Teorie

Teorie

Bezpieczeństwa

Bezpieczeństwa

Debaty po 11 września

Debaty po 11 września

2001

2001

I debata - wokół

Narodowej Strategii

Bezpieczeństwa USA

• problemy definicyjne
• problemy prawne
• ofensywa czy defensywa?
• skutki stosowania amerykańskiej

doktryny -

problemy ogólnoteoretyczne

dotyczące stabilizacji
międzynarodowej

Narodowa strategia

bezpieczeństwa USA 2002

"Tradycyjne koncepcje odstraszania nie będą

skuteczne w stosunku do wroga-terrorysty, który w

otwarty sposób dąży do powodowania niczym

nieuzasadnionych zniszczeń ….. Musimy dostosować

koncepcję nieuchronnego zagrożenia stosowną do

zdolności i celów naszych współczesnych

przeciwników".
"Stany Zjednoczone od długiego czasu utrzymują

opcję działań wyprzedzających, która może być

wykorzystana do przeciwstawienia się

proporcjonalnym zagrożeniom dla bezpieczeństwa

narodowego. Im większe jest zagrożenie, tym

większe ryzyko bezczynności - i tym bardziej nagląca

konieczność zastosowania uprzedzających działań

służących samoobronie”

Działania

wyprzedzające

• Atak wyprzedzający - polega na szybkim działaniu

na podstawie wiarygodnych danych, że wróg uderzy

w najbliższym czasie (w przeszłości - aby toczyć

walkę na terytorium wroga)

• Wojna prewencyjna - operacje wojskowe

podejmowane w celu uniknięcia prawdopodobnych,

ale całkowicie hipotetycznych przyszłych zagrożeń

(np. potencjalna możliwość przekazania BMR w ręce

grupy terrorystów)

• Dylemat: czy w niektórych wyjątkowych

przypadkach wyprzedzające lub nawet

zapobiegawcze działania mogą być tą rozsądniejszą

opcją?

Kontrowersje

definicyjne

• USA przyznały sobie prawo do działań

wyprzedzających – w sytuacjach, które do tej

pory określone były "wojną prewencyjną”

• podniesiono ją do rangi doktryny – nie

jest to opcja dostępna wszystkim, w

wyjątkowych okolicznościach - USA mogą

zawsze stosować kiedy o tym zdecydują

• jak USA mają zabezpieczać w ten sposób ład

międzynarodowy? – wg krytyków stosowanie

tej doktryny przyczyni się do mnożenia i

proliferacji konfliktów

Problemy prawne

degradowanie instrumentów prawnych i

dyplomatycznych w stosunkach międzynarodowych

• wojna prewencyjna sprzeczna z prawem

międzynarodowym

• o podjęciu działań wyprzedzających arbitralnie

decyduje USA – bez udziału Rady Bezpieczeństwa
- kto ma oceniać związki państw z organizacjami

terrorystycznymi?
- kto ma oceniać materiały wywiadowcze?

• efekt: cofnięcie się społeczności międzynarodowej

do XIX wieku, groźba rozmontowania obecnego

systemu bezpieczeństwa

Problemy prawne cd.

(1)

Jakie zasady poza "koniecznością" (lub

"nieuchronnością" czy "proporcjonalnością"

powinny rządzić tymi decyzjami,

podejmowanymi w ramach akcji

wyprzedzających?

(2

) W jakim stopniu dzielona może być

odpowiedzialność za podejmowanie

interwencji wyprzedzających (i radzenie

sobie z ich konsekwencjami)?
Kosowo 1999, Afganistan 2001, Irak 2003 –

brak kwalifikacji prawnej

defensywa czy

ofensywa?

