Systemy informacyjne zarządzania

Diagramy interakcji

Dr hab. inż. Edward Kołodziński, prof.

WSIiE TWP w Olsztynie

SIZ-5

Olsztyn 2010/2011

Diagramy interakcji

Literatura podstawowa :

1. Dąbrowski W., Stasiak A., Wolski M.: modelowanie

systemów informatycznych w języku UML 2.1 w
praktyce, PWN 2007

2. Śmiałek M.: Zrozumieć UML 2.0 – metody

modelowania obiektowego, Helion, Gliwice 2005.

3. Wrycza S. i inni: Język UML 2.0 w modelowaniu

systemów informatycznych, Helion, Gliwice 2005.

Cel DPU

Podstawowym

celem zastosowania diagramów

przypadków użycia (DPU)

jest przedstawienie jednoznacznej

WIZJI

funkcjonowania organizacji po

modyfikacji,

na przykład po wdrożeniu

SI,

a w szczególności realizacji procesów

informacyjno-decyzyjnych

(zarządzania, kierowania, dowodzenia)

przy wspomaganiu komputerowym.

Cel DPU

Podstawowym celem zastosowania diagramów przypadków użycia (DPU) jednoznaczne

przedstawienie

WIZJI

funkcjonowania organizacji po wdrożeniu SI,

a w szczególności realizacji procesów informacyjno-decyzyjnych

(zarządzania, kierowania, dowodzenia)

przy wspomaganiu komputerowym.

Wizja

ta jest uszczegółowiana w kolejnych fazach tworzenia

systemu i ujmowana w postaci dokumentacji:

• analitycznej,
• projektowej,
• wdrożeniowej,
• eksploatacyjnej.

Diagramy interakcji

Podstawowym

(najistotniejszym)

składnikiem

dokumentacji DPU

jest przedstawienie zasad

współdziałania- komunikowania

się :

1. użytkowników z systemem ,

2. użytkowników ( nie tylko ludzi) systemu

między sobą „poprzez” ten system ,

tzn.

opis

„przepływu” danych

.

Diagramy interakcji

Podstawowym (najistotniejszym) składnikiem dokumentacji DPU SI jest

przedstawienie współdziałania- komunikowania się :

1.

użytkowników z SI,

2.

użytkowników ( nie tylko ludzi) SI między sobą „poprzez” ten SI, tzn. opis

„przepływu” danych

.

Scenariusze DPU

określają przepływy danych

:

•

główne,

główne,

•

alternatywne.

alternatywne.

Uszczegółowienie

zasad komunikacji

w realizacji

procesów informacyjno-decyzyjnych

organizacji przy wspomaganiu komputerowym

-

ogólniej

zasad interakcji

między

użytkownikami i elementami SI dokonywane

jest za pomocą

diagramów interakcji

.

Diagramy interakcji

Interakcja

-

(tu rozumiana jako)

wymiana komunikatów pomiędzy

współdziałającymi elementami systemu.

Diagramy interakcji

(z uwzględnieniem wagi w modelowaniu):

1.

sekwencji,

2.

komunikacji,

3.

harmonogramowania,

4.

sterowania interakcją.

Rodzaj diagramu interakcji

Charakterystyka [5]

Diagram sekwencji

(ang. cequence diagram)

Opisuje interakcję pomiędzy instancjami klasyfikatorów-
elementami systemu w postaci sekwencji komunikatów
wymienianych między nimi.

Diagram komunikacji

(ang. communication

diagram)

Specyfikuje strukturalne związki pomiędzy biorącymi udział w
interakcji instancjami klasyfikatorów oraz wymianę
komunikatów pomiędzy tymi instancjami.

Diagram

harmonogramowania

(ang. timing diagram)

Przedstawia na osi czasu zmiany dopuszczalnych stanów,
jakie może przyjmować instancja klasyfikatora uczestnicząca w
interakcji.

Diagram sterowania

interakcją

(ang. interaction overview

diagram)

Dokumentuje przepływ sterowania pomiędzy logicznie
powiązanymi diagramami i fragmentami interakcji z
wykorzystaniem kategorii modelowania diagramów czynności.

1. Diagramy sekwencji

Diagram sekwencji

opisuje interakcje między

elementami

systemu (instancjami

klasyfikatorów systemu) w

postaci sekwencji

komunikatów między nimi.

