Suplement

do śpiewnika

Niepojęte dary, wyd. trzecie

Kolędy kościelne

5. Anieli w niebie śpiewają

tekst: rkps 20/R Biblioteki Prowincji OO. Bernardynów w Krakowie z końca XVI w – 6 zw.,
później wiele wariantów: [Ch 251] podaje 13 zw., [MiodPiK] – 11 zw. [KUL] zalicza kolędę do
kościelnych podając pierwszych 6 zw. zgodnych z wersją [MiodPiK], dalsze zwrotki używane były
przez kolędników i nie nadają się do śpiewania w kościele, mel.: XVII w., wg [MiodPiK]

1. Anieli w niebie śpiewają, * Bogu cześć, chwałę oddają, * Wesele

opowiadają, * Wszemu światu znać dawają. * Kolęda.

2. Narodził się nam Zbawiciel, * Wszego świata Odkupiciel. * Izaijasz

prorokował, * Że się z Panny narodzić miał. * Kolęda.

3. Otóż się nam już narodził, * By świat z grzechów wyswobodził: *

Anioł pasterzom objawił, * Że się na świat Jezus zjawił. * Kolęda.

4. W Betlejem, żydowskim mieście, * Tam się do niego pospieszcie:

* Leży w żłobie łzy roniący, * Zbawiciel nasz wszechmogący. * Kolęda.

5. Wdzięczna to nowina była, * Panna Syna porodziła: * Śpiewajmyż

mu nowe pienie * Za to jego narodzenie. * Kolęda.

6. Cześć, chwała na wysokości, * Pokój ludziom na nizkości: * Niech

Bóg pochwalony będzie * W niebie, na ziemi i wszędzie. * Kolęda.

7. Jezu, mocny Królewiczu, * Użycz z twej szczodrej prawicy, *

Gospodarzowi i temu * Domowi jego wszystkiemu. Kolęda.

8. Błogosław na wszystkiem szczodrze, * Niech się ma z łaski twej

dobrze, * Z dziatkami, małżonką jego, * Niech nie doznają nic złego. *

Kolęda.

9. W tym roku i w innych wiele, * Póki dusza jest w ich ciele. *

Gospodarzu, szczodry Panie, * Przyjmij od nas to śpiewanie. * Kolęda.

10. A podaj nam rękę szczodrą, * A już zatem miej noc dobrą: *

Daszli wiele, uniesiemy; * Daszli mało, nie wzgardzimy. * Kolęda.

11. Jeśli nie masz, nie łaj jednak, * Słowo dobre pójdzie nam

w smak. * Za kolędę dziękujemy, * Inszym czasem co weźmiemy. *

Kolęda.

1

8. Bóg się rodzi, gwiazda wschodzi

na Święto Trzech Króli; tekst: rkpsy karmelitańskie z XVIII w., mel. rkps SS. Klarysek krakowskich
(1808), szereg źródeł XIX w. podaje „na nutę W żłobie leży”, inne melodie podają [Miod.1841] i
[Kasz], wg [Miod.1841]

1. Bóg się rodzi, gwiazda wschodzi, * Trzej Królowie od wschodu, *

Tu z darami, ofiarami, * Każdy swego narodu, * Do Betlejem gdzie
złożony, * Z Panny Chrystus narodzony, * Jadą z licznemi dwory.

2. Murzynowie, Arabowie, * Z Tarsu to są Królowie; * Nauczeni,

oświeceni, * Ci święci trzej Magowie * Przez Proroka Balaama, * Co

potwierdza gwiazda sama, * Prowadząca do szopy.

3. Nie leniwi lecz skwapliwi, * Swoje kraje rzucają, * A w te strony

swe korony, * W szopie Panu składają; * Jeruzalem nawiedzając, *
I Heroda się pytając, * Gdzie Król Chrystus narodzon.

4. Herod wita, Królów pyta, * Co to za Król na świecie, * Obiecany

i przysłany, * W którym Judzkim powiecie: * Na co rzekną, że Prorocy *

O niebieskiej Jego mocy * Piszą z Ducha świętego.

5. Pozdrowiwszy, nawiedziwszy, * Jeruzalem żegnają, * A bez zwłoki

spieszne kroki * Do Betleem wraz dają: * Melchiori z Baltazarem, *
Gaspar z znacznym złota darem * W szopie raczą Chrystusa.

6. Lubo w żłobie jednak sobie * Dziecię Boga szacują, *

Otworzywszy skarb złożywszy, * Wonność, mirę darują: *

A w najczystsze Panny ręce * Matki Bożej, swe panience, * Wdzięczne
dary złożyli.

