Regulatory wzrostu

w uprawie roślin

ozdobnych

Ważniejsze regulatory

roślinne

• Cytokininy
• Auksyny
• Gibereliny
• Inhibitory wzrostu:

– etylen
– kwas abscysynowy
– kwas jasmonowy
– inne

Cytokininy

• Wytwarzane

są

głównie

systemie

korzeniowym i stamtąd transportowane są do
części nadziemnej.

• Pobudzają podziały komórkowe w merystemach,
• przeciwdziałają

starzeniu

się

organów

roślinnych,

• przeciwdziałają auksynom w zjawisku dominacji

wierzchołkowej, stymulując rozwój pąków i
pędów bocznych.

• W kulturach in vitro powodują tworzenie się

pąków i pędów przybyszowych.

Cytokininy naturalne:

• zeatyna,
• pochodne adeniny:

– kinetyna,
– benzyloadenina – w skrócie BA (lub

BAP),

– 6-izopentyloadenina, w skrócie 2iP

lub IPA.

Cytokininy syntetyczne

• benzyloadenina

(6-

benzyloaminopuryna, w skrócie BA
lub SAP),

• kinetyna (6-furfuryloaminopuryna),
• pochodne mocznika:

– tidiazuron
– forchlorfenuron (CPPU).

Auksyny

 W

ytwarzane głównie w młodych częściach pędu i

transportowane są dopodstawowo, czyli do nasadowej

części pędu lub liścia.

 Pobudzają wzrost wydłużeniowy łodyg,
 biorą udział w hamowaniu rozwoju pąków bocznych

na łodydze,

 pobudzają działanie kambium (=miazgi) i współdziałają

innymi regulatorami w tworzeniu

systemu

przewodzącego

roślin.

 pobudzają powstawanie korzeni przybyszowych na

sadzonkach,

 W pewnym stopniu przeciwdziałają starzeniu się

organów,

zrzucaniu liści i innych części rośliny.

Ważniejsze naturalne (endogenne)

auksyny:

• Kwas indolilo-3-octowy, w skrócie IAA
• Kwas indolilo-3-masłowy, w skrócie IBA

• Kwas naftylo-1-octowy, w skrócie NAA
• Kwas 2-naftoksyoctowy, w skrócie NOA
• Kwas 2,4-dichlorofenoksyoctowy, w

skrócie 2,4-D

Ważniejsze auksyny syntetyczne

(egzogenne):

Ukorzenianie

Ukorzenianie
kalusa

Powstawanie
kalusa

Pąki
przybyszowe

Rozwój pąków
bocznych

Kontrola organogenezy przez auksyny i

cytokininy

aaaaaaaaaaa

Kofaktory ukorzeniania

• polifenole, np. kwas kawowy, kwas

salicylowy, rutyna, pirogalol i
katechol,

• indol i naftol,
• witaminy (B1, B2, B3, B6, C, D),
• poliaminy

Gibereliny

• W roślinach powstają one głównie w

częściach wierzchołkowych korzeni i

najmłodszych liściach.

• Stymulują

zawiązywanie

się

pąków

kwiatowych i przyspieszają kwitnienie

niektórych gatunków roślin ozdobnych.

• Warunkują kwitnienie roślin dnia długiego.
• Przyspieszają wychodzenie nasion i pąków

ze stanu spoczynku bezwzględnego.

Inhibitory wzrostu

Etylen

• stymulacja

starzenia

się

zrzucania organów,

• pobudza kiełkowanie nasion i

rozwój zarodków,

• działa hamująco na podziały

komórkowe i wzrost wydłużeniowy
komórek.

Kwas abscysynowy (

ABA

)

•

syntetyzowany jest przez wszystkie organy

roślinne: liście, nasiona, korzenie, kwiaty i

owoce (także podczas ich przechowywania).

•

indukcja spoczynku nasion i hamowanie

kiełkowania,

•

hamowanie lub skracanie poszczególnych faz

rozwoju wegetatywnego

•

przyśpieszanie

dojrzewania,

tworzenia

nasion oraz starzenia się.

