dysleksja
Miejsce na identyfikacj´ szko"y
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY
Z OPERONEM
WIEDZA O SPO¸ECZEÄ„STWIE
POZIOM ROZSZERZONY
LISTOPAD
Czas pracy 180 minut
ROK 2008
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. SprawdÄ™, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron (za-
dania 1 20). Ewen tualny brak zg"oĘ przewodniczącemu
zespo"u nadzorujÄ…cego egzamin.
2. Arkusz zawiera trzy cz´Ä˜ci. Cz´Ä˜ç pierwsza arkusza polega
na rozwiÄ…zywaniu testu, cz´Ä˜ç druga wymaga analizy ma-
teria"ów ęród"owych, a trzecia napisania krótkiego wypra-
cowania na jeden z podanych tematów.
3. RozwiÄ…zanie zadaÅ‚ zamieĘç w miejscu na to przeznaczonym.
4. Pisz czytelnie. UŻywaj d"ugopisu/pióra tylko z czarnym tu-
szem/atramentem.
5. Nie uÅ»ywaj korektora, a b"´dne zapisy przekreĘl.
6. Pami´taj, Å»e zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie.
Za rozwiÄ…zanie
Úyczymy powodzenia!
wszystkich zadał
moÅ»na otrzymaç
"Ä…cznie
50 punktów.
Wpisuje zdajÄ…cy przed rozpocz´ciem pracy
KOD
PESEL ZDAJŃCEGO
ZDAJŃCEGO
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.
Kopiowanie w ca"oĘci lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadał
przez dyrektorów szkó" biorących udzia" w programie Próbna Matura z OPERONEM.
2
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
Cz´Ä˜ç I (20 pkt)
Zadania testowe
W zadaniach 1 4 podkreĘl jedną w"aĘciwą odpowiedę.
Zadanie 1. (1 pkt)
TwórcÄ… poj´cia i koncepcji globalnej wioski by":
a) Karl Popper
b) Alain Touraine
c) Max Weber
d) Herbert McLuhan
Zadanie 2. (1 pkt)
Patologią w"adzy polegającą na wzajemnych uk"adach i zaleŻnoĘciach politycznych jest:
a) alienacja
b) partykularyzm
c) nepotyzm
d) klientelizm
Zadanie 3. (1 pkt)
OkreĘlenie konstytucja oktrojowana oznacza:
a) konstytucj´ wymagajÄ…cÄ… zmiany w szczególnym trybie
b) konstytucj´ nadanÄ… przez g"ow´ paÅ‚stwa bez udzia"u organów obywatelskich
c) konstytucj´ regulujÄ…cÄ… zwykle tylko ustrój naczelnych organów paÅ‚stwa
d) konstytucj´ regulujÄ…cÄ… wszystkie sprawy ustroju paÅ‚stwa
Zadanie 4. (1 pkt)
Siedzibą Organizacji Narodów Zjednoczonych jest:
a) Strasburg
b) Bruksela
c) Waszyngton
d) Nowy Jork
Zadanie 5. (1 pkt)
PrzyporzÄ…dkuj autorom ich dzie"a, wpisujÄ…c w"aĘciwÄ… liter´ obok liczby, np. 5. F.
1. Platon A. O demokracji w Ameryce
2. Arystoteles B. O duchu praw
3. Niccolo Machiavelli C. Pałstwo
4. Karol Monteskiusz D. KsiÄ…Å»´
E. Polityka
OdpowiedÄ™: 1. & & 2. & & 3. & & 4. & &
Zadanie 6. (1 pkt)
Wymienione niŻej akty prawne u"óŻ wed"ug hierarchii waŻnoĘci od najwaŻniejszego, wpisując
w"aĘciwÄ… liter´ obok liczby.
A. rozporzÄ…dzenie prezydenta
B. zarzÄ…dzenie wojewody
C. ustawa zasadnicza
D. ustawa budŻetowa
OdpowiedÄ™: 1. & & 2. & & 3. & & 4. & &
3
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
W zadaniach 7 i 8 zaznacz, które zdania są prawdziwe, a które fa"szywe, wpisując w odpowied-
nie miejsca w tabeli s"owa prawda lub fa"sz .
Zadanie 7. (1 pkt)
Zasady ustrojowe Rzeczypospolitej Polskiej
Prawda/Fa"sz
A. Prezydent rozwiÄ…zuje Sejm, jeÅ»eli nie uda mu si´ w trzech kolejnych pró-
bach wy"oniç rzÄ…du.
