251
Ćwiczenie 30
MIEDy I JEJ STOPY
1. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się ze strukturą i własnoSciami najczęSciej stoso-
wanych w praktyce przemysłowej stopów miedzi, a także poznanie podstawowych
zagadnień związanych z ich wykorzystaniem w praktyce przemysłowej.
2. WIADOMORCI PODSTAWOWE
Miedx znajduje szerokie zastosowanie w elektronice i elektrotechnice, energetyce,
przemySle chemicznym, do produkcji wyrobów artystycznych, a także jako podstawo-
wy składnik wielu stopów. Przy stosowaniu miedzi wykorzystuje się jej bardzo dobre
przewodnictwo cieplne i elektryczne, wysoką plastycznoSć i dobrą odpornoSć na ko-
rozję atmosferyczną.
Czysta miedx ma barwę czerwoną, a jej ciężar właSciwy wynosi 8,9 g/cm3. Wy-
trzymałoSć na rozciąganie Rm = 220-240 MPa przy A10 = 40-60 %. Jej temperatura
topnienia wynosi 1083C. Krystalizuje tworząc sieć regularną, Sciennie centrowaną
(A1). Nie posiada odmian alotropowych. Jest plastyczna, Z = 60-90 %, A5 = 50 %, ale
niezbyt wytrzymała, Rm= 220-250 MPa. Dlatego często stosuje się miedx umocnioną
zgniotem. Miedx otrzymujemy po przetopieniu rud: Cu2S chalkozyn, Cu-FeS2 chal-
kopiryt, Cu2O kupryt, Cu5FeS4 bornit. W procesie wytapiania dochodzi nieuchron-
nie do zanieczyszczenia miedzi co wpływa w sposób istotny na jej własnoSci. Zanie-
czyszczeniami mogą być: tlen, bizmut, ołów, siarka, fosfor, antymon i arsen. Tlen dostaje
się do miedzi podczas topienia. Ze względu na małą rozpuszczalnoSć w stanie stałym
występuje w postaci tlenku Cu2O. Przy zawartoSci 38% tlenu miedx z Cu2O tworzy
w temperaturze 1064C eutektykę. W stopie nadeutektycznym występują ciemne
kryształy Cu2O o charakterze dendrytycznym na tle gruboziarnistej eutektyki. Z obec-
noScią tlenu wiąże się tak zwana choroba wodorowa miedzi. Polega ona na tym, że
gdy zawierającą tlen miedx wyżarzy się w atmosferze redukującej, wodór dyfunduje
w głąb metalu, gdzie następuje reakcja:
Cu2O + H2 2Cu + H2O
Opracował: Janusz Lisak
252
Powstająca para wodna uwięziona jest w materiale pod wysokim ciSnieniem i w cza-
sie przeróbki plastycznej na gorąco powoduje powstanie mikropęknięć. Z tego powo-
du dopuszczalna zawartoSć tlenu w miedzi to 0,001 % dla miedzi próżniowej i 0,15 %
dla miedzi odlewniczej.
Miedx jest odporna na korozję atmosferyczną, gdyż w wilgotnym powietrzu pokry-
wa się patyną (zasadowym węglanem miedzi), która stanowi naturalną, idealnie szczel-
ną, izolację od Srodowiska korozyjnego. Jednak w zanieczyszczonych siarką atmosfe-
rach przemysłowych jej odpornoSć korozyjna zanika, gdyż w obecnoSci dwutlenku
siarki zamiast patyny tworzy się zasadowy siarczan miedzi, który nie posiada zdolno-
Sci izolujących.
Bizmut i ołów prawie nie rozpuszczają się w miedzi i tworzą z nią niskotopliwe
eutektyki rozmieszczone na granicach uprzednio wydzielonych kryształów miedzi.
Dlatego przy ponownym nagrzaniu stopu do temperatur wyższych od temperatur top-
nienia tych eutektyk materiał staje się kruchy. Jest to kruchoSć na gorąco, która może
wystąpić już przy zawartoSci 0,001 % bizmutu lub 0,01 % ołowiu. Stąd wypływa ko-
niecznoSć ograniczenia zawartoSci tych pierwiastków poniżej krytycznych wielkoSci.
Fosfor tworzy z miedzią roztwory stałe. Maksymalna jego rozpuszczalnoSć w mie-
dzi wynosi 1,75 % przy temperaturze 714C i maleje ze spadkiem temperatury. Fosfor
obniża jej przewodnoSć cieplną i przewodnictwo elektryczne. Dostaje się do miedzi,
gdyż jest używany jako wstępny odtleniacz. Jego dopuszczalna zawartoSć wynosi
0,002 % dla miedzi próżniowej i 0,02 % dla miedzi odlewniczej.
