Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
Swobodny przepływ towarów
Zasada swobody przepływu towarów oznacza, że towary pochodzące ze Wspólnoty lub
legalnie na jej rynek dopuszczone mogą swobodnie (bez przeszkód) na warunkach krajowych
krążyć po terytorium celnym Wspólnoty, to pochodzenie towaru decyduje czy dana zasada
będzie zachodzić
Sprawa 7/68 Komisja v. Włochy  KE wszczęła przeciwko Włochom postępowanie o nie
wywiązywanie się z zobowiązań, chodziło o specjalne opłaty w związku z wywozem dóbr
artystycznych, historycznych, archeologicznych lub etnograficznych, KE uważała ustawę za
sprzeczna z postanowieniami Traktatu w sprawie unii celnej, według KE opłaty te stanowiły
środek o podobnym skutku do ceł, skutkiem tych opłat jest zwiększenie kosztów eksportu a
tym samym jego ograniczenie, ponadto można się powołać na skutek podobny doi
ograniczenia ilościowego, Włochy uważały, że celem opłat jest ochrona dziedzictwa
kulturowego a nie stworzenie dodatkowych dochodów dla budżetu, ponadto mają one
ograniczony zasięg, rzecznik generalny zauważył, że przedmiotem sporu nie jest kwestia
zakazu lub ograniczenia wywozu dóbr kultury ale jedynie kwestia legalności opłat
pobieranych przy tej okazji, nie zgodził się z argumentacją Włoch a ponadto wyraził pogląd,
że dzieła sztuki mimo specyfiki nie mogą być wyłączone spod ogólnego systemu, któremu
podlegają towary,
Towar  produkt, który ma wartość wyrażoną w pieniądzu i które jako takie może być
przedmiotem transakcji handlowych, zasady wspólnego rynku stosuje się do przedmiotów
posiadających wartość artystyczną lub historyczna z zastrzeżeniem wyjątków wyraz
nie
wskazanych w traktacie
Wszelkie opłaty, które poprzez zmiany ceny eksportowanego artykułu powoduje
restryktywne skutki w stosunku do obrotu tym artykułem, musi być uważana za opłatę o
skutku podobnym do ceł i są objęte zakazem, ponieważ tworzą przeszkody w wywozie tych
towarów poprzez obciążenia finansowe, jakie dodaje do cen eksportowanych artykułów,
zakazy i ograniczenia przywozu lub wywozy, o których mówi Traktat muszą być ze swej
natury odróżnione od opłat celnych i podobnych ciężarów, ponieważ są wyjątkiem a więc są
rozumiane bardzo wąsko (art. 30), Włochy nie mogły powoływać się na art. 30, tak i tak
można było te dzieła sztuki wywozić a Włochy tylko na tym więcej zarabiały, nie było
konkretnego sprecyzowania na jakie dzieło (konkretnie) nałożone są opłaty,
Rodzaje towarów, które wchodzą w zakres towarów wspólnotowych:
1. gdy towar ma pochodzenie danego państwa członkowskiego (gdy wyprodukowany
lub wydobyty w danym państwie)
2. gdy towar został dopuszczony do wspólnego obrotu a pochodzi z państw trzecich 
sprawa  cassis de dijon  jeśli coś zostanie uznane w jednym państwie członkowskim
to musi być uznane w pozostałych
Sprawa C-120/78 Rewe-Zentral A.G. v. Bundesmonopolverwaltung fur Branntwein (cassis de
Dijon)  (zasada wzajemnego uznania) spółka Rewe zamierzała sprowadzić do RFN różne
rodzaje napojów alkoholowych, w tym likier cassis de Dijon, i w tym celu wystąpiła do
Federalnego Monopolu Spirytusowego o zezwolenie na ich przywóz z Francji, urząd
poinformował, że likier ten zawiera jedynie 15-20% alkoholu i nie może być zgodnie z
prawem niemieckim przedmiotem obrotu w RFN, sąd zwrócił się do TS czy nie jest to środek
podobny do ograniczenia ilościowego, spółka Rewe twierdził, że przepis ten wpływa na
handel wewnątrzwspólnotowy (w RFN nie można dopuścić do obrotu tradycyjnych trunków z
1
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
innych państw), jest to bezpośrednie ograniczenie napływu trunków z innych państw, nie
można też znalez
ć uzasadnienia w art. 36 TWE, RFN podkreślał, że w wielu państwach jest
określona minimalna zawartość alkoholu, a ponadto nie ma różnicowania między podmiotami
krajowymi i zagranicznymi, KE zauważyła że ustalanie minimalnej zawartości alkoholu może
służyć ochronie interesów konsumentów i zachowania uczciwej konkurencji między
przedsiębiorcami,
formuła Dassonville, środek podobny o ograniczeniu ilościowym w tym przypadku będzie
dotyczył wwozu alkoholu legalnie wyprodukowanego i dopuszczonego do obrotu w innym
państwie.
3. towary:
a. wspólnotowe  w całości otrzymywane lub wyprodukowane na terytorium
celnym Wspólnoty i nie zawierające w sobie towarów spoza terytorium
celnego Wspólnoty
b. pochodzące spoza terytorium celnego Wspólnoty, ale znajdujące się w wolnym
obrocie w jednym państw członkowskich
c. wytworzone na terytorium celnym Wspólnoty, ale z towarów pochodzących
spoza Wspólnoty, pod warunkiem że składniki zostały wcześniej dopuszczone
do obrotu na terytorium celnym Wspólnoty
Wszystko, co nie wchodzi (nie spełnia tych przesłanek) jest towarem spoza Wspólnoty, a
więc nie podlega zasadzie swobody przepływu towarów
Sprawa C-49/76 Gesellschaft fur Uberseehandel mbH v. Izba Handlowa w Hamburgu 
niemiecka firma importowała do Niemiec z Polski i ZSRR nie przetworzoną kazeinę. W
Niemczech poddawała ją procesom mielenia, zaś uzyskany produkt sortowała i pakowała.
Niemieckie organy uznawały, że w wyniku wyżej wymienionych procesów kazeina stawała
się towarem niemieckim i wydawały spółce niemieckie certyfikaty pochodzenia towaru. Izba
Handlowa w Hamburgu zakomunikowała, że w związku z komunikatem ministra rolnictwa,
mielenie, miksowanie i pakowanie kazeiny na terenie Niemiec nie będzie uznawane za
procesy wystarczające dla nadanie niemieckiego pochodzenia towaru. Następnego roku, gdy
faktycznie nie przyznano niemieckiego certyfikatu pochodzenia kazeiny firma skierowała
sprawę do sądu administracyjnego. Sąd miał wątpliwości i wystąpił do Trybunału z
zapytaniem, czy procesy opisane przez powoda wystarczają do nadania towarowi
pochodzenia z państwa członkowskiego
Decydujące znaczenie miało ustalenie czy opisane procesy stanowią:
1. operację istotną  skład inny niż przed poddaniem przekształceniu, inne właściwości
 np. palenie kawy
2. operację gospodarczo uzasadnioną
3. są przeprowadzane w przedsiębiorstwie specjalnie do tego celu wyekwipowanym
4. prowadzą do powstania nowego produktu lub stanowią ważną fazę produkcji
Strona powodowa (Gesellschaft) podkreślała, że mielenie kazeiny jest procesem
warunkującym jej przemysłową przydatność i utrzymywała, że wszystkie warunki określone
w art. 5 rozporządzenia są spełnione. Izba Handlowa utrzymywała, że choć mielenie kazeiny
jest procesem uzasadnionym, nie może być ono uznane za proces istotny ani za ważne
stadium produkcji. Prowadzi bowiem tylko do zmian wyglądu zewnętrznego towaru. Komisja
Wspólnot wskazała na sposób terminów  istotny proces i  ważna stadium produkcji .
