1

http://www.strefasmierci.prv.pl


Tę króciutką historyjkę – w swej oryginalnej formie hinduską przypowieść – po raz
pierwszy opowiedział mi pan Surendra Patel z Nowego Jorku. Przerobiłem ją bardzo
swobodnie i przepraszam za to wszystkich, którzy znają jej formę oryginalną, gdzie
głównymi bohaterami jest Bóg Sziwa i jego małżonka, Parvati.

Żebrak i diament

(The Beggar and the Diamond)

Przełożył: MICHAŁ WROCZYŃSKI

Pewnego dnia pojawił się przed Bogiem archanioł Uriel z zatroskaną twarzą.

-

Co cię trapi? – zapytał Bóg.

-

Widziałem coś bardzo smutnego – odpowiedział Uriel i wskazał pod stopy. – Tam
na dole.

-

Na ziemi? – zapytał z uśmiechem Bóg. – Och! Tam smutku nie brakuje! Ale
zobaczmy.

Pochylili się. Daleko w dole dostrzegli obszarpaną postać, która wlokła się powoli
wiejską drogą na przedmieściach Chandrapuru. Mężczyzna był bardzo chudy, a nogi i
ręce pokrywały mu rany. Nieustannie goniły go z ujadaniem psy, ale człowiek ani razu
się nie obrócił w ich stronę, żeby odgonić je kijem; nawet wtedy, gdy chwytały go już
za pięty. Po prostu wlókł się przed siebie, wspierając się głównie na prawej nodze. W
pewnym momencie z dużego domu wybiegła gromadka ślicznych, dobrze
odżywionych dzieci. Na ich twarzach malowały się wstrętne uśmiechy. Kiedy obdarty
mężczyzna wyciągał w ichstronę pustą, żebraczą miskę, zaczęły ciskać w niego
kamieniami.
-

Idź stąd, paskudniku! – zawołało jedno z dzieci. – Idź stąd na pola i tam sobie
umieraj!

W tym momencie archanioł Uriel zapłakał.
-

Dobrze, dobrze – powiedział Bóg i poklepał go po ramieniu. – Myślałem, że jesteś
twardszy.

-

Bez wątpienia – odparł Uriel, wycierając oczy. – Ale ten człowiek na dole uosabia
wszystkie nieszczęścia, jakie spadły na synów i córy ziemi.

-

Oczywiście, że tak – powiedział Bóg. – To jest Ramu i na tym właśnie polega jego
rola. Kiedy umrze, ktoś inny przejmie po nim to zadanie. To bardzo zaszczytne
zajęcie.

-

Być może – przyznał Uriel, zasłaniając ramieniem twarz. – Ale nie mogę znieść tego
widoku. Jego cierpienie wypełnia mi serce mrokiem.

-

Tutaj mrok jest niedozwolony – odparł Bóg – zatem muszę przedsięwziąć stosowne
środki i zmienić to, co sprowadziło na ciebie ten mrok. Popatrz, mój miły
archaniele.

2

Uriel popatrzył na Boga i ujrzał, że ten trzyma w dłoni diament wielkości pawiego
jaja.
-

Kamień tak czysty i tej wielkości zapewni mu pożywienie do końca życia; jemu i
jeszcze siedmiu pokoleniom jego potomków – zauważył Bóg. – Tak naprawdę,
będzie to najpiękniejszy klejnot na ziemi. A teraz... popatrzmy

Odpadł na czworaka, wyciągnął rękę z diamentem, wsunął dłoń między dwie
niewielkie chmurki i rzucił klejnot na dół. Razem z Urielem bacznie obserwowali lot
kamienia, patrzyli, jak spada na środek drogi, którą szedł Ramu.
Diament był tak duży i ciężki, że Ramu, gdyby tylko był młodszym człowiekiem,
niewątpliwie usłyszałby, że klejnot uderza w ziemię. Ale w ostatnich latach słuch
bardzo mu stępiał, podobnie jak odmawiać mu zaczynały posłuszeństwa płuca, krzyż i
nerki. Tylko wzrok miał ciągle bystry jak w czasach młodości, gdy liczył sobie
dwadzieścia jeden lat.
Wlókł się drogą, pokonując niewielkie wzniesienie, nieświadom tego, że po drugiej
stronie pagórka leży połyskliwy, lśniący w promieniach słońca diament. Ramu ciężko
westchnął... po czym przystanął, pochylił się wsparty na kiju, a jego westchnienie
przeszło w kaszel. Stał opierając się obiema rękami na kosturze i czekał, aż atak minie.
Kiedy kaszel prawie się uspokajał, kij – stary, suchy i prawie tak samo zużyty jak Ramu
– pękł z głośnym trzaskiem, a Ramu upadł na pokrytą kurzem drogę.
Leżał, spoglądając w niebo i zastanawiał się, dlaczego Bóg jest tak okrutny.
„Przeżyłem wszystkich, których kochałem – myślał – ale nie tych, których nienawidzę.
Stałem się tak stary i brzydki, że obszczekują mnie psy, a dzieci rzucają we mnie
kamieniami. Od trzech miesięcy żywię się najnędzniejszymi ochłapami, a od
dziewięciu lat, albo i więcej nie jadłem przyzwoitego posiłku w otoczeniu rodziny i
przyjaciół. Jestem włóczęgą depczącym oblicze ziemi, bez domu, który mógłbym
nazwać swoim. Tej nocy będę spał pod drzewem albo pod żywopłotem, bez dachu nad
głową, który zapewniłby mi ochronę przed deszczem. Ciało mam pokryte ranami, bolą
mnie plecy, a kiedy przekraczam wodę, widzę krew tam, gdzie nie powinno jej być.
Moje serce jest puste jak ta żebracza miska”.
Ramu powoli dźwignął się z ziemi i znów popatrzył w niebo, nieświadom tego, że
niecałe dwadzieścia metrów przed nim, po drugiej stronie suchego pagórka leży skryty
jeszcze przed jego bystrym wzrokiem największy diament na świecie.
-