B. Absolutorium to akt Sejmu uznajÄ…cy prawid"owoĘç dzia"alnoĘci finanso-
wej Rady Ministrów w okresie roku budŻetowego.
C. Trybuna" Konstytucyjny orzeka o zgodnoĘci z konstytucją celów lub
dzia"alnoĘci partii politycznych.
D. Sejm i Senat w okreĘlonych sytuacjach obradują wspólnie jako
Zgromadzenie Ludowe.
Zadanie 8. (1 pkt)
Prawo rodzinne w Polsce
Prawda/Fa"sz
A. Przysposobienie to inaczej adopcja i polega na przyj´ciu do rodziny na
mocy orzeczenia sÄ…du osoby ma"oletniej obcej, krewnej lub powinowatej.
B. MÄ…Å» matki moÅ»e wnieĘç powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciÄ…gu
6 miesi´cy od dnia, w którym dowiedzia" si´ o urodzeniu dziecka.
C. Wst´pni to krewni pochodzÄ…cy od wspólnych przodków, czyli dzieci,
wnuki czy prawnuki.
D. Zawarcie ma"Å»eÅ‚stwa przez osob´ ca"kowicie ubezw"asnowolnionÄ…
powoduje ustanie ma"Żełstwa mocą orzeczenia sądu.
Zadanie 9. (2 pkt)
Nazwij i opisz, na czym polegajÄ… dwa etapy socjalizacji.
Etap I
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & &
Etap II
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & &
Zadanie 10. (2 pkt)
Zapoznaj si´ z logo Europejskiego Stowarzyszenia
Wolnego Handlu i wykonaj polecenia.
4
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
10.1. (1 pkt) Wymieł pałstwa cz"onkowskie EFTA.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & &
10.2. (1 pkt) Podaj, jak nazywa si´ forma wspó"pracy EFTA z UniÄ… EuropejskÄ…, która zacz´"a
obowiÄ…zywaç z dniem 1 stycznia 1994 r.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & &
Zadanie 11. (2 pkt)
Dokonaj podzia"u grup spo"ecznych ze wzgl´du na rodzaj wi´zi i podaj po dwa przyk"ady takich
grup.
Grupa & & & & & & & & & & & & & ..
np.: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Grupa & & & & & & & & & & & & & ..
np.: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 12. (3 pkt)
Zapoznaj si´ ze schematem organizacji samorzÄ…du terytorialnego w Polsce i wykonaj polecenia.
12.1. (2 pkt) Wpisz w miejsca wykropkowane brakujÄ…ce instytucje.
O G NY WYKON WCZE
O G NY UCHW AOD WCZE
k ntr lu e
. & & & & & & & &
zarz d wájewództwa
.& & & & & & & & &
wy iera z marsza kiem
k ntr lu e zarz d páwiatu
rada páwiatu
ze starást
wy iera
B. & & & & & & & & ,
k ntr lu e
rada gminy miasta & & & & & & & .. lu
& & & & .......& & & .
eIektárat
12.2. (1 pkt) OkreĘl, od ilu lat przys"uguje czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach
do organów uchwa"odawczych.
czynne prawo wyborcze od ..... lat
bierne prawo wyborcze od ..... lat
5
wy iera
wy iera
wy iera
wy iera
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
Zadanie 13. (3 pkt)
Podpisz nazwy organizacji mi´dzynarodowych zaznaczonych na mapie literami.
60° 60°
B
A
30° 30°
C
150° 120° 90° 60° 30° 0° 30° 60° 90° 120° 150°
0° 0°
30° 30°
60° 60°
0 2000 km
Stan na 2008 r.
A. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
B. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
C. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Cz´Ä˜ç II (10 pkt)
Analiza ęróde"
Zadanie 14. (2 pkt)
Zapoznaj si´ z rysunkami i nazwij prawa, jakich pragnÄ… osoby na nich przedstawione,
a wynikajÄ…ce z Powszechnej Deklaracji Praw Cz"owieka z 10 grudnia 1948 r.
A. & & & & & & & & & & & & & & & & & B. & & & & & & & & & & & & & & & & & &
6
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
Zadanie 15. (2 pkt)
Zapoznaj si´ z tekstem Ä™ród"owym i wykonaj polecenia.
