STUDIA I MONOGRAFIE NR 63
NARCIARSTWO BIEGOWE
BIBLIOGRAFIA
Arianczin N.I. 1980. Perifiericzeskije  sierdca czełowieka. Mińsk.
Astrand P.O., Rodahl K. 1986. Textbook of work physiology. Physiological
basis of exercise. McGraw Hill, New York.
Babicz W.W., Fiedcow W.G. 2003. Naczalnaja podgotowka gornołyżnika.
Uczebnoje posobije. Sowieckij Sport, Moskwa.
Babiel S. 2003. Studies on intra-individual variability of selected cross-country
skiing techniques. European Journal of Sport Science, vol. 3, no. 3, s.
1 10.
Baj-Korpak J. 2008. Uwarunkowania treningowe wyników w chodzie sporto-
wym kobiet. W: A. Kuder, K. Perkowski, D. Åšledziewski (red.): Kierunki
doskonalenia treningu i walki sportowej  diagnostyka, t. 5. PTNKF,
Warszawa.
Bandura A. 1982. Self-efficacy mechanism in human agency. American Psy-
chologist, vol. 37, s. 122 147.
Bassett D.R., Howley E.T. 2000. Limiting factors for maximum oxygen uptake
and determinants of endurance perormance. Med. Sci Sports Exerc., vol.
32, no. 1, s. 70 84.
Bell P.A., Greene Th.C., Fisher J.D., Baum A. 2004. Psychologia środowisko-
wa. GWP, Gdańsk.
Bergh U. 1977. Narciarstwo biegowe. Polska Federacja Sportu, Sport Wyczy-
nowy, Warszawa (tłumaczenie).
Bilodeau B., Roy B., Boulay M. 1991. A comparison of three skating tech-
niques and diagonal stride on heart rate responses and speed in cross-
country skiing. International Journal of Sports Medicine, vol. 12, no.
6, s. 543 547.
Björn A., Roste E. 1991. Top level junior training in Norway. International
Cross-Country Seminar, Trondheim.
Blecharz J. 2004. Motywacja jako podstawa sukcesu w sporcie. W: M. Kraw-
czyński, D. Nowicki (red.): Psychologia sportu w treningu dzieci i mło-
dzieży. COS, Warszawa.
Blecharz J. 2006. Psychologia we współczesnym sporcie  punkt wyjścia i moż-
liwości rozwoju. Przegląd Psychologiczny, vol. 49, nr 4, s. 445 462.
BÅ‚ach W., Migasiewicz J., BÅ‚ach A
. 2008. Dobór obciążeń treningowych
w wieloletnim procesie szkoleniowym zawodników judo. W: A. Kuder, K.
Perkowski, D. Åšledziewski (red.): Kierunki doskonalenia treningu i walki
sportowej  diagnostyka, t. 5. PTNKF, Warszawa.
Bibliografia
262
BÅ‚ O. 1968. Skiing traditions in Norway. Oslo.
Bober T. 1987. Wybrane elementy biomechaniki narciarstwa. W: M. Zatoń
(red.), Teoretyczne podstawy narciarstwa zjazdowego. AWF, Wrocław.
Bohmer M., Hellebrandt V. 2004. Vplyv vybranych ukazovatelov techniky
pohybovej cinnosti na sportovy vykon v behu na lyziach. TVS Telesna
Vychova & Sport (Bratislava), vol. 14, no. 3/4.
Bompa T.O. 1999. Periodization: Theory and Methodology of Training. Hu-
man Kinetics, Champaign, IL.
Bond J., Sargent G. 1998. Koncentracja w sporcie  przyszłe zastosowania.
W: T. Morris, J. Summers (red.): Psychologia sportu  strategie i techniki.
COS, Warszawa.
Brady M.M. 1971. Nordic touring and cross-country skiing. Oslo.
Butler R.J. 1996. Sports Psychology in Action. Butterworth-Heinemann,
Oxford.
Cempla J. 1989. Biegowy test oceny progów metabolicznych i maksymalnego
poziomu adaptacji wysiłkowej. Antropomotoryka, vol. 1.

epulenas A. 2004. Tactics of top-level competitors in cross-country skiing.
Kinesiology, vol. 36, no. 1.
Chołodow Ż.K., Kuzniecow W.S. 2002. Teorija i praktika fiziczeskogo wo-
spitanija i sporta. Izd. Centr. Akademia, Moskwa.
Conconi F., Borsetto C., D`Incal D., Droghetti P., Ferrari M., Paolini A.,
Zilio P. 1983. La soglia anaerobica nello sci di fondo. Scoula dello Sport.
Roma.
Cox, R.H. 1998. Sport Psychology  concepts and applications. WCB 
McGraw-Hill, St. Louis.
Czabański B., 1998. Wybrane zagadnienia uczenia się i nauczania techniki
sportowej. Seria B, Nauki Humanistyczne. Wydawnictwo AWF, Wro-
cław.
Czabański B. 2000. Kształcenie psychomotoryczne. Wydawnictwo AWF,
Wrocław.
Czajkowski Z. 1991. Nauczanie techniki sportowej. Biblioteka Trenera. Re-
sortowe Centrum Metodyczno-Szkoleniowe Kultury Fizycznej i Sportu,
Warszawa.
Deutscher Verband für das Skilehrwesen. Skilehrplan 4. Skilanglauf. Technik
 Methodik  Praxis. 1984. BVL Verlagsgesellschaft, München  Wien
 Zürich.
Dybińska E. 2004. Optymalizacja informacji wizualnej jako czynnika uspraw-
niającego uczenie się i nauczanie czynności pływackich dzieci 10-letnich.
Studia i Monografie, nr 25. Wydawnictwo AWF, Kraków.
Dyczkowski J., Sadowski G. 2000. Program nauczania narciarstwa biegowego.
Polski Związek Narciarski, Kraków
Bibliografia
263
Endestad A., Teaford J. 1987. Skating for cross-country skiers. Human Kinet-
ics Publisher, Champaign.