Siarka nie rozpuszcza się w miedzi w stanie stałym, ale występuje w postaci Cu2S,
który to związek tworzy z miedzią eutektykę o temperaturze topnienia 1067C przy
zawartoSci 0,77 % S. Znacznie obniża plastycznoSć miedzi podczas przeróbki pla-
stycznej zarówno na zimno jak i na gorąco. Nie jest wyraxnie szkodliwa, jeżeli jej
zawartoSć nie przekracza 0,1 %.
Arsen i antymon wykazują doSć znaczną rozpuszczalnoSć w miedzi w stanie sta-
łym. Na skutek dużej różnicy temperatur między liniami likwidus i solidus w układach
Cu-Sb i Cu-As powodują segregację dendrytyczną, szczególnie silną przy szybkim
chłodzeniu od stanu ciekłego. Oba pierwiastki tworzą z miedzią niskotopliwe eutektyki
i mogą być przyczyną kruchoSci na gorąco. Natomiast występując w roztworze sta-
łym bardzo silnie obniżają własnoSci plastyczne miedzi, nawet gdy ich zawartoSć w tym
roztworze jest niewielka.
Produkowane w Polsce gatunki miedzi technicznie czystej oraz ich oznaczenia
i zastosowanie podaje Polska norma PN-77/H-82120. Dla potrzeb elektroniki konieczna
jest miedx wysokiej czystoSci (poniżej 0,1% zanieczyszczeń). Otrzymuje się ją w pro-
cesie rafinacji elektrolitycznej.
Zgniot podnosząc własnoSci mechaniczne obniża znacznie przewodnictwo elek-
tryczne. Z tego powodu w elektronice i elektrotechnice używa się miedzi w stanie
wyżarzonym.
253
Mosiądze są to techniczne stopy miedzi z cynkiem o zawartoSci cynku do 45 %.
O ich szerokim zastosowaniu decyduje stosunkowo niska cena. RozpuszczalnoSć cynku
w miedzi roSnie przy obniżaniu temperatury i przy temperaturze otoczenia dochodzi do
39 %. W układzie Cu-Zn (rys. 30.1) występuje szeSć faz, z których w mosiądzach
spotyka się tylko dwie:
jest to roztwór stały cynku w miedzi, ma strukturę krystaliczną miedzi, tzn. regu-
larną Sciennie centrowaną (A1), przy czym parametr sieci wzrasta z zawartoScią
cynku,
jest to roztwór stały o charakterze związku elektronowego, wykazujący podo-
bieństwo do CuZn.
g
4 7
4
B
31,9
(32,5)
7
7
L
ą+
ą
4
ł
4
4 4
38,3
48,2
(39,0) 4 4
44,8
(48,9)
(45,5)
4
97,23
(97,3)
34,6
(35,2)
ą+
99,69
(99,7)
4 7
t
Rys. 30.1 Układ równowagi fazowej Cu-Zn
Stopy o zawartoSci powyżej 45 % Zn są kruche i nie znajdują praktycznego zasto-
sowania. Zmianę własnoSci mechanicznych stopu jako funkcję zawartoSci cynku przed-
stawia rys. 30.2.
254
4 7
4
4
4
7
4 7
st e ie s e ,
Rys. 30.2 Zmiana własnoSci mechanicznych mosiądzu zależna od zawartoSci cynku
Mosiądze w stanie równowagi wykazują strukturę jednorodnego roztworu stałego
do zawartoSci 39 % Zn, jednak od 32 do 39 % Zn struktury mogą być różne w zależ-
noSci od szybkoSci chłodzenia. W stanie odlanym mosiądze wykazują strukturę
dendrytyczną, a w stanie wyżarzonym drobnoziarnistą. Jednofazowe mosiądze są
plastyczne i można je łatwo obrabiać plastycznie. Ich własnoSci mechaniczne zależą
od zawartoSci cynku. Maksymalną plastycznoSć w temperaturze pokojowej wykazuje
mosiądz CuZn 30, zawierający 30 % Zn. Gdy zawartoSć cynku przekracza granicę
obszaru jednofazowego (39 % Zn), pojawia się w strukturze stosunkowo twarda faza
i w rezultacie roSnie twardoSć i wytrzymałoSć na rozciąganie, a maleje plastycznoSć
stopu. Dlatego wprowadzono podział mosiądzów na:
1. Mosiądze do przeróbki plastycznej (PN-92/H-87025), w tym:
a) na zimno do 30 % Zn, o strukturze jednorodnego roztworu stałego . Możliwe
jest uzyskanie nawet 80-90 % gniotu; w tej grupie mieSci się tombak, mosiądz
zawierający 20 % Zn, wykorzystywany do wyrobu taniej biżuterii złoto podobnej;
b) na zimno i na gorąco od 33 do 40 % Zn, o strukturze roztworu stałego i nie-
wielkich iloSciach fazy ;
c) na gorąco od 41 do 45 % Zn, o strukturze .
