Klub Konstruktorów
K
l
u
b
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
W EdW 5/98 w rubryce
W
E
d
W
5
/
9
8
w
r
u
b
r
y
c
e
 Nowości, ciekawostki

N
o
w
o
ś
c
i
,
c
i
e
k
a
w
o
s
t
k
i

pojawiła się informacja
p
o
j
a
w
i
ł
a
s
i
ę
i
n
f
o
r
m
a
c
j
a
o nowych z
ródłach świa-
o
n
o
w
y
c
h
z

r
ó
d
ł
a
c
h
ś
w
i
a
tła - świecących foliach.
t
ł
a
ś
w
i
e
c
ą
c
y
c
h
f
o
l
i
a
c
h
.
Obecnie takie foliowe
O
b
e
c
n
i
e
t
a
k
i
e
f
o
l
i
o
w
e
lampy są dostępne tak-
l
a
m
p
y
s
ą
d
o
s
t
ę
p
n
e
t
a
k
że w naszym krsaju.
ż
e
w
n
a
s
z
y
m
k
r
s
a
j
u
.
Czytelnicy EdW mają
C
z
y
t
e
l
n
i
c
y
E
d
W
m
a
j
ą
niepowtarzalną okazję
n
i
e
p
o
w
t
a
r
z
a
l
n
ą
o
k
a
z
j
ę
zapoznać się z tymi no-
z
a
p
o
z
n
a
ć
s
i
ę
z
t
y
m
i
n
o
woczesnymi z
ródłami
w
o
c
z
e
s
n
y
m
i
z

r
ó
d
ł
a
m
i
Lampy EL - świecące kon-
światła nie tylko z pomo-
ś
w
i
a
t
ł
a
n
i
e
t
y
l
k
o
z
p
o
m
o
cą informacji zawartych
c
ą
i
n
f
o
r
m
a
c
j
i
z
a
w
a
r
t
y
c
h
densatory
w artykule, ale również
w
a
r
t
y
k
u
l
e
,
a
l
e
r
ó
w
n
i
e
ż
osobiście.
o
s
o
b
i
ś
c
i
e
.
Efekt elektroluminescencji związków siar- najmniej jedna elektroda będzie przezro-
ki i cynku został odkryty już w 1936 roku czysta) i podłączyć przebieg zmienny o na-
Redakcja EdW, we
R
e
d
a
k
c
j
a
E
d
W
,
w
e
przez francuskiego
współpracy z Instytutem
w
s
p
ó
ł
p
r
a
c
y
z
I
n
s
t
y
t
u
t
e
m
uczonego Destriau.
Efekt ten polega na
Technologii Materiałów
T
e
c
h
n
o
l
o
g
i
i
M
a
t
e
r
i
a
ł
ó
w
emisji światła przez lu-
Elektronowych, w ra-
E
l
e
k
t
r
o
n
o
w
y
c
h
,
w
r
a
minofor umieszczony
w zmiennym polu
mach Klubu Konstrukto-
m
a
c
h
K
l
u
b
u
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
elektrycznym. W la-
rów, daje bezpłatnie do
r
ó
w
,
d
a
j
e
b
e
z
p
ł
a
t
n
i
e
d
o
tach 50., podejmowa-
no intensywne próby
dyspozycji Czytelników
d
y
s
p
o
z
y
c
j
i
C
z
y
t
e
l
n
i
k
ó
w
Rys. 1 Lampa elektroluminescencyjna - święcący kon-
uzyskania płaskich
densator
EdW serię takich lamp.
E
d
W
s
e
r
i
ę
t
a
k
i
c
h
l
a
m
p
.
 lamp przyszłości , wy-
r
y
s
u
n
e
k
1
korzystujących to zjawisko. Próby zakoń- pięciu 20...200V. Ilustruje to rysunek 1.
