Systemy informacyjne zarządzania

Diagramy interakcji

Dr hab. inż. Edward Kołodziński, prof. WSIiE

TWP w Olsztynie

SIZ-5

Olsztyn 2010/2011

Diagramy interakcji

Literatura podstawowa :

1.

Dąbrowski W., Stasiak A., Wolski M.: modelowanie systemów
informatycznych w języku UML 2.1 w praktyce, PWN 2007

2.

Śmiałek M.: Zrozumieć UML 2.0 – metody modelowania
obiektowego, Helion, Gliwice 2005.

3.

Wrycza S. i inni: Język UML 2.0 w modelowaniu systemów
informatycznych, Helion, Gliwice 2005.

Cel DPU

Podstawowym

celem zastosowania diagramów

przypadków użycia (DPU)

jest przedstawienie jednoznacznej

WIZJI

funkcjonowania organizacji po modyfikacji,

na przykład po wdrożeniu SI,

a w szczególności realizacji procesów

informacyjno-decyzyjnych

(

zarządzania, kierowania, dowodzenia)

przy wspomaganiu komputerowym.

Cel DPU

Podstawowym celem zastosowania diagramów przypadków użycia (DPU) jednoznaczne przedstawienie

WIZJI

funkcjonowania organizacji po wdrożeniu SI,

a w szczególności realizacji procesów informacyjno-decyzyjnych

(

zarządzania, kierowania, dowodzenia)

przy wspomaganiu komputerowym.

Wizja

ta jest uszczegółowiana w kolejnych fazach tworzenia systemu i

ujmowana w postaci dokumentacji:

•

analitycznej,

•

projektowej,

•

wdrożeniowej,

•

eksploatacyjnej.

Diagramy interakcji

Podstawowym

(najistotniejszym)

składnikiem

dokumentacji DPU

jest przedstawienie zasad współdziałania-

komunikowania się :

1.

użytkowników z systemem ,

2.

użytkowników ( nie tylko ludzi) systemu między sobą
„poprzez” ten system ,

tzn.

opis

„przepływu” danych

.

Diagramy interakcji

Podstawowym (najistotniejszym) składnikiem dokumentacji DPU SI jest

przedstawienie współdziałania- komunikowania się :

1.

użytkowników z SI,

2.

użytkowników ( nie tylko ludzi) SI między sobą „poprzez” ten SI, tzn. opis

„przepływu” danych

.

Scenariusze DPU

określają przepływy danych

:

•

główne,

•

alternatywne.

Uszczegółowienie

zasad komunikacji

w realizacji

procesów informacyjno-decyzyjnych organizacji

przy wspomaganiu komputerowym

-

ogólniej

zasad interakcji

między użytkownikami i

elementami SI dokonywane jest za pomocą

diagramów interakcji

.

Diagramy interakcji

Interakcja

-

(tu rozumiana jako)

wymiana komunikatów pomiędzy współdziałającymi

elementami systemu.

Diagramy interakcji

(z uwzględnieniem wagi w modelowaniu):

1.

sekwencji,

2.

komunikacji,

3.

harmonogramowania,

4.

sterowania interakcją.

Rodzaj diagramu interakcji

Charakterystyka [5]

Diagram sekwencji

(ang. cequence diagram)

Opisuje interakcję pomiędzy instancjami klasyfikatorów- elementami
systemu w postaci sekwencji

komunikatów wymienianych między nimi.

Diagram komunikacji

(ang. communication diagram)

Specyfikuje strukturalne związki pomiędzy biorącymi udział w interakcji
instancjami klasyfikatorów oraz wymianę komunikatów pomiędzy tymi
instancjami.

Diagram harmonogramowania

(ang. timing diagram)

Przedstawia na osi czasu zmiany dopuszczalnych stanów, jakie może
przyjmować instancja klasyfikatora uczestnicząca w interakcji.

Diagram sterowania interakcją

(ang. interaction overview diagram)

Dokumentuje przepływ sterowania pomiędzy logicznie powiązanymi
diagramami i fragmentami interakcji z wykorzystaniem kategorii
modelowania diagramów czynności.