Graniczne zawartoSci cynku w poszczególnych grupach są spowodowane tym, że
mosiądze bardzo plastyczne przy temperaturze otoczenia, są mniej plastyczne przy
temperaturze 300-700C. Natomiast mosiądze dwufazowe w temperaturze pokojo-
wej są mniej plastyczne ze względu na obecnoSć twardej fazy . Jednak plastycznoSć
fazy roSnie z temperaturą i przy 500C jest dużo większa od plastycznoSci fazy .
i
dł e e
,
ł
z
g i
trz
ć
r
i
e
,
255
Po przeróbce plastycznej na zimno mosiądze poddajemy sezonowaniu dla usunięcia
naprężeń wewnętrznych.
2. Mosiądze odlewnicze (PN-91/H-87026)
WłasnoSci odlewnicze stopów zależą od wzajemnego położenia linii solidus i likwi-
dus. Gdy linie te są blisko siebie, to stopy wykazują małą skłonnoSć do segregacji
i tworzą skupioną jamę usadową. Ponieważ dla mosiądzów linie te są blisko siebie,
dlatego też stopy te mają dobre własnoSci odlewnicze. Dodatek ołowiu polepsza jesz-
cze te własnoSci. Jako stopy odlewnicze stosuje się zwykle mosiądze dwufazowe.
Dodatki glinu, manganu, żelaza i niklu polepszają wytrzymałoSć i odpornoSć na korozję
odlewów. Składnikami szkodliwymi są zwiększające kruchoSć: cyna, magnez, anty-
mon, arsen, itd.
WłasnoSci mechaniczne mosiądzów jednofazowych mieszczą się w granicach:
Rm = 300-400 MPa, A5 = 40-50 %, natomiast mosiądzów dwufazowych:
Rm = 350-450 MPa, A5 = 20-40 %. WytrzymałoSć na rozciąganie można podwyż-
szyć poprzez zgniot i w związku z tym są dostarczane w pięciu stanach utwardzenia
zależnie od zastosowania. Ich stosowanie ogranicza się do temperatur poniżej 150C,
gdyż wytrzymałoSć na rozciąganie znacznie spada wraz z temperaturą.
Mosiądze są odporne na korozję atmosferyczną, ale w obecnoSci elektrolitów szcze-
gólnie zawierających jony chloru ulegają odcynkowaniu. Jest to proces korozyjny po-
legający na przechodzeniu do roztworu miedzi i cynku oraz osadzaniu się na powierzchni
miedzi w postaci gąbczastej, w wyniku czego materiał traci swe własnoSci wytrzyma-
łoSciowe. Innym zagrożeniem korozyjnym mosiądzów jest sezonowe pękanie.
Odmianą mosiądzów są tzw. nowe srebra, czyli mosiądze wysokoniklowe (PN-93/
H-87027). Zawierają one około 15 % niklu, charakteryzuje je srebrzyste zabarwienie
wysoka plastycznoSć, duża odpornoSć na działanie atmosfery, duża opornoSć elek-
tryczna i małe przewodnictwo cieplne. Mają one strukturę jednorodnego roztworu
stałego. Dzięki zgniotowi można im zapewnić wytrzymałoSć na rozciąganie rzędu 700
MPa, którą zachowują do 400C. Te własnoSci decydują o przeznaczeniu mosiądzów
wysokoniklowych na częSci sprężynujące aparatów pomiarowych, elementy elektro-
techniczne, czy nakrycia stołowe.
Brązy są to stopy miedzi z cyną i innymi pierwiastkami z wyjątkiem cynku i niklu.