Czytelnicy, którzy chcie-
C
z
y
t
e
l
n
i
c
y
,
k
t
ó
r
z
y
c
h
c
i
e
czyły się niepowodzeniem głównie ze Tym samym lampa EL jest w rzeczywisto-
liby przeprowadzić sto-
l
i
b
y
p
r
z
e
p
r
o
w
a
d
z
i
ć
s
t
o
względu na niewielką trwałość takich ści świecącym kondensatorem, i analo-
lamp, a na dodatek wynalezione nieco gicznie do nazwy LED (Light Emitting Dio-
sowne eksperymenty
s
o
w
n
e
e
k
s
p
e
r
y
m
e
n
t
y
póz
niej diody LED i lasery półprzewodni- de), znacznie bardziej stoso-
powinni do 15 listopada
p
o
w
i
n
n
i
d
o
1
5
l
i
s
t
o
p
a
d
a
kowe na ponad dwadzieścia lat odwróciły wna byłaby nazwa LEC (Li-
uwagę naukowców od lamp elektrolumi- ght Emitting Capacitor)
1999 nadesłać listy
1
9
9
9
n
a
d
e
s
ł
a
ć
l
i
s
t
y
r
y
s
u
n
k
u
2
nescencyjnych. Temat wrócił na tapetę i symbol, jak na rysunku 2.
z propozycjami ich wy-
z
p
r
o
p
o
z
y
c
j
a
m
i
i
c
h
w
y
dosłownie kilka lat temu, gdy wreszcie W literaturze dominuje na-
Rys. 2
firma DuPont opracowała znacznie trwal- zwa lampa EL (EL lamp -
korzystania. Z uwagi na
k
o
r
z
y
s
t
a
n
i
a
.
Z
u
w
a
g
i
n
a
Symbol
sze luminofory, a na rynku potrzebne były Electroluminescent lamp).
lampy EL
znaczną liczbę dostęp-
z
n
a
c
z
n
ą
l
i
c
z
b
ę
d
o
s
t
ę
p
energooszczędne i ekonomiczne z
ródła Obecnie daje się zauważyć
światła do podświetlania różnego rodzaju bardzo duże zainteresowanie  świecący-
nych próbek, lamp po-
n
y
c
h
p
r
ó
b
e
k
,
l
a
m
p
p
o
wyświetlaczy (LCD), klawiatur oraz telefo- mi kondensatorami , między innymi z te-
winno starczyć dla wszy-
w
i
n
n
o
s
t
a
r
c
z
y
ć
d
l
a
w
s
z
y
nów komórkowych. go powodu, że opracowano proste tech-
Pojawiły się lampy EL (EL to skrót od Elec- nologie produkcji świecących folii o róż-
stkich chętnych.
s
t
k
i
c
h
c
h
ę
t
n
y
c
h
.
troluminescent). nych kolorach, dowolnych kształtach i roz-
Zapraszamy do ekspery-
Z
a
p
r
a
s
z
a
m
y
d
o
e
k
s
p
e
r
y
By uzyskać lampę elektroluminescencyj- miarach. W ten sposób końcowy wyko-
ną, wystarczy umieścić luminofor między nawca nie jest zdany na ofertę dostawcy,
mentów!
m
e
n
t
ó
w
!
okładzinami kondensatora (w którym przy- lecz we własnym zakresie wykonuje
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/99 43
Klub Konstruktorów
K
l
u
b
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
świecące pola według swych potrzeb, wy- stawia dwa sterowniki, jeden impor- Wykonanie tego typu lampy EL polega na
korzystując znaną, tanią i powszechnie towany, drugi wykonany w kraju. Układy te nałożeniu metodą sitodruku warstw lumino-
używaną technologię sitodrukową. Znany zamieniają napięcie 9-woltowej baterii na foru, dielektryka, drugiej okładki oraz zabez-
koncern DuPont, dostarcza wszystkich przebieg zmienny do sterowania lamp. pieczenia na folię pokrytą fabrycznie war-
niezbędnych komponentów w postaci W ramach Klubu Konstruktorów do dyspo- stewką ITO. Grubość gotowej lampy zależy
past. Dostępne są też odpowiednie folie zycji Czytelników EdW przekazano lampy głównie od grubości folii nośnej i wynosi
na podłoże, a do tego pasty metalizacyjne (świecące kondensatory) podobne do tych 0,3...0,8mm. Uzyskiwane wymiary pól świe-
na elektrody, luminofory o kilku kolorach z fotografii 1 i 2. cących sięgają 100x30cm, przy czym na jed-
oraz lakiery zabezpieczające. A
atwość wy- Temat lamp EL jest obecnie bardzo popu- nej folii można nanieść obszary świecące
twarzania lamp EL o dowolnych kształtach larny, wielu Czytelników zechce wykorzy- w różnych kolorach i o dowolnych kształtach.