7. Złoto Pana, a kapłana * Kadzidło oznaczało, * Mira znakiem

mękę smakiem * W tych darach wyrażało; * Co Królowie, gdy oddali, *

Pana w żłobie pożegnali * Z matką Jego Maryą.

8. Więc w krainę, w swą dziedzinę * Święci spieszą Panowie, * A

w spocznieniu i zaśnieniu * Z nieba stają posłowie; * Świętych Królów
proste drogi, * Rozkazują w domu progi * Inszym wracać gościńcem.

9. I tak Święci w łaskę wzięci * Od Pana wcielonego, * Przy radości,

wesołości, * Dla nas narodzonego, * Wierni będąc wyznawali, * Że Bóg

zrodzon, ogłaszali, * Aby zbawił narody.

10. I my dary, z serc ofiary * Dajmy Panu z Królami; * Miłość

w złocie, zapach w cnocie, * Mirę gorzką i z nami: * Prosząc Pana
poznanego, * Boga w żłobie złożonego, * By nas niebem darował.

2

Kolędy domowe

45. Dnia jednego o północy

tekst: [Ch 251], mel. [MiodPiK.1843], wg [MiodPiK.1843]

1. Dnia jednego o północy, * gdym zasnął w ciężkiej niemocy, * Nie

wiem, czy na jawie, czy mi się śniło, * Że wedle mej budy słońce
świeciło.

2. Sam się czem prędzej porwałem * I na drugich zawołałem; * Na

Kubę, na Maćka i na Kaźmierza, * by wstali czem prędzej mówić

pacierza.

3. Nie zaraz się podźwignęli, * Bo byli twardo zasnęli; * Alem ich po

trochu wziął za czuprynę, * By wstali przywitać Boga Dziecinę.

4. Kaźmierz bowiem wszystko słyszał, * Bo na słomie w budzie

dyszał: * Ale nam od strachu nie chciał powiedzieć, * Na Maćka
skazował, ten musi wiedzieć.

5. Nu, Macieju, ty nam powiesz, * Ponieważ ty sam wszystko wiesz:

* Widziałem, widziałem dziwne widzenie, * Słyszałem, słyszałem

anielskie pienie.

6. Bo mi sam Anioł powiedział, * Gdym na słomie w budzie siedział:

* Nie bój się, nie bój się, Maćku pastuszka, * I jać to, i jać to jest boski
służka.

7. Zwiastujęć wesołe lata, * Że się wam Zbawiciel świata * W

Betlejem narodził, tak sławnem mieście, * Więc Jego czem prędzej

przywitać bieżcie.

8. Niech weźmie Stasiek fujarę, * A Szymek gołąbków parę: * A

Maciek będzie stał u drzwi z obuchem, * Bo się tam nie zmieści z swym
wielkim brzuchem.

9. Porwawszy się biegli drogą, * Gdzie widzieli jasność srogą: * W

Betlejem miasteczku, gdzie Dziecię było, * Które się dla wszystkich z

nieba zjawiło.

10. Wbiegliśmy zaraz do szopy, * Uściskaliśmy Mu stopy: * Jam

dobył fujary, a Kuba rogu, * Graliśmy co żywo na chwałę Bogu.

11. Stach do brony wiązał strony, * Sobek skakał jak sparzony: * A

Maciek musiał stać u drzwi z obuchem, * Bo się nie mógł zmieścić z
swym wielkim brzuchem.

12. Jacek chudy zagrał w dudy, * A my w taniec wkoło budy: * A ty

też, Michale, zagraj na flecie, * A za to kolędę dobrą weźmiecie.

3

13. Szymek w taniec stroił minę, * Wymuskał sobie czuprynę: * Bo

mu się zagrzała w szopie czupryna, * Wyciągnął do kropli pięć garcy
wina.

14. Na niczem nam nie zbywało, * Z szopy nam się iść nie chciało: *

Aleśmy ustąpić wprędce musieli, * Gdyśmy trzech Monarchów jadąc

ujrzeli.

15. Pójdźmyż i my tam ostatni, * Czeka nas tam bal dostatni: *

Pastuszków ochota, królewskie dary, * Które z rąk Jezusa będziemy
brali.

50. Kolęda hultajska

tekst: [Ch 251] rkps uszkodzony, tekst niepełny, mel. [MiodPiK.1843], wg [MiodPiK.1843]

1. Gwałtu! gwałtu! Pastuszkowie, * Słyszcie! słyszcie! co wam

powiem: * Ogień się błyska, a droga śliska, * Uciekać.

2. Strachy! strachy! nad strachami, * Jasność bije piorunami: * O

tam do kata, już koniec świata, * Źle z nami.

3. Cicho! cicho! Wojtku łysy, * Bo się zlęknie, kto usłyszy. * Czy Cię

złe piska, nie zawrzesz pyska, * Kudłaczu.