Ernst K. 2010. Fizyka Sportu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Everly G., Rosenfeld R. 1992. Stres. Przyczyny, terapia i autoterapia. PWN,
Warszawa.
Fabre N., Perrey S., Arbez L., Rouillon J.D. 2007. Paced breathing in roller-ski
skating: effects on metabolic rate and poling forces. International Journal
of Sports Physiology and Performance, vol. 2, s. 46 57.
Fiskerstrand Å., Seiler K.S. 2004. Training and performance characteristic
among Norwegian International Rowers 1970 2001. Scand. J. Med. Sci.
Sports, vol. 14.
Frączek B., Szyguła Z. 2005. Zasady racjonalnego żywienia w sporcie. W: A.
Jegier, K. Nazar, A. Dziak (red.): Medycyna Sportowa. Polskie Towarzy-
stwo Medycyny Sportowej, Warszawa, s. 483 499.
Frączek B., Szyguła Z. 2007. Zasady racjonalnego żywienia dla osób aktyw-
nych fizycznie. W: A. Jegier (red.): Dozwolone i niedozwolone wspoma-
ganie zdolności wysiłkowych człowieka. Polskie Towarzystwo Medycyny
Sportowej, A
ódz
, s. 9 49.
Galubińska K. (1974). Postęp cywilizacji a obciążenia psychiczne człowieka.
Warszawa.
Gaskill S.E., Serfass R.C., Bacharach D.W., Kelly J.M. 1999. Responses to
training in cross-country skiers. Med. Sci. Sports Exerc., vol. 31.
Gattermann E. (red.) 1984. Skilehrplan 4, Skilanglauf. BLV, Monachium.
Gracz J., Sankowski T., 2000. Psychologia sportu. Wydawnictwo AWF, Po-
znań.
Grigoriew W.A., Fedoktina O.N. 1986. Efektiwnost kańkowo choda w łyż-
nom sportie z toczki zrenja mechaniczeskoj energii. Teorija i Praktika
Fizyczeskoj Kultury, no. 3.
Gusev J. 2007. Measuring force while poling. Cross-Country Skiing, Jan/
Feb.
Halicka-Ambroziak H. 1986. Wskazówki do ćwiczeń z fizjologii dla studentów
wychowania fizycznego. Wyd. AWF, Warszawa.
Hautala A., Tulppo M.P., Makikallio T.H., Laukkanen R., Nissila S., Huikuri
H.V. 2000. Changes in cardiac autonomic regulation after prolonged
maximal exercise. Clinical Physiology, vol. 21, no. 2, s. 238 245.
Hedelin R., Wiklund U., Bjerle P., Henriksson-Larsen K. 2000. Pre- and
post-season heart rate variability in adolescent cross-country skiers. Scan-
dinavian Journal of Medicine and Science in Sports, vol. 10, no. 5, s.
298 303.
Heszen I., Sęk H. 2007. Psychologia zdrowia. PWN, Warszawa.
Bibliografia
264
Hoff J., Gran A., Helgerud J. 2002. Maximal strength training impruves
aerobic endurance performance. Scand J Med. Sci Sports, vol. 12,
no. 5.
Holmberg H.-C., Rosdahl H., Svedenhag J. 2007. Lung function, arterial
saturation and oxygen uptake in elite cross-country skiers. Scand. J Med.
Sci Sports, vol. 17, no. 4.
Horney K. 1976. Neurotyczna osobowość naszych czasów. PWN, Warsza-
wa.
Horney K. 1978. Nerwica a rozwój człowieka. PWN, Warszawa.
Ilawski J. 2005. B
h na ly~
ich  metodicky dopis. Praha.
International Ski Competition Rules, cross-country, book II. 2008. Iternatio-
nal Ski Federation, Oberhofen, Szwajcaria.
Janowski J. 2003. Wykorzystanie spoczynkowej wartości tętna do oceny
przebiegu procesów restytucji. W: H. Sozański, K. Perkowski, D. Śle-
dziewski (red.): Kierunki doskonalenia treningu i walki sportowej. AWF,
Warszawa.
Jarvis, M. 2003. Psychologia sportu. GWP, Gdańsk.
Karlsen T., Patterson R. 1998. How to, when to, why to. A Norwegian model
training guide programs for cross-country skiers., C/O Nordic Equipmeny,
Inc., Utah.
Karvonen J., Kubica R., Kalli S., Wilk B., Krasicki S. 1987. Effects of skating
and diagonal techniques on skiing load and results in cross-country skiing.
Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, vol. 27, no. 4.
Karvonen J., Kubica R., Wilk B., Wnorowski J., Krasicki S. Kalli S. 1989. Ef-
fects of skating and diagonal techniques on results and some physiological
variables. Canadian Journal of Sport Sciences, vol. 14, no. 2.
Klepacki B. 1986. Historia narciarstwa. W: L. Powolny (red.): Wybrane za-
gadnienia z narciarstwa. AWF, Katowice.
Klimek A. 1974. Trening wytrzymałościowy oraz ocena wydolności narciarzy
biegaczy w świetle fizjologii stosowanej. Sport Wyczynowy, nr 4, s. 1 17.
Klimek A. 1994. Narciarstwo biegowe w świetle fizjologii stosowanej. W: Sz.
Krasicki (red.): Narciarstwo biegowe. Wydawnictwo Skryptowe. AWF,
Kraków, nr 132, s. 9 26.
Klimek A.T. 2008. Wydolność fizyczna, wytrzymałość i tolerancja wysiłkowa
w kontekście terminologii stosowanej w fizjologii sportu. Wychowanie
Fizyczne i Sport, vol. 52, nr 1, s. 51 54.
Klusiewicz A. 2000. Fizjologiczna charakterystyka wysiłku startowego biath-
lonistów. Sport Wyczynowy, nr 11 12.
Klusiewicz A. 2009. Fizjologiczna ocena adaptacji do wysiłków o charakterze
tlenowym u kobiet i mężczyzn o wysokim stopniu wytrenowana. AWF,
Warszawa  Biała Podlaska.