u końcowego producenta jest na tyle istot- stać takie świecące folie, dlatego w dal- Poszczególne fragmenty mogą być sterowa-
na, że rekompensuje istotną wadę opisy- szej części artykułu zostaną omówione ne oddzielnie. Pole świecące, napis lub logo
wanych lamp - konieczność zasilania ich kolejne istotne szczegóły. mogą się pojawiać i znikać, albo też migać
napięciem zmiennym 100...200V i często- w dowolnym ryt-
tliwości kilkuset herców. mie. Przez dobra-
Lampy elektroluminescencyjne wzbudzają nie odpowiednich
obecnie ogromne zainteresowanie kon- kształtów pól
struktorów na całym świecie. Oprócz kom- świecących oraz
ponentów do ich produkcji, na rynku poja- nieprzezroczy-
wiły się układy scalone przeznaczone do stych masek
wytwarzania potrzebnego napięcia sterują- można uzyskać
cego. W naszym kraju próby wykonywania różne, interesują-
lamp EL podjął Instytut Technologii Mate- ce efekty.
Rys. 3 Budowa foliowej lampy EL
riałów Elektronowych (ITME) w Zakładzie Opisaną metodą można również wykonać
F
o
t
o
g
r
a
f
i
a
1
Past. Fotografia 1 pokazuje jeden z wytwo- Odmiany lampy EL na szkle lub innych przezroczy-
rzonych tam prototypów. Jak widać, lampy Większość lamp EL budowana jest na bazie stych materiałach. Można również zasto-
EL to w rzeczywistości kawałki folii, z na- przezroczystej folii ze sztucznego tworzywa. sować folie wykonane z przewodzącego,
r
y
s
u
n
e
k
3
niesionymi warstwami luminoforu, okła- Szczegóły budowy pokazuje rysunek 3. przezroczystego tworzywa, jednak są one
F
o
t
o
g
r
a
f
i
a
2
dzin i zabezpieczenia. Fotografia 2 przed- Na folię naparowana jest cieniutka, dobrze drogie i mają słabe właściwości przewo-
przewodząca prąd dzące, co uniemożliwia uzyskanie lamp
i przezroczysta o większych wymiarach.
warstewka mate- Inny sposób pozwala wykonać lampę EL
riału oznaczanego na praktycznie dowolnym podłożu. W tym
ITO (Indium Tin wypadku na dowolne stałe podłoże należy
Oxide; tlenek kolejno nanieść: jedną okładkę kondensa-
cynowo-indowy). tora, dielektryk, luminofor, cienką, przezro-
Na nią nałożony czystą drugą elektrodę i przezroczystą
r
y
s
u
n
e
k
4
jest luminofor oraz warstewkę ochronną. Ilustruje to rysunek 4.
właściwy dielek- Choć sposób ten wydaje się znacznie bar-
tryk. Dopiero na to dziej interesujący, bo pozwala nanosić
położona jest war- świecące warstwy na dowolne (nieprze-
stwa przewodząca, zroczyste) przedmioty, w praktyce jest
stanowiąca drugą znacznie gorszy. Głównie chodzi o to, że
okładkę kondensa- znacznie trudniej jest uzyskać drugą elek-
tora oraz warstwa trodę kondensatora oraz warstwę ochron-
Fot. 1. Lampa EL z ITME
zabezpieczająca ną o dobrej przezroczystości. Przy dostęp-
(lakier). nych obecnie środkach i sposobach
Przy takiej kon- w tych dwóch warstwach traci się do
strukcji światło wy- 50% wytworzonego światła, czyli dużo
dostaje się przez więcej, niż w przypadku folii z fabrycznie
przezroczyste war- naniesioną warstewką ITO. Na dodatek ta
stwy ITO oraz folii. druga elektroda ma dużą rezystancję, co
Fot. 2. Sterowniki lamp EL
Rys. 4 Inna wersja lampy
44 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/99
Klub Konstruktorów
K
l
u
b
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
utrudnia wykonanie dużych powierzchni pięciu skutecznym 110...120V pozwala przetwornicę prze-
świecących równomiernie. uzyskać wystarczającą jasność świecenia ciwsobną ze stero-
Z podanych względów obecnie dominują przy zachowaniu dobrej sprawności. waniem zewnętrz-
lampy EL zbudowane wg rysunku 3. W każdym przypadku moc pobierana i zu- nym.