12. Ani podatek tarczowy ani zasi"ek pieni´Å»ny nie b´dÄ… nak"adane w naszym królestwie jak tylko
poprzez uchwa"´ Rady ogólnej naszego kraju, chyba Å»e chodzi"oby o Ęrodki na wykupienie naszej
osoby z niewoli, lub na pasowanie na rycerza naszego syna pierworodnego, lub na wydanie po raz
pierwszy za mÄ…Å» naszej pierworodnej córki, a i wówczas zasi"ek na ten cel winien byç umiar -
kowany, a w podobny sposób dziaç si´ ma z zasi"kiem pobieranym od miasta Londynu.
13. A miasto Londyn niechaj korzysta ze wszystkich swoich dawnych uprawnieł i zwyczajowych
wolnoĘci tak na lÄ…dzie, jak i na morzach. Ponadto pragniemy i wyraÅ»amy zgod´, aby wszystkie
pozosta"e miasta, oĘrodki, wsie i nadmorskie miejscowoĘci targowe zachowa"y wszystkie dotych-
czasowe uprawnienia i wolnoĘci. [& ]
39. Úaden cz"owiek wolny nie moÅ»e byç pojmany ani uwi´ziony, pozbawiony mienia, wyj´ty spod
prawa, wygnany lub w jakikolwiek sposób ciemi´Å»ony i ani przeciwko niemu nie wystÄ…pimy, ani
nikogo nie wyĘlemy inaczej, aniŻeli na mocy prawomocnego wyroku wydanego przez jemu równych
wed"ug prawa krajowego.
40. Nikomu nie sprzedamy, nie zaprzeczymy i nie odroczymy, ani prawa ani wymiaru sprawiedli-
woĘci. [& ]
42. KaÅ»demu wolno odtÄ…d wyjeÅ»dÅ»aç swobodnie i bezpiecznie z naszego królestwa i powracaç do
niego lądem lub morzem z zastrzeŻeniem, iŻ dochowuje on wiernoĘci wobec naszej osoby, z wyjątkiem
okresu wojny przez pewien krótki czas z uwagi na dobro ogólne królestwa oraz z wyjątkiem
uwi´zionych i wyj´tych spod prawa na mocy ustawy królestwa, jak równieÅ» poddanych kraju
prowadzÄ…cego z nami wojn´ i kupców, z którymi ma si´ post´powaç, tak jak wyÅ»ej powiedziano.
Magna Charta Libertatum
15.1. (1 pkt) Podaj imi´ i przydomek w"adcy oraz rok, w którym wystawi" on powyÅ»szy dokument.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
15.2. (1 pkt) Podaj dwa sposoby rozumienia wolnoĘci osobistej zaprezentowane w dokumencie.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 16. (2 pkt)
Zapoznaj si´ z poniÅ»szymi tekstami Ä™ród"owymi A i B oraz fragmentem konstytucji, a nast´pnie
wykonaj poniŻsze polecenia.
Tekst A
W 1992 r. zosta"a uchwalona ustawa o radiofonii i telewizji. W myĘl jej przepisów audycje nie mogą
naruszaç uczuç religijnych odbiorców. JednoczeĘnie w programach publicznej radiofonii i telewizji
nakazano respektowaç te wartoĘci chrzeĘcijaÅ‚skie, które pokrywajÄ… si´ z uniwersalnymi zasadami etyki.
W 1993 r. grupa pos"ów wystąpi"a z wnioskiem do TK o zbadanie zgodnoĘci powyŻszych norm
z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami konstytucyjnymi.
Wnioskodawcy uwaŻali, Że zawarta w przepisach ustawy zasada tworzenia programów radiofonii
i telewizji wprowadza prymat okreĘlonego systemu wartoĘci, a to z kolei jest sprzeczne z zasadą
wolnoĘci wyraŻania opinii oraz zasadą równoĘci wobec prawa. Jej adresatem są bowiem publiczne
Ęrodki masowego przekazu, które z za"oÅ»enia powinny mieç ogólnospo"eczny charakter i cele.
7
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
Tekst B
Ustawa o podatku od towarów i us"ug (VAT) oraz podatku akcyzowym zakazywa"a sprzedaŻy
leków, gdy nie moÅ»na jej by"o zarejestrowaç na kasie fiskalnej. Dotyczy"o to nie tylko braku kasy
w aptece, ale takÅ»e wszelkich sytuacji wyjÄ…tkowych, np. braku prÄ…du czy kl´ski Å»ywio"owej.