Interakcje

na diagramie sekwencji opisywane są w

dwóch

wymiarach:

•

poziomym –

jako oś, na której

umieszczono

elementy (

instancje klasyfikatorów)

systemu biorące udział w interakcji;

•

pionowym –

jako oś czasu przedstawiająca

ułożone chronologicznie

komunikaty.

Nazwa

pojęcia

Notacja graficzna

Definicja

Obiekt
(jako

instancja

klasyfikatora )

Klasyfikator to abstrakcyjna

kategoria modelowania systemu

w języku UML, która uogólnia

kolekcję instancji (obiektów) o

tych samych cechach.

Linia życia

Linia życia to powiązana z

konkretną instancją klasyfikatora

linia na diagramie sekwencji,

wskazująca okres funkcjonowania

(istnienia) tej instancji.

Komunikat

Komunikat to specyfikacja

wymiany danych między

obiektami, zawierająca zlecenia

wykonania określonej operacji.

:
Polis
a

Podstawowe kategorie w diagramach sekwencji

Przykład instancji klasyfikatorów (obiektów)

z

liniami życia

liniami życia

i

przesłaniem

przesłaniem

komunikatu

komunikatu

:IRezerwacja

:BazaDanych

dokonajRezerwacji

xxxxxxx

Rodzaj

Notacja graficzna

Rodzaj

Notacja graficzna

<<artefact>
>

Aktor

Przypadek użycia

Klasa

Klasa
analityczna

Artefact

Sygnał

Pakiet

Współdziałani
e

Interfejs

Węzeł

Komponent

Podstawowe rodzaje klasyfikatorów stosowanych w diagramach

sekwencji i ich notacje –

można uzupełniać o własne

nadawczy

odbiorczy

czas

Sygnał – asynchroniczny bodziec inicjujący czynność lub akcję.

Zastosowanie sygnałów

np. str. 119 [3]

Kategorie pojęciowe w diagramach

sekwencji

.

Ośrodek

sterowania

linia
życia

klasyfikato

r

Aktywacja
operacji
wskazanej
w
komunikacie

komunikat

dezaktywac

ja

Ośrodek

sterowania –

specyfikacja

wykonywania

czynności lub operacji

w ramach interakcji

xxxxxxxx

Element diagramu sekwencji

Komentarz

Obiekt

Komunikat

Obiekt biznesowy

:Pasażer

:Obsługa pasażerów

Weryfikacja

biletu

Załadunek

bagażu

Wystawienie

karty pokładowej

IF bilet nie jest w
porządku skieruj
pasażera do punktu
obsługi klienta

IF nadmiar bagażu
dopłata

Diagramy sekwencji

Przykład:

Sprawdzanie stanu konta za pośrednictwem

bankomatu

:
Klien
t

wprowadźPIN

Weryfikuj

Saldo

Sprawdź

PoprawnośćPINu

potwierdź

AutoryzacjęKlienta

Sprawdź

SaldoKonta

Wyświetl

Saldo

:
IBankoma
t

:

SystemOperatoraK

art

:

BazaDany

ch

Komunikaty na

diagramie sekwencji

umieszczane są w

kolejności ich

występowania.

Przykład zastosowania ośrodków sterowania w modelowaniu

komunikowania się recepcjonisty z systemem rezerwacji

hotelowej [3]

.

:
Recepcjonist
a

otwórzRezerwację

wprowadźDane

zamknij

sprawdźDostępnośćPok

oi

dokonajRezerwacji

potwierdźRezerwację

:

IRezerwacj

a

:

BazaDanyc

h

Wielokrotna

aktywacja

instancji na jej linii

życia

Trzy

niezależne

ośrodki

sterowania

potwierdzenieDostępności

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania

SI:

• rodzaje komunikatów,
• tworzenie i niszczenie obiektów,
• warunki,
• iteracja – samo-wywoływanie,
• rozgałęzienie,
• fragmenty wyodrębnione i operatory

interakcji,

• przywoływanie wystąpienia interakcji,
• bramy.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania

SI:

Rodzaje komunikatów:

• synchroniczny,
• asynchroniczny,
• zwrotny,
• utracony,
• znaleziony,
• opcjonalny,
• oczekujący.

Po co tyle ?