R
y
s
u
n
e
k
9
żywana jest bardzo mała. Lampy EL prak- Rysunek 9 pokazuje
Parametry techniczne tycznie się nie grzeją. bardzo popularną
Jak wspomniano, lampa EL jest w rzeczy- Należy tu dodać, że produkowane współ- przed laty, prostą
wistości kondensatorem. Pojemność ta- cześnie lampy EL nie dają zbyt dużo świa- przetwornicę sa-
kiego kondensatora wynosi mniej więcej tła. Na pewno nie jest to więc cudowne mowzbudną. Z kolei
r
y
s
u
n
e
k
1
0
0,2...0,6nF/cm2. Przy zmianach pola elek- z
ródło intensywnego światła o sprawności rysunek 10 przed-
trycznego przez kondensator płynie prąd. bliskiej 100%, pozwalające zastąpić dzi- stawia jedno z bar-
Rys. 8 Przetwor-
Jak wiadomo, w idealnym kondensatorze siejsze żarówki i jarzeniówki. dziej zaawansowa-
nica przeciwsob-
dzięki przesunięciu fazy między prądem Kolor emitowanego światła zależy od nych rozwiązań - po-
na obcowzbudna
a napięciem, nie wydziela się żadna moc - użytego luminoforu. Niektóre rodzaje lu- łączenie przetworni-
kondensator na przemian magazynuje minoforów wykazują nieoczekiwane cy zaporowej
energię i ją oddaje. Nie ma żadnych strat, zjawisko - barwa światła zauważalnie DC/DC wy-
ani wydzielania ciepła. W tym wypadku zmienia się wraz ze wzrostem częstotli- twarzającej
kryształy luminoforu pobudzane są do wości. Nie jest to wadą, poza tym nie podwyższone
świecenia. Część energii zamienia się na wszystkie luminofory się tak zachowu- napięcie oraz
światło, a tym samym kondensator nie ją. Inną niekorzystną właściwością mostka tran-
jest idealny, wykazuje znaczną rezystancję wszystkich luminoforów jest zmniejsza- zystorowego
szeregową. Jego schemat zastępczy i im- nie się z upływem czasu sprawności służącego do
Rys. 9 Przetwornica
pedancja wyglądają mniej więcej tak, jak na przetwarzania energii elektrycznej na wytworzenia
samowzbudna
rysunku 5. Na rezystancję szeregową światło. Choć współczesne luminofory przebi egu
r
y
s
u
n
k
u
5
składają się, oprócz emisji światła, także można określić mianem długo-
szkodliwe rezystancje doprowadzeń i cie- wiecznych, efekt starzenia wy-
niutkich elek- stępuje w zauważalnym stop-
R
y
s
u
n
e
k
7
trod. W su- niu. Rysunek 7 pokazuje prze-
mie szacun- bieg względnych zmian jasno-
kowa rezy- ści z upływem czasu dla trzech
stancja sze- rodzajów luminoforu. Jak
regowa wy- wskazują zaznaczone krzywe,
nosi około w każdym wypadku należy li-
2
100k&!cm . czyć się ze zmniejszeniem ja-
Reaktancja sności do 50% pierwotnej war-
Rys. 10 Sterownik z przetwornicą za-
pojemnościo- tości po kilkuset godzinach pracy.
porową i  siekaczem mostkowym
wa wynosi
Rys. 5 Schemat za-
Xc = 1 / 2fC. przemiennego. Dopiero takie rozwiązanie
stępczy i impedancja
pozwala w prosty sposób kontrolować ja-
Jasność świecenia lampy zależna jest od sność świecenia przez zmianę napięcia
natężenia płynącego prądu, czyli od na- i częstotliwości. Kilka firm już produkuje
pięcia zasilania (zmiennego) oraz często- wysokonapięciowe układy scalone, umożli-
tliwości. Czym większa częstotliwość wiające budowę prostych sterowników
i większe napięcie, tym lampa świeci ja- lamp EL.