Ich nazwy pochodzą od głównego składnika stopu. W szerokiej gamie brązów naj-
większe znaczenie mają:
1. Brązy cynowe
Stosuje się stopy do zawartoSci 24 % cyny. Brązy cynowe w stanie wyżarzonym,
do około 10 % Sn, mają strukturę jednofazową. W stanie lanym, powyżej 5% Sn,
pojawia się druga faza w postaci eutektoidu ( ), co jest spowodowane skłonno-
Scią tych stopów do segregacji dendrytycznej na skutek dużej odległoSci pomiędzy
liniami solidus i likwidus na układzie równowagi fazowej (rys. 30.3). ObecnoSć kru-
256
chej fazy w brązie cynowym uniemożliwia przeróbkę plastyczną na zimno. Brązy te
wykazują mały skurcz odlewniczy (poniżej 1 %), bo nie tworzą skupionej jamy usado-
wej. W związku z tym w odlewach występują rzadzizny i pory skurczowe rozmiesz-
czone w całej objętoSci. Pomimo to główne zastosowanie znajdują brązy odlewnicze
zawierające 10-12 % cyny (PN-91/H-87026). Dzieli się je w zależnoSci od zastoso-
wania na:
a) maszynowe (np. CuSn10) często z dodatkiem cynku dla polepszenia własnoSci
odlewniczych i korzystnego wpływu na zanik por. Mają one dobre własnoSci me-
chaniczne i przeciwcierne, stąd znajdują zastosowanie na elementy przekładni Sli-
makowych i panewki łożysk Slizgowych,
b) armaturowe (np. CuSn5Zn5Pb5) w których dodatki cynku i ołowiu usuwają mikro-
porowatoSć,
c) łożyskowe (np. CuSn10Pb10) dodatek ołowiu zwiększa niejednorodnoSć struktu-
ry i dzięki temu zdolnoSć docierania panewek,
g
4 7
7
19,1
7,7
(30,6)
(13,5)
7
ł
43,1
4
(58,6)
ś
9,1
9,1
(15,8)
43,5
85,7
(59,0)
4
ą ą+ (92,4)
4
~
6,2
(11,0)
45,5 98,7
0,7 ą+
(60,9)
(99,3)
7
(1,3)
44,8
(50,3) 7
4 7
t
Rys. 30.3 Układ równowagi fazowej Cu Sn
257
d) dzwonowe o zawartoSci syny od 16 do 22 %, z których najbardziej cenionym jest
spiż, czyli brąz cynowy z dodatkiem cynku (np. CuSn5Zn11).
Brązy cynowe do przeróbki plastycznej (PN-92/H-87050) zawierają do 8% Sn dla
zapewnienia im jednorodnej struktury jednofazowej. Przerabia się je zarówno na zim-
no, jak i na gorąco. Można je walcować na gorąco w temperaturze około 700C po
wczeSniejszym wyżarzaniu ujednorodniającym przeprowadzanym w celu usunięcia
segregacji dendrytycznej. Do przeróbki plastycznej na zimno stosuje się brązy zawie-
rające mniej niż 5% Sn. Zgniot w jeszcze większym stopniu niż w mosiądzach pod-
wyższa wytrzymałoSć na rozciąganie. Brązy do przeróbki plastycznej wykazują dobrą
odpornoSć na korozję.
2. Brązy aluminiowe (brązale)
Są materiałem znacznie tańszym od brązów cynowych, a przy tym ich własnoSci
użytkowe mogą być nawet lepsze. Charakteryzuje je bardzo dobra odpornoSć na ko-
rozję, wysoka wytrzymałoSć na rozciąganie, mały ciężar właSciwy i zachowywanie
własnoSci mechanicznych zarówno w podwyższonych, jak i obniżonych temperatu-
rach. Ich barwa jest podobna do barwy złota. Praktyczne zastosowanie znajdują sto-
py do zawartoSci 11 % aluminium. Ich własnoSci mechaniczne zmieniają się wraz
z zawartoScią aluminium w stopie. Do zawartoSci 8 % Al posiadają strukturę jednofa-
zową (roztwór stały ). Przy wyższych zawartoSciach glinu obok roztworu stałego
pojawia się w strukturze eutektyka. Dodatek do stopu do 5,5 % żelaza lub niklu popra-
wia własnoSci wytrzymałoSciowe i odpornoSć na Scieranie. Podobnie działa mangan
w iloSci do 2%.
