Księga dżungli - streszczenie

1.Bracia Mowgliego: Shere Khan poluje w tej części dżungli, która należy do Wilczego ojca i
Wilczej Matki. Są źli na tygrysa, ponieważ wiedzą, że może on zabić jakiegoś człowieka i ściągnąć
za sobą zemstę ludzi do dżungli, a wtedy zginą niewinne zwierzęta. Któregoś razu Ojciec Wilk
słyszy, że ktoś idzie w stronę ich siedliska. Spodziewa się, że może to być Shere Khan, jednak ze
zdziwieniem odkrywa, że to maleńkie, nagie ludzkie dziecko. Wilcza Matka jest zauroczona
stworzeniem i postanawia je zaadoptować, zwłaszcza że wkrótce zjawia się tygrys i domaga się, by
oddać mu małego człowieka, ponieważ porwał go, by go zjeść. Wilki przeganiają Shere Khana.
Wilcza Matka daje dziecku na imię Mowgli, które w języku dżungli oznacza Żaba, dlatego,
ponieważ nie ma on żadnej sierści.
Wilcza Matka wprowadza Mowgliego na Wiec Wilczej Gromady, ponieważ chce, by został przyjęty
do plemienia. Wilki nie chcą się na to zgodzić, ale będący w gromadzie niedźwiedź Baloo i pantera
Bangheera głosują za nim. Bangheera okupuje życie chłopca ciałem świeżo zabitego byka. Razem z
niedźwiedziem podejmuje uczyć chłopca Praw Dżungli.
Shere Khan postanawia zemścić się na plemieniu wilków i planuje zdetronizować Akelę, ich
przywódcę, namawiając do tego młodsze wilki. Mowgli dowiaduje się o tym, kiedy przekracza 11
rok życia. Bangheera radzi mu, by przestraszył tygrysa ogniem, bowiem wszystkie zwierzęta się go
boją, jedynie Mowgli nie czuje wobec niego strachu. Chłopiec kradnie kocioł pełen płonących
węgli z pobliskiej wioski. Podczas Wiecu Gromady Shere Khan żąda, by Akela został zabity, a
Mowgli był wydany jemu. Chłopiec podpala duży konar i atakuje tygrysa, zmuszając jego i młode
wilki, chcące zdetronizować Akelę, do odejścia. Chłopiec nie wiedział, że przez ten czyn będzie
zmuszony do odejścia z Gromady. Akela także odchodzi. Mowgli przysięga, że któregoś dnia wróci
i położy przed wilkami ciało Shere Khana.

2. Polowanie Kaa - Mowgli ma siedem lat i wychowuje się w dżungli. Któregoś razu Baloo, jego
nauczyciel-niedźwiedź, karze go klapsem za nieuwagę, więc chłopiec postanawia zrezygnować z
tych lekcji. Pantera Bagheera jest zdenerwowana na Baloo, ponieważ nie popiera jego systemu kar
cielesnych, ale przekonuje Mowgliego, by nie zaprzestawał nauki. Chłopak uczy się Słów Pana w
różnych językach dżungli, by w każdym plemieniu mógł być potraktowany jako przyjaciel.
Wkrótce Bagheera i Baloo dowiadują się, że chłopiec poznał plemię małp, które obiecało, że
zostanie on ich przewodnikiem. Tłumaczą Mowgliemu, że z małpami nie należy się w ogóle
zadawać, ponieważ są plemieniem, które nie uznaje żadnych praw, dlatego pozostali mieszkańcy
dżungli odrzucili ich.
Wkrótce dochodzi do strasznego wydarzenia: Mowgli zostaje porwany przez małpy. Zwierzęta
niosąc go skaczą po czubkach drzew, a chłopiec zauważa frunącą nad sobą kanię imieniem Chil.
Wymawia do ptaka Słowa Pana i prosi, by odnalazł jego nauczycieli, niedźwiedzia i panterę. Chil
znajduje ich i przekazuje wieść o losie Mowgliego. Baloo i Bangheera próbują nadążyć za małpami,
biegnąc po ziemi, ale nie udaje im się to. Zastanawiają się, jak mogą ocalić drogiego podopiecznego
i przypominają sobie, że małpy panicznie boją się pytona Kaa. Bangheera przekonuje go do
pomocy, ponieważ powtarza mu obelgi, jakie mówią o nim małpy. Chil znajduje ich i mówi, że
chłopiec został zabrany do starego, porzuconego ludzkiego miasta.
Chłopak wkrótce przekonuje się, że jego nauczyciele mieli rację, opowiadając o małpach jako tych,
z którymi nie można się zadawać. Porwały one chłopca tylko dlatego, że był ciekawostką i wkrótce
nudzą się nim, ale mimo to nie chcą go wypuścić. Do opuszczonego miasta przybywa Bangheera,
Baloo i pyton Kaa. Małpy wrzucają Mowgliego do domu, w którym mieszkają kobry, ale chłopcu
udaje się przeżyć, ponieważ używa Słowa Pana. Kaa wkrótce go uwalnia. Baloo i Bangheera
walczą z małpami, Kaa dołącza do nich i hipnotyzuje nieprzyjazne plemię swoim "tańcem głodu".
Bangheera karze Mowgliego klapsami i razem z Baloo wracają do swego domu w dżungli.