r
y
s
u
n
k
u
1
1
śniej. Zależność jasności (wyrażonej Na rysunku 11 pokazano budowę wewnę-
w kandelach na metr kwadratowy) od na- Rys. 7 Spadek jasności w funkcji czasu
trzną układu IMP528, amerykańskiej firmy
pięcia i częstotliwości dla przykładowej IMP Inc. Na rysunku 11 łatwo doszukać
r
y
s
u
n
k
u
6
lampy pokazana jest na rysunku 6. Dane Sterowanie się bloków pokazanych na rysunku 10. Ca-
z tego rysunku nie świadczą jednak, że Minimalna wartość napięcia, przy którym ły sterownik, zawierający kostkę IMP528
należy pracować przy jak największych lampa zaczyna świecić to 20V (napięcia w obudowie SO-8 (SMD) i kilka elemen-
częstotliwościach. Okazuje się, że wraz skut ecznego) .
ze wzrostem częstotliwości maleje ogól- W praktyce najczę-
na sprawność przetwarzania. Właśnie ściej steruje się
z tego względu w praktyce stosuje się lampę przebiegami
częstotliwość około 400Hz, która przy na- 115V, 400Hz, przy
czym dopuszczalny
zakres wynosi
2 0 . . . 2 0 0 V ,
200...3000Hz. Do
wytwarzania po-
trzebnego zmienne-
go napięcia sterują-
cego wykorzystuje
się różnorodne
R
y
s
u
przetwornice. Rysu-
Rys. 6 Zależność jasności od napięcia
nek 8 pokazuje
n
e
k
8
Rys. 11 Schemat wewnętrzny układu IMP528
i częstotliwości
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/99 45
Klub Konstruktorów
K
l
u
b
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
tów (SMD), można łatwo zbudować na
r
y
maleńkiej płytce według schematu z ry-
sunku 12. Sterownik lampy EL nie musi
s
u
n
k
u
1
2
mieć dużej mocy. Potrzebne jest tylko du-
że napięcie, natomiast prąd jest rzędu
ułamków miliampera, a moc pobierana
przez lampę wynosi kilka miliwatów.
Jak się łatwo zorientować, budowa ste-
rownika lamp EL według schematu z ry-
sunku 10 nie jest skomplikowana, i podob-
ny układ o mocy kilku czy nawet kilkudzie-
sięciu miliwatów można wykonać samo-
dzielnie, bez kostki IMP, z użyciem nieco gadgety. Świecące folie pozwalają uzy-
większych elementów, popularnych tran- skać wspaniałe efekty artystyczne i by-
zystorów (wysokonapięciowych) i ukła- wają używane podczas inscenizacji tea-
dów scalonych. Ze względów bezpieczeń- tralnych i występów estradowych. Nie-
l
a
m
p
y
E
L
w
ż
a
d
n
y
m
w
y
p
a
d
k
u
n
i
e
stwa, lampy EL w żadnym wypadku nie które przykłady zastosowania pokazano
powinny być zasilane bezpośrednio z sieci na fotografiach.
p
o
w
i
n
n
y
b
y
ć
z
a
s
i
l
a
n
e
b
e
z
p
o
ś
r
e
d
n
i
o
z
s
i
e
c
i
Podjęto też
pierwsze uda-
ne próby wy-
korzystani a
lamp EL do bu-
dowy dużych
wskaz
ni ków
siedmioseg-
mentowych.
Doni esi ono
również o zbu-
dowaniu czuj-
Rys. 12 Podstawowa aplikacja układu
nika przesunię-
IMP528
cia. Ruchoma przesłona zasłania frag-
220V 50Hz, ani też za pośrednictwem ste- ment świecącego pola. Umieszczony na-
2
2
0
V
5
0
H
z
,
a
n
i
t
e
ż
z
a
p
o
ś
r
e
d
n
i
c
t
w
e
m
s
t
e
rowników nie posiadających odpowiedniej przeciwko fotoelement mierzy ilość do- Otrzymanie bezpłatnej próbki nie powo-
r
o
w
n
i
k
ó
w
n
i
e
p
o
s
i
a
d
a
j
ą
c
y
c
h
o
d
p
o
w
i
e
d
n
i
e
j
izolacji od tej sieci. cierającego doń światła - czym przesłona duje żadnych zobowiązań względem Re-
i
z
o
l
a
c
j
i
o
d
t
e
j
s
i
e
c
i
.
