Teorie

Teorie

Bezpieczeństwa

Bezpieczeństwa

Liberalizm / Realizm

Liberalizm / Realizm

teorie liberalne

teorie liberalne

LIBERALIZM / REALIZM

Idealizm (liberalizm

utopijny) l.20-te

Realizm polityczny

l.30-te

Thomas Woodrow
Wilson, Norman
Angell

Solidaryzm światowy,
harmonia interesu,

pokój światowy
(prawo)

Bezpieczeństwo
zbiorowe
Bezpieczeństwo
jednego zależy od

bezpieczeństwa
innych, państwo +
prawo m-we +

organizacja m-wa

Hans Morgenthau,
Edward H. Carr

Potęga (POWER),
anarchia, sukces,
relatywizm moralny,

interes państwa

Każde państwo samo

musi zadbać o swoje
przetrwanie i
bezpieczeństwo
Pokój - równowaga sił
Wojna – gra o sumie
zerowej

Koncepcje bezpieczeństwa

LIBERALIZM

REALIZM

System bezpieczeństwa
zbiorowego
(idealizm, liberalizm
instytucjonalny)

Teorie współzależności
gospodarczej
(liberalizm współzależności i

socjologiczny)

Teoria demokratycznego

pokoju
(liberalizm republikański)

Teorie równowagi sił

Teoria hegemonicznej
stabilności

Realizm ofensywny

Realizm defensywny

Neorealistyczna teoria

stabilności

Bezpieczeństwo zbiorowe

Termin ukuto w latach 30-tych, nawiązanie do koncepcji pokoju

powszechnego i wielkich projektów de Saint-Pierra, Kanta, itp..,

poczucie wzrastających możliwości przeciwdziałania wojnom

System wspólnego zapobiegania agresji,

oparty na wielostronnej umowie

międzynarodowej.
- zasada wzajemnej nieagresji
- zasada zbiorowej samoobrony - napad na

jednego uważany jest za napad na wszystkich -

obowiązek udzielenia pomocy ofierze agresji.

LIGA NARODÓW – projekt

brytyjski

• od 1901 – Leonard Wolf (Bloomsburry

Group)

• od 1914 - Walter Philimore, Robert

Cecil

•

przeciwdziałanie wojnom – poprzez układ o
zbiorowym bezpieczeństwie

•

zdominowana przez Francję i W. Brytanię - nie stała
się organizacją uniwersalną

•

T.W. Wilson – miała być podstawą nowego ładu,
opartego na amerykańskiej hegemonii

Inne inicjatywy okresu

międzywojennego

•

Pakt Brianda-Kelloga, Paryż, 1928, łączył
60 państw – układ wielostronny

• Art. 1, Państwa (strony paktu) potępiają: uciekanie

się do wojny w celu załatwienia sporów
międzynarodowych i wyrzekają się jej jako narzędzia
polityki narodowej w swych wzajemnych stosunkach

• Art. 2, Załatwianie i rozstrzyganie wszystkich

sporów i konfliktów bez względu na ich naturę i
pochodzenie, które mogłyby powstać między nimi,
powinno być osiągane za pomocą tylko środków
pokojowych

ONZ

• 1943 Techeran – Franklin D. Roosevelt –

reaktywacja wilsonowskiej koncepcji

bezpieczeństwa zbiorowego

• państwa zwycięskie zdominują rzeczywistość

– ONZ ma być ich narzędziem

• Wykorzystanie zasady zbiorowego

bezpieczeństwa:

• 1950 (wojna koreańska)- potem zimna wojna

• 1990 – George Bush – szeroka koalicja –

wojna w Zatoce Perskiej, 1991 – Bush

proklamuje: nowy światowy porządek

globalnego bezpieczeństwa zbiorowego

Liberalizm

instytucjonalny

• ROBERT KEOHANE:

wysoki stopień

instytucjonalizacji znacznie zmniejsza

destabilizujący wpływ wielobiegunowej anarchii

• Instytucje: zapewniają ciągłość, poczucie

stabilności, przepływ informacji, możliwość

negocjacji, sprzyjają współpracy, pomagają

tworzyć klimat, w którym rodzi się oczekiwanie

stabilnego pokoju, umacniają przekonanie o

trwałości umów międzynarodowych

• wszelkie układy, organizacje, sojusze polityczne,

gospodarcze, wojskowe tworzą pewnego rodzaju

wspólnotę bezpieczeństwa

Norman Angell

(1872-1967) – angielski publicysta, pisarz i polityk

• 1910 – „The Great Illusion” :

międzynarodowe finanse są tak ze sobą
powiązane i od siebie uzależnione, tak
związane z handlem i przemysłem, że
militarna i polityczna potęga nie ma już
nic do powiedzenia

• po I WŚ - eliminowanie wojen związane będzie ze

wzrastającą świadomością ludzi – wojna nie jest w
ich interesie

• wojna nuklearna nie miałaby sensu

Współzależność gospodarcza

sprzyja pokojowi i

bezpieczeństwu

• silna sieć powiązań / rozwój, współpraca,

transfer

• wzajemna zależność zniechęca do używania

siły militarnej, która jest zbyt kosztowna

• rozwijanie współpracy gospodarczej stało

się w dużej mierze substytutem militarnej

ekspansji

• Richard ROSECRANCE – handel i inwestycje

rosną – spada zapotrzebowanie na użycie siły

militarnej - wojny tylko w państwach słabo

rozwiniętych, gdzie koszty wojen są niskie

KATHERINE BARBIERI

The Liberal Illusion: Does

Trade Promote Peace?,

Michigan 2002

•

przeanalizowała konflikty zbrojne z lat 1870-

1992

•

kraje współzależne zdecydowanie częściej

angażują się w działania militarne niż te,

których nic nie łączy

•

konsekwencje działań wojennych dla

stosunków handlowych bywały różne

•

państwa wzajemnie uzależnione od siebie

gospodarczo częściej popadały ze sobą w

konflikty niż te, między którymi występowała

znaczna asymetria

Intensyfikacja kontaktów

społecznych

Ernst Haas - współzależność ekonomiczna

w zdecydowanie większym stopniu niż
kiedyś wpływa na inne dziedziny
współpracy i na ogół kontaktów
międzynarodowych (spillover)

Karl Deutsch - wysoki stopień więzi

ponadnarodowych prowadzi do
stosunków pokojowych, oznaczających
coś więcej niż tylko brak wojny, czyli do
WSPÓLNOTY BEZPIECZEŃSTWA

Współzależność

gospodarcza - przyczyna

konfliktów

- Albert Hirschman: rozwój handlu między państwami

znacznie osłabia bezpieczeństwo na świecie, ponieważ

nierówny podział korzyści prowadzi do polityki siły

- Robert Gilpin i John Mearsheimer: handel w

niewielkim stopniu może chronić przed wzajemną

wrogością - konflikt interesów nie tylko więc nie

zanika, ale wręcz się nasila

- Kenneth Waltz - zwiększona liczba wzajemnych

interakcji nie likwiduje konfliktów między państwami,

ale może tworzyć ich jeszcze więcej -

najgwałtowniejsze konflikty toczone były pomiędzy

cywilizacyjnie i kulturowo zbliżonymi populacjami

- Współzależność- służy maskowaniu różnic potencjałów,

dając złudzenie, że wszyscy uczestniczą w tej samej

grze