Zaznaczyła, że pierwsze kryterium ma wymiar dynamiczny, zaś drugie  statyczny, przy
czym nie każdy istotny proces musi być ważnym stadium produkcji. Do tego ostatniego
potrzebna jest zmiana wewnętrznych właściwości towaru. Omawiany proces mielenia nie
2
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
może być uznany za istotny proces, ani za ważne stadium produkcji., rzecznik generalny
uznał, że decydujący element przy ocenie istotności procesu przetwarzania kazeiny należy
uznać wynikającą z nich zmianę wartości  w tym przypadku była ona zbyt mała by mogła
prowadzić do nabycia pochodzenia kraju, w którym te procesy mają miejsce
Ustalanie pochodzenia towarów zgodnie z wymogami musi być oparte na rzeczywistym i
obiektywnym rozróżnieniu z jednej strony surowca a drugiej towaru przetworzonego, przy
czym o zaliczeniu danego produktu do jednej z tych kategorii powinny rozstrzygać
specyficzne właściwości materialne danego produktu,  ostatni proces lub operacja mogą być
uznane za istotne, gdy produkt będący wynikiem takiego procesu czy operacji wykazuje
własne cechy i skład, których nie posiadał przed podaniem temu procesowi, działania
wpływające na zewnętrzny wygląd towaru pod kątem jego użytku a niepociągające za sobą
istotnych jakościowych zmian jego właściwości nie są wystarczające dla nadani towarowi
pochodzenia kraju, w którym są dokonywane, samo oczyszczanie i rozdrabnianie surowca
połączone z sortowaniem i pakowaniem oczyszczonego i rozdrobnionego towaru nie stanowi
istotnego procesu lub operacji i nie prowadzi do nadania towarom pochodzenia
wspólnotowego, gdy jest prowadzone we Wspólnocie
Sprawa 8/74  Prokurator królewski v. braciom Dassonville  belgijski dekret królewski
uzależniał obrót i magazynowanie alkoholi zaopatrzonych w oznaczenie miejsca ich
pochodzenia od posiadania oficjalnego dokumentu potwierdzającego prawo do używania tego
oznaczenia, odnosiło się do oznaczenia np. szkockiej whisky, Gustave Dassonville właściciel
przedsiębiorstwa zajmującego się hurtową sprzedażą alkoholu, nabył we Francji whisky
sprowadzoną przez inne przedsiębiorstwa z Wielkiej Brytanii a następnie sprowadził ją do
Belgii. Whisky była zaopatrzona w brytyjską nalepkę potwierdzającą pochodzenie towaru i w
kwit uiszczenia akcyzy we Francji, natomiast nie dysponował dowodem autentyczności
(świadectwem pochodzenia) szkockiej whisky  a jest to naruszenie wyżej wspomnianego
dekretu, prokurator wszczął postępowanie. Oskarżeni podnieśli zarzut sprzeczności tego
dekretu z prawem wspólnotowym, bracia Dassonville wskazywali, że ze względu na wymóg
dekretu dotyczącego świadectw autentyczności podmiot sprowadzający z innego państwa
członkowskiego towar wyprodukowany za granicą znajduje się w gorszej sytuacji niż
podmiot sprowadzający towar bezpośrednio z kraju trzeciego, a wynika to z trudności
uzyskania przez pośredniego nabywcę świadectwa autentyczności towaru od producenta, tym
samym pojawia się utrudnienie w handlu, Oskarżeni  utrzymywali, że przepis prawa
belgijskiego stanowi zakazany środek o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych (to
znaczy środki ustanowione w formie ustaw, aktów administracyjnych i praktyk
administracyjnych oraz wszelkich działań podejmowanych przez organy publiczne lub
dających się im przypisać, które skutkują wyeliminowaniem importu, który w ich braku
mógłby mieć miejsce), podkreślali, że nikt w sprawie nie kwestionował oryginalności i
prawidłowości certyfikatów i towarów zaś przyczyną postępowania był jedynie brak
dodatkowego świadectwa autentyczności. Uzyskanie tego świadectwa nie było tylko zwykłą
formalnością i nie było ono wydawane automatycznie, Inne firmy występujące jako
powodowie cywilni  wskazywały, że wymóg posiadania świadectwa stosuje się jednakowo
do towarów belgijskich i sprowadzanych, Wielka Brytania  uważała, że wymóg posiadania
świadectw pochodzenia nie utrudnia handlu, a nawet go ułatwia z uwagi na możliwość
wyeliminowania podrobionych towarów, Belgia broniła swoich uregulowań, powoływała się
także na wcześniejsze wypowiedzi KE, która potwierdzała, że wymóg posiadania świadectwa
autentyczności nie stanowi ograniczenia w handlu, KE  zajęła stanowisko, zgodnie z którym
jakikolwiek środek niezależnie od jego natury i treści wpływający na swobodny przepływ
towarów stanowi środek o skutku podobnym do ograniczenia ilościowego, wpływ ten mógł
3
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
polegać na ograniczaniu, utrudnianiu lub powodowaniu wzrostu kosztów importu towaru do
danego państwa; natomiast środki regulujące obrót zarówno towarami krajowymi jak i
importowanymi nie są z reguły środkami zakazanymi, ale i w tym zakresie państwa nie mają
pełnej swobody regulowania, ponieważ rozwiązania te mają być jak najmniej dotkliwe,
zdaniem KE prawo belgijskie dotyczące importu alkoholi nie spełniało tych wymogów,
wykraczając w swoich skutkach daleko poza zamierzone i usprawiedliwione cele, rzecznik
generalny  tak jak KE
Wszystkie przepisy państw członkowskich dotyczące obrotu, które mogą utrudniać handel
wewnątrzwspólnotowy pośrednio, bezpośrednio, rzeczywiście lub tylko potencjalnie  muszą
być uznane za środki o skutkach podobnych do ograniczeń ilościowych, w braku systemu
wspólnotowych gwarancji autentyczności wskazanego miejsca pochodzenia towaru, państwa
członkowskie mogą podejmować działania zmierzające do zapobiegania nieuczciwym
praktykom w tym zakresie pod warunkiem, że takie środki są rozsądne i nie stanowią
instrumentu dyskryminacji lub ukrytej bariery handlu.
W konsekwencji za środek o podobnym skutku do ograniczenia ilościowego należy uznać
wymóg państwa odnośnie do przedstawienia autentyczności towaru, gdy uzyskanie z kraju
pochodzenia towaru takiego certyfikatu przez kolejnego importera do danego państwa jest
trudniejsze niż uzyskanie takiego certyfikatu przez importera bezpośredniego
Dzięki temu orzeczeniu powstała formuła Dassonville  definicja zakazanych środków
podobnych do ograniczeń ilościowych, są to wszystkie środki, które mogą wpłynąć na handel
wewnątrz wspólnotowy, choćby wpływ ten miał charakter pośredni lub potencjalny (np.