dakcji. Mile widziane są póz
niejsze listy
Zakres zastosowań z opisem przeprowadzonych doświad-
Choć dostępne obecnie lampy EL nie czeń, ewentualnych porażek oraz wnio-
zastąpią w najbliższym czasie żarówek skami. Przy okazji Redakcja EdW dziękuje
i świetlówek, już teraz są wykorzysty- za takie listy od osób, które w przeszłości
wane w najróżniejszych dziedzinach. otrzymały różne próbki w ramach Klubu
Można je spotkać w telekomunikacji ru- (czujniki przyspieszenia, lasery, wzmac-
chomej, w zastosowaniach medycz- niacze D, itp.) a potem napisały do Redak-
nych, militarnych, przemysłowych. Co- cji o zastosowaniu tych elementów.
raz częściej spotyka się podświetlanie
(
r
e
d
)
lampami EL klawiatur i wyświetlaczy (red)
LCD (telefony, pagery, urządzenia Hi-Fi,
odbiorniki samochodowe, komputery). Dodatkowych informacji na temat możli-
Z użyciem tych lamp coraz częściej bu- wsunięta głębiej, tym mniej światła do- wości produkcji lamp EL o dowolnych
dowane są tablice informacyjne, rekla- ciera do fotoelementu. Sygnałem wyj- kształtach i różnych kolorach, udziela dr
mowe, promocyjne, znaki drogowe, ściowym jest prąd fotoelementu, zależny Selim Achmatowicz z Instytutu Technolo-
znaki (tablice) ewakuacyjne, panele wy- od pozycji przesłony. gii Materiałów Elektronowych ul. Wól-
stawowe i elementy dekoracyjne. Należy się spodziewać, że zakres zasto- czyńska 133, 01-919 Warszawa, tel. (0-22)
W lampy EL wyposażone bywają zegar- sowań będzie stale rósł, a sterowniki 835-30-41 w. 457, fax [phone],
ki, gry elektroniczne, zabawki i inne do tych lamp staną się popularne, tanie e-mail: [e-mail]-pl,
i będą powszechnie dostępne. Niewąt- [e-mail]
pliwie także niezawodni Czytelnicy Informacje techniczne na temat układu
EdW zaproponują szereg interesują- IMP528 i podobnych można ściągnąć
w
w
w
.
i
m
p
w
e
b
.
c
o
m
cych, w tym nietypowych zastosowań spod adresu www.impweb.com
lamp EL. Kartę katalogową IMP528 można też
Osoby, które chciałyby bezpłatnie otrzy- ściągnąć z redakcyjnej strony interneto-
O
s
o
b
y
,
k
t
ó
r
e
c
h
c
i
a
ł
y
b
y
b
e
z
p
ł
a
t
n
i
e
o
t
r
z
y
mać w ramach Klubu Konstruktorów wej EdW (www.avt.com.pl./avt/edw/).
m
a
ć
w
r
a
m
a
c
h
K
l
u
b
u
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
w
w
w
.
a
v
t
.
c
o
m
.
p
l
.
/
a
v
t
/
e
d
w
/
próbki takich lamp, powinny do 15 O możliwości zakupu układów IMP należy
p
r
ó
b
k
i
t
a
k
i
c
h
l
a
m
p
,
p
o
w
i
n
n
y
d
o
1
5
listopada 1999 nadesłać swoje zgłosze- pytać w firmie WG Electronic - Warszawa,
l
i
s
t
o
p
a
d
a
1
9
9
9
n
a
d
e
s
ł
a
ć
s
w
o
j
e
z
g
ł
o
s
z
e
nie na adres: Redakcja EdW, ul. Burleska tel. [phone],
n
i
e
n
a
a
d
r
e
s
:
R
e
d
a
k
c
j
a
E
d
W
,
u
l
.
B
u
r
l
e
s
k
a
9, 01-939 Warszawa. fax [phone], e-mail: [e-mail]
9
,
0
1
9
3
9
W
a
r
s
z
a
w
a
.
46 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/99