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Rodzaje komunikatów przesyłanych między

instancjami klasyfikatorów

nadawca-

odbiorca:

• synchroniczne

• asynchroniczne

:

Artykuł

:IMagazyn

zmieńCenę

Satelita

Nadawca

odbierzSygnał

•Przesłanie sterowania

•Nadawca

przerywa

swoją działalność i pozostaje w

oczekiwaniu na wznowienie.

•Powinna być zgodność nazwy komunikatu z nazwą
operacji aktywowanej po stronie jego odbiorcy

•Przesłanie sterowania

•Nadawca

nie przerywa

swojej działalności

•Powinna być zgodność nazwy komunikatu z
nazwą operacji aktywowanej po stronie jego
odbiorcy

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Rodzaje komunikatów przesyłanych między

instancjami klasyfikatorów nadawca-odbiorca
cd:

•

zwrotny

Artykuł

IMagazy

n

zmieńCenę

wyświetl („cena

uaktualniona”)

•Zwrotne przekazanie sterowania

•Zainicjowanie określonej operacji po stronie
odbiorcy

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

•

Rodzaje komunikatów przesyłanych między instancjami
klasyfikatorów nadawca-odbiorca:

• utracony

• znaleziony

PortalInterneto

wy

wyświetlBanne

r

•Używa się w modelowaniu systemów
złożonych na etapie

gdy odbiorca nie

jest jeszcze znany.
Zostanie ustalony w dalszych etapach
modelowania

Czujnik

zainicjujReakc

ję

•Komunikat znaleziony pochodzi spoza rozpatrywanego
diagramu

•Inicjowany jest przez zdarzenia, których czasu wystąpienia
trudno przewidzieć, np. dym, ogień, upadek itp..

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

•

Rodzaje komunikatów przesyłanych między
instancjami klasyfikatorów nadawca-odbiorca:

• opcjonalny

• oczekujący

BazaDanych

IMagazyn

sortujArtykuły(inde

ks)

Komunikat opcjonalny nie w
każdym przypadku jest
obsługiwany

BazaDanych

IMagazy

n

nawiążPołącze

nie

Skończony czas oczekiwania nadawcy na
wykonanie polecenia zawartego w
komunikacie.
Po jego upływie nadawca rezygnuje z
wykonania.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania

SI:

•

rodzaje komunikatów,

• tworzenie i niszczenie obiektów,

• warunki,
• iteracja -samowywoływanie,
• rozgałęzienie,
• fragmenty wyodrębnione i operatory

interakcji,

• przywoływane wystąpienia interakcji,
• bramy.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Tworzenie i niszczenie obiektów

IKlient

<<create>>

uiść

Płatnoś

ć

Wierzytelno

ść

<<destroy>>

anuluj

X

Obiekt Płatność utworzony w
wyniku przesłania komunikatu
<<create>> z nazwą operacji

„ uiść”,

tworzącej obiekt

„Płatność”

Po zrealizowaniu metody utworzonego

obiektu „Płatność” przestaje istnieć

wierzytelność, zatem w końcowym

etapie wysyłany jest komunikat
<<destroy>> z nazwą operacji

„anuluj”,

która „niszczy”

dotychczasową wierzytelność

Symbol

zdarzenia

niszczącego

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania

SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

• warunki,

• iteracja ,
• samowywoływanie się,
• rozgałęzienie,
• fragmenty wyodrębnione i operatory

interakcji,

• przywoływane wystąpienia interakcji,
• bramy.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji -

warunki

Warunek –

kryterium związane z komunikatem, od spełnienia

którego zależy wykonywanie określonej operacji.

ILicytacja

Kupujący

[

cenaMożliwaDoZaakceptowania>cenaWywoł

awcza

]

przystąpDoLicytacji

Warunki umieszczane są w

nawiasach kwadratowych

przed nazwą komunikatu

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania

SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

• samowywoływanie,

• iteracja
• rozgałęzienie,
• fragmenty wyodrębnione i operatory

interakcji,

• przywoływane wystąpienia interakcji,
• bramy.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Samowywoływanie

– przypadek, w którym dana

instancja klasyfikatora (obiekt) wywołuje własną
operację, np. kolejną

iterację

.