•

bierze udział w sterowaniu kwitnieniem

•

zwiększanie odporności na chłód i stres

wodny oraz przyspieszenie adaptacji do

zmienionych poziomów zasolenia.

Kwas jasmonowy (JA)

i jego związki pokrewne, np. ester

metylowy (JA-Me)

• silnie przyspieszają starzenie się liści,
• działają antagonistycznie do cytokinin –

głównie hamowanie stymulowanych przez nie

podziałów komórkowych.

• powodują lepsze wybarwienie owoców, np.

jabłek.

• stymulują wydzielanie etylenu przez rośliny,
• stymulują lub indukują tworzenie się bulw i

cebul.

• indukują reakcje obronne roślin przeciwko

owadom.

Inne związki działające

hamująco

na wzrost

roślin

• Retardanty: ancymidol, chloromekwat,

daminozyd, paklobutrazol i
flurprimidol

• Związki fenolowe
• Fuzikokcyna
• Poliaminy, w skrócie PA
• Brasinosteroidy, w skrócie BR
• Triakontanol, w skrócie TRIA

Zastosowanie regulatorów

wzrostu w uprawie roślin

ozdobnych

• Stymulowanie ukorzeniania sadzonek
• Formowanie roślin doniczkowych i

rabatowych

• Wpływ na zawiązywanie i rozwój

kwiatów

• Przerywanie spoczynku roślin
• Zastosowanie w nasiennictwie
• Stosowanie w kulturach in vitro
• Przeciwdziałanie stresom
• Defoliacja

Formowanie roślin

doniczkowych i

rabatowych

• Skarlanie (hamowanie wzrostu)
• Pobudzanie rozkrzewiania
• Produkcja form piennych
• Ograniczanie epinastii

Skarlanie

• ancymidol do opryskiwania w stężeniu 5-150

mg/dm3 lub do podlewania w dawce 0,05-2 mg w

doniczce o średnicy 10 cm;

• chloromekwat do opryskiwania w stężeniu 50-

10000 mg/dm3 lub 100-800 mg do podlewania;

• daminozyd do opryskiwania w stężeniu 1000-10000

mg/dm3;

• paklobutrazol do opryskiwania w stężeniu 10-100

mg/dm3 lub do podlewania 0,05-250 mg

• flurprimidol do opryskiwania w stężeniu 15-500

mg/dm3.

Ancymidol w stężeniu 0,025% jest substancją

czynną preparatu handlowego Reducymol

Stosowany jest do hamowania wzrostu np.:
• begonii (Begonia sp.),
• bugenwilIi (Bougainvillea sp.),
• cissusa (Cissus sp.),
• chryzantemy (Dendranthema sp.),
• wilczomleczu pięknego (Euphorbia pulcherrima Willd.),
• figowca (Ficus sp.),
• fuksji (Fuchsia xhybrida Voss.),
• róży chińskiej (Hibiscus rosa-sinensis L.),
• hortensji ogrodowej (Hydrangea macrophylla Ser.),
• kalanchoe (Ka/anchoe xhybrida hort.),
• pelargonii (Pe/argonium sp.),
• azalii doniczkowej, czyli indyjskiej (Rhododendron simsii

Planch.),

• róży (Rosa sp.)

Chloromekwat w stężeniu 46% z dodatkiem 32%

chlorku

chlorocholiny

substancje

czynne

preparatu Cycocel (CCC)

Stosowany jest do hamowania wzrostu np.:

•

pantofelnika mieszańcowego (Calceolaria xhybrida hort.),

• celozji grzebieniastej i pierzastej (Celosia cristata i C. plumosa

Voss.),

• wrzośca (Erica sp.),
• odmian gerbery (Gerbera jamesoni Bolus) uprawianych w

doniczkach,

• wilczomleczu pięknego (syn. poinsecja),
• kalanchoe,
• oleandra pospolitego (Nerium oleander L.),
• pelargonii,
• odmian róż i innych roślin.