sposób sprzedaży, sposób oznakowania, opakowania)  bardzo szeroka definicja, (UK
Francja Belgia, import do Francji wymagał potwierdzenia autentyczności, ponieważ UK
poza UE, ale produkt dopuszczony we Francji powinien być automatycznie dopuszczony w
Belgii  zasada swobody przepływu towarów)
Składniki zasady swobodnego przepływu towarów:
1. eliminowanie barier taryfowych (unia celna)
a. cło (w rozumieniu prawa wspólnotowego jest to opłata wpisana do taryfy
celnej zgodnie ze wspólnotowym prawem celnym, a więc określona w
kodeksie celnym; jedna z nielicznych dziedzin, które są skodyfikowane)
b. zakaz wprowadzania nowych ceł i innych różnorakich opłat; opłata o skutku
równoważnym do cła  każde obciążenie finansowe, niezależnie od tego czy
ma wartość minimalną i bez względu na swoją nazwę lub technikę stosowania
do towarów krajowych lub obcych, o ile jest nakładana jednostronnie w
związku z przekraczaniem granicy celnej przez towar i pod warunkiem ze nie
jest cłem,
c. element zewnętrzny  wspólna taryfa celna
d. element wewnętrzny  unia celna
e. zakazane cła importowe, eksportowe i tranzytowe
2. eliminowanie barier fiskalnych
a. zasada niedyskryminacji podatkowej towarów (art. 90 TWE  żadne państwo
członkowskie nie może nakładać na produkty innych państw żadnych
bezpośrednich i pośrednich podatków wewnętrznych wyższych niż te
nakładane na towary krajowe)
b. zasada harmonizacji systemów podatkowych (art. 93 TWE)  konieczność
osiągania celów traktatowych pod kątem wspólnego rynku daje możliwości
harmonizacji, VAT jest zharmonizowany i prawo krajowe już go nie reguluje
3. eliminowanie barier ilościowych i jakościowych:
4
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
a. formuła Dassonville  ilościowa (sprawa francuskich rolników  również
środki podobne do ilościowych)
b. jakościowe:
" bariery fizyczne  stosowanie formalności celnych, stosowanie kontroli
celnych
" bariery techniczne  ostre normy techniczne, ostre wymogi
standaryzacyjne
Sprawy połączone C-267/91 i C-268/91 Postępowania karne przeciwko Bernardowi Keck i
Danielowi Mithouard  sprawa ta wynikła na tle stosowania przez Francję przepisu
zakazującego pod groz
bą sankcji karnych odsprzedaży towarów poniżej ceny ich nabycia, w
dwóch supermarketach został naruszony ten zakaz a w stosunku do ich menedżerów wszczęto
postępowania karne, oskarżeni podnieśli zarzut niezgodności tych norm z prawem
Wspólnoty, oskarżeni uznali te środki za analogiczne do ograniczeń ilościowych, sugerowali,
że choć się odnoszą do krajowych jak i importowanych to wywołują nieproporcjonalne
ograniczenia w obrocie, w szczególności ich stosowanie na terenach przygranicznych
wywołało ten skutek, że przedsiębiorstwa spoza Francji wstrzymywały się z zakładaniem w
niej przedsiębiorstw co pociągało za sobą mniejszy zakres konkurencji, Francja podkreślała
niedyskryminacjny charakter przepisu, rzecznik generalny wydał aż dwie opinie, pierwsza
wskazała dany środek jako analogiczny do ograniczeń ilościowych i powołał się na
poprzednie orzeczenie, w drugiej opinii uznawał dopuszczalność stosowania takich środków,
Stosowanie do towarów z innych państw członkowskich przepisów krajowych
ograniczających lub wykluczających pewne formy sprzedaży nie utrudnia obrotu między
państwami o ile przepisy odnoszą się do wszystkich podmiotów działających na terytorium
danego państwa i wpływają jednakowo na sprzedaż towarów krajowych jak i importowanych,
o ile te warunki zostaną zapewnione to przepisy takie nie zapobiegają dostępowi towarów na
rynek ani nie utrudnia w większym stopniu niż ma to miejsce w przypadku towarów
krajowych, zatem nie powinni sprzedawać poniżej kosztów nabycia, bo tak stanowi prawo
francuskie  jest to zakazane pod groz
bą sankcji karnej, ale od momentu orzeczenia
postępowanie karne nie powinno być ignorowane (bo jest zgodne z prawem wspólnotowym)
Sprawa C-72/83 Campus Oil LTD. i inni v. Minister Przemysłu Energii i inni  w Irlandii
publiczne przedsiębiorstwo INPC, które zajmowało się obrotem produktami naftowymi,
kupiło wszystkie akcje spółki mającej jedyną w kraju rafinerię ropy naftowej. W związku z
tym minister przemysłu i energetyki wydał zarządzenie, zgodnie z którym wszyscy
importerzy produktów naftowych musieli zaspokajać część (min. 35%) swojego
zapotrzebowania na te produkty w tej rafinerii po cenie ustalanej przez ministra (na podstawie
kosztów funkcjonowania rafinerii). Importerzy ropy naftowej, w tym Campus Oil Ltd,
zaskarżyli ten akt.
W trakcie postępowania przed Sądem Najwyższym pojawił się problem interpretacji prawa
wspólnotowego i dlatego wniesiono do TS pytanie, czy działania podjęte przez Irlandię
stanowią środki o skutkach analogicznych do ograniczeń ilościowych. art. 30 TWE mówi o
zakazie ograniczeń ilościowych i im podobnych w obrotach między państwami
członkowskimi, art. 36 TWE mówi, że z pewnych względów (moralności publicznej,
porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi, zwierząt i
roślin, ochrony majątku narodowego o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej
itp.) państwo może ustanowić zakazy lub ograniczenia przewozu, importerzy produktów
naftowych stali na stanowisku, że działania Irlandii stanowią środki zakazane przez art. 30
TWE i nie znajdują usprawiedliwienia w treści art. 36 TWE. Firmy uznawały, że Irlandia
5
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
działała według pobudek ekonomicznych, a nie ze względu zachowania bezpieczeństwa
publicznego czy polityki publicznej, za racją przedsiębiorstw opowiedziała się Komisja, która
również uznała, że są to instrumenty natury gospodarczej, nie politycznej, Irlandia
przekonywała, że ze względów bezpieczeństwa i polityki publicznej powinna posiadać
rafinerię. Ponieważ inaczej ona by się nie utrzymała, trzeba było wprowadzić obowiązkowe
kwoty zakupu. Irlandia powoływała się na art. 36 TWE o wyłączeniu spod zakazu stosowania
środków ilościowych i podobnych do ilościowych ze względów ww., Irlandia chciała także
wykazać, że te uregulowania nie wpływają na handel wewnątrzwspólnotowy, bo i tak
wszyscy w Irlandii korzystają z ropy importowanej, rzecznik generalny uznał, że opisane
działania stanowiły środki o skutkach podobnych do ograniczeń ilościowych
Zawarty zakaz w art. 30 TWE zakaz wszelkich środków o skutkach podobnych do ograniczeń
ilościowych w imporcie odnosi się do wszelkich środków, które mogą, pośrednio lub
bezpośrednio, rzeczywiście lub tylko potencjalnie ograniczyć handel wewnątrzwspólnotowy,
państwa nie są upoważnione do podejmowania działań ograniczających import z innych
państw członkowskich, przepisy krajowe zobowiązujące wszystkich importerów do
zaspokajania pewnej części ich zapotrzebowania na produkty naftowe z rafinerii położonej na
terytorium tego państwa stanowi środek o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych,
krajowe przepisy ograniczające handel wewnątrzwspólnotowy nie mogą być
usprawiedliwione, chyba że środki podjęte przez Wspólnotę chronią interesy państw
członkowskich w sposób niewystarczający, art. 36 jest usprawiedliwień dla działań państwa
dla osiągnięcia celów w tym przepisie, zakres tego przepisu nie może być rozszerzany,
działania wynikające z tego przepisu nie mogą tworzyć w sposób nieproporcjonalny wobec
zamierzonych celów przeszkód dla importu z innych państw członkowskich, państwo
członkowskie, które jest w całości lub prawie w całości uzależnione od importu produktów
naftowych, może ze względu bezpieczeństwa publicznego w rozumieniu art. 36 TWE
zobowiązać importerów do pokrywania części ich zapotrzebowania na produkty naftowe w
rafinerii usytuowanej w tym państwie i po cenach ustalanych przez właściwego ministra na
podstawie kosztów ponoszonych przy funkcjonowaniu rafinerii, jeśli produkty tej rafinerii nie
mogą być sprzedane na rynku po konkurencyjnej cenie, ilość produktów naftowych objętych
takim systemem nie może przekraczać minimalne wielkości wymaganej dla zachowania
bezpieczeństwa zaopatrzenia państwa lub rozmiarów produkcji niezbędnych dla zachowania
zdolności produkcyjnej rafinerii na wypadek kryzysu i umożliwienia jej rafinacji ropy, co do
której dostarczenia państwo członkowskie zawarło długoterminowe umowy, 35 % to
stanowczo za dużo jak na rezerwę (nie ma warunku niezbędności i skuteczności), nakaz
Irlandii jest sprzeczny z prawe wspólnotowym i ingeruje w wolny rynek
Połączone sprawy C-289/96; C-293/96 i C-296/96 Dania, RFN i Francja v. Komisja
Europejska (ser feta)  Rozporządzenie KE w sprawie rejestracji produktów wskazujących
pochodzenie geograficzne wpisało na listę takich nazw ser feta jako pochodzący z Grecji,
przeciwko temu zaprotestowały rządy Danii, RFN i Francji, zdaniem powodów ser feta nie
powinna być zarejestrowana jako nazwa pochodzenia, ponieważ nie wywodzi się ona ze
szczególnego miejsca, nie przedstawia określonych cech środowiska geograficznego ani
wkładu pracy ludzkiej, jest to po prostu nazwa gatunkowa sera, zaś rząd Grecji nigdy
wcześniej nie próbował wprowadzić ochrony nazwy feta, ani nie przeciwdziałał produkcji
fety w innych państwach, ponadto rozmiary produkcji w Danii, Francji i RFN przewyższają
produkcję w Grecji, a ustawodawstwo dotyczące tego sera jest starsze w tych państwach niż
w Grecji, KE i Grecja podkreślały, że ser ten jest produkowany w Grecji od stuleci, Grecja
podkreślała, ze brak ochrony wynikał z braku możliwości prawnych, KE przestawiła także
sondaże, w których ser feta kojarzył się z Grecja,
6
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
TS przyznał, że w wyniku zmian na rynku jej nazwa jest już gatunkowa, produkcja poza
Grecją jest większa i to znacznie a ponadto receptura jest rozpowszechniona, Grecja mogła
wcześniej opatentować a nie zrobiła tego, aby ochronić recepturę
Sprawa 15/74 Centrafarm B.V. i Adrian de Peijpers v. Sterling Drug. Inc  amerykańska
spółka Sterling Drug Inc. Była posiadaczem patentu na środek medyczny acidum
nalidixicum. Prawo do używania w stosunku do niego znaku towarowego  Negram w
poszczególnych państwach członkowskich Wspólnoty należało do poszczególnych filii
Sterlinga. Spółka Sterling wprowadziła ten produkt w Wielkiej Brytanii i RFN. Póz
niej pan
de Peijper (dyrektor spółki Centrafarm) sprowadził te produkty do Holandii. Sterling nie
zgodził się na sprowadzanie towarów objętych jego patentem do Holandii i wytoczył sprawę
Centrafarmowi i jego dyrektorowi. W sądzie I instancji przegrał, w II instancji wygrał. Więc
Centrafarm odwołał się od tego wyroku. Sąd holenderski skierował pytanie do ETS czy
posiadacz patentu może powstrzymać import towarów sprowadzanych przez inny podmiot?,
Sterling twierdził, że prawa patentu ulegają wyczerpaniu dopiero z chwilą wprowadzenia
towaru do obrotu w USA, ale nie w przypadku, gdy został wprowadzony do obrotu w
Wielkiej Brytanii i RFN. Dlatego uważał, że ma prawo zakazu importu do Holandii, firma
Centrafarm twierdziła, że działanie Sterlinga jest naruszeniem zakazu wprowadzania
ograniczeń ilościowych i środków o skutkach analogicznych, Dania powiedziała, że akurat w
tym przypadku posiadacz patentu może uniemożliwiać import towarów objętych patentem.
