Liberalizm
Dla liberałów, inaczej niż dla realistów, problemy bezpieczeństwa nie zawsze są najważniejsze. Ostatecznym celem państwa jest bowiem dobrobyt i pomyślność społeczeństwa - decydujące są przede wszystkim gospodarka i kwestie społeczne. Zgodnie z tym stanowiskiem wolny handel i rozprzestrzenianie się działalności gospodarczej poza granicami państwa służą ogólnej pomyślności i ludzkości i są najlepszym gwarantem pokoju. Jego ograniczenia w formie ceł i kwot hamują rozwój i w ten sposób zwiększają prawdopodobieństwo wojny. Dążenie di dobrobytu kieruje się inną logiką niż dążenie do podboju terytorium. Wzrost współzależności sprawia, że ewentualne użycie siły i zaburzenie funkcjonowania systemu staje się nieopłacalne dla wszystkich jego uczestników.
J. Levy: „wojna jest nieekonomiczna, ponieważ jej wynikiem jest zmniejszenie liczby ludności, zniszczenie przemysłu, wzrost podatków i długów, strata zysków, ograniczenie handlu międzynarodowego i generalnie zakłócenie równowagi ekonomicznej, dlatego też generuje ona szeroką koalicję interesów przeciwnej polityce wojennej”.
Zdaniem liberałów anarchia stworzyła system sprzyjający powstawaniu nieporozumień między państwami, dlatego przyczynia się do wojny. Może ona jednak zostać ograniczona przez reżim. Zarazem siła militarna jest kosztownym i nieskutecznym narzędziem prowadzenia polityki. Jest ona niewymienna na konkretne korzyści oraz nieadekwatna dla celów współczesnego państwa. Rzeczywista siła pochodzi od symetryczności współzależności, a nie od zdolności militarnych.
Wg liberałów pokój nie jest czymś naturalnym, musi zostać utworzony w wyniku świadomych działań człowieka. Zagrożenia dla pokoju mogą być wynikiem ingerencji państwa w porządek naturalny (poziom osoby ludzkiej), niedemokratycznej natury polityki międzynarodowej (poziom państwa) oraz mechanizmu równowagi sił (poziom systemu międzynarodowego). Pokój zapewnić może:
w pierwszym przypadku (poziom osoby) - współzależność
w drugim przydatku (poziom państwa) - bezpieczeństwo zbiorowe
natomiast w trzecim wypadku (poziom systemu międzynarodowego) - rząd światowy.
Perspektywa radykalna:
Pierwszy zespół radykalnych przekonań wywodzi się z analizy historycznej. O ile dla większości liberałów i realistów historia jest źródłem danych, na których można opierać ewentualnie jakieś generalizacje, o tyle dla radykałów analiza historyczna ma znaczenie fundamentalne. Szczególnie zaś istotna jest historia procesu produkcji. W toku jego ewolucji od feudalizmu do kapitalizmu kształtowały się nowe schematy stosunków społecznych. Radykałowie są zainteresowani przede wszystkim wyjaśnieniem relacji między środkami produkcji, stosunkami społecznymi i władzą.
Fundamentalne dla myśli radykalnej są pisma Karola Marksa, choć nie podejmował on bezpośrednio wszystkich problemów współczesności. Marks rozwijał teorii ewolucji kapitalizmu, opierając się na pojęciach zmiany ekonomicznej i konfliktu klasowego: kapitalizm dziewiętnastowiecznej Europy wyłonił się z wcześniejszego systemu feudalnego. Wg Marksa, w kapitalizmie prywatne interesy kontrolują pracę i wymianę rynkową, tworząc więzy, z których pewne klasy starają się uwolnić. Dochodzi do nieuchronnego zderzenia między kapitalistyczną klasą burżuazji, która sprawuje władzę, a podległymi tej władzy robotnikami, zwanymi proletariatem. Z tego właśnie gwałtownego zderzenia rodzi się nowy porządek socjalistyczny.
Współczesne koncepcje radykalne wychodzą od pism Marksa, lecz rozwijały się w dość różnych kierunkach.
Immanuel Wallerstein łączył historię i rozwój kapitalizmu w perspektywie tzw. Świata-systemu kapitalistycznego. (…) Obraz historii ukazywany przez Wallersteina w istotny sposób uwzględnia zmianę. (…) Uwagę Wallersteina i jego uczniów, podobnie jak większości radykałów, przykuwają zatem zmiany w ogólnoświatowym zjawisku kapitalizmu. Żadnej konfiguracji politycznej nie da się wyjaśnić bez odniesienia do fundamentalnej struktury kapitalizmu: „Gdyby wskazać tylko jedno, co odróżnia perspektywę świata-systemu od każdej innej, byłby to nacisk kładziony w niej na to, że jednostką analizy jest świat-system definiowany w kategoriach procesów i powiązań ekonomicznych, a nie żadne inne jednostki definiowane w kategoriach prawnych, politycznych, kulturowych, geograficznych czy innych.