4. Dajno pokój, miły Basza, * Dyć to widzę dobra nasza: * Kwiat się

rozwija, niech fantazyja * Nie ginie.

5. Wschodzi, kwitnie, śliczne Panię, * Nędza z biedą w łeb dostanie:

* Radość nastaje, patrzcież hultaje, * Bóg dobry.

6. Narodził się Synek Boży, * Bierzcie z sobą owce, kozy: *

Biegajcie, chłopy, do onej szopy * W Betlejem.

7. Nuże dalej, pójdźcie w skoki, * Okładajcie serem boki! * Także

kiełbasy kładźcie za pasy * Co prędzej!

8. Weźcie z sobą, basy dudy, * Pospieszajcie do tej budy: * Rżnijcie

na kozie w tym ciężkim mrozie, * Dzieciątku.

9. Upadnijcie na kolana, * Przywitajcie swego Pana: * Wiwat

Dziecino, daj z beczką wino, * Za drogę.

4

66. Północ już była

tekst: [Ch 251], mel.: [MiodPiK.1843], wg [MiodPiK.1843]

1. Północ już była, gdy się zjawiła * Nad bliską doliną jasna łuna, *

Którą zoczywszy i zobaczywszy krzyknął mocno Wojtek na Szymona: *
Szymonie kochany, znak to niewidziany, * Że całe niebo czerwone. *

Na braci zawołaj, niechaj wstawają, * Kuba i Mikołaj niech wypędzają *
Barany i capy, owce, kozły, skopy * Zamknione.

2. Na te wołania z smacznego spania * Porwał się Stach z

Grześkiem i spadł z broga: * Maciek truchleje, od strachu mdleje, *

Woła, uciekajcie, ach, dla Boga! * Grześko żebro złomał, Stach na
nogę chromał, * Bo ją w kolanie wywinął. * Oj oj oj dla Boga! Pawełek

woła * Uciekajcie prędko, gore stodoła, * Pogorzały szopy i pszeniczne
snopy, Jam zginął.

3. Leżąc w stodole, patrząc na pole, * Ujrzał Bartos stary Anioły, *

Którzy wdzięcznemi głosami swemi * Okrzyknęli ziemskie padoły: * Na

niebie niech chwała Bogu będzie trwała, * A ludziom pokój na ziemi. *
Pasterze, wstawajcie, witajcie Pana, * Pokłon Mu oddajcie, wziąwszy

barana, * Skoczno Mu zagrajcie, głosy zaśpiewajcie * Zgodnemi.

4. Więc ich tamuje i perswaduje * Bartos jako stary w te słowa: *

Czego krzyczycie, gwałty czynicie, * Nie gorze, lecz to jest rzecz nowa,
* Bóg się na świat rodzi, witać się Go godzi, * Pójdźmyż do Niego z

darami; * Weź, Kuba, indyka! Ty, Wojtku, cielę! * Ja mu poduszeczkę z
puchu uścielę, * Grześko zagra w dudki, by skakał malutki * Wraz z

nami.

5. Biegną więc w skoki, nabrawszy w troki * Jabłek, obwarzanków i

gruszek; * Miodu praśnego, masła młodego, * Mleka i śmietany
dzbanuszek: * Kurcząt młodych czworo, kur starych ośmioro, * Przy

tem jaj świeżych dwie kopy, * Dwie kozy dla mleka i jagniąteczko, *
Jędyka, kapłona i cieląteczko; * Idąc wygrywają, szczęśliwie stawają * U

szopy.

6. Stojąc pod ścianą, powyjmowano, * Co z sobą przynieśli dla

Pana: * Dał Wojtek cielę, Stach jaj kobielę, * Mikołaj i Szymon barana;
* Grześko obwarzanki, Kuba dzban śmietanki, * Przytem jaj świeżych

dwie kopy. * Klęknąwszy, z darami serca oddali, * Stanąwszy parami,
na dudkach grali, * Potem się skłonili, do domu wrócili * Wesoło.

5

ŹRÓDŁA:

[Ch 251]

Rękopis z BG UAM sygn. Ch 251, na podstawie wydania źródłowego:
„Kantyczki karmelitańskie. Rękopis z XVIII wieku”, wyd. Barbara Krzyżaniak,
Państwowe Wydawnictwo Muzyczne 1980

[Kasz.]