Bibliografia
265
Klusiewicz A., Staniak Z. 1999. Metody oceny specyficznej zdolności wysił-
kowej biathlonistów. Sport Wyczynowy, nr 11 12.
Kotowski W., Nowak M., Bzdawski M. 2008. Skuteczność wybranych środ-
ków treningowych o charakterze wszechstronnym i ukierunkowanym
w przygotowaniu do biegu maratońskiego, Wrocław.
Krasicki S. 1981. Test sprawności specjalnej narciarzy-biegaczy. Sport Wy-
czynowy, nr 11.
Krasicki S. 1992. Charakterystyka i zasady stosowania techniki łyżwowej
w biegach narciarskich. AWF, Kraków.
Krasicki S. (red.) 1994. Narciarstwo biegowe. Wydawnictwo Skryptowe, nr
132, AWF, Kraków.
Krasicki S. (red.) 2004. Dzieci zakopiańskie w świetle wieloaspektowych
badań. AWF, Kraków.
Krasicki S., Budny E. 1989. Rejestracja obciążeń narciarza-biegacza. Trening, nr 4.
Krasicki S., Czajkowski W. 1973. Ocena wartości próby ortostatycznej w kon-
troli poziomu wydolności fizycznej narciarek-biegaczek. Sport Wyczyno-
wy, nr 1.
Krasicki S., Fortecki J., Bisaga J. 1982. Narciarstwo sportowe. GKKFiT,
Warszawa Kraków.
Krasicki S., Golec B., Guzy E., Marczułajtis J., Wierietelny A. 2005. Cha-
rakterystyka obciążeń treningowych zawodniczek prezentujących wysoki
poziom sportowy. W: S. Krasicki (red.): Sporty zimowe, strategia rozwoju,
badania naukowe. AWF, Kraków.
Krasicki S., Majoch T., Tokarz L. 1995. Biegi narciarskie  program szkolenia
dzieci i młodzieży. COS, Warszawa.
Krasicki S., Nazarko R., Ruchlewicz T. 1986. Analisis of skating steps in skiing.
W: J. Karvonen (red.), Evaluation of performance capacity and training
in alpine skiing. Kuopio University, Kuopio.
Król H. 2003. Kryteria doboru i oceny ćwiczeń doskonalących technikę spor-
towÄ…. Wyd. AWF, Katowice
Kubica R., Wilk B., Karvonen J., Krasicki S., Kalli S. 1988. Oxygen uptake
during cross-country skiing with skating and diagonal techniques na the
basis of the HR-V02 relationship. Biology of Sport, vol. 5, no. 3.
Kuraś Z. 1990. Analiza wyników sportowych w biegach narciarskich. Wycho-
wanie Fizyczne i Sport, nr 4, s. 65 107.
Lambert E.V., Hawley J.A., Goedecke J. 1997. Nutritional strategies for pro-
moting fat utilization and delaying the onset of fatigue during prolonged
exercise. Journal of Sports Sciences, vol. 15, no. 3, s. 315 324.
Larson A.J. 2006. Variations in heart rate at blood lactate threshold due to
exercise mode in elite cross-country skiers. Journal of Strength and Con-
ditioning Research, vol. 20, no. 4, s. 855 860.
Bibliografia
266
Larsson P., Olofsson P., Jakobsson E., Burlin L., Henriksson-Larsen K. 2002.
Physiological predictors of performance in cross-country skiing from tread-
mill tests in male and female subjects. Scandinavian Journal of Medicine
and Science in Sports, vol. 12, s. 347 353.
Lesiewski J., Wołk R., Olszewski K. 2006. Narciarstwo zjazdowe. W: P.
Kunysz (red.), Teoretyczne podstawy wybranych dyscyplin zimowych.
AWF, Wrocław.
Levin B.D., Stray-Gundersen J. 1992. A practical approach to altitude train-
ing: where to live and train for optimal performance enhancement. Inter-
national Journal of Sports Medicine, vol. 13, s. 2009 2012.
Levin B.D., Stray-Gundersen J. 1997. Living high-training low  effects of
moderate altitude acclimatization with low altitude training on perfor-
mance. Journal of Applied Physiology, vol. 83, s. 102 112.
Liakh V., Nawrat A., Witkowski Z., Popow G., 2002. Wykorzystanie tre-
nażerów w podnoszeniu efektywności nauczania czynności ruchowych.
Przegląd prac  Szkoły I.P. Ratowa . Antropomotoryka, nr 23.
Lipoński W. 2001. Encyklopedia sportów świata. Oficyna Wydawnicza Atena,
Poznań.
Ljach W. 2003. Kształtowanie zdolności motorycznych dzieci i młodzieży.
COS, Warszawa.
A
aciak J. 2007. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2006
roku. Instytut Turystyki, Warszawa.
A
arionow A. 2002. Metodyka przygotowania zawodników w narciarstwie
biegowym na różnych etapach szkolenia. AWF, Katowice.
A
arionow A., Wirolajnen P., Semenow N. 2001. Narciarstwo biegowe, tech-
nika kroków narciarskich i metodyka ich nauczania. AWF, Katowice.
Mainl K., Schnabel G., 1977. Beegungslebre. Abriss einer Theorie der sport-
lichen Motorik unter pädogogischen Aspekt, Berlin.
Maiste E., Matsin T., Bakler T., Magi A. 2001. Physical training and remodel-
ing of heart. Papers of Anthropology, no. 10, s. 168 177.
Manżosow W.N., Ogolcow J.G. 1977. Zmienność techniki biegu na nartach
krokiem z odbicia. Sport Wyczynowy, nr 2.
Maslow A.H. 1990. Motywacja i osobowość. Inst. Wyd. PAX, Warszawa.
Matwiejew L.P. 1977. Osnowy sportiwnoj trienirowki. Fizkultura i Sport,
Moskwa.
Matwiejew L.P., 1979. Zasady kształtowania techniki sportowej. Sport Wy-
czynowy, nr 9 10.
Matwiejew L.P. 1999. Osnowy obszczej tieoriji sporta i sistiemy podgotowki
sportsmienow. Olimpijskaja Litieratura, Kijów.