FormularzZakupu :

Formularz

weryfikujKompletnośćDany

ch

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji -

iteracja

Iteracja –

w diagramach interakcji – wielokrotne ( policzalne)

powtórzenie

pojedynczego komunikatu [3]

BazaDanych

KomitetSterującyI

T

ZespółProjektow

y

przydzielLidera(lid

er)

kompletujZespółProjekt

owy

zatwierdźZespółProjektow

y

DobórPracownikó

w

przydziel(lider)

wyświetl(„Lider

przydzielony”)

przydziel

wyświetl(„Zespółskompletow

any”)

aktualizuj(lider,

status)

*[prac := 1..n]:

przydzielSpecjalistę

(prj, an, prg, tst)

Komputerowe wspomaganie przydziału pracowników zespołu do realizacji konkretnych

projektów

Iteracja

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania

SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

Iteracja - samowywoływanie,

• rozgałęzienie,

• fragmenty wyodrębnione i operatory

interakcji,

• przywoływane wystąpienia interakcji,
• bramy.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji-

rozgałęzienie

Rozgałęzienie

–

jest sposobem przekazywania sterowania na

diagramie

sekwencji z ośrodka sterowania na linii życia

nadawcy na

odbiorców.

Sprzedający

IPanelSterują

cy

zablokujSprzedażArtykułu

Licytacja

Katalog

[decyzja o usunięciu

artykułu]:

usuńArtykuł

[decyzja o przerwaniu

licytacji]:

zakończLicytację

Przykład modelowania zachowań

sprzedającego (nadawcy komunikatu)

na akcji internetowej

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania

SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

Iteracja - samowywoływanie,

•

rozgałęzienie,

• fragmenty wyodrębnione i operatory

interakcji,

• przywoływane wystąpienia interakcji,
• bramy.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Fragmenty wyodrębnione i operatory

interakcji

Interakcja

– wymiana bodźców (impulsów, komunikatów ) między

instancjami klasyfikatorów (obiektami) w systemie.

Fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji-

•logicznie spójny obszar interakcji między obiektami w systemie,

•stanowiący

część diagramu sekwencji

,

•charakteryzujący się właściwościami określonymi przez

operatora interakcji.

Operator interakcji-

sprecyzowana funkcjonalność

realizowana przez

wyodrębniony

fragment diagramu.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

.

nagłów
ek

Separator – rozdziela

operandy

Operandy

interakcji-

jeden lub wiele.

Postać

fragmentu

wyodrębnione

go

Operator

interakcji-

ew. z

parametrami

Fragment wyodrębniony

, na diagramach sekwencji, wyróżniany jest poprzez obramowanie.

Ma postać jak na rysunku.

Fragmenty wyodrębnione

wprowadza się w celu zwiększenia komunikatywności

złożonych diagramów sekwencji– ich czytelności.

Niektóre wystąpienia interakcji, na diagramie sekwencji, szczegółowo
dokumentuje się
za pomocą składowych (cząstkowych) diagramów sekwencji nazywanych

diagramami wyodrębnionymi.

Fragment wyodrębniony

ujmuje wyodrębnioną (cząstkową) z całości funkcjonalność

PU,
przedstawianego za pomocą diagramu sekwencji –

stąd bierze

się jego nazwa.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

nagłów
ek

separator

Operator interakcji:

 alt – alternatywa,
 opt – opcja,
 break – przerwanie,
 loop – iteracja,
 neg – funkcjonalność
nieprawidłowa,
 par – współbieżność,
 critical – obszar krytyczny,
 assert – formuła,
 consider – istotność,
 ignore – nieistotność,
 stricte – ścisłe
uporządkowanie,
 seq – słabe uporządkowanie.

Szczegółowy opis wymienionych operatorów
i zasady ich użycia w [3] – tabela 7.4.

Nie występuje we fragmentach

wyodrębnionych stosujących

operatory:

opt, loop, neg.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Zasady tworzenia i realizacji operandów
we fragmentach wyodrębnionych (FW) :



we FW z operatorami:

opt, loop, neg

występuje

tylko jeden

operand interakcji;



we FW z operatorem

alt

może wystąpić kilka operandów-

realizowany jest

tylko jeden

z nich, który? – wynika z

warunku zapisanego w operandzie;



we FW z operatorem

par

wszystkie operandy realizowane

są

równolegle;



we FW z pozostałymi operatorami wszystkie operandy
realizowane są

sekwencyjnie.

Uwaga-

w przypadku operatorów

:

opt,

alt

w obszarze operandu

należy zapisać

warunek ,

który musi być spełniony aby

interakcja

zapisana w operandzie została

zrealizowana.

Fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji [5] cd

Przykład

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

[brakAutoryzacji
]

[autoryzacja
]

alt

IOdmowa

BazaDanyc

h

IZamówie

nie

wyświetlZamówienie

aktualizujZamówienie

pobierzZamówie

nie

zapiszZmiany

wyświetlOdmowę

sd Aktualizacja Zamówienie w Systemie

ERP

Użytkowni

k

Separator

Fragment

wyodrębniony-

autoryzacja

To

polecenie

może

wykonać

tylko

osoba

mająca

autoryzacj

ę

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Podstawowe zalety i korzyści wprowadzenia

w diagramach sekwencji

fragmentów wyodrębnionych

1.

diagram sekwencji PU

:

+ przyjmuje strukturę modułową,

przez co staje się

przejrzysty w

przedstawieniu jego funkcjonalności –

mamy tu na myśli przede

wszystkim pokazanie interakcji między modelowanymi obiektami fizycznymi
funkcjonowania organizacji w środowisku jej otoczenia;

+ staje się komunikatywny w odbiorze przez uczestników

przedsięwzięcia na rzecz, którego odbywa się modelowanie

-

diagram „pokazuje” funkcjonalną stronę interakcji – bez „zaciemniania”
sposobem uzyskiwania funkcjonalności, który to nie jest konieczny
wszystkim uczestnikom przedsięwzięcia

;

2!!.

wprowadzenie

w diagramach sekwencji

fragmentów

wyodrębnionych

umożliwia dekompozycję zadania opracowania

diagramu i zrównoleglenie prac na nim

–

jest to szczególnie istotne

w przypadku dużych projektów i złożonych interakcji;

3.

fragmenty wyodrębnione mogą być wykorzystane

wielokrotne i to

nie tylko w danym przedsięwzięciu – jest zasadność tworzenia
przez firmę „Biblioteki fragmentów wyodrębnionych”. Daje to
poważne efekty ekonomiczne.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania

SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

Iteracja - samowywoływanie,

•

rozgałęzienie,

•

fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji,

• przywoływane wystąpienia interakcji,

• bramy.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Przywoływane wystąpienia interakcji –

to

odwołania

zamieszczane na

syntetycznym

diagramie bazowym

do

określonych,

wcześniej i niezależnie opracowanych

,

fragmentów wyodrębnionych

(składowych

bazowego diagramu

interakcji)

, przedstawianych oddzielnie.

Przedstawienie sposobu realizacji ustalonego zadania, określonego

za

pomocą

bazowego diagramu sekwencji

(

z użyciem fragmentów

wyodrębnionych

), sprowadza się do przedstawienia sterowania

kolejnością

przywoływania

fragmentów wyodrębnionych

do ich

realizacji.

Przywoływanie

fragmentów wyodrębnionych

odbywa się za pomocą

operatora

przywołania

ref.

ref.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Przywoływane wystąpienia interakcji –

jest zamieszczanym na

diagramie bazowym

odwołania

do określonego diagramu interakcji,

przedstawionego oddzielnie.

Przedstawienie sposobu realizacji ustalonego zadania, określonego za pomocą diagramu sekwencji, sprowadza się do przedstawienia sterowania

za pomocą diagramu bazowego.

Odwołanie odbywa się za pomocą

operatora przywołania

ref.

ref.

Istnieją dwa sposoby odwołania:
1.

poprzez komunikat,

2.

poprzez czynnik czasu.

Ad 1. jest to odwołanie się do wystąpienia interakcji

ref

ref

za

za

pomocą komunikatu przesyłanego z

pomocą komunikatu przesyłanego z diagramu bazowego

diagramu bazowego

przez

przez bramę

bramę

do pierwszej instancji klasyfikatora

do pierwszej instancji klasyfikatora

przywołanego wystąpienia interakcji.

przywołanego wystąpienia interakcji.

Ad 2. przejście do realizacji diagramu cząstkowego wynika z

Ad 2. przejście do realizacji diagramu cząstkowego wynika z

sekwencji realizacji czynności w

sekwencji realizacji czynności w diagramie bazowym

diagramie bazowym

.

.

Odwołanie się do wystąpienia interakcji oznacza zawieszenie wykonywania

bazowego diagramu sekwencji

bazowego diagramu sekwencji

i przejście do realizacji diagramu

przywołanego

(

fragmentu wyodrębnionego

).