3. Tygrys! Tygrys! - Mowgli opuszcza wilcze stado i udaje się do ludzkiej wioski. Poznaje tam

Messuę i jej męża, którzy sądzą, że chłopiec jest ich zaginionym synem o imieniu Nathoo. Ksiądz,
który mieszka w wiosce, uznaje, że może tak być w istocie i pozwala parze przygarnąć Mowgliego,
ponieważ pragnie ich tym uszczęśliwić. Chłopiec przez trzy miesiące uczy się o nowym gatunku -
jego własnym. Poznaje ludzką mowę i przyzwyczaja się do ich zwyczajów, chociażby podziału
kastowego, noszenia ubrania czy znaczenia pojęcia pieniądza, jednak nie jest zachwycony tym
nowym światem. Całkowicie nie może zaakceptować opowieści, które starszyzna wioski opowiada
o dżungli, ponieważ wie, że są one nieprawdziwe. Buldeo, najlepszy łowca we wsi, uważa, że
tygrysy są następnym wcieleniem lichwiarzy. Ze względu na problemy z adaptacją do tego świata
chłopiec często wymyka się do dżungli, gdzie spotyka swego Szarego Brata, wilczego przyjaciela.
Od niego dowiaduje się wiadomości o tym, co dzieje się z jego bliskimi ze świata zwierząt. Od
niego dowiaduje się, że Shere Khan powrócił z zamiarem zabicia chłopca.
Starszyzna wioski postanawia dać Mowgliemu jakieś zajęcie, więc powierzają mu rolę opieki nad
stadem bawołów. Wkrótce Szary Brat informuje go, że od Tabaqui, obłąkanego szakala, dowiedział
się, że Shere Khan zaczaił się na jakiś czas w dolinie, by przygotować swą zemstę. Mowgli z
pomocą wilczego przyjaciela oraz Akeli dzielą stado bawołów na połowy i wpuszczają je z dwu
stron do doliny, zamykając tym samym tygrysa w pułapce. Kiedy Buldeo dowiaduje się o zabiciu
tygrysa, żąda on od chłopca, by oddał mu skórę zwierzęcia w zamian za nagrodę 100 rupii. Mowgli
odmawia, a gdy człowiek nalega, Akela zaczyna mu grozić. Buldeo wraca do wnioski i opowiada,
że chłopak jest czarownikiem, w co szybko wierzą wszyscy mieszkańcy z wyjątkiem Messuy.
Mowgli musi odejść od ludzi, ponieważ nie chcą, by mieszkał między nimi. Chłopak powraca do
stada wilków, którzy zgadzają się przyjąć go z powrotem do plemienia, jednak on odmawia,
ponieważ nie potrafi wybaczyć im tego, że wcześniej został z niego wyrzucony. Mowgli postanawia
zostać sam, ale jego czterej szarzy bracia odmawiają rozłąki z nim, więc pozwala im sobie
towarzyszyć.