Brązy aluminiowe o zawartoSci 9,5 - 1,0 % Al mogą być obrabiane cieplnie. Po-
dobieństwo układu równowagi Cu-Al do układu Fe-Fe3C sprawia, że możemy prze-
prowadzać obróbkę cieplną analogiczną do ulepszania cieplnego stali, otrzymując po
hartowaniu w wodzie z temperatury 850C - 900C iglastą strukturę podobną do mar-
tenzytu, która odpuszczana w temperaturze 400C uzyskuje wysoką twardoSć przy
zachowaniu dobrego poziomu własnoSci plastycznych. Wzrost temperatury odpusz-
czania ale poniżej 565C obniża twardoSć, a zwiększa własnoSci plastyczne.
Podobnie jak brązy cynowe brązy aluminiowe są także przeznaczone do prze-
róbki plastycznej (PN-92/H-87051), dzięki wysokiej wytrzymałoSci na rozciąganie
(Rm = 400 MPa, po zgniocie nawet 800-1000 MPa), zachowywanej do około 300C,
stosowane są na silnie obciążone częSci maszyn i odlewnicze (PN-91/H-87026).
W przypadku brązali odlewniczych problemem jest Al2O3 powstający jako produkt
utleniania płynnego metalu i powodujący gęsto płynnoSć. Ponadto krzepnąc tworzą
one głęboką jamę skurczową i rzadzizny wewnątrz odlewu. Stosuje się je na Sruby
okrętowe, korpusy i częSci pomp oraz osprzęt statków morskich, gdyż wykazują Swiet-
ną odpornoSć na korozję w wodzie morskiej. Wysoka wytrzymałoSć zachowywana
w podwyższonych temperaturach pozwala stosować je na aparaturę parową.
258
3. Brązy krzemowe
Zastępują brązy cynowe, gdyż są od nich tańsze i mają lepsze własnoSci mecha-
niczne oraz wyższą odpornoSć na korozję. Zawierają od 1 % do 5 % krzemu oraz
dodatki manganu, cynku, niklu i żelaza. Mangan w iloSci do 1,5 % poprawia wytrzy-
małoSć na rozciąganie i odpornoSć na korozję. Cynk zwiększa lejnoSć, a także czyni
stop mniej wrażliwy na utlenianie i zawodorowanie. Nikiel zwiększa odpornoSć na
Scieranie, a żelazo sprzyja rozdrobnieniu ziarna i w rezultacie poprawia własnoSci
mechaniczne. Stopy o wyższej zawartoSci krzemu nie są stosowane, gdyż strukturę
jednorodnego roztworu stałego zastępuje bardzo krucha struktura dwufazowa. Brązy
krzemowe przeznaczone są do przeróbki plastycznej (PN-92/H-87060) lub odlewania
(PN-91/H-87026). Dobra wytrzymałoSć zmęczeniowa, brak iskry przy uderzeniu oraz
wysokie własnoSci wytrzymałoSciowe zachowywane nawet do 500C, a także dobra
odpornoSć na korozję decydują o stosowaniu brązów krzemowych na odpowiedzialne
sprężyny, w przemySle papierniczym i spożywczym, w fabrykach amunicji, czy w prze-
mySle chemicznym. Dobrym przykładem stopu przeznaczonego do przeróbki plastycznej
jest ewerdur (CuSi3Mn1) wykazujący Rm = 300 MPa i A5 = 38 %. Stopy te mogą
być utwardzane wydzieleniowo (przesycanie z 850C i starzenie przy 450C) uzysku-
jąc Rm = 1000 MPa przy A10 = 6 %.
4. Brązy berylowe (PN-92/H-87060)
Stosowane są stopy o zawartoSci 2,0 - 2,5 % berylu. Dodatki niklu i kobaltu po-
zwalają obniżyć cenę materiału, podnosząc przy tym własnoSci mechaniczne. Brązy
berylowe przeznaczone są wyłącznie do przeróbki plastycznej i to zarówno na zimno
jak i na gorąco. Charakteryzują się bardzo dobrymi własnoSciami wytrzymałoSciowy-
mi i wysoką odpornoScią na korozję, a także brakiem iskry przy uderzeniu. Stąd ich
zastosowaniem są odpowiedzialne sprężyny pracujące w warunkach korozyjnych do
temperatury 300C, membrany, bijaki, itp. Zmienna rozpuszczalnoSć berylu w miedzi
umożliwia dla tych stopów utwardzanie wydzieleniowe poprzez przesycanie w wo-
dzie z temperatury 800C i starzenie przy temperaturze 250-300C. Po takiej obróbce
i póxniejszym utwardzeniu zgniotem można uzyskać Rm = 1400 MPa i A5 = 2%.
