Konwersatorium IV:
Eksperymenty psychologii społecznej  kontekst etyczny: etykietowanie
Hock R. Czterdzieści prac badawczych, które zmieniły oblicze psychologii,
rozdz. 8: Kto tu właściwie zwariował?- eksperyment Rosenhana
1. Granica między normalnością (normą psychiczną) i patologią nie jest wyraz
na  można
przypuszczać, iż całość zachować mieści się między normalnością (efektywnym
funkcjonowaniem psychicznym) a patologią psychiczną, która wskazuje na chorobę.
Aby ustalić, w którym miejscu może zostać umieszczone zachowanie danego człowieka, specjaliści
mogą wykorzystać jedno z kryteriów:
üð dziwaczność zachowania  jest to ocena subiektywna, ale osÄ…d musi uwzglÄ™dniać kontekst, w
którym występuje zachowanie lub jego wzorzec (np. nie ma nic dziwnego w tym, że ktoś
podlewa swój trawnik, chyba że robi to podczas ulewy)
üð uporczywość zachowania  zachowanie odbiegajÄ…ce od normy nie oznacza choroby
psychicznej; dziwaczne, aspołeczne lub destrukcyjne zachowanie musi utrzymywać się przez
dłuższy czas
üð odbieganie od norm spoÅ‚ecznych  zachowanie może speÅ‚niać to kryterium, jeÅ›li jest w
drastyczny sposób niezgodne z oczekiwaniami i normami, skrajne i uporczywe (np.
halucynacje) stanowi dowód choroby
üð subiektywne cierpienie
üð upoÅ›ledzenie psychiczne  problemy psychiczne uniemożliwiajÄ… czÅ‚owiekowi odczuwanie
radości życia
üð wpÅ‚yw na funkcjonowanie  ocena, w jakim stopniu dane zachowanie uniemożliwia
człowiekowi prowadzenie takiego życia, jakie chce i jakie byłoby społecznie akceptowalne.
2. Eksperyment.
·ð Czy specjaliÅ›ci w zakresie zdrowia psychicznego naprawdÄ™ sÄ… w stanie rozróżnić osoby chore
psychicznie i osoby psychicznie zdrowe?
·ð Jakie sÄ… konsekwencje pomyÅ‚ek?
·ð Czy cechy prowadzÄ…ce do postawienia diagnozy tkwiÄ… w samych pacjentach, czy też w
sytuacjach i kontekstach, w których obserwatorzy widzą pacjentów?
Na te pytania Rosenhan próbował znalez
ć odpowiedz
w swoich badaniach.
Założył, że jeżeli ustalone kryteria i wykształcenie specjalistów w zakresie zdrowia psychicznego
są właściwe, to powinni oni być w stanie odróżnić osoby chore psychicznie od osób zdrowych.
Jako jedną z metod sprawdzenia słuszności powyższego stwierdzenia zasugerował zgłoszenie
ludzi zdrowych psychicznie do ośrodka psychiatrycznego i sprawdzenie, czy zostaną odkryci jako
osoby w rzeczywistości zdrowe  gdyby rozróżnienie to nie nastąpiło, stanowiłoby to dowód na
to, że diagnozowanie choroby psychicznej jest bardziej związane z sytuacją, nie z pacjentem.
a) metoda
Øð Zadaniem oÅ›miorga badanych byÅ‚o zgÅ‚oszenie siÄ™ do dwunastu szpitali w piÄ™ciu stanach 
wszyscy otrzymali te same instrukcje (telefoniczne umówienie się na wizytę, poinformowanie
lekarza o słyszanych głosach  jedyny objaw), poza tym mieli podawać prawdziwe informacje
na temat swojego życia (poza zawodem i nazwiskiem).
Øð Wszystkich badanych przyjÄ™to do różnych szpitali.