Daminozyd, w skrócie SADH w stężeniu 85%

jest substancją czynną preparatu Alar-85

B-

Nine 85 SP

Stosowany jest do hamowania wzrostu np.:

• chryzantem (Dendranthema xgrandiflorum (Ramat.)

Kitam.),

• wilczomleczu pięknego,
• fuksji,
• hortensji ogrodowej,
• azalii doniczkowych,
• odmian starca popielnika (Solenostemon scutellarioides),
• odmian syningii ogrodowej (Sinningia xhybrida hort.) itd.

Paclobutrazol (PP333) jest substancją czynną

preparatu Bonzi, w którym występuje w
formie zawiesiny w dawce 4 g/dm3.

W formie opryskiwania używany jest w produkcji m.in.:

azalii, begonii, chryzantem w doniczkach, fuksji, hortensji

ogrodowej, pelargonii, wilczomleczu pięknego.

Do podlewania może być używany w uprawie, np.

chryzantem w doniczkach, starca popielnika, fuksji, róży

chińskiej, pelargonii, pierwiosnka ślimakowatego (Primula
malacoides Franch.), tulipanów (Tu/ipa sp.) pędzonych w
doniczkach itd.

Flurprimidol jest substancją preparatów

użytkowych Cutless WP (500 g/kg) i

Topflor 015 SL (15%).

Stosowany może być do skarlania m.in.: begonii,
• bugenwilli,
• chryzantem,
• koleusa,
• wilczomleczu pięknego,
• fuksji,
• kalanchoe,
• pelargonii,
• petunii,
• róży,
• tulipana itd.

W Polsce do uprawy roślin ozdobnych

zarejestrowane są dwa preparaty, tj.:

• B-Nine 85 SP (daminozyd) (dawn.

Alar-85)

• Topflor 015 SL

(chryzantemy wielkokwiatowe, kalanchoe,
liliie i goździki karłowe)

Związki pobudzające

rozkrzewianie

• cytokininy, które pobudzają rozwój pąków

bocznych

•

dikegulak,

który

poza

stymulacją

rozkrzewiania hamuje także wydłużanie

pędów

• niektóre retardanty pobudzają rozkrzewianie

Związki pobudzające rozkrzewianie stosuje się

zwykle w formie opryskiwania.

Produkcja form piennych

• Pelargonia

– 5-krotne opryskiwanie roślin GA3

w stężeniu 250 mg/L

• Srebrzeń krzewiasty

– 3-krotnie (co 10 dni) opryskiwanie roślin GA3

w stężeniu 500 mg/L

• Wilczomlecz piękny

– 3-krotne opryskiwanie GA3

Ograniczenie epinastii

• inhibitory syntezy lub działanie

etylenu, jak:

– jony srebra - tiosiarczan srebra (STS)
– AVG (aminoetoksywinyloglicyna)

Wpływ na zawiązywanie i

rozwój kwiatów

• Pobudzanie zawiązywania i rozwoju

kwiatów

• Wpływ na wydłużanie szypułki

kwiatowej

• Zapobieganie zamieraniu oraz

zrzucaniu pąków i kwiatów

• Hamowanie starzenia się kwiatów i

poprawa ich jakości

Pobudzanie zawiązywania

i rozwoju kwiatów

• Gibereliny (

u wielu roślin długiego dnia oraz

u roślin wymagających do inicjacji kwitnienia
przejścia okresu chłodu

)

• Retardanty

• Etefon

• Cytokininy (w fazie doświadczeń)

W praktyce ogrodniczej GA3 jest stosowany:

• u roślin dnia długiego :

Chrysanthemum x superbum, Gypsophila paniculata,

Limonium sinuatum.

• niektórych roślin dnia krótkiego, np.

cynii wytwornej (Zinnia elegans Jacq.) i niecierpka

balsaminy (Impatiens balsamina L.)

• oraz roślin obojętnych fotoperiodycznie z

rodziny obrazkowatych (Araceae), np

aglaonemy (Aglaonema commutatum SChott),

skrzydłokwiatu (Spathiphllum) i diffenbachii pstrej [D.
maculata (Lodd) G. Don; syn. D. picta Schott.].