1. Diagramy sekwencji

Diagram sekwencji

opisuje interakcje między elementami

systemu

(instancjami klasyfikatorów systemu) w

postaci sekwencji komunikatów między nimi.

Interakcje

na diagramie sekwencji opisywane są w dwóch

wymiarach:

•

poziomym

–

jako oś, na której

umieszczono

elementy (

instancje klasyfikatorów)

systemu biorące udział w interakcji;

•

pionowym

–

jako oś czasu przedstawiająca

ułożone chronologicznie komunikaty.

Nazwa pojęcia

Notacja graficzna

Definicja

Obiekt

(jako instancja
klasyfikatora )

Klasyfikator to abstrakcyjna kategoria
modelowania systemu w języku UML,
która uogólnia kolekcję instancji
(obiektów) o tych samych cechach.

Linia życia

Linia życia to powiązana z konkretną
instancją klasyfikatora linia na
diagramie sekwencji, wskazująca okres
funkcjonowania (istnienia) tej instancji.

Komunikat

Komunikat to specyfikacja wymiany
danych między obiektami, zawierająca
zlecenia wykonania określonej operacji.

:Polisa

Podstawowe kategorie w diagramach sekwencji

Przykład instancji klasyfikatorów (obiektów)

z

liniami życia

i

przesłaniem komunikatu

:IRezerwacja

:BazaDanych

dokonajRezerwacji

xxxxxxx

Rodzaj

Notacja graficzna

Rodzaj

Notacja graficzna

<<artefact>>

Aktor

Przypadek użycia

Klasa

Klasa analityczna

Artefact

Sygnał

Pakiet

Współdziałanie

Interfejs

Węzeł

Komponent

Podstawowe rodzaje klasyfikatorów stosowanych w diagramach sekwencji i ich

notacje

–

można uzupełniać o własne

nadawczy

odbiorczy

czas

Sygnał – asynchroniczny bodziec inicjujący czynność lub akcję.

Zastosowanie sygnałów np. str. 119 [3]

Kategorie pojęciowe w diagramach sekwencji

.

Ośrodek

sterowania

linia życia

klasyfikator

Aktywacja
operacji
wskazanej
w komunikacie

komunikat

dezaktywacja

Ośrodek sterowania –

specyfikacja

wykonywania czynności

lub operacji w ramach

interakcji

xxxxxxxx

Element diagramu sekwencji

Komentarz

Obiekt

Komunikat

Obiekt biznesowy

:Pasażer

:Obsługa pasażerów

Weryfikacja

biletu

Załadunek

bagażu

Wystawienie

karty pokładowej

IF bilet nie jest w
porządku skieruj
pasażera do punktu
obsługi klienta

IF nadmiar bagażu
dopłata

Diagramy sekwencji

Przykład:

Sprawdzanie stanu konta za pośrednictwem bankomatu

:Klient

wprowadźPIN

Weryfikuj

Saldo

Sprawdź

PoprawnośćPINu

potwierdź

AutoryzacjęKlienta

Sprawdź

SaldoKonta

Wyświetl

Saldo

:IBankomat

:SystemOperatoraKart

:BazaDanyc

h

Komunikaty na diagramie

sekwencji umieszczane są w

kolejności ich występowania.

Przykład zastosowania ośrodków sterowania w modelowaniu

komunikowania się recepcjonisty z systemem rezerwacji hotelowej [3]

.

:Recepcjonista

otwórzRezerwację

wprowadźDane

zamknij

sprawdźDostępnośćPokoi

dokonajRezerwacji

potwierdźRezerwację

:IRezerwacja

:BazaDanych

Wielokrotna

aktywacja instancji

na jej linii życia

Trzy niezależne

ośrodki

sterowania

potwierdzenieDostępności

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

iteracja

– samo-wywoływanie,

•

rozgałęzienie,

•

fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji,

•

przywoływanie wystąpienia interakcji,

•

bramy.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania SI:

Rodzaje komunikatów:

•

synchroniczny,

•

asynchroniczny,

•

zwrotny,

•

utracony,

•

znaleziony,

•

opcjonalny,

•

oczekujący.

Po co tyle ?