„Kantyczki z nutami”, zebrał Jan Kaszycki, Kraków 1911; przedruk
Wydawnictwo Kurii Biskupiej w Lublinie, Lublin 1982

[Miod.xxxx]

„Śpiewnik Kościelny ...”, Ks. Michał Marcin Mioduszewski (po kropce rok
wydania: Kraków 1838, Dodatek 1842, Dodatek II 1843, Dodatek III 1849,
Uzupełnienie dodatku III 1854)

[MiodPiK.xxxx] „Pastorałki i kolędy”, Ks. Michał Marcin Mioduszewski, Kraków 1843, Dodatek

Lipsk 1853, Wyd. II 1868, Wyd III. 1871

Informacje o najstarszych źródłach kolęd i pastorałek podaję za: „Kolędy polskie. Średniowiecze i
wiek XVI”, praca zbiorowa, red. Juliusz Nowak – Dłużewski, IW PAX 1966

Spis treści Suplementu

5. Anieli w niebie śpiewają
8. Bóg się rodzi, gwiazda wschodzi
45. Dnia jednego o północy
50. Gwałtu! gwałtu! pastuszkowie, Kolęda hultajska
66. Północ już była

(numeracja pochodzi z wydania czwartego)

6

Pełny spis kolęd

wydania czwartego

(w nawiasie numer kolędy w wyd. trzecim)
Kolędy kościelne
1. (1.)

Ach ubogi żłobie

2. (2.)

Ach witajże pożądana

3. (3.)

A czemuż mój Jezus

4. (4.)

Adeste fideles

5. ( - )

Anieli w niebie śpiewają

6. (5.)

Anioł pasterzom mówił

7. (6.)

A wczora z wieczora,

8. ( - )

Bóg się rodzi, gwiazda wschodzi

9. (7.)

Bóg się rodzi, moc truchleje

10. (8.)

Bóg się z Panny narodził

11. (9.)

Cicha noc, Joseph Mohr

12. (10.) Do szopy hej pasterze
13. (11.) Dzieciątko się narodziło
14. (12.) Dzisiaj w Betlejem
15. (13.) Gdy się Chrystus rodzi
16. (14.) Jakaż to gwiazda
17. (15.) Jezusa narodzonego
18. (16.) Mędrcy świata
19. (17.) Mizerna cicha
20. (18.) Narodził się Jezus Chrystus
21. (19.) Narodził się nam Zbawiciel
22. (20.) Niepojęte dary
23. (21.) O gwiazdo betlejemska
24. (22.) O Jezu nasz Zbawicielu
25. (23.) Pan z nieba i z łona Ojca

przychodzi

26. (24.) Pasterze mili
27. (25.) Pójdźmy wszyscy do stajenki
28. (26.) Przybieżeli do Betlejem
29. (27.) Przystąpmy do szopy
30. (28.) Rozkwitnęła się lilija
31. (29.) Tryumfy Króla niebieskiego
32. (30.) Wesołą nowinę
33. (31.) Wśród nocnej ciszy
34. (32.) W żłobie leży
35. (33.) Z narodzenia Pana
36. (34.) Z nieba wysokiego

Kolędy domowe

37. (35.) Ach, biada, biada mnie Herodowi
38. (36.) Ach, zła Ewa nabroiła
39. (37.) A cóż z tą Dzieciną
40. (38.) Apokaliptyczny Baranku
41. (39.) A spis, Bartek, Symek, Wojtek
42. (40.) Bracia patrzcie jeno
43. (41.) Chrystus się nam narodził
44. (42.) Chwalmyż wszyscy z weselem
45. ( - ) Dnia jednego o północy
46. (43.) Ej nom, ej! Ej nom, ej!
47. (44.) Figurowana różdżka zielona
48. (45.) Gdy śliczna Panna Syna kołysała
49. (46.) Gore gwiazda Jezusowi w obłoku
50. ( - ) Gwałtu, gwałtu pastuszkowie
51. (47.) Hej hej hej! Weselmy się
52. (48.) Hej hej, lelija Panna Maryja
53. (49.) Hej, w dzień narodzenia
54. (50.) Jam jest dudka Jezusa małego
55. (51.) Jezus malusieńki, Komizeracja
56. (52.) Kaczka pstra dziatki ma
57. (53.) Krzyknijcie muzy olimpu

ziemskiego

58. (54.) Lulajże Jezuniu
59. (55.) Mesyjasz przyszedł na świat

prawdziwy

60. (56.) Mości gospodarzu
61. (57.) My też pastuszkowie
62. (58.) Oj, maluśki, maluśki
63. (59.) Panie Boże mój
64. (60.) Pomaga Bóg, bodajś zdrowa
65. (61.) Pomału Józefie
66. ( - ) Północ już była
67. (62.) Przy onej gorze
68. (63.) Śliczna Panienka Jezusa zrodziła
69. (64.) W dzień Bożego Narodzenia
70. (65.) Woły moje, woły moje
71. (66.) Za kolędę dziękujemy
72. (67.) Z raju, pięknego miasta
73. (68.) Żeńże wołki

7