Teorie

Teorie

Bezpieczeństwa

Bezpieczeństwa

Debaty po-zimnowojenne

Debaty po-zimnowojenne

I

The „wide” versus

„narrow”

• dotychczasowe ujęcia stały się nieaktualne
• brak intelektualnej (analitycznej) spójności

bezpieczeństwa

• maskowanie politycznej troski zezwolenia

na to, aby nie-militarne źródła osiągania
bezpieczeństwa osiągnęły równy status -
obawa niepożądanych, wręcz
przeciwstawnych skutków dla całości
relacji polityczno-społecznych

Wąskie rozumienie

bezpieczeństwa

- sprowadzane często do tzw., bezpieczeństwa

negatywnego, czyli do braku zagrożeń (skutki

negatywnych zjawisk)
- zagrożenia rozumiano głównie jako militarne
Argumenty ZA – zimna wojna sztucznie tworzyła

otoczenie do uproszczonego stosowania formuły

militarnej, ale i tak sprawdzi się ona w nowym

środowisku i układzie sił – bo jest najbardziej

ogólna

* Stephen Walt (studia nad bezpieczeństwem są

ściśle związane ze zjawiskiem wojny, dlatego

należy je rozpatrywać w kategoriach

militarnych)

Szersza formuła

bezpieczeństwa

• po zimnej wojnie - forma

niezadowolenia z wąskiego rozumienia

bezpieczeństwa

• sprzeciw wobec militarnej i nuklearnej

obsesji

• podkreślanie innych istotnych

czynników, takich jak połączenia

gospodarcze i społeczne, rola instytucji,

współzależności, problemy ekologiczne,

zdrowotne, itp.

Barry Buzan

People, States and Fear, 1983

* ujęcie holistyczne (makro, mikro)
* połączenie realistycznego ujęcia z

konstruktywistycznym (bezpieczeństwo

jako konstrukt społeczny)

Trzy poziomy bezpieczeństwa:

1) jednostki

(życie, zdrowie, status, bogactwo,

wolność)

2) państwa

(idea, baza fizyczna, część instytucji)

3) struktury międzynarodowej

(najszersze,

skomplikowane)

Barry Buzan, Ole Wæver, Jaap de

Wilde

Security: a New Framework for

Analysis, 1997

5 sektorów - społecznych relacji, opartych
na:

1) Militarny –

siłowym przymusie

2) Polityczny –

władzy, wzajemnym uznaniu,

itp.

3) Ekonomiczny –

handlu, produkcji, finansach

4) Społeczny –

wspólnej tożsamości

5) Środowiskowy –

działalności człowieka i

planetarnej biosfery

Barry Buzan -

narodowe bezpieczeństwo

• należy brać pod uwagę wszystkie trzy

poziomy bezpieczeństwa:
indywidualnym państwowy, systemowy

• na wszystkich poziomach należy

rozważyć kwestie bezpieczeństwa wg
poszczególnych sektorów

• Poziomy i sektory mają służyć jako

platformy postrzegania bezpieczeństwa
z różnych punktów widzenia

idea zrównoważonego

rozwoju

• Klub Rzymski, The Limits to Growth, 1972

• katastroficzna wizja rozwoju świata - wynik

stałego dążenia tendencji wzrostowych,

wzajemnie od siebie zależnych i wzajemnie

się napędzających:

(1) postępujące

uprzemysłowienie, (2) szybki wzrost ludności, (3)

coraz większe problemy z niedożywieniem, (4)

wyczerpywanie się surowców, (5) zniszczenie

środowiska

• świat zrównoważony – poprzez wpływanie

na wszystkie 5 trendów i wymuszanie zmian

społecznych (wzrost w pewnych granicach)

zrównoważony rozwój =

ekosystem

• jako doktryna ekonomii politycznej

• (def.) zaspokaja podstawowe potrzeby

wszystkich ludzi, chroni i przywraca zdrowie

i integralność ekosystemu Ziemi, nie zagraża

zaspokojeniu potrzeb przyszłych pokoleń, nie

przekracza długookresowych granic

ekosystemu Ziemi" (Stappen 2006, s. 27-28)

• od lat 80-tych „sustainable society” - wszedł

na stałe do debaty politycznej, promowany

przez wiele organizacji

(ONZ, UE)

i instytucji

oraz prawo międzynarodowe

(Agenda 21)

triumf bezpieczeństwa w

szerokim znaczeniu – od

lat 90-tych

• wynik atmosfery politycznej po zakończeniu

zimnej wojny (pozamilitarne źródła

zagrożenia)

• w nauce: debata w ramach TSM (Buzan i

inni), popularność teorii chaosu (efekt

motyla)

• powszechne pojmowanie bezpieczeństwa

związane z modą na idee zrównoważonego

rozwoju oraz procesy globalizacyjne

• wzrost oczekiwań co do stopnia

bezpieczeństwa, spadek tolerancji dla

zagrożeń (instytucje, wzrost poziomu życia)

na ile szerokie?

• na tyle, aby pomieścić ideę „absolutnego”

bezpieczeństwa dla naszej części świata

• brak pytań jak zapewnić bezpieczeństwo

większości ludzi na świecie!

• jeden punkt widzenia - np. zagrożenie

asymetryczne, zagrażające państwa

upadłe itp.

• dla kogo my jesteśmy zagrożeniem? komu

nie potrafimy lub nie chcemy pomóc

(akcje humanitarne)?

bezpieczeństwo

międzynarodowe

• nie jest to suma bezpieczeństwa poszczególnych

państw i innych uczestników!

• ma dawać gwarancje przetrwania i pokojowego

rozwoju systemowi międzynarodowemu - stabilny

układ stosunków międzynarodowych, bez

widocznych tendencji do kryzysu (ochrona

istniejącego status quo)

• prawo międzynarodowe oraz inne więzi i

porozumienia mają stanowić wzajemne gwarancje

i eliminować zagrożenia

• szerokie: ma być otwarte dla wszystkich
• wąskie: ma służyć forsowaniu własnych interesów

II

bezpieczeństwo subiektywne /

obiektywne

• Arnold Wolfers (1962): bezpieczeństwo

obiektywne (realna ocena zagrożeń) i
subiektywne (jako poczucie,
postrzeganie) – zwykle się nie
pokrywają

• Problemy obiektywizacji (1) tożsamość

podmiotu z przedmiotem (2) kto ma
tego dokonać? (3) jak objąć cały splot
okoliczności? (4) perspektywa czasowa

Buzan, Wæver , Wilde -

bezpieczeństwo

intersubiektywne

:

• securitization ujmować jako proces

intersubiektywny, ze względu na brak możliwości

jednoznacznej obiektywizacji
- różne sposoby ujęcia bezpieczeństwa i różna

wrażliwość
- nigdy nie wiemy na ile realne jest zagrożenie

(ponieważ jest zwykle potencjalne)

Konieczność intersubiektywizacji:

• ze względu na istotne błędy popełniane przez

oceniających zagrożenia ze strony innych kultur,

tradycji (standaryzacja skutkiem obiektywizacji)

• pozwala lepiej ocenić stopień zagrożenia na jaki

zareaguje (poczuje się zagrożony) inny aktor

bezpieczeństwo

intersubiektywne

-problemy

- mimo pewnych zalet, ułuda częściowej
obiektywizacji, osiągana kosztem
schematyzacji rzeczywistości
- w wielu sytuacjach może mieć
niewielkie przełożenie na ocenę
realności zagrożeń
- nie rozwiązuje też wielu
podstawowych problemów, jak np.
perspektywa czasowa