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Rodzaje komunikatów przesyłanych między

instancjami klasyfikatorów

nadawca-odbiorca:

•

synchroniczne

•

asynchroniczne

:Artykuł

:IMagazyn

zmieńCenę

Satelita

Nadawca

odbierzSygnał

•Przesłanie sterowania
•Nadawca

przerywa

swoją działalność i pozostaje w

oczekiwaniu na wznowienie.
•Powinna być zgodność nazwy komunikatu z nazwą operacji
aktywowanej po stronie jego odbiorcy

•Przesłanie sterowania
•Nadawca

nie przerywa

swojej działalności

•Powinna być zgodność nazwy komunikatu z nazwą
operacji aktywowanej po stronie jego odbiorcy

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Rodzaje komunikatów przesyłanych między instancjami

klasyfikatorów nadawca-odbiorca cd:

•

zwrotny

Artykuł

IMagazyn

zmieńCenę

wyświetl („cena

uaktualniona”)

•Zwrotne przekazanie sterowania
•Zainicjowanie określonej operacji po stronie odbiorcy

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

•

Rodzaje komunikatów przesyłanych między instancjami
klasyfikatorów nadawca-odbiorca:

•

utracony

•

znaleziony

PortalInternetowy

wyświetlBanner

•Używa się w modelowaniu systemów złożonych na
etapie

gdy odbiorca nie jest jeszcze znany.

Zostanie ustalony w dalszych etapach modelowania

Czujnik

zainicjujReakcję

•Komunikat znaleziony pochodzi spoza rozpatrywanego diagramu
•Inicjowany jest przez zdarzenia, których czasu wystąpienia trudno
przewidzieć, np. dym, ogień, upadek itp..

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

•

Rodzaje komunikatów przesyłanych między instancjami
klasyfikatorów nadawca-odbiorca:

•

opcjonalny

•

oczekujący

BazaDanych

IMagazyn

sortujArtykuły(indeks)

Komunikat opcjonalny nie w
każdym przypadku jest
obsługiwany

BazaDanych

IMagazyn

nawiążPołączenie

Skończony czas oczekiwania nadawcy na wykonanie
polecenia zawartego w komunikacie.
Po jego upływie nadawca rezygnuje z wykonania.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

iteracja -

samowywoływanie,

•

rozgałęzienie,

•

fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji,

•

przywoływane wystąpienia interakcji,

•

bramy.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Tworzenie i niszczenie obiektów

IKlient

<<create>>

uiść

Płatność

Wierzytelność

<<destroy>>

anuluj

Obiekt

Płatność utworzony w wyniku

przesłania komunikatu <<create>> z
nazwą operacji

„ uiść”,

tworzącej obiekt

„Płatność”

Po zrealizowaniu metody utworzonego

obiektu „Płatność” przestaje istnieć

wierzytelność, zatem w końcowym etapie

wysyłany jest komunikat <<destroy>> z nazwą

operacji

„anuluj”,

która „niszczy”

dotychczasową wierzytelność

Symbol zdarzenia

niszczącego

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

iteracja ,

•

samowywoływanie się,

•

rozgałęzienie,

•

fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji,

•

przywoływane wystąpienia interakcji,

•

bramy.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji -

warunki

Warunek

–

kryterium związane z komunikatem, od spełnienia

którego zależy wykonywanie określonej operacji.

ILicytacja

Kupujący

[

cenaMożliwaDoZaakceptowania>cenaWywoławcza

]

przystąpDoLicytacji

Warunki umieszczane są w

nawiasach kwadratowych przed

nazwą komunikatu

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

samowywoływanie,

•

iteracja

•

rozgałęzienie,

•

fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji,

•

przywoływane wystąpienia interakcji,

•

bramy.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Samowywoływanie

– przypadek, w którym dana instancja

klasyfikatora (obiekt) wywołuje własną operację, np. kolejną

iterację

.

