecznym sprzetem gasniczym
ZASADY POSŁUGIWANIA SIĘ PODRĘCZNYM SPRZĘTEM GAŚNICZYM, p-poż
zasady posługiwania sie podrecznym sprzętem gaśniczym

więcej podobnych podstron