4. Biały Wieloryb - Kotik jest sprytną foką o białym futrze. Któregoś razu zobaczył polowanie na
foki, co wywołało w nim szok. Nie wiedział, dlaczego jego plemię godzi się na taki los od ludzi i
nic nie chcą zmienić. Wyruszył na poszukiwanie terenów, które byłyby przez ludzi niezamieszkane.
Pozostałe foki śmieją się z niego, jednak po pięciu latach poszukiwań udaje mu się odnaleźć piękne
wybrzeże, na którym nie ma ani śladu człowieka. Kotik powraca do swego plemienia i proponuje,
by przenieść się w nowe miejsce, jednak niektórzy członkowie stada oponują. Kotik stacza z nimi
walki, pokonuje ich i wkrótce prowadzi swe plemię do nowej krainy.

5. Rikki-Tikki-Tavi - Brytyjska rodzina zamieszkuje dom w Sugauli w Indiach. Pewnego razu
znajdują młodego ichneumona, który niemal zatonął podczas burzy. Postanawiają go przygarnąć.
Zwierzątko otrzymuje imię Rikki-Tikki i wiedzie szczęśliwe życie z nową rodziną, której jest
ulubieńcem. Jego właściciel, Teodor, tak bardzo lubi Rikki-Tikki, że pozwala mu nawet spać w
swoim łóżku. Wkrótce szczęście zwierzątka i rodziny zostaje zmącone, ponieważ zauważa w
ogrodzie dwie kobry, Naga i Nagainę. Co gorsza Teodor zostaje zaatakowany przez węża, jednak
Rikki-Tikki, chociaż jest mały i nie ma żadnego doświadczenia, pokonuje niebezpieczne zwierzę.
Okazuje się, że Nag i Nagaina planują zabić rodzinę, by mogli bez problemów poruszać się po ich
ogrodzie i by ich dzieci miały dobre miejsce do wychowywania się. Nag czai się w łazience,
ponieważ chce zabić "dużego człowieka", ojca Teodorka. Zasypia podczas czuwania i Rikki łapie
go za głowę. Kobra próbuje się wyrwać, jednak hałas, który robi, budzi ojca. Widząc walkę
Rikkiego z kobrą człowiek strzela do gada i zabija go. Ciało Naga zostaje wyrzucone na śmietnik,
zaś Nagaina rozpacza i przysięga zemstę.
Rikki prosi swego ptasiego przyjaciela, by odwrócił uwagę Nagainy w czasie, kiedy będzie szukał
złożonych przez nią jaj. Udaje mu się zniszczyć prawie wszystkie z nich, ale Nagaina trafia do
domu zwierzątka i grozi, że ukąsi chłopca. Rikki powraca do domu z ostatnim jajem i odwraca
uwagę kobry, tak, że ojciec chłopca może go odciągnąć z jej zasięgu. Nagaina odbiera jajo i ucieka
do swojej jamy, ale Rikki biegnie za nią. W podziemnym korytarzu dochodzi do walki dwu
zwierząt, z której zwycięsko powraca Rikki.

6. Toomai, przywódca słoni - Słoń Kala Nag (Czarny Wąż) służył indyjskiemu rządowi przez 47
lat. Kiedy został złapany, miał 20 lat. Jego matka, Radha Pyari, powiedziała mu, że słonie, które się
boją, wpadają w tarapaty. Kala Nag wiedział, że ta rada jest dobra. Przestał bać się i jeszcze przed
25 rokiem życia stał się ukochanym słoniem w służbie rządowej. W swoim życiu wykonywał
mnóstwo prac: nosił namioty, był w dziwnym, skalistym kraju daleko od Indii, widział zmarłego
Cesarza Teodora w Magdali, nosił drewno i został zatrudniony do łapania młodych słoni, które
także musiał poskramiać. Jego kły zostały ucięte na długości pięciu stóp i osłonięte miedzią na
końcach, ale i tak był niebezpieczny dla młodszych przedstawicieli swego gatunku, ponieważ miał
większe doświadczenie w walce. Duży Toomai, pochodzący z rodu poskramiaczy słoni, mawiał, że
Kala Nag nie boi się nikogo, poza nim. Duży Toomai miał synka zwanego Małym Toomai, który
pragnął zostać prawdziwym łowcą słoni. Chłopiec zajmował się tymi zwierzętami i bardzo lubił to
zajęcie. Ojciec powiedział mu któregoś razu, że aby zostać prawdziwym pogromcą tych zwierząt,
trzeba koniecznie być świadkiem ich tańca. Nie dostąpił tego jeszcze żaden człowiek. Kala Nag
nocą zabiera Małego Toomai do dżungli, gdzie chłopiec jest świadkiem tańca słoni, zjawiska
wyjątkowo pięknego. W ten sposób staje się przywódcą ich plemienia.