FormularzZakupu : Formularz

weryfikujKompletnośćDanych

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji -

iteracja

Iteracja

–

w diagramach interakcji

– wielokrotne ( policzalne) powtórzenie

pojedynczego komunikatu [3]

BazaDanych

KomitetSterującyIT

ZespółProjektowy

przydzielLidera(lider)

kompletujZespółProjektowy

zatwierdźZespółProjektowy

DobórPracowników

przydziel(lider)

wyświetl(„Lider przydzielony”)

przydziel

wyświetl(„Zespółskompletowany”)

aktualizuj(lider, status)

*[prac := 1..n]:

przydzielSpecjalistę

(prj, an, prg, tst)

Komputerowe wspomaganie przydziału pracowników zespołu do realizacji konkretnych projektów

Iteracja

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

Iteracja -

samowywoływanie,

•

rozgałęzienie,

•

fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji,

•

przywoływane wystąpienia interakcji,

•

bramy.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji-

rozgałęzienie

Rozgałęzienie

–

jest sposobem przekazywania sterowania na diagramie

sekwencji z ośrodka sterowania na linii życia

nadawcy na odbiorców.

Sprzedający

IPanelSterujący

zablokujSprzedażArtykułu

Licytacja

Katalog

[decyzja o usunięciu artykułu]:

usuńArtykuł

[decyzja o przerwaniu licytacji]:

zakończLicytację

Przykład modelowania zachowań

sprzedającego (nadawcy komunikatu)

na akcji internetowej

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

Iteracja -

samowywoływanie,

•

rozgałęzienie,

•

fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji,

•

przywoływane wystąpienia interakcji,

•

bramy.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji

Interakcja

– wymiana bodźców (impulsów, komunikatów ) między

instancjami klasyfikatorów (obiektami) w systemie.

Fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji-

•logicznie spójny obszar interakcji między obiektami w systemie,

•stanowiący

część diagramu sekwencji

,

•charakteryzujący się właściwościami określonymi przez

operatora interakcji.

Operator interakcji-

sprecyzowana funkcjonalność

realizowana przez

wyodrębniony

fragment diagramu.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

.

nagłówek

Separator

– rozdziela operandy

Operandy interakcji-

jeden lub wiele.

Postać fragmentu

wyodrębnionego

Operator

interakcji- ew.

z parametrami

Fragment wyodrębniony

, na diagramach sekwencji, wyróżniany jest poprzez obramowanie.

Ma postać jak na rysunku.

Fragmenty wyodrębnione

wprowadza się w celu zwiększenia komunikatywności

złożonych diagramów sekwencji– ich czytelności.

Niektóre wystąpienia interakcji, na diagramie sekwencji, szczegółowo dokumentuje się
za pomocą składowych (cząstkowych) diagramów sekwencji nazywanych

diagramami wyodrębnionymi.

Fragment wyodrębniony

ujmuje wyodrębnioną (cząstkową) z całości funkcjonalność PU,

przedstawianego za pomocą diagramu sekwencji –

stąd bierze się jego nazwa.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

nagłówek

separator

Operator interakcji:

 alt

– alternatywa,

 opt

– opcja,

 break

– przerwanie,

 loop

– iteracja,

 neg

– funkcjonalność

nieprawidłowa,

 par

– współbieżność,

 critical

– obszar krytyczny,

 assert

– formuła,

 consider

– istotność,

 ignore

– nieistotność,

 stricte

– ścisłe uporządkowanie,

 seq

– słabe uporządkowanie.

Szczegółowy opis wymienionych operatorów
i zasady ich użycia w [3] – tabela 7.4.

Nie występuje we fragmentach

wyodrębnionych stosujących operatory:

opt, loop, neg.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Zasady tworzenia i realizacji operandów

we fragmentach wyodrębnionych (FW) :



we FW z operatorami:

opt, loop, neg

występuje

tylko jeden

operand

interakcji;



we FW z operatorem

alt

może wystąpić kilka operandów- realizowany

jest

tylko jeden

z nich, który? – wynika z warunku zapisanego w

operandzie;



we FW z operatorem

par

wszystkie operandy realizowane są

równolegle;



we FW z pozostałymi operatorami wszystkie operandy realizowane
są

sekwencyjnie.

Uwaga-

w przypadku operatorów

:

opt, alt

w obszarze operandu należy

zapisać

warunek ,

który musi być spełniony aby interakcja

zapisana w operandzie została zrealizowana.

Fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji [5] cd

Przykład

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

[brakAutoryzacji]

[autoryzacja]

alt

IOdmowa

BazaDanych

IZamówienie

wyświetlZamówienie

aktualizujZamówienie

pobierzZamówienie

zapiszZmiany

wyświetlOdmowę

sd Aktualizacja Zamówienie w Systemie ERP

Użytkownik

Separator

Fragment

wyodrębniony-

autoryzacja

To polecenie

może

wykonać

tylko osoba

mająca

autoryzację

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Podstawowe zalety i korzyści wprowadzenia

w diagramach sekwencji

fragmentów wyodrębnionych

1.

diagram sekwencji PU

:

+ przyjmuje strukturę modułową,

przez co staje się

przejrzysty w

przedstawieniu jego funkcjonalności –

mamy tu na myśli przede wszystkim

pokazanie interakcji między modelowanymi obiektami fizycznymi funkcjonowania organizacji
w środowisku jej otoczenia;

+ staje się komunikatywny w odbiorze przez uczestników przedsięwzięcia na

rzecz, którego odbywa się modelowanie

-

diagram „pokazuje” funkcjonalną

stronę interakcji – bez „zaciemniania” sposobem uzyskiwania funkcjonalności,
który to nie jest konieczny wszystkim uczestnikom przedsięwzięcia

;

2!!.

wprowadzenie

w diagramach sekwencji

fragmentów wyodrębnionych

umożliwia dekompozycję zadania opracowania diagramu i zrównoleglenie
prac na nim

–

jest to szczególnie istotne w przypadku dużych projektów i

złożonych interakcji;

3.

fragmenty wyodrębnione mogą być wykorzystane

wielokrotne i to nie tylko w

danym przedsięwzięciu – jest zasadność tworzenia przez firmę „Biblioteki
fragmentów wyodrębnionych”. Daje to poważne efekty ekonomiczne.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

Iteracja -

samowywoływanie,

•

rozgałęzienie,

•

fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji,

•

przywoływane wystąpienia interakcji,

•

bramy.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Przywoływane wystąpienia interakcji –

to

odwołania

zamieszczane na

syntetycznym

diagramie bazowym

do określonych,

wcześniej i niezależnie opracowanych

,

fragmentów wyodrębnionych

(składowych

bazowego diagramu

interakcji)

, przedstawianych oddzielnie.

Przedstawienie sposobu realizacji ustalonego zadania, określonego za

pomocą

bazowego diagramu sekwencji

(

z użyciem fragmentów

wyodrębnionych

), sprowadza się do przedstawienia sterowania

kolejnością

przywoływania

fragmentów wyodrębnionych

do ich realizacji.

Przywoływanie

fragmentów wyodrębnionych

odbywa się za pomocą

operatora

przywołania

ref.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Przywoływane wystąpienia interakcji –

jest zamieszczanym na

diagramie bazowym

odwołania

do określonego diagramu interakcji, przedstawionego oddzielnie.

Przedstawienie sposobu realizacji ustalonego zadania, określonego za pomocą diagramu sekwencji, sprowadza się do przedstawienia sterowania za pomocą

diagramu bazowego.

Odwołanie odbywa się za pomocą

operatora przywołania ref.

Istnieją dwa sposoby odwołania:
1.

poprzez komunikat,

2.

poprzez czynnik czasu.

Ad 1. jest to odwołanie się do wystąpienia interakcji

ref

za pomocą

komunikatu przesyłanego z

diagramu bazowego

przez

bramę

do

pierwszej instancji klasyfikatora przywołanego wystąpienia
interakcji.

Ad 2. przejście do realizacji diagramu cząstkowego wynika z sekwencji

realizacji czynności w

diagramie bazowym

.

Odwołanie się do wystąpienia interakcji oznacza zawieszenie wykonywania

bazowego diagramu sekwencji

i przejście do realizacji diagramu przywołanego

(

fragmentu wyodrębnionego

).

Po zakończeniu realizacji

fragmentu wyodrębnionego

następuje powrót do realizacji

diagramu bazowego.

Przykłady: 7.34. i 7.35. w [3]

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Elementy rozszerzające UML do modelowania funkcjonowania SI:

•

rodzaje komunikatów,

•

tworzenie i niszczenie obiektów,

•

warunki,

•

Iteracja -

samowywoływanie,

•

rozgałęzienie,

•

fragmenty wyodrębnione i operatory interakcji,

•

przywoływane wystąpienia interakcji,

•

bramy.