Podkreślała, że obrót farmaceutykami powinien być objęty pewną kontrolą, KE uznała, że w
tej sytuacji jest naruszenie art. 30 TWE, a rzecznik generalny stanął na stanowisku, że art. 30
TWE nie pozwala na zakazanie importu przez posiadacza patentu
Traktat nie wywiera wpływu na samo istnienie praw własności intelektualnej i przemysłowej,
ale realizacja tych praw może w zależności od okoliczności konkretnego przypadku doznawać
ograniczeń wynikających z ograniczeń Traktatowych, art. 36 dopuszcza ograniczenia
swobody przepływu towarów, gdy mają one służyć zagwarantowaniu tych uprawnień, które
stanowią szczególny przedmiot danego prawa własności intelektualnej, wykonanie przez
posiadacza patentu przewidzianego w prawie państwa członkowskiego uprawnienia do
zakazania sprzedaży w tym państwie towaru wyprodukowanego w innym państwie
członkowskim przez samego posiadacza patentu lub za jego zgodą jest niezgodne z regułami
ustalonymi przez Traktat Rzymski w zakresie zasady swobodnego przepływu towarów, nie
jest istotne czy posiadacz patentu i przedsiębiorstwo, które otrzymało od niego licencje należą
do tego samego koncernu czy nie i nie ma znaczenia czy różnice cen wynikają z działań
państwa, posiadacz patentu na produkt farmaceutyczny nie może unikać respektowania
zasady swobodnego przepływu towarów, powołując się na konieczność kontroli dystrybucji
towaru z uwagi na ochronę interesu publicznego przed skutkami wynikającymi z
ewentualnych defektów tych produktów, niedopuszczono do sztucznego podziału rynku i
przechwycenia części dochodów, farmaceutyk tez jest towarem
Farmaceutyki i dzieła sztuki nie są wyłączone spod zasady swobody przepływu towarów
jeżeli staną się towarami wspólnotowymi w jednym z państw członkowskich
Swobodny przepływ osób
Swobodny przepływ osób  oznacza, że każdy obywatel państwa członkowskiego
niezależnie od miejsca zamieszkania i narodowości może czynić użytek z prawa ze
swobodnego poruszania i pracy najemnej o ile wykonuje działalność zawodową swobodnego
innym państwie członkowskim (udaje się do innego państwa członkowskiego celem
7
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
zatrudnienia); oznacza zakaz dyskryminacji ze względu na narodowość, istnieje obowiązek
równego traktowania obywateli swojego państwa oraz innych państw członkowskich,
swoboda ta oznacza prawo do przyjęcia złożonych ofert w zakresie zatrudnienia ,
swobodnego poruszania się w tym celu na terytorium wspólnoty i przebywania w danym
państwie w celu zatrudnienia zgodnie z regulacjami prawnymi i administracyjnymi
dotyczącymi danego państwa, a także pozostawanie na terytorium danego państwa po
upływie zatrudnienia zgodnie z warunkami ustalonymi przez KE, wydanie karty pobytu jest
obligatoryjne, jeżeli obywatel potwierdzi, że jest obywatelem Wspólnoty i zamierza podjąć
aktywność gospodarczą lub zawodową (nie dotyczy to pracowników sezonowych i
przygranicznych); zasada ta jest uregulowana w formie negatywnej (zakaz dyskryminacji)
oraz w formie pozytywnej (uznawanie dyplomów i kwalifikacji)
1. aspekty swobodnego przepływu osób
" prawo poruszania się i osiedlania się obywateli państw członkowskich lub
innych państw członkowskich
" prawo do zabezpieczeń społecznych w związku ze swobodnym przepływem
osób, wszystkie okresy pracy kumulują się w jeden okres  stąd jednolita renta
albo emerytura
2. trzy grupy podmiotów zainteresowanych
" pracownicy najemni  osoby, które świadczą pracę na rzecz innej osoby i pod
jej kierunkiem w zamian za co otrzymują wynagrodzenie (nie obejmuje
zatrudnionych w administracji publicznej
" pracownicy samodzielni  a contratrio  albo prowadzący samodzielną
działalność gospodarczą (prawo działalności gospodarczej  od stycznia prawo
wolności gospodarczej)
" inne osoby  członkowie rodzin pracujących, emeryci i renciści
3. trzy ograniczenia:
" bezpieczeństwo publiczne
" ochrona zdrowia
" porządek publiczny
4. wyjątki (m.in.):
" siły zbrojne
" policja
" inne siły porządkowe
" pracownicy administracji skarbowej
" pracownicy dyplomacji
Sprawa 167/73 Komisja Europejska v. Francja  Komisja wniosła skargę przeciwko Francji,
za to że nie uchyliła części kodeksu pracy i nie wywiązała się ze swoich zobowiązań
dotyczących swobodnego przepływu pracowników (prawo francuskie ustalało proporcje, w
jakiej załoga miała składać się z obywateli obcych), KE uważała że Francja naruszyła prawo
europejskie, ponieważ powinna znieść wszelką dyskryminację ze względu na obywatelstwo
między pracownikami państw członkowskich w stosunku do wynagrodzenia, zatrudnienia i
innych warunków pracy i zatrudnienia, to samo tyczy się określania liczby lub skali
zatrudnienia cudzoziemców w przedsiębiorstwie, branży, regionie lub kraju, Francja uważała,
że aczkolwiek przepisy nie zostały uchylone to rząd dał ustne wskazówki
8
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
jednakowego traktowania obywateli francuskich i obywateli wspólnotowych, nie wymaga się
od tych drugich dodatkowych formalności, ponadto Francja uważała, że zasada swobodnego
przepływu osób w transporcie nie obowiązuje
Postanowienia rozporządzenia są stosowane bezpośrednio w porządku wewnętrznym każdego
państwa członkowskiego, członkowskiego prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo w
stosunku do prawa krajowego  zatem postanowienia te rodzą prawa dla zainteresowanych, a
władze krajowe muszą respektować i chronić te prawa, w rezultacie wszelkie sprzeczne
postanowienia prawa krajowego nie mogą być do nich stosowane, jednakże utrzymanie
sprzecznych zapisów francuskich może wprowadzać w błąd i rodzi niejasny stan prawny,
utrzymując w odniesieniu do zainteresowanych podmiotów stan niepewności co do