7. Zwierzęta w służbie jej królewskiej mości - W Rawalpindi znajduje się obóz wojskowy,
składający się z 30 tysięcy ludzi i setek zwierząt: wielbłądów, mułów, słoni i koni. Przybył tam
Amir Afganistanu, który przywiózł ze sobą ludzi i dzikie konie z głebi Azji. Konie te każdej nocy
niszczyły swoje zagrody i biegały po całym obozie. Innym razem to wielbłądy uciekały. Nikt nie
zwracał na to większej uwagi, dopóki zwierzęta nie wpadły w szał i nie zaczęły niszczyć namiotów.
Narrator zmuszony był uciec z obozu i oddalić się od niego. Ponieważ szedł nocą, nie wiedział,
dokąd trafił. Zatrzymał się w pewnym miejscu i postanowił tam spędzić resztę nocy. Wkrótce
przebiegł obok niego muł, a za nim wielbłąd. Narrator znał język zwierząt obozu, więc wiedział, o
czym rozmawiają. Wielbłąd, który zaplątał się wcześniej w namiot narratora, pytał muła, dokąd
powinien teraz pójść. Muł, dowiedziawszy się, że to wielbłądy spowodowały zamieszanie w obozie,
powiedział, że na pewno zostaną one ukarane następnego dnia i kopnął wielbłąda dwa razy.
Powiedział, żeby następnym razem nie przebiegały przez stado mułów i nie krzyczały "Złodzieje i
ogień!". Wielbłąd naburmuszył się i siadł na ziemi. Wkrótce dobiegł duży koń, spokojny niczym
podczas parady i powiedział, że zachowanie wielbłądów było haniebne, ponieważ zamieszaniem,
które czynią, nie pozwalają spać koniom, które przez to nie mogą utrzymać formy. Do zwierząt
dołączają jeszcze wół i słoń. Wszystkie rozmawiają o pracy, jaką wykonują w obozie. Muł
opowiada o tym, że należy wykonywać powierzone im obowiązki, koń wspomina, że trzeba ufać
swojemu jeźdźcy i nie można ustępować przed przeciwnikami. Wielbłąd opowiada, że aby
umożliwić żołnierzom wejście na ich grzbiet, muszą usiąść na ziemi. Wół mówi o tym, że muszą
nosić broń na bitwy, ponieważ słonie nie chcą tego robić. Słoń tłumaczy, że potrafi sobie
wyobrazić, co będzie się działo, i dlatego nie chce iść dalej.
Następnego dnia dochodzi do uroczystej, wielkiej parady. Wszystkie zwierzęta stawiają się na
wyznaczonych miejscach i wykonują swoje obowiązki. Przybysze z Afganistanu są pod wrażeniem
ich ułożenia, zaś indyjski oficer wyjaśnia, że słuchają one rozkazów, ponieważ rozumieją autorytet
królowej brytyjskiej.