Zaawansowane składniki diagramów sekwencji

Komunikacja diagramu sekwencji z jego otoczeniem i

wewnątrz niego

między obiektami i fragmentami wyodrębnionymi odbywa się za
pomocą komunikatów poprzez

bramy.

Brama

–

punkt

przejścia komunikatów z (do) diagramów

sekwencji,

przywoływanych wystąpień interakcji oraz

fragmentów

wyodrębnionych

do (z) ich otoczenia [3].

Rodzaje bram:

•

formalne -

dotyczące całego diagramu

sekwencji,

•

właściwe -

dotyczące przywołanego wystąpienia

interakcji,

•

wyrażeniowe -

dotyczące operandów interakcji

danego fragmentu wyodrębnionego.

sd

Bramy w Diagramach Sekwencji

ref

Przygotowanie wystąpienia

interakcji

opt

bramy
formalne

bramy wyrażeniowe

brama
formalna

Obiekty klas

Bramy właściwe

Aktor

Bramy w diagramach sekwencji [3]

Nazwa fragmentu

wyodrębnionego

diagramu sekwencji

sd Funkcje Serwera w Sieci Barów
Kawowych

Menedżer

SerwerPlików

prognoza: =ustal Prognozę Sprzedaży

in_ZarejestrujZamknięcieDnia

(

sprzedaż, zużycie, dostawa, zwrot)

out_archiwizujModyfikowanePliki

raport:=generujRaportRentownościRegionu

Brama formalna przez którą przechodzi komunikat:

RaportRentownościRegionu

Funkcje serwera w sieci barów kawowych [3]

1.Przez

bramę przechodzi tylko

jeden typ komunikatu

2.

Nazwa

bramy

powinna

być

zbieżna z komunikatem

Komunikat

zewnętrzny

Parametry

komunikatu

Przedrostki określające

kierunek przepływu

komunikatu.

Tworzenie diagramu sekwencji

Tworzenie diagramu sekwencji PU realizowane jest w

następujących etapach:

1.

analiza funkcjonalności PU – opisu lub scenariusza PU;

2.

analiza klasyfikatorów (klas), których instancje (obiekty) uczestniczą w
interakcji danego PU;

3.

opracowanie diagramu konceptualnego, zawierającego:

+ zidentyfikowane obiekty umieszczane na osi pionowej,
+ komunikaty, wysyłane w kolejności chronologicznej,
+ ośrodki sterowania, zlokalizowane na liniach życia;

4.

opracowanie implementacyjnego diagramu sekwencji z zastosowaniem
zaawansowanych kategorii, takich jak:

+ rodzaje komunikatów,
+ tworzenie i niszczenie obiektów,
+ fragmenty wyodrębnione
+ itd.;

5. opracowanie wyżej wymienionych elementów składowych diagramu.

Uwaga-

podobnie jak inne elementy składowe modelu

diagramy sekwencji PU

opracowywane są iteracyjnie.

Diagramy komunikacji (kooperacji)

Diagram komunikacji

–

rodzaj diagramu interakcji między

obiektami, specyfikujący:

•

strukturalne związki pomiędzy instancjami

klasyfikatorów (obiektami klas), biorącymi udział w
interakcji,

•

wymianę komunikatów pomiędzy tymi instancjami
(obiektami klas).

Diagramy komunikacji

stosowane są do przedstawiania zdarzeń

i interakcji oraz związanych z nimi przepływami komunikatów

między obiektami uczestniczącymi w realizacji PU

Podstawowe elementy

diagramu komunikacji

:

•

klasyfikator,

•

asocjacja,

•

komunikat.

Diagramy komunikacji (kooperacji)

Diagramy komunikacji

–

rodzaj diagramu interakcji między obiektami, specyfikujący:

•

strukturalne związki pomiędzy instancjami klasyfikatorów (obiektami klas), biorącymi

udział w interakcji,

•

wymianę komunikatów pomiędzy tymi instancjami (obiektami klas).