…to defend ourselves … the United States

will, if necessary, act preemptively

•

John Mearsheimer (realizm ofensywny)

udzielił pełnego wsparcia do stosowania tej

metody dla zapewnienia sobie

bezpieczeństwa narodowego

•

jednocześnie Mearsheimer uznał atak

wyprzedzający jako jednoznacznie strategię

ofensywną

•

nie zaakceptował zastosowania jej w

stosunku do inwazji na Irak w 2003 r. (można

go było powstrzymywać tak samo jak ZSRR)

skutki dla stabilizacji ładu

międzynarodowego

We will defend the peace by fighting

terrorists and tyrants. We will preserve the

peace by building good relations among the

great powers. We will extend the peace by

encouraging free and open societies on

every continent.

• krytycy: recepta na permanentną wojnę -

chyba że USA zdominują cały świat

• inaczej - zachęta dla innych (w tym

przeciwników) do obrania podobnej polityki

• jak można zmniejszyć ryzyko zbyt szybkich

i/lub źle motywowanych działań?

skutki dla stabilizacji ładu

międzynarodowego

• prymat siły militarnej nad dyplomacją i innymi

środkami

• „zero strat własnych” – delegitymizacja stosowania

przemocy w krajach nią dotkniętych

• jak wymagać respektowania prawa wojennego przez

tzw. rebeliantów, skoro „narody cywilizowane” tego
nie czynią

• liczne naruszenia prawa w imię tzw. wojny z

terroryzmem (np. tortury) – koniec ery praw
człowieka?

• konsekwencje dla demokracji i idei wolnościowych –

czyli społeczeństw obywatelskich

II debata: USA / Europa

zagrożenia i

przeciwdziałanie

• początek debaty w latach 90-tych - po za

kończeniu zimnej wojny brak wspólnego wroga
uwidacznia podziały między USA i Europą

• inne koncepcje bezpieczeństwa – USA

nastawione militarystycznie, na rozwój zbrojeń /
Europa chce badać źródła i przyczyny
problemów i konfliktów i rozwiązywać różnymi
metodami

• w Europie większa afirmacja i zastosowanie się

do koncepcji bezpieczeństwa w szerokim
znaczeniu

Henry Kissinger

„Does America Need a Foreign

Policy? Towards a New Diplomacy For

the 21st Century”, 2001.

• zmierzch stosunków transatlantyckich – źródła w

amerykańskiej jednostronności (wycofywanie się

z międzynarodowych zobowiązań)

• nie chce „rozwodu” z Europą, boi się izolacji i

tego, że bez wsparcia Europy USA nie utrzymają

roli lidera

• niepokoi go: że Europa chce budować własne siły

zbrojne i cieszyć się niezależnością w

poczynaniach geopolitycznych, a także zbliżenie

UE z Rosją

• USA dla własnego bezpieczeństwa powinny na

stałe związać Europę interesami gospodarczymi

II etap debaty – wokół

debaty inwazji na Irak w

2003

• brak wsparcia opinii publicznej krajów europejskich

dla militarystycznej koncepcji obrony USA

• różne koncepcje reagowania na takie problemy jak

na terroryzm, państwa upadłe, itp.

• ewolucja debaty: (1)zaostrzona zwłaszcza w czasie I

kadencji G.W. Busha, (2) powolne wyciszenie w

czasie II kadencji przy dalszej krytyce agresywnych

działań USA (3) wola porozumienia ze strony USA:

Narodowa Strategia Bezpieczeństwa USA 2010:

brak odniesienia do działań wyprzedzających,

główna rola dyplomacji, bezpieczeństwo globalne

definiowane znacznie szerzej niż poprzednio –

rezygnacja z unilateralizmu? Na jak długo? Co po

Afganistanie?

Jakie kontrowersje

pozostały?

• brak rezygnacji z militarystycznego sposobu

rozwiązania problemów terroryzmu (Afganistan)

• brak rozwiązania kwestii nieposzanowania

prawa międzynarodowego (nadal istnieje

Guntanamo i kilkadziesiąt innych więzień tego

typu na świecie)

• brak chęci uczestnictwa w wielu

międzynarodowych przedsięwzięciach, które

mają służyć bezpieczeństwu wszystkich, np.

poddanie się Międzynarodowemu Trybunałowi

Karnemu

• brak działań zmierzających do rozwiązania

konfliktów długotrwałych