Boże, jestem nieszczęśliwy – powiedział. – Nie nienawidzę Cię, ale się obawiam, że
nie jesteś przyjacielem ani moim ani żadnego człowieka.

Powiedziawszy to, poczuł się trochę lepiej i podjął wędrówkę. Na chwilę tylko
pochylił się i podniósł z ziemi duży kawałek złamanego kija. Idąc wymawiał sobie owo
rozżalenie się nad sobą i niewdzięczną modlitwę.
„Bo przecież istnieje kilka rzeczy, za które powinienem być wdzięczny – rozumował.
– Dzień jest wyjątkowo piękny, to raz, i jakkolwiek ciało pod wieloma względami
mnie zawodzi, to przynajmniej zachowałem ostry wzrok. Pomyśl, jakie by to było
okropne, gdybyś oślepł”.
Żeby udowodnić samemu sobie, jak okropna byłaby ślepota, Ramu zacisnął powieki i
szedł, macając przed sobą drogę ułomkiem kija; jak robią to ślepcy za pomocą laski.

3

Ciemność okazała się straszliwa, zapierająca w piersiach dech, zupełnie odbierała
poczucie kierunku. Wkrótce Ramu nie wiedział czy posuwa się jeszcze środkiem drogi,
czy też znalazł się już na jednym z jej skrajów i lada chwila wpadnie do przydrożnego
rowu. Sama myśl o tym, co taki upadek znaczyłby dla jego starych, kruchych kości,
budziła w nim dreszcz przerażenia. Mimo to nie otwierał oczu i szedł dalej na ślepo.
-

To cię oduczy niewdzięczności, staruszku – mruknął do siebie. – Do końca swych
dni zapamiętasz, że może i jesteś żebrakiem, ale przynajmniej nie ślepym
żebrakiem, i będziesz z tego czerpał radość.

Ramu nie wpadł do przydrożnego rowu ani po lewej, ani po prawej stronie traktu.
Zboczył jedynie trochę na prawo, dotarł na szczyt wzniesienia i zaczął schodzić
łagodnym stokiem, mijając olbrzymi diament, który lśniąc spoczywał w pyle drogi.
Lewa stopa Ramu była już o niecałe pięć centymetrów od klejnotu.
Przeszedłszy jeszcze trzydzieści metrów, Rame rozchylił powieki. Oczy zalało mu
jaskrawe, słoneczne światło; zdawało się, że światłość zalewa również jego umysł.
Popatrzył z zadowoleniem po przymglonym leciutko, niebieskim niebie, po
zakurzonych żółtych polach, po srebrzystej wstędze ubitej drogi. Na widok
przelatującego z drzewa na drzewo ptaka roześmiał się i jakkolwiek nie obejrzał się za
siebie, i nie zobaczył wielkiego diamentu leżącego nieopodal za jego plecami,
zapomniał o ranach i bolących plecach.
-

Dzięki ci, Boże, za wzrok! – wykrzyknął. – Dziękuję ci przynajmniej za to! Może
zobaczę na drodze coś wartościowego: starą butelkę, którą sprzedam na bazarze, a
może jakiś pieniążek. Ale jeśli nawet niczego nie znajdę, pozostanie mi wzrok.
Dziękuję ci Boże za oczy! Na Boga, dzięki ci Boże!

I zadowolony ruszył przed siebie, zostawiając za plecami diament. Wtedy Bóg
wyciągnął rękę po klejnot i z powrotem umieścił go w zboczu góry w Afryce, skąd był
go uprzednio zabrał. I prawie natychmiast, tknięty nową myślą (jeśli można o Bogu
powiedzieć, że tknęła go nowa myśl), ułamał z rosnącego na veldzie drzewa solidny kij
i zrzucił go na drogę Chandrapur, podobnie jak poprzednio zrzucił diament.
-

Różnica polega na tym – powiedział Bóg do Uriela – że nasz przyjaciel Ramu
znajdzie ten kij, który do końca życia służyć mu będzie za laskę.

Uriel popatrzył niepewnie na Boga (choć był archaniołem, popatrzył tak samo
niepewnie jak każdy, kto popatrzyłby w to płomienne oblicze).
-

Czy dałeś mi lekcję, Panie?

-

Nie wiem – odparł dobrotliwie Bóg. – Może?

www.strefasmierci.prv.pl