Zgodnie z ustawÄ… aptekarz nie mia" prawa sprzedaç leku, gdy ze wzgl´du na jakiekolwiek okolicz-
noĘci kasa fiskalna nie dzia"a"a. Naczelna Rada Aptekarska zaskarÅ»y"a ustaw´ do TK, twierdzÄ…c,
Å»e jej przepisy uniemoÅ»liwiajÄ… aptekom wywiÄ…zywanie si´ z ich podstawowej funkcji, a mianowicie
zapewnienia dost´pu do leków osobom chorym, których Å»ycie lub zdrowie zosta"y zagroÅ»one.
Konstytucja na co dzieł. Prawa i wolnoĘci osobiste,
Polskie Stowarzyszenie Edukacji Prawnej, Warszawa 2001, s. 18 19, 27 28
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Art. 1.
Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.
Art. 2.
Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pałstwem prawnym, urzeczywistniającym zasady
sprawiedliwoĘci spo"ecznej. [& ]
Art. 32.
Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez w"adze publiczne.
Nikt nie moÅ»e byç dyskryminowany w Å»yciu politycznym, spo"ecznym lub gospodarczym z jakiejkol-
wiek przyczyny. [& ]
Art. 38.
Rzeczpospolita Polska zapewnia kaÅ»demu cz"owiekowi prawnÄ… ochron´ Å»ycia.
Art. 39.
Nikt nie moÅ»e byç poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie
wyraŻonej zgody. [& ]
Art. 53.
1. KaÅ»demu zapewnia si´ wolnoĘç sumienia i religii.
2. WolnoĘç religii obejmuje wolnoĘç wyznawania lub przyjmowania religii wed"ug w"asnego
wyboru oraz uzewn´trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej
religii przez uprawianie kultu, modlitw´, uczestniczenie w obrz´dach, praktykowanie
i nauczanie. WolnoĘç religii obejmuje takÅ»e posiadanie ĘwiÄ…tyÅ‚ i innych miejsc kultu
w zaleŻnoĘci od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej
tam, gdzie si´ znajdujÄ…. [& ]
5. WolnoĘç uzewn´trzniania religii moÅ»e byç ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy,
gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczełstwa pałstwa, porządku publicznego, zdrowia, moral-
noĘci lub wolnoĘci i praw innych osób.
6. Nikt nie moÅ»e byç zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.
[& ]
Art. 68.
1. KaŻdy ma prawo do ochrony zdrowia.
2. Obywatelom, niezaleÅ»nie od ich sytuacji materialnej, w"adze publiczne zapewniajÄ… równy dost´p
do Ęwiadczeł opieki zdrowotnej finansowanej ze Ęrodków publicznych. Warunki i zakres udziela-
nia Ęwiadczeł okreĘla ustawa. [& ]
8
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
Art. 76.
W"adze publiczne chronią konsumentów, uŻytkowników i najemców przed dzia"aniami zagraŻają-
cymi ich zdrowiu, prywatnoĘci i bezpieczełstwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.
Zakres tej ochrony okreĘla ustawa.
Konstytucja RP z 1997 r.
Na podstawie podanych fragmentów Konstytucji RP wskaŻ po dwa artyku"y, na podstawie
których moÅ»na by"o wydaç orzeczenie. Napisz w jednym zdaniu lub dwóch zdaniach, jakie
mog"o zapaĘç orzeczenie w kaÅ»dej ze spraw.
Tekst A
Artyku"y: & & & & & & .
Orzeczenie: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Tekst B
Artyku"y: & & & & & & .
Orzeczenie: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 17. (2 pkt)
Na podstawie fragmentu reportaŻu i tytu"ów artyku"ów Konwencji o Ochronie Praw Cz"owieka
i Podstawowych WolnoĘci z 4 listopada 1950 r. wykonaj polecenia.