Geneza utworu

"Księga dżungli" to zbiór siedmiu opowiadań, które Rudyard Kipling publikował w latach 1893-
1894 w gazetach. Ich tematem jest życie Mowgliego, chłopca, który został wychowany przez
zwierzęta, zamieszkujące indyjską dżunglę. Inspiracją dla Kiplinga był jego własny pobyt w
Indiach - spędził tam pierwsze sześć lat swego dzieciństwa, później zaś przyjechał tam z Anglii i
pracował sześć i pół roku. Pisarz inspirował się różnymi dziełami literackimi, np. "Królem Lwem"
J. Greenwooda, "Lilia Nada" H. Ridera Haggarda. Z pewnością słyszał też historie o dzieciach,
które w różny sposób trafiały do dżungli i przeżywały dzięki opiece zwierząt, upodabniając się do
nich. Każde z opowiadań poprzedzone jest wierszem lub piosenką, którą przekazuje jeden z
bohaterów jako zapowiedź tematu opowiadania.
Bohaterami swoich opowiadań pisarz uczynił zwierzęta oraz małego chłopca, który zostaje
odnaleziony przez wilki i wychowuje się w dżungli. Zwierzęta zostały zantropomorfizowane, to jest
obdarzone ludzkimi cechami. Posługują się mową, którą rozumieją ludzie, i własną społeczność
ukształtowały na wzór społeczeństwa ludzkiego. Kierują się kodeksem - Prawem Dżungli, które
reguluje ich życie, nakazując, na przykład, opiekować się sobą wzajemnie. Kipling wykorzystał
postacie zwierząt w sposób tradycyjny dla bajek, za ich pomocą przekazuje prawdy moralne i
modele zachowań godne naśladowania lub potępienia. Imiona bohaterów pochodzą z języka hindi i
zazwyczaj oznaczają ich nazwy w tym języku. Wyjątkiem jest Mowgli – imię wymyślone przez
autora i nieistniejące w żadnym języku, poza językiem dżungli.
W opowiadaniach Kipling ukazuje odmienną od europejskiej kulturę, prezentując zwyczaje i styl
życia mieszkańców Indii, Afganistanu i okolic Morza Beringa, jednak nie skupia się na różnicach
między nimi, a na łączących je podobieństwach. W Koloniach Brytyjskich, które odwiedził,
ludność angielską często cechowała hipokryzja i podtrzymywanie uprzedzeń do rdzennych
mieszkańców zajętych ziem, co nie odpowiadało pisarzowi, który był człowiekiem otwartym i
ciekawym świata.
Autor przedstawia świat przez szczegółowe, realistyczne opisy. Bohaterów prezentuje, pokazując
ich czyny i opisując ich wygląd.
"Księgę dżungli" interpretowano rozmaicie. Powszechnie uznaje się ją za wartościową lekturę
dla młodych ludzi, którzy mogą czerpać z niej wskazówki życiowe. Pojawiały się także
interpretacje polityczne, odnoszące się do aktualnych w czasach Kiplinga wydarzeń. Wielu ludzi
uważa, że autor umieścił w opowiadaniach nawiązania do Wolnomularstwa, sam bowiem należał do
Loży Masońskiej. Nie zmienia to faktu, że przez swój dydaktyczny charakter opowiadania stały się
niemal podręcznikiem dla skautów, co jak najbardziej aprobował pisarz.

Czas i miejsce akcji

Czas akcji utworu nie został dokładnie określony. Wiemy, że historia Mowgliego wydarzyła się w
XIX w. Miejsce akcji to głównie Indie (dżungla, osady ludzkie). Historia białej foki rozgrywa się na
wyspie Pawłowski Ostrów, w miejscowości Siewierowostoczna.

Problematyka

„Księga dżungli” to bajkowa opowieść o chłopcu wychowywanym przez gromadę zwierząt.
Historia dorastania w nieprzyjaznym, dzikim środowisku, rządzącym się surowymi prawami.
Mowgli rośnie, zdobywa nowe umiejętności i uczy się przetrwania pod okiem czujnych
nauczycieli: pantery i niedźwiedzia. Aby przetrwać, chłopiec musi poznać język i obyczaje zwierząt
oraz stawić czoło swojemu największemu wrogowi – tygrysowi. Gdy dorośnie, powróci do swojej
ludzkiej osady tylko po to, by zrozumieć, że jego miejsce jest w dżungli.

Kipling wykorzystuje swą opowieść do kontrastowego ukazania dwóch światów. Paradoksalnie,
dziki świat dżungli wydaje się bardziej cywilizowany niż ten ludzki. Zwierzęta są solidarne, starają
się być sprawiedliwe i mają poczucie honoru (przestrzeganie praw). Tymczasem ludzie są dla
Mowgliego tajemnicą. Po powrocie do własnej osady chłopiec szybko przekonuje się, że życie
wśród nich nie jest takie łatwe. Młody bohater czuje się odrzucony przez własne plemię.
Mieszkańcy wioski boją się go, uważając za ,,czarownika”. Mowgli to bohater wyobcowany,
noszący piętno ,,odmienności”. Nie jest zwierzęciem, nie potrafi też być człowiekiem. ,,O hej! Na
sercu mi ciążą rzeczy, których nie rozumiem” – śpiewa wygnany chłopiec.