Po zakończeniu realizacji

fragmentu wyodrębnionego

następuje powrót do

realizacji

diagramu bazowego.

diagramu bazowego.

Przykłady: 7.34. i 7.35. w [3]

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania

SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

Iteracja - samowywoływanie,

•

rozgałęzienie,

•

fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji,

•

przywoływane wystąpienia interakcji,

• bramy.

Zaawansowane składniki diagramów

sekwencji

Komunikacja diagramu sekwencji z jego otoczeniem i wewnątrz

niego między obiektami i fragmentami wyodrębnionymi
odbywa się za pomocą komunikatów poprzez

bramy.

Brama –

punkt przejścia komunikatów z (do) diagramów

sekwencji, przywoływanych wystąpień interakcji

oraz

fragmentów

wyodrębnionych

do (z) ich otoczenia

[3].

Rodzaje bram:

• formalne -

dotyczące całego diagramu

sekwencji,

• właściwe -

dotyczące przywołanego

wystąpienia

interakcji,

• wyrażeniowe -

dotyczące operandów

interakcji danego fragmentu
wyodrębnionego.

sd

Bramy w Diagramach

Sekwencji

ref

Przygotowanie wystąpienia

interakcji

opt

bramy
formalne

bramy wyrażeniowe

brama
formaln
a

Obiekty klas

Bramy
właściwe

Aktor

Bramy w diagramach sekwencji [3]

Nazwa fragmentu

wyodrębnionego

diagramu sekwencji

sd Funkcje Serwera w Sieci Barów
Kawowych

Menedżer

SerwerPlików

prognoza: =ustal Prognozę
Sprzedaży

in_ZarejestrujZamknięcieDnia

(

sprzedaż, zużycie, dostawa, zwrot)

out_archiwizujModyfikowanePlik

i

raport:=generujRaportRentownościRe
gionu

Brama formalna przez którą przechodzi
komunikat:

RaportRentownościRegionu

Funkcje serwera w sieci barów kawowych [3]

1.Przez bramę przechodzi
tylko

jeden

typ

komunikatu
2. Nazwa bramy powinna
być

zbieżna

z

komunikatem

Komunika

t

zewnętrzn

y

Parametry

komunikatu

Przedrostki określające

kierunek przepływu

komunikatu.

Tworzenie diagramu sekwencji

Tworzenie diagramu sekwencji PU realizowane jest w

następujących etapach:

1.

analiza funkcjonalności PU – opisu lub scenariusza PU;

2.

analiza klasyfikatorów (klas), których instancje (obiekty) uczestniczą
w interakcji danego PU;

3.

opracowanie diagramu konceptualnego, zawierającego:

+ zidentyfikowane obiekty umieszczane na osi pionowej,
+ komunikaty, wysyłane w kolejności chronologicznej,
+ ośrodki sterowania, zlokalizowane na liniach życia;

4.

opracowanie implementacyjnego diagramu sekwencji z
zastosowaniem zaawansowanych kategorii, takich jak:

+ rodzaje komunikatów,
+ tworzenie i niszczenie obiektów,
+ fragmenty wyodrębnione
+ itd.;

5. opracowanie wyżej wymienionych elementów składowych diagramu.

Uwaga- podobnie jak inne elementy składowe modelu

diagramy sekwencji

PU

opracowywane są iteracyjnie.

Diagramy komunikacji (kooperacji)

Diagram komunikacji –

rodzaj diagramu

interakcji między obiektami, specyfikujący:

•

strukturalne związki pomiędzy instancjami

klasyfikatorów (obiektami klas), biorącymi udział

w interakcji,

•

wymianę komunikatów pomiędzy tymi

instancjami (obiektami klas).

Diagramy komunikacji

stosowane są do

przedstawiania zdarzeń i interakcji oraz związanych z

nimi przepływami komunikatów między obiektami

uczestniczącymi w realizacji PU

Podstawowe elementy

diagramu komunikacji

:

•

klasyfikator,

•

asocjacja,

•

komunikat.

Diagramy komunikacji (kooperacji)

Diagramy komunikacji –

rodzaj diagramu interakcji między obiektami,

specyfikujący:

•

strukturalne związki pomiędzy instancjami klasyfikatorów (obiektami
klas), biorącymi udział w interakcji,

•

wymianę komunikatów pomiędzy tymi instancjami (obiektami klas).