M´Å»a Laryssy, Szamila, Rosjanie zabrali z domu wczesnym popo"udniem, w dzieÅ‚ urodzin ich
starszej córki. [& ] Tego dnia razem z Szamilem Rosjanie zabrali z Argunu jeszcze dwudziestu sied-
miu m"odych m´Å»czyzn. Trupy czterech z nich juÅ» nazajutrz znaleÄ™li pasterze na "Ä…ce. [& ] SzukajÄ…c
uprowadzonego Szamila albo chociaÅ» jakiejĘ wieĘci o nim, jeÄ™dzi"a po kraju oglÄ…daç kaÅ»dÄ…
zbiorowÄ… mogi"´, w´drowa"a do kaÅ»dego au"u, gdzie znajdowano jakieĘ cia"o. [& ] Szamil jako
jedynak nie walczy" ani w poprzedniej ani w nowej wojnie. [& ] Walczy" za to brat Larysy,
DÅ»ambu"at. [& ] DÅ»ambu"at teÅ» dosta" si´ w r´ce Rosjan, ale uszed" z Å»yciem dzi´ki rosyjskiemu
pu"kownikowi wywiadu, który go przes"uchiwa" w wi´zieniu. Nazywa" si´ Iwan Makarów i by"
wyjątkowo honorowym cz"owiekiem opowiada"a Laryssa. [& ] Korzystając ze znajomoĘci
z Makarowem, Laryssa wiele razy chodzi"a do niego na skarg´.
Najpierw w sprawie aresztowania Szamila, którego wciÄ…Å» szuka"a. Makarow wĘcieka" si´ na
Żo"nierzy, nieraz t"uk" ich po pyskach na oczach Laryssy, obiecywa" pomoc. Ale nazajutrz po kaŻdej
wizycie u Makarowa Żo"nierze zajeŻdŻali wozami pancernymi pod jej dom. Bili ją na oczach jej
pi´ciorga dzieci. [& ]
OskarŻyli ją o handel narkotykami. Podczas którejĘ z nocnych wizyt jeden z zamaskowanych
Å»o"nierzy z"apa" za nogi leŻącego w ko"ysce kilkumiesi´cznego syna, Fattaha. Stwierdzi", Å»e Fattah
to arabskie imi´ i dowód na to, Å»e Laryssa wspiera muzu"maÅ‚skich wojowników Chattaba. Dzieciak
od trzymania do góry nogami i p"aczu ca"y zsinia", a Å»o"nierz powiedzia", Å»e go roztrzaska o Ęcian´,
jeĘli Laryssa natychmiast nie przyniesie pieni´dzy. BiegajÄ…c jak oszala"a w Ęrodku nocy po sÄ…sia-
dach, Laryssa zebra"a kilka tysi´cy rubli. Úo"nierz wziÄ…" pieniÄ…dze i rzuci" ch"opca na ziemi´.
9
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
AÅ» w koÅ‚cu pasterze odkopali na "Ä…ce pod Gudermesem mogi"´, w której znaleÄ™li kilka cia". W jed-
nym z nich, po szczÄ…tkach ubrania, Laryssa rozpozna"a Szamila.
Wojciech Jagielski, WieŻe z kamienia, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2004, s. 266 268
Konwencja o Ochronie Praw Cz"owieka i Podstawowych WolnoĘci z 4 listopada 1950 r.
Artyku" 2 Prawo do Życia
Artyku" 3 Zakaz tortur
Artyku" 4 Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej
Artyku" 5 Prawo do wolnoĘci i bezpieczełstwa osobistego
Artyku" 6 Prawo do rzetelnego procesu sÄ…dowego
Artyku" 7 Zakaz karania bez podstawy prawnej
Artyku" 8 Prawo do poszanowania Życia prywatnego i rodzinnego
Artyku" 9 WolnoĘç myĘli, sumienia i wyznania
Artyku" 10 WolnoĘç wyraÅ»ania opinii
Artyku" 11 WolnoĘç zgromadzeÅ‚ i stowarzyszania si´
Artyku" 12 Prawo do zawarcia ma"Żełstwa
Artyku" 13 Prawo do skutecznego Ęrodka odwo"awczego
Artyku" 14 Zakaz dyskryminacji
Artyku" 15 Uchylenie stosowania zobowiązał w stanie niebezpieczełstwa publicznego
Artyku" 16 Ograniczenia dzia"alnoĘci publicznej cudzoziemców
Artyku" 17 Zakaz naduŻycia praw
17.1. (1 pkt) Wymieł wszystkie artyku"y Konwencji, które naruszyli Żo"nierze, wypisując ich numery.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
17.2. (1 pkt) Napisz, czy bohaterka reportaÅ»u moÅ»e dochodziç swoich praw na podstawie
Konwencji. Uzasadnij swojÄ… opini´.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 18. (1 pkt)
Na podstawie tekstu wskaÅ» i wyjaĘnij, jaki rodzaj praw daje obywatelom lepszÄ… ochron´.