Øð Wszyscy, z wyjÄ…tkiem jednego, zostali zdiagnozowani jako schizofrenicy. Podczas pobytu nie
zachowywali się normalnie, nie wiedzieli też, kiedy zostaną zwolnieni ze szpitala.
Øð Zapisywali swoje doÅ›wiadczenia, prowadzenie notatek byÅ‚o spostrzegane jako objaw choroby.
b) wyniki
Øð Å»adne z pseudopacjentów nie zostaÅ‚ odkryty przez personel szpitala.
Øð Uczestnicy badania przebywali w szpitalu Å›rednio dziewiÄ™tnaÅ›cie dni. Przy wypisaniu stan ich
określono jako schizofrenię w remisji.
Øð W trzech wypadkach hospitalizacji trzydziestu piÄ™ciu ze stu osiemnastu prawdziwych
pacjentów wyraziło podejrzenia, że badani nie są chorzy psychicznie ( Nie jesteś wariatem!
JesteÅ› dziennikarzem albo reporterem, zbierasz informacje o szpitalu ).
Øð Kontakty miÄ™dzy pacjentami (badanymi i innymi) ograniczaÅ‚y siÄ™ do minimum, personel tylko
w bardzo niewielkim stopniu nawiązywał kontakt z chorymi.
c) omówienie
Øð Badania Rosenhana wykazaÅ‚y, że w Å›rodowisku szpitalnym nie można rozróżnić normalnych
ludzi od osób chorych psychicznie  środowisko szpitala ma wpływ na ocenę zachowań
jednostki dokonywaną przez personel (usunięcie indywidualności, przyklejenie
diagnostycznej etykiety: skoro się tu znalazł, to znaczy, że jest chory). Etykieta schizofrenika
powoduje, że wszystkie zachowania pacjenta postrzegane są przez pryzmat tej diagnozy,
przypadkowe działania uważane są za objawy choroby, ponadto wpływa to na interpretację
przeszłości badanych.
Øð Personel ignorowaÅ‚ presjÄ™ wywieranÄ… na pacjentów.
d) Znaczenie wyników badań
Øð W szpitalu psychiatrycznym nie można odróżnić osób cierpiÄ…cych na zaburzenia psychiczne
od zdrowych,  skutki hospitalizacji pacjentów w takim środowisku są  jeśli chodzi o terapię
 odwrotne do zamierzonych .
Øð Rosenhan pokazaÅ‚ niebezpieczeÅ„stwo diagnostycznego etykietowania  stan psychiczny
przesłania wszystkie inne cechy, wszystkie zachowania i cechy osobowościowe odbierane są
jako wynikające z przypisanego zaburzenia (może to doprowadzić do samopotwierdzania).
3. Wątpliwości i krytyka.
Członkowie personelu jednej z klinik wyrazili wątpliwość, aby takie błędy
diagnostyczne mogły wystąpić w ich szpitalu. Aby to sprawdzić, Rosenhan poinformował ich,
że w ciągu najbliższych trzech miesięcy jeden lub więcej pseudopacjentów podejmie próbę
dostania się na oddział psychiatryczny w ich szpitalu.
W ciągu trzech miesięcy przyjęto stu dziewięćdziesięciu trzech pacjentów, z czego
czterdziestu jeden zostało z dużą pewnością uznanych za pseudopacjentów za co najmniej
jednego członka personelu, tymczasem Rosenhan (szczwany lis! :D) nie wysłał do szpitala
żadnego pacjenta. Eksperyment ten wskazuje, że tendencja do uważania ludzi zdrowych
psychicznie za chorych może ulec odwróceniu, kiedy stawka jest wysoka. W latach 1973-
1975 zreplikowano te badania w dwunastu szpitalach  wyniki za każdym razem były
zbliżone.
Spitzer twierdzi, że chociaż metoda Rosenhana wydaje się unieważniać system
diagnozowania psychologicznego, w rzeczywistości tak nie jest  mimo że lekarz może dać
się oszukać, sam mechanizm diagnozowania jest prawidłowy.