Maughan R.J., Burke L.M. 2000. Żywienie a zdolność do wysiłku [tłumacze-
nie z języka angielskiego]. Medicina Sportiva, Kraków.
Bibliografia
267
Millet G.P., Boissere D., Candau R. 2003. Energy cost of different skat-
ing techniques in cross-country skiing. Journal of Sports Sciences,
no. 21.
Miner M.J., Shelley, G.A., Henschen, K.P. 1995. Moving Toward Your Poten-
tial  the athlete s guide to peak performance. Performance Publications,
Farmington.
Mirek W., Mleczko E. 2008. Obciążenia treningowe a kinetyka parametrów
kinematycznych i fizjologicznych na poziomie progu mleczanowego w me-
zocyklach okresu przygotowawczego chodziarza klasy mistrzowskiej i na
zawodach w chodzie sportowym na 50 km. W: A. Kuder, K. Perkowski,
D. Åšledziewski (red.): Kierunki doskonalenia treningu i walki sportowej
 diagnostyka, t. 5. PTNKF, Warszawa.
Młodzikowski G. 1957. Rozwój narciarstwa polskiego. W: G. Młodzikowski,
A. Ziemilski (red.): Narciarstwo  zarys encyklopedyczny. Sport i Tury-
styka, Warszawa.
Morris, T., Thomas, P. 1998. Wprowadzenie do psychologii sportu jako nauki
stosowanej. W: T. Morris, J. Summers (red.): Psychologia sportu  stra-
tegie i techniki. COS, Warszawa.
Naglak Z. 1999. Metodyka trenowania sportowca. AWF, Wrocław.
Nazar K. 2005. Ocena zdolności do wysiłków. W: A. Jegier, K. Nazar, A. Dziak
(red.): Medycyna Sportowa. Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej,
Warszawa, s. 89 99.
Nesser T.W., Chen S., Serfass R.C., Gaskill S.E. 2004. Development of up-
per body power in junior cross-country skiers. Journal of Strength and
Conditioning Research, vol. 18, no. 1.
Nęcka E. 2009. Uwaga w sporcie. W: J. Blecharz, M. Siekańska (red.): Prak-
tyczna psychologia sportu  wykorzystanie koncepcji psychologicznych
w sporcie. AWF, Kraków.
Nilsson J., Jakobsen V., Tviet P., Eikrehagen O. 2003. Pole length and ground
reaction forces during maximal double poling in skiing. Sports Biome-
chanics, vol. 2, no. 2.
Nilsson J., Tveit P., Eikrehagen O. 2004. Effects of speed on temporal patterns
in classical style and free style cross-country skiing. Sports Biomechanics,
vol. 3, no. 1.
Nowak M., Kotowski W. 2008. Analiza i charakterystyka obciążeń trenin-
gowych w dwóch rocznych cyklach treningowych, realizowanych przez
zawodniczkÄ™ specjalizujÄ…cÄ… siÄ™ w siedmioboju lekkoatletycznym. W: A.
Kuder, K. Perkowski, D. Åšledziewski (red.): Kierunki doskonalenia tre-
ningu i walki sportowej  diagnostyka, t. 5. PTNKF, Warszawa.
Nowakowska M., Sadowski G. 2002. Norweski model treningu narciarzy-
biegaczy (III). Sport Wyczynowy, nr 9 10.
Bibliografia
268
Nowicki, D. 1999. Przygotowanie psychologiczne w procesie treningowym
i startowym. W: U. Jankowska, S. Rogalski (red.): Short Track  łyżwiar-
stwo szybkie na torze krótkim. Warszawa, COS.
Nymoen P. (red.) 1988. Lngrennstreneren, B-kurs langrenn. Norges Skifor-
bund, Oslo.
Osiński W. 2003. Antropomotoryka. Wydanie II rozszerzone. Wydawnictwo
AWF, Poznań.
Ozimek M. 2007. Determinanty wieloletniego przygotowania zawodników
wysokiej klasy w wybranych dyscyplinach sportu. AWF, Kraków.
Pedersen B.K., Saltin B. 2006. Evidence for Prescribing Exercise as Therapy in
Chronic Disease. Scan J Med Svci Sports; 16 Suppl 1. (Review), s. 3 63.
PÅ‚atonow W.N. 2000. Obszczaja tieorija podgotowki sportsmienow w olim-
pijskom sportie. Olimpijskaja Litieratura, Kijów.
PÅ‚atonow W.N. 2004. Sistiema podgotowki sportsmienow w olimpijskom
sportie. Olimpijskaja Litieratura, Kijów.
Polski ZwiÄ…zek Narciarski. 2008. Wytyczne sportowe PZN na rok 2008/2009.
Kraków.
Polski Związek Narciarski. Komisja Szkolenia Instruktorów. 1986. Program
nauczania narciarstwa zjazdowego. Wydanie III. Kraków.
Prusik K. 2006. Indywidualizacja kontroli treningu maratończyków na podsta-
wie wskaz
nika wytrzymałości. W: A. Kuder, K. Perkowski, D. Śledziewski
(red.): Kierunki doskonalenia treningu i walki sportowej  diagnostyka,
t. 3. PTNKF, Warszawa.
Prusik K., Kochanowicz K. 2006. Kontrola sprawności specjalnej zawodników
uprawiających dyscypliny o złożonej koordynacji ruchowej. W: A. Kuder,
K. Perkowski, D. Åšledziewski (red.), Kierunki doskonalenia treningu
i walki sportowej  diagnostyka, t. 5. PTNKF, Warszawa.
Przybylski W. 2008. Doskonalenie systemu sprawności specjalnej młodych
piłkarzy nożnych. W: A. Kuder, K. Perkowski, D. Śledziewski (red.):
Kierunki doskonalenia treningu i walki sportowej  diagnostyka, t. 3.
PTNKF, Warszawa.
Puni A.C., 1967a. Dowolna regulacja działalności ruchowej w sporcie. Sport
Wyczynowy, nr 9.
Puni A.C., 1967b. Pamięć ruchowa i działalność ruchowa. Kultura Fizyczna,
nr 11.