Kraje demokratyczne stwierdzi"y równieÅ», Å»e prawa nie mogÄ… byç jedynie pustymi deklaracjami, Å»e
muszÄ… im towarzyszyç dost´pne kaÅ»demu obywatelowi mechanizmy ochrony w postaci skargi do
sÄ…du lub specjalnego trybuna"u. Uznano wreszcie, Å»e prawa cz"owieka muszÄ… byç chronione przed
demokratycznie wybranymi parlamentami, toteÅ» utworzono trybuna"y konstytucyjne majÄ…ce strzec
zgodnoĘci ustaw z konstytucjami i zawartymi w nich prawami obywateli. Zasady te znalaz"y wyraz
zarówno w konstytucjach paÅ‚stw Europy Zachodniej, jak i mi´dzynarodowych paktach i konwen-
cjach praw cz"owieka.
MoÅ»liwoĘç dochodzenia praw jest tym, co odróŻnia prawa moralne od pozytywnych. W przypadku
praw moralnych mamy zazwyczaj do czynienia z czyimĘ uzasadnionym roszczeniem, nie ma tu
natomiast skutecznego instrumentu realizacji takiego prawa. W przypadku pogwa"cenia praw
moralnych moÅ»na apelowaç do sumienia sprawcy, powo"aç si´ na powszechne normy moralne,
g"os opinii publicznej, osÄ…d Historii itd. Brzmi to nieÄ™le, lecz skutecznoĘç takiej argumentacji
w przypadku z"oĘliwych pogwa"ceÅ‚ praw b´dzie niewielka. Inaczej si´ rzecz ma z prawami pozyty-
wnymi regulowanymi przez prawo: choç odwo"ania do norm moralnych lub innych sÄ… tu s"abe,
prawom tym zosta"a zapewniona skuteczna ochrona. Ustawowych praw pozytywnych nie trzeba
uzasadniaç; naleÅ»y ich dowieĘç.
Wiktor Osiatyłski, Wprowadzenie do praw cz"owieka, www.hfhrpol.waw.pl
10
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 19. (1 pkt)
OkreĘl, jak zmieni"y si´ opinie Polaków dotyczÄ…ce demokracji i praw cz"owieka w Polsce
w badanym okresie. W odpowiedzi wykorzystaj dane procentowe.
TreĘç ankiety: Przedstawi´ Pan(u/i) opinie dotyczÄ…ce sytuacji w Polsce od ostatnich wyborów par-
lamentarnych i prezydenckich, które odby"y si´ jesieniÄ…. Prosz´ powiedzieç, czy zgadza si´ Pan(/i),
czy teÅ» nie zgadza z nast´pujÄ…cÄ… opiniÄ….
Demokracja i prawa cz"owieka są w Polsce zagroŻone.
0% 20% 40% 60%
15
zdecydowanie si´ 4 5 lutego 2006
zgadzam 18 19 marca 2006
23
27
raczej si´
zgadzam 26
33
raczej si´
nie zgadzam 26
14
zdecydowanie si´
nie zgadzam 12
11
trudno
powiedzieç 13
PBS 2006
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
11
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
Cz´Ä˜ç III (20 pkt)
Zadanie rozszerzonej wypowiedzi
Zadanie 20. (20 pkt)
Temat 1. Przedstaw genez´ praw cz"owieka od staroÅ»ytnoĘci do koÅ‚ca II wojny Ęwiatowej.
Omów uniwersalny i europejski system ochrony praw cz"owieka. Przedstaw i opisz rol´ dwóch
organizacji pozarzÄ…dowych w obronie praw cz"owieka. W swojej wypowiedzi wykorzystaj dwa
materia"y ęród"owe zamieszczone w arkuszu.
Temat 2. Dokonaj klasyfikacji praw cz"owieka i podaj po co najmniej trzy przyk"ady praw
kaÅ»dej z generacji. Opisz pi´ç aktualnych przypadków naruszania róŻnych praw cz"owieka.
W swojej wypowiedzi wykorzystaj dwa materia"y ęród"owe zamieszczone w arkuszu.
Wybieram temat nr .........
12
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
13
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
14
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
15
Wiedza o spo"eczełstwie. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą
BRUDNOPIS
(nie podlega ocenie)
16
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
m6003921[1]więcej podobnych podstron