Diagram komunikacji

zawiera dwa ściśle

powiązane ze sobą składniki:

 strukturę organizacyjną klasyfikatorów (tzn.

klas) -

wyrażoną za pomocą asocjacji;

 interakcje między instancjami klasyfikatorów

(tzn. obiektami klas) -

opisaną za pomocą

komunikatów przyporządkowanych do asocjacji ,
łączących klasyfikatory.

Recepcjonist
a

:

BazaDanyc

h

:IRezerwacja

Przykładowy diagram komunikacji bez

wyspecyfikowanych komunikatów

Instancje

Klasyfikator

ów

Asocjacja

Obiekt klasy

sterującej

Recepcjonist
a

:

BazaDanyc

h

:IRezerwacja

2: sprawdźDostępnośćPokoi

4: dokonajRezrwacji

cd Rezerwacja
Hotelowa

1: otwórzRezerwację

3: wprowadźDane

6: zamknij

5:
potwierdźRezerwacj
ę

Przykładowy diagram komunikacji z
wyspecyfikowanymi

i ponumerowanymi komunikatami

Recepcjonist
a

:

BazaDanyc

h

:IRezerwacja

2:sprawdźDostępnośćPo
koi

4: dokonajRezrwacji

cd Rezerwacja
Hotelowa

1: otwórzRezerwację

3: wprowadźDane

6: zamknij

5:potwierdźRezerwacj
ę

Przykładowy diagram komunikacji z wyspecyfikowanymi,

ponumerowanymi i zagregowanymi komunikatami

Diagramy komunikacji (kooperacji)

Diagramy sekwencji i diagramy komunikacji są izomorficzne

, tzn.

jednoznacznie

wzajemnie przekształcalne.
Powyższe ilustruje przykład z [3].

Diagramy sekwencji

przeprowadzenia studium wykonalności

przedsięwzięcia w

firmie

(slaid 51) i diagram komunikacji tego samego studium (slaid

52) są

równoważne sobie pod względem treści – izomorficzne.

Kierownik
Projektu

:StopaZwrotuInwestycji:ObliczanieIRR

:Kosztorys

wyliczWskaźnik(idProjekt

u)

wyliczIRR(idProjektu)

wyświetl(IR
R)

IRR: =
obliczWskaźnik

idOkresu, przychód, koszt,

stopaProcentowa :=

pobierzDane(idProjektu)

Izomorfizm diagramów sekwencji i komunikacji

przeprowadzenia studium wykonalności przedsięwzięcia w firmie

:Kosztorys

Kierownik
Projektu

:StopaZwrotuInwestycji

:ObliczenieIRR

4: IRR
:=obliczWskaźnik

1:wyliczWskaźnik(idProjek
tu)

2:
wyliczIRR(idProjektu)

3: idOkresu, przychód, koszt, stopaProcentowa
:=pobierzDane(idProjektu)

5: wyświetl(IRR)

Izomorfizm diagramów sekwencji i komunikacji

2

Izomorfizm diagramów sekwencji i komunikacji

przeprowadzenia studium wykonalności przedsięwzięcia w firmie

Diagramy harmonogramowania

Diagram harmonogramowania –

rodzaj

diagramu interakcji przedstawiający na osi
czasu zmiany dopuszczalnych stanów, jakie
może przyjmować instancja klasyfikatora.

Podstawowe kategorie pojęciowe

diagramów harmonogramowania :



klasyfikator

- kryterium wyróżnienia

instancji określonego typu;



nazwa stanu

;



linia zmiany stanów instancji klasyfikatora.

cd Obsługa Rezerwacji

R

e

ze

rw

a

c

ja

wysyłanie

opłacanie

potwierdzanie

sporządzanie

Czas

1

2

3

4

6

5

8

7

9 10

0

Diagram harmonogramowania dla obiektu klasy Rezerwacja

Nazw

y

stanu

Linia zmiany stanów

instancji

klasyfikatora

.