Pustovrh J., Joa
t B. 2006. Correlation between kinematical variables of cross-
country skiing technique and skier´s performance. Studies in Phisical
Culture and Tourism, vol. 13.
Raczek J., Mynarski W., Ljach W., 1998. Teoretyczno-empiryczne podstawy
kształtowania i diagnozowania koordynacyjnych zdolności motorycznych.
Studia nad motorycznością ludzką, nr 4. Wydawnictwo AWF, Katowice.
Bibliografia
269
Ramenskaja T.P., 2000. Tiechniczeskaja podgotowka łyżnika. Uczebno-prak-
ticzeskoje posobije. Fizkultura i Sport. Moskwa.
Ramenskaja T.P. 2001. Spiecyalnaja podgotowka łyżnika. Sport Akadem
Press, Moskwa.
Ramenskaja T.P., Batow A.G. 2005. A
yżnyj sport. Fiziczeskaja Kultura, Mo-
skwa.
Ronsen O., Borshejm E., Bahr R., Pedersen B.K., Haug E., Kieldsen-Kragh J.,
Hostmark A.T. 2004. Immuno-endocrine and metabolic responses to long
distance ski racing in world class male and female cross-country skiers.
Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports, 14, 39 48.
Ronsen O., Holm K., Staff H., Opstad P.K., Pedersen B.K., Bahr R. 2001.
No effect of seasonal variation in training load on immuno-endocrine
responses to acute exhaustive exercise. Scandinavian Journal of Medicine
and Science in Sports, 11, 141 148.
Rundell K., Bacharach D. 1995. Physiological characteristics and performance
of top U. S. biathletes. Medicine and Sciences in Sports and Exercise, 27.
Rundell K., Szmerda L. 1998. Energy cost for life carriage in biathlon skiing.
Medicine and Sciences in Sports and Exercise, 30.
Sadowski G. 1993. W sprawie systematyki narciarskich kroków biegowych.
Sport Wyczynowy, nr 11 12.
Sankowski T., 2001. Wybrane psychologiczne aspekty aktywności sportowej.
Wydawnictwo AWF, Poznań.
Seiler K.S., Kjerland G.O. 2006. Quantifying training intensity distribution
in elite endurance athletes: is there evidence for an  optimal distribu-
tion?. Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports, vol. 16,
no. 1, s. 49 56.
Sęk H. 1986. Wsparcie społeczne  co zrobić, aby stało się pojęciem nauko-
wym?. PrzeglÄ…d Psychologiczny, vol. 29, nr 3, s. 791 799.
Sęk H., Cieślak, R. 2004. Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. PWN, War-
szawa.
Sheridan Ch., Radmacher S. 1998. Psychologia zdrowia. Wyzwanie dla biome-
dycznego modelu zdrowia. Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa.
SÅ‚onina K. 2006. Narciarstwo biegowe. W: P. Kunysz (red.): Teoretyczne
podstawy wybranych dyscyplin zimowych. AWF, Wrocław.
Sokow E.P., Potockij W.I. 1982. Puti naprawlajennogo izmienienija sostojanija
nierwno-muszecznogo aparata sportsmienow. W: Wsiesojuznaja nauczno-
prakt. Konger. trienierow łyżnogo sporta. Moskwa.
Sozański H. (red.) 1999. Podstawy treningu sportowego. COS, Warszawa.
Sozański H. 2003. O potrzebie strategii rozwoju sportu. W: H. Sozański, K.
Perkowski, D. Åšledziewski (red.): Kierunki doskonalenia treningu i walki
sportowej. AWF, Warszawa.
Bibliografia
270
Sozański H., Kosmol A., Śledziewski D. 1999. Obciążenia treningowe (wy-
siłkowe). W: H. Sozański (red.): Podstawy treningu sportowego. COS,
Warszawa.
Sozański H., Śledziewski D. 1988. Technologia dokumentowania i opra-
cowywania danych o obciążeniach treningowych. Biblioteka Trenera,
RCM-SKFiS, Warszawa.
Sprawozdanie Zarządu Głównego PTTK, z XV kadencji 2001 2005. 2005.
Wyd. PTTK  Kraj , Warszawa.
Stanisławski Z. 2000. Narty. Praktyczny poradnik dla każdego. Wydawnictwo
dla Szkoły, Wilkowice.
Starosta W. 1989. Wybrane zagadnienia nauczania i doskonalenia techniki
ruchu (na przykładzie sportów indywidualnych). Antropomotoryka,
nr 2.
Starosta W. 2006. Globalna i lokalna koordynacja ruchowa w wychowaniu
fizycznym i sporcie. MSMS, Warszawa.
Stöggl T., Lindinger S., Müller E. 2007. Analysis of a simulated sprint compe-
tition in classical cross country skiing. Scandinavian Journal of Medicine
& Science in Sports, vol. 17, no. 4.
Stowarzyszenie Instruktorów i Trenerów Narciarstwa PZN. 2002. Program
nauczania narciarstwa zjazdowego. Wydawnictwo dla Szkoły, Wilko-
wice.
Stowarzyszenie Instruktorów i Trenerów Narciarstwa PZN, 2005. Program
nauczania narciarstwa zjazdowego. SITN PZN, Kraków.
Stowarzyszenie Instruktorów i Trenerów Narciarstwa PZN, 2009. Program
nauczania narciarstwa zjazdowego. SITN PZN, Kraków.
Strelau J., Jurkowski A., Putkiewicz Z. 1979. Podstawy psychologii dla na-
uczycieli. PWN, Warszawa.
Strzyżewski S. 1986. Proces wychowana w kulturze fizycznej. WSiP, War-
szawa.
Szopa J., Chwała W., Ruchlewicz T. 1998. Badania struktury zdolności mo-
torycznych o podłożu energetycznym i trafność ich testowania. Antro-
pomotoryka, nr 17.
Szopa J., Mleczko E., Żak S. 1996. Podstawy antropomotoryki. PWN, War-
szawa  Kraków.