Diagram komunikacji

zawiera dwa ściśle powiązane ze

sobą składniki:



strukturę organizacyjną klasyfikatorów (tzn. klas) -

wyrażoną za pomocą asocjacji;



interakcje między instancjami klasyfikatorów (tzn.
obiektami klas) -

opisaną za pomocą komunikatów

przyporządkowanych do asocjacji , łączących klasyfikatory.

Recepcjonista

:BazaDanych

:IRezerwacja

Przykładowy diagram komunikacji bez wyspecyfikowanych

komunikatów

Instancje

Klasyfikatorów

Asocjacja

Obiekt klasy

sterującej

Recepcjonista

:BazaDanych

:IRezerwacja

2: sprawdźDostępnośćPokoi

4: dokonajRezrwacji

cd Rezerwacja Hotelowa

1: otwórzRezerwację

3: wprowadźDane

6: zamknij

5:
potwierdźRezerwację

Przykładowy diagram komunikacji z wyspecyfikowanymi

i ponumerowanymi komunikatami

Recepcjonista

:BazaDanych

:IRezerwacja

2:sprawdźDostępnośćPokoi

4: dokonajRezrwacji

cd Rezerwacja Hotelowa

1: otwórzRezerwację
3: wprowadźDane

6: zamknij

5:potwierdźRezerwację

Przykładowy diagram komunikacji z wyspecyfikowanymi,

ponumerowanymi i zagregowanymi komunikatami

Diagramy komunikacji (kooperacji)

Diagramy sekwencji i diagramy komunikacji są izomorficzne

, tzn. jednoznacznie

wzajemnie przekształcalne.

Powyższe ilustruje przykład z [3].

Diagramy sekwencji

przeprowadzenia studium wykonalności przedsięwzięcia w

firmie

(slaid 51) i diagram komunikacji tego samego studium (slaid 52) są

równoważne sobie pod względem treści – izomorficzne.

Kierownik
Projektu

:StopaZwrotuInwestycji

:ObliczanieIRR

:Kosztorys

wyliczWskaźnik(idProjektu)

wyliczIRR(idProjektu)

wyświetl(IRR)

IRR: = obliczWskaźnik

idOkresu, przychód, koszt,

stopaProcentowa :=

pobierzDane(idProjektu)

Izomorfizm diagramów sekwencji i komunikacji

przeprowadzenia studium wykonalności przedsięwzięcia w firmie

:Kosztorys

Kierownik
Projektu

:StopaZwrotuInwestycji

:ObliczenieIRR

4: IRR :=obliczWskaźnik

1:wyliczWskaźnik(idProjektu)

2: wyliczIRR(idProjektu)

3: idOkresu, przychód, koszt, stopaProcentowa
:=pobierzDane(idProjektu)

5: wyświetl(IRR)

Izomorfizm diagramów sekwencji i komunikacji 2

Izomorfizm diagramów sekwencji i komunikacji

przeprowadzenia studium wykonalności przedsięwzięcia w firmie

Diagramy harmonogramowania

Diagram harmonogramowania

–

rodzaj diagramu

interakcji przedstawiający na osi czasu zmiany
dopuszczalnych stanów, jakie może przyjmować
instancja klasyfikatora.

Podstawowe kategorie pojęciowe

diagramów harmonogramowania :



klasyfikator

-

kryterium wyróżnienia instancji

określonego typu;



nazwa stanu

;



linia zmiany stanów instancji klasyfikatora.

cd Obsługa Rezerwacji

Re

zerw

acja

wysyłanie

opłacanie

potwierdzanie

sporządzanie

Czas

1

2

3

4

6

5

8

7

9

10

0

Diagram harmonogramowania dla obiektu klasy Rezerwacja

Nazwy

stanu

Linia zmiany stanów instancji

klasyfikatora

.

Klasyfikator

cd Obsługa Rezerwacji

Re

zer

w

ac

ja

wysyłanie

opłacanie

potwierdzanie

sporządzanie

Czas

1

2

3

4

6

5

8

7

9

10

0

nadejściePotwierdzenia

wydrukPotwierdzenia

sporządzenieFaktury

{ <

30min

}

{ 30min +/- 15 min}

{ <=1 godzina}

Diagram harmonogramowania ze zdarzeniami i ograniczeniami czasowymi

Diagramy harmonogramowania

Diagramy harmonogramowania

–

rodzaj diagramu interakcji przedstawiający na osi czasu zmiany

dopuszczalnych stanów, jakie może przyjmować instancja klasyfikatora.