Opowieść o Mowglim, utrzymana w stylistyce baśni (pomimo tego, że brak jednoznacznie
pozytywnego zakończenia), jest tak naprawdę historią o naturze ludzkiej. Kipling surowo ocenia
zachowanie ,,ludzkiego plemienia”, zarzucając człowiekowi bezmyślność w surowym traktowaniu
zwierząt. Wytyka ludziom okrucieństwo, brak wrażliwości i chciwość. Historia zabitych fok
przeraża, dzieje małej mangusty wzruszają, a opowieść o zwierzętach spędzających życie na służbie
człowiekowi – daje do myślenia. Autor „Księgi dżungli” skłania do refleksji nad wartością ludzkich
instynktów.

Plan wydarzeń

1. Porwanie Mowgliego przez Shere Khana
2. Przygarnięcie ludzkiego szczenięcia przez wilczą rodzinę
3. Dzieciństwo chłopca
4. Nauki otrzymane od opiekunów
5. Zabranie Mowgliego na wiec Wilczej Gromady i przyjęcie do plemienia
6. Porwanie przez małpy
7. Próba zamieszkania wśród ludzi
8. Odnalezienie domniemanych rodziców
9. Pokonanie Shere Khana
10. Wyprawy Kotika na poszukiwanie terenów niezamieszkałych przez ludzi
11. Życie Rikki-Tikki-Tavi i pokonanie Naga i Nagainy
12. Taniec stada słoni w dżungli widziany przez Małego Toomai
13. Parada wojsk brytyjskich

Przykładowe nawiązania

- N. Gaiman "Księga Cmentarna" - częściowo wzorowana na "Księdze Dżungli", opowiada o
chłopcu wychowanym przez umarłych zamieszkujących cmentarz.
Niektóre ekranizacje:
- "Księga Dżungli" (1942), reż. Z. Korda
- "Księga Dżungli" (1994), w roli Mowgliego Jason Scott Lee
- "Księga Dżungli" (1967), film animowany Disneya, nie do końca wierny literackiemu
pierwowzorowi
- "Mowgli" (1967-1971), prod. ZSRR, serial animowany, wierna adaptacja książki

Mowgli - Żaba

Główny bohater, syn drwala. Jako niemowlę zostaje porwany przez tygrysa Shere Khana, lecz
napotkana para wilków postanawia zaopiekować się nim. Karmi go Matka Wilczyca, która od razu
obdarza dziecko uczuciem i jest pod wrażeniem jego odwagi, kiedy przepycha się z wilczętami.
Wyrasta na silnego, zwinnego chłopca o pogodnym usposobieniu, dużej inteligencji i skłonnościach
do psot. Kocha swoją "rodzinę" i przyjaciół, szanuje Akelę, przywódcę stada, staje nawet w jego
obronie. Jego opiekunem i nauczycielem jest niedźwiedź Baloo, który pokazuje mu panujące w
dżungli zasady. Mowgli uczy się szybko, dzięki czemu świetnie radzi sobie w trudnych sytuacjach i
w końcu pokonuje Shere Khana. Jego ludzka natura przejawia się w dużej wrażliwości na cierpienie
innych oraz zdolności wybaczania. W końcu musi odejść ze świata zwierząt, co ciężko przeżywa,
ponieważ jest świadomy, że w świecie ludzi nie będzie mógł się odnaleźć. Stamtąd także zostaje
przegnany i w konsekwencji odchodzi samotnie wgłąb dżungli.

Baloo

Niedźwiedź. Mądry, rozsądny, doświadczony, ze względu na swój wiek powolny. Nauczyciel i
przyjaciel Mowgliego oraz wilcząt, którym opowiadał o Prawie Dżungli. Kocha ludzkie dziecko i
dla niego wyrusza do siedziby Małpiego Plemienia. Jedyne zwierzę spoza stada wilków, które może
uczestniczyć w Wiecu Gromady. Jest niegroźny, ponieważ żywi się jedynie roślinami.

Matka Wilczyca

Nazywana Diablicą, Rakshą. Zaopiekowała się Mowglim i dała mu imię Żaba. Kocha chłopca i
jest w stanie ryzykować dla niego własne życie. Wprowadza go na Wiec Gromady.
Ojciec Wilk - mąż Diablicy, opiekuje się ludzkim dzieckiem. Bronił Mowgliego przez Shere
Khanem.