Świdziński T. 1981. Psychoterapeutyczna rola grupy turystycznej. W: Treści
programowe turystyki. Zeszyty Naukowe, nr 27, AWF, Kraków.
Taylor J. 2000. Prime Sport  triumph of the athlete mind. Writers Club
Press, Lincoln.
Terzis G., Stattin B., Holmberg H.C. 2006. Upper body training and the
triceps brachii muscle of elite cross country skiers. Scandinavian Journal
of Medicine and Science in Sports, 16, 121 126.
Bibliografia
271
Tokarz A. 2009. Prawa Yerkesa-Dodsona w badaniach psychologicznych nad
aktywnością sportową. W: J. Blecharz, M. Siekańska (red.), Praktyczna
psychologia sportu  wykorzystanie koncepcji psychologicznych w sporcie.
AWF, Kraków.
Ulatowski T. 1981. Teoria i metodyka sportu. Sport i Turystyka, Warszawa.
Ważny Z. 1982. Struktura obciążeń treningowych oraz metody jej rejestracji
i analizy. Zeszyty Naukowe, AWF, Wrocław, 27.
Ważny Z. 1990. Kontrola efektów potreningowych, koncepcje i propozycje
rozwiązań praktycznych. RCM-SzKFiS, Warszawa.
Ważny Z. 1994. Leksykon treningu sportowego. AWF, Warszawa
Wenger U., Wöllzenmüller F. 1987. Optimale skilanglauf  technki 1: klas-
siche technik. Sportinform, Monachium.
Winiarski R. 1991. Motywacja aktywności rekreacyjnej człowieka, Wyd.
AWF Kraków.
WÅ‚odarski Z. 1989. Psychologia uczenia siÄ™, t. 1 2. PWN, Warszawa.
Wołkow L.W. 2002. Teorija i mietodika dietskogo i junoszeskogo sporta.
Olimpijskaja Literatura, Kijów.
Zdanowicz R., Borkowski L. 2008. Poziom adaptacji wysiłkowej u początku-
jÄ…cych i zaawansowanych kolarzy szosowych. W: A. Kuder, K. Perkowski,
D. Åšledziewski (red.): Kierunki doskonalenia treningu i walki sportowej,
t. 5, PTNKF, Warszawa.
Żarek J. 1984. Wstęp do teorii sportu. AWF, Kraków.
Żarek J. 1990. Wytrzymałość. AWF, Kraków.
Żołądz
J.A. 2001. Wydolność fizyczna człowieka. W: J. Górski (red.), Fizjo-
logiczne podstawy wysiłku fizycznego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa.
Materiały niepublikowane
Majoch T. 2008. Planowanie obciążeń treningowych dla młodych biegaczy.
Referat wygłoszony podczas Ogólnopolskiej Konferencji Trenerów Nar-
ciarskich. Wysowa, listopad.
Waluś W., Wańczyk K. 2009. Analiza obciążeń treningowych realizowanych
w NLO SMS PZN Szczyrk w rocznym makrocyklu 2008/2009. Referat
wygłoszony podczas Ogólnopolskiej Konferencji Trenerów Narciarskich.
Szczyrk, listopad.
STUDIA I MONOGRAFIE NR 63
NARCIARSTWO BIEGOWE
ZAA

CZNIKI
Załącznik 1. Rejestr grup środków treningu
Ćwiczenia wykonywane podczas treningów w zróżnicowany sposób od-
działują na organizm zawodnika. Uwzględniając tę prawidłowość, wynikającą
również z indywidualnej reaktywności organizmu, przyjęto dzielić wszystkie
ćwiczenia na trzy grupy: wszechstronne (W), ukierunkowane (U) i specjalne
(S). Pomieszczono je w rejestrze grup środków, w którym każde ćwiczenie
ma swój kolejny numer. Przyjęto przy tym regułę, iż ostatnia cyfra oznacza
zakres intensywności, w jakim wykonuje się dane ćwiczenie.
Przykładowo: numeracja 6.1. oznacza ćwiczenie realizowane w pierw-
szym zakresie, natomiast 6.3. informuje, że to samo ćwiczenie wykonuje się
w trzecim zakresie intensywności.
Poniżej podano przyjęty rejestr grup środków treningowych dla biegów
narciarskich. Treningi wykonywane w górach (powyżej 1500 m) oznacza się
dodatkowo literÄ…  g .
Środki oddziaływania wszechstronnego (W)
1.1. Rozgrzewka  ćwiczenia wprowadzające w trening.
2.1. Marsz, marszobieg naturalny, metoda ciągła równomierna lub zmienna,
intensywność mała.
2.2. Jw., intensywność umiarkowana.
3.1. Bieg naturalny, metoda ciągła równomierna lub zmienna, intensywność
mała.
3.2. Jw., intensywność umiarkowana.
3.3. Jw., intensywność duża.
4.2. Bieg naturalny z wykorzystaniem metody przerywanej, intensywoność
umiarkowana.
4.3. Jw., intensywność duża.
4.4. Jw., intensywność submaksymalna lub maksymalna.
4.5. Jw., intensywność maksymalna.
5.2. Mała zabawa biegowa, bez części tempowej dużej zabawy biegowej.
5.3. Część tempowa dużej zabawy biegowej.
Załączniki
274
6.1. Jazda na rowerze, metoda ciągła równomierna lub zmienna, intensywność
mała.
6.2. Jw., intensywność umiarkowana.
6.3. Jw., intensywność duża.
6.4. Jw., metoda przerywana, intensywność submaksymalna.
7.1. Wiosłowanie, metoda ciągła równomierna lub zmienna, intensywność
mała.
7.2. Jw., intensywność umiarkowana.
7.3. Jw., intensywność duża.
7.4. Jw., metoda przerywana, intensywność submaksymalna.
8.1. Pływanie, metoda ciągła równomierna lub zmienna, intensywność mała.
8.2. Jw., intensywność umiarkowana.
8.3. Jw., intensywność duża.
8.4. Jw., metoda przerywana, intensywność submaksymalna.
9.5.(6). Typowe ćwiczenia siłowe ze sztangą, na urządzeniach typu  Atlas ,
wszelkie ćwiczenia rozwijające duże grupy mięśniowe, obciążenia duże, me-
toda powtórzeniowa, wysiłki trwające do około 10 s (cyfrą 6 oznacza się
dodatkowo ćwiczenia siłowe).