posiadanych przez nich możliwości oparcia się na prawie wspólnotowym, bezwzględny
charakter zakazu dyskryminacji skutkuje nie tylko w ten sposób, że zezwala na równy dostęp
do pracy obywatelom innych państw członkowskich ale też gwarantuje własnym obywatelom
państwa, że nie będą ponosili niekorzystnych konsekwencji, które mogły by wynikać z oferty
lub przyjęcia przez obywateli innych państw członkowskich warunków pracy lub
wynagrodzenia mniej korzystnych niż wynikające z prawa krajowego
Dyskryminacja jest zakazana nawet jeżeli stanowi tylko przeszkodę o drugorzędnym
znaczeniu w stosunku do równości dostępu do pracy i warunków pracy i zatrudnienia,
potencjalna dyskryminacja też jest zakazana
Sprawa 152/73 Giovanni Maria Sotgiu v. Poczta Niemiecka  Włoch był zatrudniony przez
Pocztę Niemiecką, firma odmówiła wypłacenia mu tzw. zasiłku rozłąkowego, sąd niemiecki
skierował do Trybunału pytania wstępne: czy pracownik zatrudniony w służbie publicznej
(pracownik poczty), może na podstawie umowy o pracę zostać wyłączony z działania zakazu
dyskryminacji (pracownik będący obywatelem państwa członkowskiego nie może być na
terytorium innego państwa członkowskiego traktowany inaczej niż pracownicy miejscowi z
powodu swojego obywatelstwa w stosunku do wszelkich warunków zatrudnienia i pracy a w
szczególności do wynagrodzenia; czy zasiłek ten wchodzi w zakres warunków pracy i płacy,
problemem jest to, że na mocy art. 48 przepisy te nie stosują się do pracy w służbie publicznej
Art. 48 chroni interesy państw członkowskich i daje możliwość ograniczenia dostępu
cudzoziemców do służby publicznej, postanowienie to nie może usprawiedliwiać środków
dyskryminacyjnych w odniesieniu do wynagrodzenia lub innych warunków zatrudnienia
przeciwko pracownikom, którzy zostali dopuszczeni do służby publicznej, charakter stosunku
prawnego między pracownikiem a pracodawcą jest bez znaczenia
Zasiłek rozłąkowy, którego celem jest zrekompensowanie pracownikowi niedogodności w
związku z oddaleniem od domu, stanowi dodatkowe wynagrodzenie i wchodzi w zakres
warunków pracy i zatrudnienia , bez znaczenia na jakiej podstawie jest wypłacany (czy
obligatoryjnie czy uznaniowo itp.), zasady równego traktowania zakazują nie tylko jawnej
dyskryminacji ze względu na obywatelstwo ale też wszelkie formy ukrytej dyskryminacji,
które poprzez stosowanie innych kryteriów różnicujących prowadzą faktycznie do takiego
samego rezultatu, niewypłacalnie zasiłku rozłąkowego dlatego że pracownik ma stałe miejsce
zamieszkania w innym państwie członkowskim stanowi zakazaną dyskryminację
Istnieje możliwość ograniczenia dostępu do pracy w służbie administracyjnej, ale jak już jest
tam zatrudniony (dopuszczony) to na takich samych warunkach
Sprawa C-473/93 Komisja Europejska v. Wielkie Księstwo Luksemburga  KE wszczęła
postępowanie przeciwko Luksemburgowi w związku z naruszaniem przez to państwo
zobowiązań wynikających z zasady swobody przepływu osób, Luksemburg utrzymał
ustawodawstwo przewidujące wymóg posiadania obywatelstwa luksemburskiego przy
9
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
ubieganiu się o zatrudnienie na wszystkie stanowiska w sektorze publicznym (zarówno
urzędników jak i pracowników kontraktowych), w nauce, oświacie, służbie zdrowia,
transporcie wewnętrznym, poczcie i telekomunikacji oraz w służbach zajmujących się
dystrybucją mediów.
KE twierdziła, że we wszystkich tych dziedzinach wymóg obywatelstwa został sformułowany
zbyt szeroko aby podejść pod wyjątek z art. 48 (ograniczenie dostępu do administracji
publicznej), wymóg taki musi dotyczyć wyłącznie stanowisk związanych z wykonywaniem
służby publicznej, każdorazowo rząd luksemburski powinien udowodnić związek pomiędzy
ograniczeniem obcokrajowcom dostępu do określonego zawodu i wykonywaniem zadań w
interesie publicznym, Luksemburg natomiast wyraził opinię, że pojęcie służby publicznej w
rozumieniu prawa wspólnotowego musi być interpretowane podmiotowo i że tylko obywatele
cieszą się takim zaufaniem państwa by powierzać im te stanowiska
Państwo członkowskie, które w sektorach publicznych badań, edukacji, zdrowia, transportu
wewnętrznego, poczty i telekomunikacji, usług dystrybucji mediów nie ogranicza wymogu
posiadania obywatelstwa danego kraju do służby cywilnej i pracowników publicznych
zatrudnionych na stanowiskach bezpośrednio lub pośrednio związanych z wykonywaniem
władztwa publicznego oraz obowiązków chroniących generalny interes państwa i władz
publicznych nie wypełnia swoich zobowiązań dotyczących swobody przepływu osób,
ponieważ większość stanowisk w tych sektorach jest daleka od wyżej wymienionych
specyficznych zadań publicznych, fakt że niektóre stanowiska w tych sektorach mogą
podlegać art. 48 nie usprawiedliwia działania państwa członkowskiego, które uzależnia
objęcie każdego z tych stanowisk od posiadania obywatelstwa danego kraju (tak samo w
edukacji nie można się powołać na względy ochrony tożsamości narodowej, która może być
skuteczniej chroniona niż przez generalne wyłączenie, są inne sposoby  np. wszystkie osoby
muszą spełniać określone wymagania dotyczące wykształcenia, kwalifikacji itp.)
Powstała definicja zatrudnienia w administracji publicznej  całokształt miejsc pracy,
które obejmują bezpośrednie lub pośrednie uczestnictwo w wykonywaniu władzy publicznej
oraz funkcji których przedmiotem jest ochrona ogólnego interesu państwa lub innych
zbiorowości publicznych i które z tego względu zakładają istnienie między pracownikami a
państwem szczególnej więzi solidarności jak również wzajemności praw i obowiązków które
są podstawą więzi obywatelstwa.