Bagheera

Czarna pantera. Jest piękna, ma czarną skórę i miękką sierść, na której w odpowiednim świetle
widać cętki. Jej głos jest słodki niczym miód. Urodziła się w zwierzyńcu królewskim w Udajpurze,
z którego uciekła. Od ludzi nauczyła się sprytu, odwagi i bezwzględności. Ze swojej przeszłości
zwierza się Mowgliemu, nad którym roztacza opiekę. Kocha chłopca i pomaga mu pokonać Shere
Khana - radzi, by straszył go ogniem, którego boją się dzikie zwierzęta.

Shere Khan

Tygrys, zwany Lungri - Kuternoga. Od urodzenia był kulawy, więc polował na bydło, czym
ściągnął na siebie wściekłość ludzi z okolicy Waingungi. Przeniósł się do dżungli, co denerwuje
inne zwierzęta, ponieważ obawiają się, że ludzie ruszą w pogoń za tygrysem, szkodząc im, chociaż
nic złego im nie uczyniły. Porywa Mowgliego, gdy jest niemowlęciem, ale dziecko zostaje mu
odebrane przez Wilki. Przysięga zemścić się na człowieku, ale sam zostaje przez niego zabity.

Tabaqui

Szakal. Podstępny, fałszywy, odrażający i szalony - ma wściekliznę. Towarzysz Shere Khana. Żywi
się tym, co znajduje w śmietnikach. Często wpada w obłęd (zwany przez zwierzęta dewnee - w
języki hindi oznacza to właśnie szaleństwo) i rzuca się na wszystkie napotkane zwierzęta.

Kotik

Foka. Dziecko Łowcy Morskiego i Matki Foki. Ma białe futerko. Sprytny i mądry, szybko uczy się
pływać i zdobywać pożywienie, umie też wyczuć nadejście burzy. Kiedy miał rok, dowiedział się o

tym, co robią ze zwierzętami poławiacze fok i oburzyło go, że jego ród nic z tym nie robi. Przez
pięć lat poszukuje wybrzeża, które byłoby niezamieszkane przez ludzi, w efekcie czego nie zakłada
rodziny. Od Krów Morskich dowiaduje się o istnieniu pięknego miejsca, idealnego na siedzibę.
Wraca po swoich bliskich, walczy z kilkoma samcami, po czym zabiera plemię do nowego
wybrzeża.

Rikki-Tikki-Tavi

Ichneumon. Wygląda jak połączenie łasicy (głowa i zwyczaje) i kota (sierść i ogon). Zwinne, bystre
i odważne zwierzę. Mieszka w domu ludzi, których synek tak go uwielbia, że pozwala zwierzątku
spać ze sobą. Lojalny wobec swoich ludzkich opiekunów, nie myśli o ucieczce, świetnie bawi się,
biegając po domu i ogrodzie. Zabija Naga i Nagainę, dwa węże.

Motyw zła

Postacią ucieleśniającą złe instynkty jest Shere Khan – tygrys, postrach dżungli. Zwierzę nie chce
poddać się obowiązującemu prawu, zabija dla przyjemności. Tygrysowi zależy na tym, by
zachować swoją władzę, dlatego nalega na zabicie małego dziecka. Zgodnie z przypuszczeniem, w
przyszłości Mowgli będzie dla niego wielkim zagrożeniem. Zwierzęta wyraźnie wyczuwają złe
zamiary tygrysa i jego poplecznika – szakala. Shere Khan jest mściwy i niezwykle pamiętliwy,
poprzysięga sobie zabić malca, czym przejawia typowo ,,ludzkie” cechy charakteru. W „Księdze
dżungli” zło jest domeną ludzi. Ludzkie plemię odrzuca Mowgliego ze względu na jego
odmienność. Bohaterowie pozostałych opowieści zabijają zwierzęta z zimną krwią, nie potrafią
dostrzec ich poświecenia i oddania człowiekowi.