Pod wpływem GA3 szybciej zakwitają

cyklameny (Cyclamen persicum
Mill.).

Jednorazowe opryskiwanie 15 mg/dm3 w

dawce 8 ml na roślinę, 150 dni po
wysiewie przyspiesza kwitnienie i
zapewnia jednoczesny rozwój pąków
kwiatowych, nie powodując nadmiernego
wydłużenia szypułek kwiatowych.

Retardanty:

• u azalii doniczkowej

stosuje się CCC w formie opryskiwania, w dawce

15-20 ml/dm3 po 5 tygodniach od ostatniego
uszczykiwania

Etefon (preparat Etrel 4%):

•

inicjacja kwitnienia roślin z rodziny

ananasowatych (Bromeliaceae),

np. echmea wstęgowata (Aechmea fasciata Baker.)

- 1000 mg/dm3. Kwitnienie następuje po 8-11
tygodniach od zabiegu.

•

stymulowanie kwitnienia kosaćców

cebulowych,

np. żyłkowanego (Iris reticulata

M.B.) i holenderskiego (I. x hollandica Hoog).
Rośliny opryskiwane są roztworem etefonu (2
g/dm3) na polu przed zbiorem cebul.

Wydłużanie szypułki

kwiatowej

• GA3 u:

– cyklamenów doniczkowych
– kwiatowe groszku pachnącego
– stokrotek.

Zapobieganie zamieraniu

oraz zrzucaniu pąków i

kwiatów

tiosiarczanem srebra (STS), który hamuje

syntezę etylenu w stężeniu 0,1 do 1,0

mmol/dm3,
1-3 tygodni przed sprzedażą roślin.

Preparat podnosi jakość m.in.

begonii,

pantofelnika,

cyklamenów,

wilczomleczu

pięknego,

fuksji,

róży

chińskiej, pelargonii, pierwiosnka, azalii

indyjskiej i sępoli (Saintpaulia ionantha).

Hamowanie starzenia się

kwiatów i poprawa ich

jakości

• tiosiarczan srebra (STS) u roślin

wrażliwych na etylen,

• retardanty wzrostu, np.

cloromekwat (CCC) i daminozyd
(Alar 85),

• auksyny, cytokininy i gibereliny.

Przerywanie spoczynku

roślin

Gibereliny GA3 lub GA4+7

• u azalii doniczkowej

– pięciokrotnie w stężeniu 1000 mg/dm3 lub

trzykrotnie w stężeniu 2000-3000 mg/dm3,

w zależności od odmiany

• u konwalii majowej

– moczenie pąków w 0,05-0,1%, roztworze

gibereliny w ciągu 12-24 godzin

• do preparowania tulipanów

Zastosowanie w

nasiennictwie

• Stymulowanie kiełkowania nasion

– GA3 w stężeniu 400-800 mg/dm3

(m.in. wyżlinu większego, begonii, dzwonka (Campanula

sp.), naparstnicy (Digitalis sp.), syningii ogrodowej,

kalanchoe, stroiczki (Lobelia sp.), petunii (petunia sp.),

rozchodnika (Sedum sp.), dziewanny (Verbascum sp.) i

przetacznika (Veronica sp.).

• Stymulowanie rozwoju nasion na roślinie

matecznej

– auksyny, gibereliny, cytokininy, kwas

abscysynowy, retardanty

Stosowanie w kulturach in

vitro

Auksyny

• stymulują podział komórek eksplantatów

prowadzący do tworzenia tkanki kalusowej,

• indukują powstawanie korzeni

przybyszowych na pędach, gdy znajdują się
w stężeniu optymalnym,

• stymuluje biosyntezę etylenu w tkankach,

który jest jedną z przyczyn starzenia się
kultur.

Cytokininy

• pobudzają podział komórek,
• stymulują wyrastanie pędów bocznych,
• hamują tworzenie korzeni,
• zmniejszają długość pędów,
• opóźniają starzenie się kultur.

Szczególne znaczenie mają w namnażaniu

pędów z pąków pachwinowych (kątowych).