Zasada ograniczenia dotyczy sił zbrojnych, policji i innych służb porządkowych, sędziów,
pracowników administracji skarbowej oraz pracowników dyplomacji
W administracji państwowej niższego szczebla cechy  publiczności odnoszą się tylko do
stanowisk kierowniczych
Sprawy 115-116/81 Rezguia Adoui v. Belgia i miasto Legie Dominique Cornuaille v. Belgia 
sąd belgijski wysłał pytania wstępne dotyczące interpretacji artykułów Traktatu w sprawie
koordynacji środków specjalnych w stosunku do cudzoziemców odnośnie wjazdu i pobytu,
usprawiedliwionych ze względu na porządek publiczny, bezpieczeństwo publiczne i zdrowie
publiczne, pytania te powstały w związku z dwoma postępowaniami dwóch francuskich
obywatelek i wydania im zezwolenia na pobyt w Belgii, odmowę uzasadniano tym, iż
zachowanie zainteresowanych pań godzi w porządek publiczny w ten sposób, że panie te są
kelnerkami w barze, podejrzanym z punktu widzenia moralnego, ponadto czy państwo może
wydalić ze swojego terytorium obywatela innego państwa członkowskiego lub odmówić mu
wstępu na terytorium z powodu działalności, która gdy przypisuje się ją obywatelom tegoż
państwa członkowskiego nie jest represjonowana (prostytucja nie jest zakazana w Belgii),
miasto Legie nałożyło dodatkowe obostrzenia  zakaz nagabywania klientów przed domem,
ponadto zamknięte okna i zasłonięte
10
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
Oparcie się przez władze krajowe na koncepcji porządku publicznego zakłada istnienie
rzeczywistego i wystarczająco poważnego zagrożenia dla jednego z podstawowych interesów
społeczeństwa, prawo wspólnotowe nie narzuca państwom członkowskim jednolitej skali
wartości dla oceny zachowania, które może być uważane za sprzeczne z porządkiem
publicznym, to zachowanie to nie może być uważane za wystarczająco poważne dla
uzasadnienia ograniczeń przyjmowania lub pobytu na terytorium państwa członkowskiego
obywatela innego państwa członkowskiego w przypadku, gdy to pierwsze państwo
członkowskie nie przyjmuje w odniesieniu do takiego samego zachowania swoich własnych
obywateli środków represyjnych lub innych rzeczywistych i efektywnych środków, aby
przeciwdziałać takiemu zachowaniu, okoliczności nie związane z konkretnym przypadkiem
nie mogą być powoływane w stosunku do obywateli wspólnotowych dla usprawiedliwienia
środków przedsiębranych w celu ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego, ponadto
każdy obywatel państwa członkowskiego, który chciałby znalez
ć zatrudnienie w innym
państwie członkowskim może, nawet po decyzji jego wydalającej, zwrócić się ponownie o
zezwolenie na pobyt, uzasadnienie wydalenia lub odmowa wydania zezwolenia na pobyt
muszą być wystarczająco szczegółowe i precyzyjne, aby umożliwić zainteresowanej osobie
obronę jej interesów
Prawo wspólnotowe mówi, ze można wprowadzać zastrzeżenia, ale państwo nie może
wydalać ani odmawiać pobytu, chyba że została przekroczona skala tolerancji  określona
przez samo państwo, na niej opiera się porządek publiczny, ale skoro prostytucja nie była
zakazana dla Belgijek to nie mogła być zakazana dla Francuzek, zatem osoba  wolna i
równa może być wydalona z państwa członkowskiego innego niż ojczyste tylko gdy jej
własne zachowanie stanowi rzeczywiste i poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa
publicznego
Sprawa 41/74 Yvonne van Dyn v. Home Office  Anglia odmówiła Yvonnie van Duyn
(holenderce) wjazdu do Anglii w celu podjęcia pracy w kościele scjentologicznym w
charakterze sekretarki, było to zgodne z polityką rządu wobec tej organizacji, której działania
były uznane za szkodliwe społecznie, działania te musiały być sprawdzone z
rozporządzeniem dotyczącym koordynacji środków specjalnych w stosunku do
cudzoziemców odnośnie do wjazdu i pobytu, usprawiedliwionych ze względu na porządek
publiczny, bezpieczeństwo publiczne i zdrowie publiczne, która wiąże możliwość
ograniczenia swobody przepływu osób z indywidualnym zachowaniem się zainteresowanej
osoby, zrodziło się pytanie czy związanie się z ciałem lub organizacją może samo w sobie
tworzyć indywidualne zachowanie w rozumieniu art. 3 dyrektywy.
Ograniczenia zasady swobody przepływu osób, które mogą powołać państwa członkowskie
ze względu na porządek publiczny, zdrowie publiczne lub bezpieczeństwo publiczne
podlegają sądowej kontroli, pojęcie porządku publicznego powinno być w kontekście
Wspólnoty, i tam, gdzie jest w szczególności stosowane dla usprawiedliwienia derogacji od
fundamentalnej zasady prawa Wspólnoty, interpretowane restryktywnie, tak by jego zakres
nie był określany jednostronnie przez każde państwo poza kontrolą Instytucji Wspólnoty,
jednakże poszczególne okoliczności mogą się różnić w poszczególnych państwach i w
różnych okresach i stąd konieczne jest pozostawienie państwom marginesu swobody, art. 39
Traktatu i art. 3 dyrektywy muszą być interpretowane jako oznaczające, ze państwo
członkowskie nakładające restrykcje usprawiedliwione ze względu na porządek publiczny ma
prawo wziąć pod uwagę, jako element osobistego zachowania się jednostki, o którą chodzi,
fakt, że jednostka związana jest z ciałem lub organizacją , której działalność państwo uważa
za szkodliwą społecznie, ale które nie koniecznie musi być nielegalna i pomimo że nie
nałożono ograniczeń na obywateli tego państwa członkowskiego, którzy chcieliby podjąć taką
samą pracę w tych samych ciałach lub organizacjach
11
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
Wystarczy więc jak prawo państwa represjonuje (Anglia potępiała działalność ale nie była
ona nielegalna)
Sprawa 36/75 Roland Rutili v. MSZ  sąd paryski wystąpił do Trybunału z dwoma pytaniami
prejudycjalnymi: czy wyrażenie  z zastrzeżeniem ograniczeń usprawiedliwionych ze względu
na porządek publiczny dotyczy tylko decyzji legislacyjnych, które każde z państw
członkowskich zdecydowało się podjąć w celu ograniczenia na swoim terytorium swobody
poruszania się i osiedlania dla obywateli innych państw członkowskich i czy dotyczy także
indywidualnych decyzji w procesie stosowania postanowień legislacyjnych oraz jakie jest
znaczenie terminu usprawiedliwione, wiązało się to z wydanym nakazem deportacji powoda,
wobec którego póz
niej wydano pozwolenie na pobyt w konkretnym departamencie, dwa lata
póz
niej powodowi zmieniono pozwolenie  był to zakaz pobytu w czterech departamentach,
włączając ten w którym on wraz z rodziną mieszkał do tej pory, decyzja podjęta przez MSZ
wiązała się z jego działalnością polityczna i związkową i w tych czterech departamentach
mogła naruszać porządek publiczny
Sformułowanie  z zastrzeżeniem ograniczeń usprawiedliwionych ze względu na porządek
publiczny dotyczy zarówno postanowień legislacyjnych jak i indywidualnych decyzji,
pojęcie porządku publicznego powinno być w kontekście Wspólnoty, i tam, gdzie jest w
szczególności stosowane dla usprawiedliwienia derogacji od fundamentalnej zasady prawa
Wspólnoty, interpretowane restryktywnie, tak by jego zakres nie był określany jednostronnie
przez każde państwo poza kontrolą Instytucji Wspólnoty, prawo obywatela któregokolwiek z
państw członkowskich do wjazdu na terytorium innego państwa, przebywania tam i
poruszania się nie może być ograniczane, chyba że jego obecność lub postępowanie stwarza
rzeczywiste i wystarczająco poważne zagrożenie dla porządku publicznego, ocena czy środki
są usprawiedliwione powinna uwzględniać wszystkie normy prawa wspólnotowego, których
celem jest ograniczenie pod tym względem dyskrecjonalnych uprawnień państw oraz
zapewnienie ochrony praw osób, w stosunku do których zastosowano środki restrykcyjne,
państwa członkowskie muszą się opierać na wyłącznie osobistym zachowaniu jednostki oraz
na powstrzymaniu się od podejmowania jakichkolwiek środków w tej dziedzinie, których
działanie pozostaje nie związane z wymogami porządku publicznego, lub które niekorzystnie
wpływają na prawa związków zawodowych, chyba że pozostaje to w sprzeczności z
interesami bezpieczeństwa państwa, środki ograniczające prawo pobytu, które odnoszą się do
części terytorium nie mogą być stosowane przez państwo członkowskie w stosunku do
obywateli innego państwa członkowskiego, z wyjątkiem przypadków i okoliczności, w
których takie środki mogą być stosowane także do obywateli zainteresowanego państwa.