10.4.(6). Wszelkie ćwiczenia siłowe rozwijające duże grupy mięśniowe, ob-
ciążenia średnie, trening metodą obwodową.
11.5.(6). Wieloskoki płaskie, metoda powtórzeniowa.
12.5.(6). Wieloskoki przez przeszkody, np. płotki, metoda powtórzeniowa.
13.5.(6). Wieloskoki pod górę, metoda powtórzeniowa.
14.1. Wszelkie gry i zabawy oraz ćwiczenia gibkościowe, zwinnościowe
o charakterze rozciągającym, różne metody.
15.2. Gry sportowe o umiarkowanej intensywności.
15.3. Gry sportowe o dużej intensywności.
16.5. Sprawdziany biegowe, czas wysiłku do 20 s.
16.4. Jw., czas wysiłku 20 150 s.
16.3. Jw., czas wysiłku powyżej 150 s.
17.5.(6). Sprawdziany siły wszechstronnej, czas wysiłku do 20 s.
17.4.(6). Jw., czas wysiłku powyżej 20 s.
18.5.(6). Sprawdziany skocznościowe.
19.5. Sprawdziany zwinnościowe, gibkościowe itp.
Środki oddziaływania ukierunkowanego (U)
31.2. Marsz, marszobieg imitacyjny (z kijkami lub bez), technika klasyczna,
metoda ciągła równomierna lub zmienna, intensywność umiarkowana.
32.2. Bieg imitacyjny techniką klasyczną, metoda ciągła zmienna, intensywność
umiarkowana.
Załączniki
275
32.3. Jw., intensywność duża.
33.2. Bieg imitacyjny techniką klasyczną, metoda przerywana, intensywność
umiarkowana.
33.3. Jw., intensywność duża.
33.4. Jw., intensywność submaksymalna.
34.2. Ćwiczenia imitujące technikę klasyczną wykonywane w miejscu.
35.2.(6). Jw., wykonywane z dodatkowym obciążeniem.
36.2. Ćwiczenia imitujące technikę klasyczną wykonywane w ruchu postę-
powym.
37.2.(6). Jw., wykonywane z dodatkowym obciążeniem.
38.2. Bieg na nartorolkach techniką klasyczną. Metoda ciągła równomierna
lub zmienna, intensywność umiarkowana.
38.3. Jw., intensywność duża.
38.2. Bieg na nartorolkach technikÄ… klasycznÄ…, metoda przerywana, inten-
sywność umiarkowana.
39.3. Jw., intensywność duża.
39.4. Jw., intensywność submaksymalna.
40.3.(6). Symetryczne pchnięcia na nartorolkach w bezkroku, metoda prze-
rywana, intensywność duża.
40.4.(6). Jw., intensywność submaksymalna.
41.2.(6). Ćwiczenia imitujące pracę kończyn górnych wykonywane na tre-
nażerach.
42.3. Sprawdzian, bieg imitacyjny techniką klasyczną, czas wysiłku powyżej 150 s.
42.4. Jw., czas wysiłku do 150 s.
43.3. Sprawdzian, bieg na nartorolkach technikÄ… klasycznÄ….
44.3.(6). Sprawdzian, symetryczne pchnięcia na nartorolkach w bezkroku,
czas wysiłku powyżej 150 s.
44.4.(6). Jw., czas wysiłku do 150 s.
45.3.(6). Sprawdzian, imitacja pracy kończyn górnych wykonywana na tre-
nażerach, czas wysiłku powyżej 150 s.
45.4.(6). Jw., czas wysiłku do 150 s.
46.1. Wszelkie ćwiczenia związane z nauczaniem techniki biegu na narto-
rolkach.
47.2. Bieg lub marszobieg imitacyjny techniką klasyczną i łyżwową, np.
podbieg klasycznym krokiem naprzemianstronnym (krokiem z odbicia),
zejście w dół w niskiej pozycji łyżwowej. Metoda przerywana, intensywność
umiarkowana.
47.3. Jw., intensywność duża.
47.4. Jw., intensywność submaksymalna.
48.2. Marsz, marszobieg imitacyjny techniką łyżwową, metoda ciągła rów-
nomierna lub zmienna, intensywność umiarkowana.
Załączniki
276
49.2. Bieg imitacyjny techniką łyżwową, metoda ciągła zmienna, intensywność
umiarkowana.
49.3. Jw., intensywność duża.
50.2. Bieg imitacyjny techniką łyżwową, metoda przerywana, intensywność
umiarkowana.
50.3. Jw., intensywność duża.
50.4. Jw., intensywność submaksymalna.
51.2. Ćwiczenia imitujące technikę łyżwową wykonywane w miejscu.
52.2.(6). Jw., wykonywane z dodatkowym obciążeniem.
53.2. Ćwiczenia imitujące technikę łyżwową wykonywane w ruchu po-
stępowym.
54.2.(6). Jw., wykonywane z dodatkowym obciążeniem.
55.2. Bieg na nartorolkach techniką łyżwową, metoda ciągła równomierna
lub zmienna, intensywność umiarkowana.
55.3. Jw., intensywność duża.
56.2. Bieg na nartorolkach techniką łyżwową, metoda przerywana, inten-
sywność umiarkowana.
56.3. Jw., intensywność duża.
56.4. Jw., intensywność submaksymalna.
57.3. Sprawdzian, bieg imitacyjny techniką łyżwową, czas wysiłku powyżej 150 s.
57.4. Jw., czas wysiłku do 150 s.
58.3. Sprawdzian, bieg na nartorolkach techniką łyżwową.
59.2. Jazda na łyżwach, metoda ciągła równomierna lub zmienna, intensyw-
ność umiarkowana.