Podstawowe kategorie pojęciowe

diagramów harmonogramowania :



klasyfikator;



nazwa stanu;



linia zmiany stanów instancji klasyfikatora.

Podstawowe stany instancji klasyfikatora:


bezczynność;



czuwanie;



oczekiwanie;



wykonywanie;



obliczanie.

Mogą być jeszcze inne stany – tworzone przez analityka.

Diagramy harmonogramowania

Diagramy harmonogramowania

–

rodzaj diagramu interakcji przedstawiający na osi czasu zmiany

dopuszczalnych stanów, jakie może przyjmować instancja klasyfikatora.

Podstawowe kategorie pojęciowe

diagramów harmonogramowania :



klasyfikator;



nazwa stanu;



linia zmiany stanów instancji klasyfikatora.

Podstawowe stany instancji klasyfikatora:


bezczynność;



czuwanie;



oczekiwanie;



wykonywanie;



obliczanie.

Stany mogą być opisane za pomocą komentarzy

i specyfikacji wysyłanych komunikatów-

patrz rys. 9.6.[3].

Diagramy sterowania interakcją

Diagram sterowania interakcją , to

rodzaj diagramu interakcji przedstawiający

przepływ sterowania pomiędzy logicznie

powiązanymi diagramami

i fragmentami interakcji

z wykorzystaniem kategorii modelowania

diagramów czynności [3].

Nazwa

Notacja

Interpretacja

Przepływ
sterowania

Przepływ sterowania pomiędzy fragmentami
interakcji.

Początek

Punkt rozpoczęcia przepływu sterowania inicjujący
funkcjonowanie diagramu sterowania interakcją.

Punkt zatrzymania wszystkich przepływów
sterowania na diagramie sterowania interakcją.

Punkt zatrzymania wybranego przepływu
sterowania na diagramie sterowania interakcją.

Koniec

Zakończenie
przepływu

Fragment
interakcji

sd Zamawianie Towaru

ZapasMagazynowy

PartiaZapasów

Przywołanie
wystąpienie
interakcji

ref

Zamawianie Towaru

Odwołanie do diagramu interakcji (ref)
oznaczonego nazwą wymienioną w
przywoływanym wystąpieniu interakcji.

obliczIlość

realizujZamówienie

Odwołanie do diagramu sekwencji (sd),
komunikacji (cd) lub harmonogramowania
(td)

, opisanego całościowo w danym

fragmencie interakcji. W nagłówku
diagramu sterowania interakcją wyróżnik
jest obligatoryjny, natomiast nazwa
fragmentu interakcji opcjonalna.

Podstawowe kategorie pojęciowe diagramu sterowania interakcją

iod Rekrutowanie na Studia

ref

Przyjmowanie Dokumentów

ref

Przeprowadzenie Testu kompetencji

sd Zakończenie Egzaminu

Odpowiedź

Test

SystemPocztyElektronicz
nej

zamknij Test

wyliczSumęPunktów

wyślijWynik

Diagram sterowania interakcją

Odpowiedniki na diagramach czynności

Kategorie diagramów sekwencji

Nazwa

Oznaczenie graficzne

Nazwa

Oznaczenie graficzne

alt

par

alternatywa

współbieżność

decyzja

rozwidlenie
scalenie

ref

ref

sd I cd I td

[ war-1 ]

[ war-3 ]

[ war-2 ]

sd I cd I td

ref

ref

Zestawienie notacji programów czynności i diagramów sekwencji

Odpowiedniki na diagramach czynności

Kategorie diagramów sekwencji

Nazwa

Oznaczenie graficzne

Nazwa

Oznaczenie graficzne

loop

opt

iteracja

opcja

decyzja
iteracja

decyzja
opcja

ref

[ war-1 ]

[ war-2 ]

ref

[ war-2 ]

[ war-1 ]

Zestawienie notacji programów czynności i diagramów sekwencji.