Zwolennicy drugiej grupy poglądów radykalnych, opierając swe analizy historii na znaczeniu procesu produkcji, zakładają prymat ekonomii, która ma być zdolna do wyjaśniania wszystkich niemal innych zjawisk. Radykalizm wyraźnie różni się pod tym względem zarówno od liberalizmu, jak i realizmu. Dla liberałów współzależność gospodarcza jest tylko jednym z możliwych wyjaśnień współpracy międzynarodowej - ale tylko jednym spośród wielu czynników. Dla realistów czynniki ekonomiczne zaliczają się do składników siły, elementów struktury międzynarodowej. W żadnej z tych teorii ekonomi nie jest czynnikiem decydującym. W radykalizmie ekonomia natomiast nabiera pierwszorzędnego znaczenia.
Trzecia grupa przekonań radykalnych ogniskuje się na strukturze systemu globalnego. Struktura ta w ujęciu marksistowskim jest hierarchiczna i stanowi w znacznej mierze produkt uboczny imperializmu (ekspansji pewnych formacji gospodarczych na inne obszary świata).
Imperializm prowadzi wg radykałów do hierarchicznego systemu międzynarodowego, który otwiera szanse przed pewnymi państwami, organizacjami, instytucjami i jednostkami, natomiast na zachowania innych nakłada poważne ograniczenia. Kraje rozwinięte mają możliwość ekspansji, co pozwala im sprzedawać towary i eksportować nadwyżki bogactwa, których nie mogłyby same wykorzystać. Równocześnie zaś kraje rozwijające się są w coraz większym stopniu ograniczane i uzależniane od działań świata rozwiniętego. Hobson, który potępiał imperializm jako system irracjonalny, ryzykowny i zawierający potencjał konfliktu, uważał zarazem, że nie jest on bezwzględnie nieunikniony.
Teoretycy radykalni uwypuklają techniki dominacji i ucisku, które wynikają z nieuchronnej w systemie kapitalistycznym nierównomierności rozwoju ekonomicznego. Zachęca ona dominujące państwa do eksploatacji słabszych i umożliwiają ją; dynamika kapitalizmu i ekspansja ekonomiczna sprawiają, że wyzysk staje się konieczny, jeśli najsilniejsze
str 74
Podstawy stosunków
Str 36 stosunki międzynarodowe wyd uniwersytetu war
Cechy wspólne: jednolite teorie
Porównanie stosunku państwa do bezpieczeństwa w różnych teoriach
(studium przypadku)
Realiści:
-podkreślają znaczenie siły militarnej i zasadniczą rolę USA w rozwiązywaniu konfliktu w Kosowie. Upadek reżimu B.Tito w Jugosławii doprowadził do wzrostu rywalizacji między poszczególnymi grupami etnicznymi. W sytuacji anarchii i systemu self-help jedynie działania ofensywne wydawały się skuteczne dla zapewnienia bezpieczeństwa. Uchodźcy odbierani byli jako zagrożenie dla przetrwania poszczególnych etnicznych wysp. Do wojny doprowadził dylemat bezpieczeństwa, przejawiający się w tym, że wzrost bezpieczeństwa jednej grupy etnicznej mógł być zrealizowany jedynie kosztem bezpieczeństwa grupy drugiej.
Operacje wojskowe były prowadzone z powietrza, bez angażowania wojsk lądowych, państwa sojusznicze chciały bowiem uniknąć przyznania się do ewentualnej porażki, gdyby Serbów szybko nie pokonano. Interwencja była demonstracją skuteczności działania militarnej potęgi USA (80% nalotów dokonały samoloty amerykańskie).
Celem operacji było zapewnienie stabilizacji w regionie, ale także zrealizowanie interesów USA poprzez zademonstrowanie hegemonii tego państwa i umacnianie pozycji wśród sojuszników.
Część realistów w USA przeciwna była zaangażowaniu militarnemu na Bałkanach, nie dostrzegając w tym regionie zagrożenia dla amerykańskich interesów. Interwencja pokazała, że decydujące znaczenie ma wola działania i siła państwa, a nie instytucje międzynarodowe. ONZ pozostawała bezsilna (prawdopodobne weto Rosji i Chin). Można uznać, że Serbia uległa potędze USA.
Starcia ludności albańskiej i serbskiej na początku 2004 roku wskazują, że dylemat bezpieczeństwa nie został przezwyciężony. Strony zamieniły się rolami - teraz Albańczycy realizują politykę realistyczną, dążąc do całkowitego wyparcia ludności serbskiej z Kosowa, jako krok do uzyskania pełnej niepodległości.
Liberałowie:
Utrzymują, że społeczność międzynarodowa ma obowiązek stanąć w obronie prześladowanej mniejszości etnicznej oraz prawo do interwencji w sytuacji poważnego naruszenia praw człowieka. Główna przyczyna konfliktu w Kosowie leżała w złej regulacji systemu międzynarodowego. Gdyby istniały sprawne instytucje nadzorujące stosowanie prawa międzynarodowego, które gwarantowałyby bezpieczeństwo wszystkim grupom narodowym, różnice etniczne nie przeradzałyby się w konflikty zbrojne.
Ach joooo :)