5. Miedzionikle (PN-92/H-87052)
Jest to kolejna grupa stopów miedzi o dużym znaczeniu użytkowym. Przeznaczo-
ne są one do przeróbki plastycznej. W zależnoSci od zawartoSci niklu znajdują zasto-
sowanie wykorzystujące ich odmienne własnoSci. Dla przykładu warto wymienić stopy:
CuNi25, charakteryzujący się bardzo dobrą odpornoScią na Scieranie i korozję, sto-
sowany do wyrobu monet,
CuNi44Mn1, wykazujący wysoką opornoSć właSciwą i siłę termoelektryczą, stoso-
wany na oporniki do urządzeń pomiarowych,
CuNi9Sn2, posiadający dobre własnoSci sprężyste i dużą podatnoSć do przeróbki
plastycznej na zimno, stosowany na połączenia wtykowe, przełączniki i elementy
sprężynujące.
259
Poza brązami omówionymi powyżej istotne znaczenie praktyczne mają:
" brązy manganowe charakteryzujące się bardzo niskim współczynnikiem przewod-
noSci elektrycznej i cieplnej oraz odpornoScią na korozję w wodzie morskiej i od-
pornoScią na utlenianie w wysokich temperaturach, stosowane głównie na elemen-
ty oporowe;
" brązy ołowiowe wykazujące wysokie właSciwoSci przeciwcierne i w związku z tym
stosowane na łożyska Slizgowe;
" brązy kadmowe o dobrych własnoSciach mechanicznych, które zachowują do 400C,
z wysoką odpornoScią na korozję, odpornoScią na Scieranie i dobrym przewodnic-
twem elektrycznym, stosowane do wyrobu styków elektrycznych, a także miedzio-
nikle, wSród których należy wyróżnić nikielinę (CuNi19) stosowaną ze względu na
ogromną plastycznoSć, odpornoSć na korozję i srebrzystą barwę na wyroby tłoczo-
ne i ciągnione oraz konstantan (dodatek około 40 % Ni), odznaczający się dużym
oporem elektrycznym, stosowany w elektrotechnice np. na druty termoparowe.
3. MATERIAŁY I URZĄDZENIA
Mikroskopy metalograficzne, zestaw zgładów metalograficznych stopów miedzi,
atlas metalograficzny, zestaw norm.
4. PRZEBIEG ĆWICZENIA
W trakcie ćwiczenia studenci obserwują obrazy mikroskopowe charakterystycz-
nych struktur stopów miedzi i wykonują w sprawozdaniach ich rysunki zwracając
szczególną uwagę na cechy wyróżniające takie jak: wielkoSć i kształt ziarna, roz-
mieszczenie, udział powierzchniowy, wygląd, etc. Porównują wykonane rysunki z od-
powiednimi fotografiami w atlasie metalograficznym i dokonują opisu wskazując strzał-
kami poszczególne składniki strukturalne na rysunkach. Następnie analizują normy i
wypisują z nich własnoSci mechaniczne i zastosowania obserwowanych stopów.
5. WYTYCZNE DO OPRACOWANIA SPRAWOZDANIA
Sprawozdanie powinno zawierać:
1) rysunki mikrostruktur obserwowanych pod mikroskopem brązów i mosiądzów wraz
z pełnym opisem strukturalnym,
2) charakterystykę własnoSci mechanicznych obserwowanych stopów,
3) krzywe ostygania obserwowanych stopów.
4) przykłady zastosowań konstrukcyjnych stopów obserwowanych w trakcie ćwi-
czeń.
260
6. LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
[1] Gulajew A.: Metaloznawstwo. Wyd. Rląsk, Katowice, 1967.
[2] Rudnik S.: Metaloznawstwo. WNT, Warszawa 1996.
[3] Wendorff Z.: Metaloznawstwo. WNT, Warszawa, 1971.
[4] Wesołowski K.: Metaloznawstwo. WNT, Warszawa, 1971.
[5] Zestaw norm.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Miedź i jej stopy2 21 Miedź i jej stopy (v4 )57 Stopy miedzi, rodzaje, właściwości, zastosowanieMAT II 2 Stopy miedziOdlewnicze Stopy MiedziStopy miedzi instrukcjaW09 Miedź i stopy miedzi9 STOPY MIEDZI11 WAŻNIEJSZE STOPY MIEDZI I ALUMINIUMid261Miedź i stopy miedziCuAlMgLiTi2 21 SPAWANIE MIEDZI I STOPÓW MIEDZI (v4 )Czubiński II Wojna Światowa i jej następstwa KrzyżaniakLista 3 Stopy terminowe, bony skarbowewięcej podobnych podstron