Inne osoby:
1. osoby związane z pracownikiem najemnym (współmałżonek, dzieci do 21 lat, dzieci
pozostające na utrzymaniu, rodzice pracownika i teście o ile pozostają na utrzymaniu
pracownika  każdy mający taką rodzinę musi mieć odpowiednie mieszkanie
2. pracownicy którzy przepracowali 12 miesięcy (zamieszkiwali ostatnie 3 lata) 
emerytura, mogą tam pozostać do końca życia
3. osoby, które przepracowały dwa lata i nagle utraciły zdolność do pracy  prawo do
renty
4. osoby, które przepracowały i zamieszkiwały co najmniej 3 lata  uzyskały pracę w
jeszcze innym państwie członkowskim, ale powracają do tego pierwszego państwa co
najmniej raz w tygodniu
5. członkowie rodzin wszystkich tych grup
12
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
Zasada wolności przedsiębiorczości
Zasada wolności przedsiębiorczości:
1. zasada ta obejmuje:
" swobodę poruszania się i osiedlania się w celu prowadzenia działalności
gospodarczej
" swobodę przedsiębiorczości  sensu stricte  swoboda wykorzystywania
rzeczywistej działalności gospodarczej za pośrednictwem określonego
przedsiębiorstwa utworzonego w innym państwie członkowskim na czas
nieokreślony
2. podmioty
" osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą
" spółki (w rozumieniu KSH) i inne osoby prawne prowadzące działalność
gospodarczą
3. zakres przedmiotowy:
" prawo podejmowania działalności gospodarczej na własny rachunek (w
przypadku osoby prawnej trudno jest stosować zakaz dyskryminacji ze
względów narodowościowych, dotyczy to osób fizycznych, jednak osoby
prawne będą traktowane jak osoby fizyczne będące obywatelami państwa
członkowskiego)
" prawo zakładania i kierowania przedsiębiorstwami, w tym zwłaszcza spółkami
zgodnie z przepisami stanowionymi dla własnych obywateli przez państwo
członkowskie, w którym działalność jest podejmowana
" wyjątki  przewidziane w traktatach a dotyczące np. władzy publicznej i jej
wykonywania
Sprawa 2/74 J. Reyners v. Belgia  W Belgii warunkiem dopuszczenia do zawodu adwokata
było posiadanie obywatelstwa belgijskiego, obywatele innych państw mogli być adwokatami
tylko gdy państwo ich pochodzenia gwarantowało wzajemność. Reyners był synem obywateli
holenderskich mieszkających w Brukseli, uczył się i studiował w Belgii, ale kiedy zażądał
dopuszczenia do adwokatury w Belgii okazało się to niemożliwe ze względu na brak
obywatelstwa, Reyners twierdził, że wymóg posiadania obywatelstwa jest niezgodny z
traktatami, Belgia akceptowała, że artykuły ograniczające dostęp do adwokatury powinny być
traktowane restryktywnie i powinny dotyczyć jedynie działalności bezpośrednio związanej z
wykonywaniem władzy państwowej, ale potrzebowały one doprecyzowania a to nie nastąpiło,
Belgia twierdziła, że przepisy dotyczące swobody świadczenia usług nie były do końca
implementowane
Zasada traktowania narodowego jest jedną z podstawowych zasad Wspólnoty, pozwala na
rozciągnięcie praw na wszystkich obywateli Wspólnoty, zasada ta (po okresie przejściowym)
jest bezpośrednio skuteczna nawet gdy nie ma wydanych doprecyzowujących dyrektyw,
wyjątki wprowadzone traktatem nie powinny wybiegać poza cel wyznaczony w traktacie,
wyjątki wiążą się bezpośrednio i szczególnie z udziałem w sprawowaniu władzy publicznej,
nie zalicza się do nich zawodu adwokata, którego działalność polega na udzielaniu porad i
pomocy prawnej a także na reprezentowaniu i obronie klienta przed sądem, nawet jeżeli
ustawa zastrzega te funkcje dla adwokata, należało go dopuścić do adwokatury (adwokat nie
jest władzą publiczną), ponieważ nieistotny był brak przepisów wykonawczych dotyczącej
swobody przedsiębiorczości, dotyczy to innych wolnych zawodów
13
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
4. zakres przedsiębiorczości  metody integracji:
" wzajemne uznanie (cassis de Dijon, dotyczyło wzajemnego uznania norm
dotyczących zawartości alkoholu)  gdy różnice w normach  wzajemne
uznanie, szkolnictwo  reforma  tytuł licencjata, jeżeli jedno państwo
przyjmie cośza normę, to taki towar może krążyć po całej Wspólnocie
" koordynacja  nie wymaga zmiany prawa krajowego, jest stosowana przy
ubezpieczeniach społecznych  ustalenie jednolitej emerytury, polega na
współdziałaniu konkretnych organów
" harmonizacja  regulowanie norm, zmiana prawa krajowego pod wpływem
konkretnego rozporządzenia, poszczególne normy techniczne (najłatwiej je
uregulować), najbardziej rozbudowana
" substytucja  całkowicie zniknięcie prawa krajowego i zastąpienie go prawem
wspólnotowym, np. prawo dotyczące fuzji
Osoby korzystające ze swobody zakładania przedsiębiorstw:
1. możliwość założenia przedsiębiorstwa pierwotnego
" obywatele państw członkowskich niezależnie od miejsca zamieszkania
" osoby prawne i spółki nie posiadające osobowości prawnej, niezależnie od
przynależności państwowej wspólników, utworzone zgodnie z
ustawodawstwem jednego z państw członkowskich, jeżeli mają siedzibę
statutową, zarząd lub główne przedsiębiorstwo na terenie Wspólnoty (w
przypadku osób prawnych i spółek założenie przedsiębiorstwa pierwotnego
polegać może wyłącznie na przeniesieniu działalności z jednego państwa
członkowskiego do drugiego)
2. możliwość założenia przedsiębiorstwa wtórnego
" obywatele państw członkowskich, niezależnie od miejsca zamieszkania,
prowadzący działalność gospodarczą w formie głównego przedsiębiorstwa na
terytorium jednego z państw członkowskich
" osoby prawne i spółki nie posiadające osobowości prawnej, niezależnie od
przynależności państwowej wspólników, utworzone zgodnie z
ustawodawstwem jednego z państw członkowskich, jeżeli mają siedzibę
statutową, zarząd lub główne przedsiębiorstwo na terenie Wspólnoty
14
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
Zasada swobody przepływu usług
Swoboda przepływu usług:
1. zasada wolności przedsiębiorczości  w sposób stały i ciągły
2. usługi  ad hoc
3. zakres zasady swobody świadczenia usług  usługi świadczone w obrębie Wspólnoty
przez obywatela jednego z państw członkowskich przebywającego w innym państwie
członkowskim niż państwo odbiorcy usługi, a usługodawca i usługobiorca przynależą
do innych państw (różne obywatelstwa)
4. pojęcie usługi transgranicznej:
" czynna swoboda świadczenia usług  usługodawca udaje się do innego
państwa celem świadczenia usług
" bierna swoboda świadczenia usług  usługobiorca udaje się do innego państwa
celem skorzystania z usługi
" usługa korespondencyjna  nie wymaga przemieszczania się stron wymiany
handlowej usług
5. ograniczenia swobody zakładania przedsiębiorstw i swobody świadczenia usług:
" na podstawie art. 45 (swoboda zakładania przedsiębiorstw i swoboda
świadczenia usług) nie mają one zastosowania w zakresie działalności
związanej z wykonywaniem władzy publicznej
" państwa członkowskie mogą podejmować środki ustanawiające specjalny
status cudzoziemców, które ograniczają swobodę zakładania przedsiębiorstw i
swobodę świadczenia usług, kiedy są uzasadnione względami:
porządek publiczny
bezpieczeństwo publiczne
zdrowie publiczne
" według orzecznictwa ograniczenia nie mające charaktery dyskryminacyjnego,
mogą być uzasadnione koniecznością ochrony  istotnych wymogów interesu
publicznego , ale:
muszą rzeczywiście zmierzać do ochrony konkretnego celu
muszą być proporcjonalne do konkretnego celu
nie mogą wykraczać poza cel którego dotyczą
6. usługi za wynagrodzenie (rzemieślnicze, handlowe +wolne zawody)
Sprawa C-55/94 R.Gebhard c/ Consiglio dell Ordine degli Avvocati e Procuratori di Milano
 Gebhard, po studiach w Niemczech, pracował w Stuttgarcie i współpracował z kancelarią w
Mediolanie. Po zakończeniu współpracy z Mediolanem, założył tam własne biuro zajmujące
się głównie prawem obcym (spędzał tam ok. 80% czasu zawodowego). Rada Adwokacka
zarzuciła mu, że bezprawnie używa tytułu adwokata (nie wpisał się na listę adwokatów we
Włoszech) i zawiesiła mu prawo działalności na 6 miesięcy (zgodnie z ustawą włoską).
Gebhard złożył odwołanie do sądu zawodowego i oni zadali pytanie wstępne o zgodność
ustawy włoskiej z wspólnotowym prawem dotyczącym swobody przedsiębiorczości i
świadczenia usług.