Motyw dziecka/dzieciństwa

Mały Mowgli dorasta w niezwykłym otoczeniu. Jako ,,ludzkie szczenię” zostaje przyjęty do
rodziny wilków. Później, decyzją członków Gromadzkiego Wiecu, staje się pełnoprawnym
członkiem zwierzęcej społeczności. Chłopiec dorasta poznając surowe prawa dżungli. Dzięki
naukom mądrego Baloo, Mowgli uczy się życia w nowym środowisku. ,,Księga dżungli” jest
historią trudnego dojrzewania, poznawania swoich możliwości i odkrywania własnego
człowieczeństwa. Pomimo troskliwej opieki przyjaciół (wilków, niedźwiedzia, pantery i węża),
bohater wyraźnie czuje swoją odmienność, co przyczyni się do opuszczenia stada.

Motyw okrucieństwa

Dżungla to miejsce dzikie i niebezpieczne. W dżungli najważniejsze jest przetrwanie. Aby żyć,
większość zwierząt musi zabijać. Pomimo tego, zwierzęta decydują się na wychowanie chłopca,
wykazując się tym samym nie tyle współczuciem, co posłuszeństwem wobec własnych praw. Baloo
i Baghera, wbrew pragnieniom Shere Khana, przekonują o konieczności przygarnięcia
maleństwa. ,,Byłoby hańbą zabijać nieowłosione szczenię” – straszy pantera.

Okrucieństwo jest wpisane w życie zwierząt, chociaż zabijają one tylko wtedy, gdy muszą.
Wyjątkiem jest tu Shere Khan, który morduje chcąc pozbyć się silniejszego przeciwnika. W
przeciwieństwie do zwierząt, ludzie zabijają z błahych powodów. Są okrutni, podstępni i zupełnie
nieczuli – tak, jak myśliwi polujący na foki. Stado, w którym wychował się mały Kotik, nie wierzy
w śmierć swoich towarzyszy. Wstrząsająca opowieść o pogromie młodych fok wydaje się
zwierzętom zbyt okrutna, by była prawdziwa. Pod tym względem porównanie dwóch światów –
ludzkiego i zwierzęcego – wypada zdecydowanie na niekorzyść ludzi.

Motyw prawa

Prawo dżungli kojarzy się najczęściej z koniecznością przetrwania za wszelką cenę. Okazuje się
jednak, że zwierzęta potrafią stworzyć własne prawa i żyć zgodnie z nimi. Przewodnikiem
Mowgliego po świecie zwierzęcych praw jest niedźwiedź Baloo i pantera Baghera. Opiekunowie
tłumaczą chłopcu, że nie wolno mu zabijać bydła, ponieważ życiem byka okupiono jego przyjęcie
do gromady. Kolejne prawa dżungli mówią o tym, że zwierzęciu nie wolno bez powodu zabić
bezbronnego człowieka, polujący najpierw uderza potem wydobywa głos, polować należy z
potrzeby, a nie dla przyjemności, ostatecznym rozstrzygnięciem sporów jest kara. Baloo uczy też
malca ważnego zaklęcia, które w razie wypadku uratuje go od śmierci: ,,Ja i Wy jesteśmy jednej
krwi”.

Motyw zwierzęcia

Świat zwierząt opisany w „Księdze dżungli” rządzi się swoimi własnymi prawami (na wzór świata
człowieka). Zwierzęta tworzą swoją własną cywilizację, opierającą się na prawach i obowiązkach.
Potrafią być troskliwe, opiekuńcze i wyrozumiałe. Mały Mowgli może liczyć na ich opiekę.
Zwierzęta, podobnie jak ludzie, dzielą się na te, które przestrzegają prawa i te, którym jest ono
obojętne. Shere Khan, szakal Tabaqui oraz gromada małp dobrowolnie wyłamują się spod prawa
dżungli. Stąd przestroga Baloo przed małpami, które według niedźwiedzia nie zasługują na
szacunek.

Zwierzęcy bohaterowie powieści to w większości istoty rozumne, troskliwe i znające swoje miejsce
w hierarchii dżungli. Ratują życie małego chłopca i doprowadzają do spotkania Mowgliego z
przedstawicielami jego własnego plemienia. Zwierzęta opisane w kolejnych opowieściach (,,Biała
foka”, ,,Rikki-Tikki-Tavi”, ,,Słudzy jej królewskiej mości”) są ukazane jako przyjaciele i obrońcy
człowieka bądź niesłuszne ofiary ludzkiego okrucieństwa.