Uwaga to skierowanie strumienia świadomości na jakiś przedmiot lub zjawisko ze świata

zewnętrznego lub wewnętrznego. Uwaga ma charakter selektywny, tzn. jeśli człowiek zwraca ją na

jeden przedmiot lub zjawisko, to tym samym obniża się poziom jej koncentracji na innym przedmiocie.

Porównuje się ją do reflektora, ponieważ to, na co kierujemy uwagę jest jakby oświetlone, podczas gdy

to, na co nie kierujemy uwagi pozostaje w cieniu.

Rola uwagi:

- selekcja informacji,

- ukierunkowanie aktywności człowieka,

- czujność: zdolność długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca (śledzenie –

policjanci),

- kontrola czynności jednoczesnych: związane z podzielnością uwagi,

- poszukiwanie: systematyczne badanie pola percepcyjnego w celu wykrycia obiektów spełniających

nasze kryteria, np. wyszukiwanie w książce interesującej nas definicji)

Rodzaje uwagi:

- mimowolna: wywoływana jest przez jakiś przedmiot lub zjawisko posiadające charakterystyczne cechy.

Z reguły nie wiąże się ona z żadnym celem i nie wymaga wysiłku. Uwaga tego typu oparta jest na

wrodzonym odruchu orientacyjnym i występuje również w świecie zwierząt.

- dowolna: jest celowa i z reguły wiąże się z pewnym wysiłkiem. Łączy się ona ściśle z osobowością

człowieka, jest nabytą właściwością psychiczną, występującą tylko u człowieka w wyniku procesu

wychowania i nauczania.

- wtórna: po początkowym wysiłku, celowym zwróceniu uwagi na przedmiot czy zjawisko, zaczyna nas

ono interesować do tego stopnia, że nie musimy już się wysilać, uwaga dowolna zmienia się w

mimowolną (np. książka do której się zmuszaliśmy okazała się wciągającą lekturą).

Jakie czynniki mogą wzbudzić uwagę mimowolną?

Siła bodźca; Odmienność bodźca; Ruch; Powtarzanie; Przedmioty zabarwione

uczuciowo; Przedmioty zaspokajające potrzeby lub sygnalizujące możliwość ich zaspokojenia;

Przedmioty nas interesujące, zajmujące.

Co może wzbudzić uwagę dowolną?

A/ Cel, do którego dążymy (im ważniejszy, tym większa koncentracja uwagi); B/ Rozumienie i

docenianie potrzeby zwracania uwagi jako istotnego warunku osiągnięcia celu; C/ Potrzeba

wykształcenia umiejętności koncentrowania uwagi dowolnej

Cechy uwagi:

1) Zakres: zdolność jednoczesnego obserwowania jednym aktem uwagi pewnej liczby niezależnych

od siebie elementów pozostających w polu wrażeniowym (tj. pozostających w polu widzenia,

słyszenia itp.). zakres uwagi jest cechą, która odgrywa ważną rolę np. w czasie prowadzenia

obserwacji, kiedy trzeba szybko spostrzec i rozpoznać jakiś przedmiot spośród innych

działających na człowieka.

2) Trwałość: zdolność koncentrowania (skupienia) swojej świadomości w ciągu dłuższego czasu na

jednym przedmiocie lub zjawisku. Zależy ona od aktywnej postawy uważającego oraz od

znaczenia przedmiotu uwagi.

3) Napięcie: stopień zaangażowania świadomości w śledzeniu jakiegoś procesu. Inaczej napięta jest

uwaga w czasie interesującego filmu a inaczej przy oglądaniu filmu mniej interesującego lub

takiego, w którym akcja wolno się toczy. Najwyższy stopień napięcia uwagi następuje przy

udziale czynników, które mogą być groźne dla zdrowia lub życia jednostki. Lekarz wykonujący

operację skupia swą uwagę do najwyższego stopnia.

4) Podzielność: zdolność jednoczesnego wykonywania więcej niż jednej czynności. Cecha ta zależy

ściśle od stopnia opanowania wykonywanych czynności.

5) Przerzutność: szybkość, z jaką potrafimy skupiać się na nowym przedmiocie.

Sposoby pobudzania uwagi na zajęciach (lekcjach):

odpowiednie warunki zewnętrzne (miejsce zajęć sprzyjające nauce); przygotowanie uczniów;

dobry stan psychiczny uczniów; zachowanie nauczyciela (obserwowanie audytorium, poprawne

formułowanie wypowiedzi, stosowanie ciekawych i adekwatnych przykładów i dygresji, unikanie

przyzwyczajeń językowych i ruchowych, umiarkowane poruszanie się, odwoływanie się do wielu funkcji

psychicznych uczniów naraz (myślenie, wyobraźnia, pamięć), dopuszczanie do głosu uczniów,

zachęcanie do sporządzania notatek, zainteresowanie przedmiotem i entuzjazm).

Uwaga w życiu człowieka odgrywa bardzo ważną rolę. Dzięki temu procesowi nasze życie

psychiczne jest nie tylko bogatsze i bardziej zróżnicowane, ale przede wszystkim bardziej

efektywne. To dzięki uwadze potrafimy nie tylko lepiej się uczyć, zapamiętywać i sprawniej

przetwarzać przyswojony materiał, ale potrafimy także lepiej myśleć, wnioskować i rozwijać

wyobraźnię twórczą, która leży u podstaw zarówno twórczości artystycznej jak i wielu osiągnięć

naukowych.