59.3. Jw., intensywność duża.
60.1. Jazda na nartach zjazdowych, ćwiczenia elementów jazdy.
Środki oddziaływania specjalnego (S)
71.1. Nauczanie i doskonalenie techniki klasycznej na nartach.
72.1. Nauczanie i doskonalenie techniki łyżwowej na nartach.
73.1. Bieg na nartach techniką klasyczną, metoda ciągła równomierna lub
zmienna, intensywność mała.
73.2. Jw., intensywność umiarkowana.
73.3. Jw., intensywność duża.
74.2. Bieg na nartach techniką klasyczną, metoda przerywana, intensywność
umiarkowana.
74.3. Jw., intensywność duża.
74.4. Jw., intensywność submaksymalna.
75.3. Zawody biegowe techniką klasyczną, dystanse krótsze.
75.2. Jw., dystanse dłuższe.
Załączniki
277
76.1. Bieg na nartach techniką łyżwową, metoda ciągła równomierna lub
zmienna, intensywność mała.
76.2. Jw., intensywność umiarkowana.
76.3. Jw., intensywność duża.
77.2. Bieg na nartach techniką łyżwową, metoda przerywana, intensywność
umiarkowana.
77.3. Jw., intensywność duża.
77.4. Jw., intensywność submaksymalna.
78.3. Zawody biegowe techniką łyżwową, dystanse krótsze.
78.2. Jw., dystanse dłuższe.
79.5.(6). Ćwiczenia siły specjalnej wykonywane na nartach (np. symetryczne
pchnięcia w bezkroku), metoda przerywana, intensywność maksymalna.
79.4.(6). Jw., intensywność submaksymalna.
79.3.(6). Jw., intensywność duża.
80.5.(6). Bieg na nartach z dodatkowym obciążeniem, metoda przerywana,
intensywność maksymalna.
80.4.(6). Jw., intensywność submaksymalna.
80.3.(6). Jw., intensywność duża.
81.2. Bieg na nartach techniką łyżwową bez kijków na płaskim lub łagodnie
pofałdowanym terenie, metoda ciągła równomierna lub zmienna, intensyw-
ność umiarkowana.
81.3. Jw., intensywność duża.
82.3. Jw., metoda przerywana, intensywność duża.
82.4. Jw., intensywność submaksymalna.
Załącznik 2. Test biegowy wg Żołądzia
Istnieje możliwość wyznaczenia progu mleczanowego w warunkach natural-
nych  w czasie biegu na bieżni lekkoatletycznej. W tym celu, po około 10-
minutowej lekkiej rozgrzewce, badany wykonuje 5 wysiłków ze stałą częstością
skurczów serca. Częstość skurczów serca w pierwszym biegu jest o 50 niższa
od wartości maksymalnej (HRmax). Natomiast w każdym następnym wysiłku
wartość HR jest o 10 s. min-1 wyższa niż w poprzednim. W ten sposób ostatni
piąty wysiłek wykonywany jest z częstością skurczów serca o 10 niższą od
maksymalnej. Każdy wysiłek trwa 6 minut. Przerwa między wysiłkami wynosi
2 minuty. W tym czasie pobierana jest próbka krwi, po czym biegacz spaceruje
na miejsce startu do kolejnego biegu. Bieg rozpoczyna siÄ™ w wyznaczonym
miejscu. Przed rozpoczęciem próby obwód bieżni wynoszący 400 m dzielony
jest na cztery 100-metrowe odcinki (w ten sposób wyznaczane są cztery miejsca
startu). Miejsca te znaczone sÄ… chorÄ…giewkami.
Załączniki
278
W czasie biegu biegacz kontroluje częstość skurczów serca za pomocą
monitora pracy serca i tak moduluje prędkością biegu, aby odchylenia od
zaplanowanej częstości skurczów serca były minimalne. Ponadto w czasie
każdego z 6-minutowych wysiłków rejestrowana jest długość przebiegniętego
dystansu (z dokładnością do 10 m), co umożliwia wyliczenie prędkości biegu
w każdym wysiłku. Na podstawie danych zachowanych w pamięci monitora
pracy serca po zakończeniu próby wyliczane są średnie wartości HR uzyskane
w ostatnich 3 minutach każdego wysiłku. Systematyczny, obserwowany po
kolejnych wzrostach intensywności wysiłku przyrost koncentracji mleczanu
.
w osoczu o co najmniej 0,5 mmol 1-1 uważamy za przekroczenie progu
mleczanowego L T.
W tabeli 30 przedstawiono przykładowe wyniki próby przeprowadzonej
z udziaÅ‚em biegacza, którego HRmax wynosiÅ‚a 190 s.· min-l.
W tabeli 31 przedstawiono typowe prędkości biegu osiągane na progu
mleczanowym przez różne grupy badanych.
Tabela 30. Wyniki próby biegowej uzyskane przez biegacza, którego HRmax wynosiła 190 sk . min -I;
próg mleczanowy L T został osiągnięty w III wysiłku, przy prędkości biegu 16,36 km . h-1 i częstości
skurczów serca 160,4 sk .min-1 (tj. 85% HRmax)
Przewidywana HR Uzyskana HR (sk. Prędkość biegu
Wysiłek La (mmol .l-1)
(sk.min-1) min-1) (km· h-1)
I 140 140,4 13,00 1,8
II 150 148,5 14,69 1,9
III 160 160,4 16,36 1,7
IV 170 170,1 18,09 3,3
V 180 180,1 19,49 6,9
Szczegółowy opis próby i wyniki uzyskane przez czołowych polskich ma-
ratończyków znajdzie czytelnik w pracy Żołądz
i wsp. (1993) opublikowanej
w Eur. J. Appl. Physiol., 67: 71 76.
Tabela 31. Typowe prędkości biegu osiągane w chwili wystąpienia progu mleczanowego (LT) w czasie
biegowej próby wysiłkowej
Prędkość biegu na LT
Badana grupa
(km.h-1)
MÅ‚odzi zdrowi ludzie 9 12
Fizycznie aktywni zdrowi ludzie 12 14
Biegacze na średnie dystanse 14 17
Biegacze na długie dystanse maratończycy 16 20