80% czasu w Mediolanie w sposób ciągły i stały  przedsiębiorczość
20 % czasu w Niemczech  usługi ad hoc, ani swobodny przepływ towaru, ani przepływ osób,
ani przedsiębiorczość  jeżeli nie wiemy co to zawsze usługi.
15
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
Gebhard twierdził, że zawieszenie prawa wykonywania zawodu równało się odrzuceniu
wniosku o dopuszczenie go do wykonywania zawodu adwokata (co było niezgodne z unijną
dyrektywą dotyczącą adwokatów). Izba Adwokacka twierdziła zaś, że Gebhard wykonywał
swobodę przedsiębiorczości a nie świadczenia usług więc powinien był spełniać wymogi
prawa włoskiego. Rzecznik generalny stwierdził, że należy rozróżnić swobodę świadczenia
usług od swobody przedsiębiorczości, gdyż obie instytucje prawa WE podlegają różnym
przepisom. Dodatkowym argumentem jest to, iż prowadzenie firmy odbywa się w warunkach
ostrzejszych niż świadczenie usług. Należy więc zapobiec sytuacji omijania przepisów o
przedsiębiorczości pod pozorem świadczenia usług. W związku z tym zaproponowano
rozróżnienie w oparciu o dwa kryteria:
1. czasowe - przejściowy charakter usług i trwały przedsiębiorczości
2. przestrzenne - usługodawca świadczy usługi w państwie pobytu w sposób wtórny,
natomiast przedsiębiorca jest zorientowany na rynek kraju, w którym działa.
Choć z orzecznictwa Trybunału wynika, że usługodawca może posiadać biuro w państwie
innym niż to, w którym ma on swoją siedzibę, to jednak prowadzenie kancelarii przez
powoda świadczy o prowadzeniu firmy, co podlega pod art. 43 TWE.
Obywatel państwa członkowskiego, który w sposób stały i ciągły prowadzi w innym państwie
członkowskim działalność zawodową podlega przepisom dotyczącym swobody
przedsiębiorczości, a nie swobody świadczenia usług. Artykuł 50 TWE mówi wyraz
nie, iż "...
osoba świadcząca usługi może, w celu ich wykonywania, czasowo działać na terytorium
państwa, dla którego usługi te są przeznaczone..." Tak więc kluczowe znaczenie ma
przejściowy charakter świadczenia usług, który należy oceniać w oparciu o jego okres,
częstotliwość, regularne powtarzanie i ciągłość. Nie oznacza to bynajmniej, że usługodawca
nie może posiadać pewnej infrastruktury (np. kancelarii) w państwie, w którym świadczy
usługi.
Możliwość podjęcia przez obywatela jednego państwa członkowskiego działalności w innym
państwa członkowskim zależy od charakteru tejże działalności. Jeżeli nie jest ona regulowana
przepisami kraju przyjmującego, można założyć w nim przedsiębiorstwo i prowadzić
działalność. Jeśli jednak jest ona uwarunkowana, to wówczas jej prowadzenie uzależnione
jest od spełnienia określonych wymogów. Te ostatnie, aby nie utrudniać korzystania m.in. ze
swobody przedsiębiorczości, muszą z kolei muszą spełniać cztery przesłanki:
1. niedyskryminacyjne stosowanie
2. uzasadnienie koniecznością ochrony interesu powszechnego
3. właściwy charakter pozwalający na osiągnięcie celu
4. ograniczenie wyłącznie dla osiągnięcia tego celu.
Odnośnie do warunku posiadania świadectwa kwalifikacji, państwa członkowskie muszą
uwzględniać równowartość dyplomów, a w razie potrzeby przeprowadzić porównanie miedzy
wymogami stawianymi przez ustawodawstwo narodowe a wiedzą i umiejętnościami
zainteresowanej osoby.
Miejsce pierwotne  tam gdzie przedsiębiorczość
Miejsce wtórne  tam gdzie usługi
Sprawy połączone 286/82 i 26/83 G.Luisi i G. Carbone v. Ministerstwo Skarbu 
ustawodawstwo włoskie nakładało limity wymiany dewiz przez obywateli włoskich w
związku z pobytami turystycznymi , opieką zdrowotną itp. (jeżeli wymienili zbyt dużo dewiz
 mogło wystąpić ryzyko że zechcą zainwestować te pieniądze zagranicą  i nie płacić od
tych inwestycji podatku), przy przekroczeniu limitu przez powodów urząd skarbowy nakładał
karę pieniężną, powodowie zakwestionowali zgodność ustawodawstwa włoskiego z zasadą
swobodnego przepływu kapitału w obrębie Wspólnoty, rząd francuski i włoski stwierdziły że
16
Prawo europejskie  swobody traktatowe autor: Michał Różalski
wywóz pieniędzy w celach turystycznych to przepływ kapitału i nie ma służyć jako zapłata za
konkretne usługi  ich przeznaczenie to tylko jako środek płatniczy ), rząd włoski powołał się
na fakt iż dyrektywa o liberalizacji transferu pieniędzy przeznaczonych na pewne rodzaje
transakcji (nie chodziło tu o przepływ towarów) nie dotyczyła ruchu turystycznego, turystyka
 wg rządu włoskiego  jest usługą, ponieważ nie są określone : podmiot ją świadczący i okres
trwania (natomiast do takich usług można zaliczyć naukę lub leczenie)  w tym przypadku
(jeśli chodzi o turystykę) państwo ma prawo kontroli  w jakim celu pieniądze są wywożone
 aby zapobiec nadużyciom, powodowie i KE twierdzili że podróże turystyczne były
związane z przepływem usług a nie kapitału, wynika to z dokumentów Wspólnotowych jak i
faktu iż  swoboda świadczenia usług  musi się wiązać ze swoboda przekraczania granicy
albo przez usługodawcę bądz
przez usługobiorcę, gwałtownie rozwijający się sektor usług
turystycznych mógłby zostać zahamowany jeśli ograniczono by możliwość wywozu
pieniędzy na jego opłacenie, wywóz pieniędzy można by zakwalifikować jako przepływ
kapitału gdy byłby on celem sam w sobie  nie wiązałby się z formą zapłaty za jakąkolwiek
usługę, rzecznik generalny podkreślił konieczność liberalizacji wyjazdów w celu odbioru
usług (ważne w przypadku turystyki , studiów , leczenia , podróży dziennikarzy), z tą
liberalizacja wiąże się konieczność ułatwiania wywozu dewiz przeznaczonych na opłacanie
oferowanych usług, stwierdził też, że ograniczenia związane z wywozem kapitału nie maja
zastosowania jeśli chodzi o płatności za korzystanie usług
Swoboda świadczenia usług  odbiorcy usług mogą z nich korzystać również na terenie
innego kraju (tj. nie w ojczyz
nie), mają też wolną rękę jeśli chodzi o sposób płatności (czeki,
karta, banknoty) turyści , osoby korzystające z opieki lekarskiej , osoby przebywające w
podróży służbowej  powinni być traktowani jako odbiorcy usług, wg ogólnego systemu
Traktatu  płatności bieżące to świadczenie wzajemne (Ty mi dajesz usługę, ja Tobie
pieniądze) w ramach transakcji , natomiast  przepływ kapitału to operacja finansowa 
mająca na celu lokatę lub inwestycję kapitałową  ale nie wynagrodzenie za usługę (nie
dostajemy nic w zamian w sensie  towarowym ani  usługowym ), materialny transfer
banknotów nie może być traktowany jak przepływ kapitału , jeśli wynika z transakcji w sferze
towarów lub usług (płacimy czekiem  póz
niej pieniądze są ściągane do kraju  wytworzenia
usługi), transfer pieniędzy w celach turystycznych, podróży służbowych , studyjnych lub
opieki medycznej stanowi płatności a nie przepływ kapitału (płacimy za coś  wymiana dóbr),
ograniczenia transferu powinny być zniesione wraz z końcem okresu przejściowego, państwa
członkowskie zachowują kontrolę  czy transfer dewiz (rzekomo na płatności) nie jest
przeznaczony na niedozwolone przepływy kapitału
Rozróżniono swobodę przepływu usługi i swobodę przepływu kapitału, przepływ płatności to
transfer waluty, który stanowi świadczenie wzajemne  za jakiś towar, przepływ kapitału ma
charakter jednostronny  np. lokaty nie związane z towarami ale będące inwestycją, drogą
eliminacji dochodzimy że to przepływ usług
17