Klasyfikator

cd Obsługa Rezerwacji

R

e

ze

rw

a

c

ja

wysyłanie

opłacanie

potwierdzan
ie

sporządzanie

Czas

1

2

3

4

6

5

8

7

9 10

0

nadejściePotwierdzenia

wydrukPotwierdzenia

sporządzenieFaktury

{ <

30min

}

{ 30min +/- 15
min}

{ <=1
godzina}

Diagram harmonogramowania ze zdarzeniami i ograniczeniami czasowymi

Diagramy harmonogramowania

Diagramy harmonogramowania –

rodzaj diagramu interakcji przedstawiający na osi

czasu zmiany dopuszczalnych stanów, jakie może przyjmować instancja
klasyfikatora.

Podstawowe kategorie pojęciowe

diagramów harmonogramowania :



klasyfikator;



nazwa stanu;



linia zmiany stanów instancji klasyfikatora.

Podstawowe stany instancji klasyfikatora:
 bezczynność;
 czuwanie;
 oczekiwanie;
 wykonywanie;
 obliczanie.

Mogą być jeszcze inne stany – tworzone przez

analityka.

Diagramy harmonogramowania

Diagramy harmonogramowania –

rodzaj diagramu interakcji przedstawiający na osi

czasu zmiany dopuszczalnych stanów, jakie może przyjmować instancja
klasyfikatora.

Podstawowe kategorie pojęciowe

diagramów harmonogramowania :



klasyfikator;



nazwa stanu;



linia zmiany stanów instancji klasyfikatora.

Podstawowe stany instancji klasyfikatora:
 bezczynność;
 czuwanie;
 oczekiwanie;
 wykonywanie;
 obliczanie.

Stany mogą być opisane za pomocą komentarzy
i specyfikacji wysyłanych komunikatów-
patrz rys. 9.6.[3].

Diagramy sterowania interakcją

Diagram sterowania interakcją , to

rodzaj diagramu interakcji przedstawiający

przepływ sterowania pomiędzy

logicznie powiązanymi

diagramami

i fragmentami interakcji

z wykorzystaniem kategorii modelowania

diagramów czynności [3].

Nazwa

Notacja

Interpretacja

Przepływ
sterowani
a

Przepływ sterowania pomiędzy
fragmentami interakcji.

Początek

Punkt rozpoczęcia przepływu sterowania
inicjujący funkcjonowanie diagramu
sterowania interakcją.

Punkt zatrzymania wszystkich przepływów
sterowania na diagramie sterowania
interakcją.

Punkt zatrzymania wybranego przepływu
sterowania na diagramie sterowania
interakcją.

Koniec

Zakończeni
e przepływu

Fragment
interakcji

sd Zamawianie Towaru

ZapasMagazyno
wy

PartiaZapasó
w

Przywołani
e
wystąpieni
e interakcji

ref

Zamawianie Towaru

Odwołanie do diagramu interakcji
(ref) oznaczonego nazwą
wymienioną w przywoływanym
wystąpieniu interakcji.

obliczIlość

realizujZamówienie

Odwołanie do diagramu sekwencji
(sd), komunikacji (cd) lub
harmonogramowania (td), opisanego
całościowo w danym fragmencie
interakcji. W nagłówku diagramu
sterowania interakcją wyróżnik jest
obligatoryjny, natomiast nazwa
fragmentu interakcji opcjonalna.

Podstawowe kategorie pojęciowe diagramu sterowania interakcją

iod Rekrutowanie na Studia

ref

Przyjmowanie Dokumentów

ref

Przeprowadzenie Testu kompetencji

sd Zakończenie Egzaminu

Odpowiedź

Test

SystemPocztyElektroni
cznej

zamknij Test

wyliczSumęPunktó
w

wyślijWynik

Diagram sterowania interakcją

Odpowiedniki na diagramach
czynności

Kategorie diagramów
sekwencji

Nazwa

Oznaczenie
graficzne

Nazwa

Oznaczenie
graficzne

alt

par

alternaty
wa

współbieżnoś
ć

decyzja

rozwidleni
e scalenie

ref

ref

sd I cd I td

[ war-1 ]

[ war-3 ]

[ war-2 ]

sd I cd I td

ref

ref

Zestawienie notacji programów czynności i diagramów sekwencji

Odpowiedniki na diagramach
czynności

Kategorie diagramów
sekwencji

Nazwa

Oznaczenie
graficzne

Nazwa

Oznaczenie
graficzne

loop

opt

iteracja

opcja

decyzja
iteracja

decyzja
opcja

ref

[ war-1 ]

[ war-2 ]

ref

[ war-2 ]

[ war-1 ]

Zestawienie notacji programów czynności i diagramów sekwencji.