12.05.23

1

Wykład II: Modele zmiany rozwojowej



Zmiana a rozwój



Obszary rozwoju



Podejście opisowe i wyjaśniające



Trzy podejścia do analizy rozwoju:
mechanistyczne, organizmiczne i
kontekstualne



Modele rozwoju:
liniowy, stadialny, cykliczno – fazowy

12.05.23

2

1. Zmiana a rozwój:



ciąg zmian,

a nie zmiana

pojedyncza



zmiany te tworzą

sekwencję

uporządkowaną w czasie



można

przewidzieć kolejny krok

w tej sekwencji



zmiany prowadzą do efektów

względnie nieodwracalnych

(trwałych

)

12.05.23

3

2. Rodzaje zmian rozwojowych



zmiany ilościowe:

przyrost masy ciała

spadek liczby błędów

wzrost liczby słów w słowniku czynnym (biernym)

skracanie czasu wykonania zadania



zmiany jakościowe:

przejście od liczenia na palcach do liczenia w

pamięci

przejście od myślenia konkretnego do

abstrakcyjnego



osiąganie standardów (zadań

rozwojowych):

sprawności lokomocyjne i manipulacyjne pod

koniec 1 r.ż.

gotowość do szkoły w wieku 7 lat

rozwiązanie kryzysu tożsamości pod koniec

adolescencji

12.05.23

4

3. Rozwój wg Herberta Spencera:

Spencer pod koniec XIX
wieku

wprowadził

3

pojęcia

charakteryzujące

proces

rozwoju, którymi
posługujemy się do dzisiaj:

•dyferencjacja

•porządkowanie

•integracja

12.05.23

5

Dyferencjacja

(różnicowanie)
:

zmiany o

charakterze

ilościowym:



wzrost, przyrost,



powiększanie się,



pojawienie się
nowych elementów,



znikanie starych
elementów

Porządkowani
e
i integracja:

zmiany o

charakterze

jakościowym:



przekształcanie się

czegoś w coś,



osiąganie „nowej
jakości”,



przechodzenie do
nowej postaci

12.05.23

6

4. Przebieg procesu
rozwoju :

dyferencjacja

porządkowanie nowego doświadczenia

integracja

12.05.23

7

5. Obszary rozwoju:



w

w

zależności od przyjmowanego

paradygmatu

można mówić o

zmianach rozwojowych

na kilku poziomach



kolei przyjęcie

perspektywy

holistycznej

oznacza ujmowanie zmian

rozwojowych

we wzajemnym ze sobą

powiązaniu

3 obszary zmian rozwojowych:



rozwój fizyczny –

Soma



rozwój poznawczy i emocjonalny –

Psyche



rozwój osobowości i społeczny -

Polis

12.05.23

8

4 obszary zmian

4 obszary zmian



pozycja w grupie, role grupowe,
zakres władzy, wrażliwość
interpersonalna, umiejętności
injterpersonalne



osobowość psychopatyczna,
autorytarna, neurotyczna, potrzeba
znaczenia, tendencja do auto-
destrukcyjności, poczucie własnej
wartosci



zdolności twórcze, uwaga dowolna,
myślenie abstrakcyjne, poziom
rozumowania moralnego, wrażliwość
emocjonalna, siła motywacji



konstelacja trudnego
temperamentu, próg bólu,
wytrzymałość, wigor życiowy,
zapotrzebowanie na stymulację,
czas reakcji

relacje z

otoczeniem

osobowość

procesy

psychicz

ne

organiz

m

przykłady

12.05.23

9



Podejście

opisowe

Na podstawie obserwacji

zachowania osoby

w różnych sytuacjach

i w różnym czasie

opisujemy zmiany

,

jakie zachodzą w jej

funkcjonowaniu wraz

z upływem czasu i

szukamy ich ”przyczyn”

w oddziałujących na nią

bodźcach



Podejście

wyjaśniające

Na podstawie

obserwacji

zachowania osoby

w różnych sytuacjach

stawiamy hipotezy

,

dotyczące tego, co

mogło być przyczyną

zmian w jej

funkcjonowaniu wraz

z upływem czasu

6. Opis a wyjaśnianie w badaniach
nad rozwojem

Obserwacja -

opis

Obserwacja -

interpretacja

12.05.23

10

Podejście opisowe:



Założenie – źródło to

paradygmat

behawiorystyczny

:

rozwój to bezpośrednia konsekwencja

oddziaływania na człowieka bodźców z
otoczenia –możliwy jest tylko

opis

zmian w funkcjonowaniu

na podstawie

obserwacji

jego zachowania w różnych

sytuacjach

s

s

s

s

R

R

R

O

P

I

S

12.05.23

11

Podejście wyjaśniające:

badacz podejmuje

próby wyjaśnienia

obserwowanych w czasie zmian

zachowania

odwołując się do

konstruktów

teoretycznych

Wg

paradygmatu dynamicznego

: „czynnikami

powodującymi” rozwój mogą być:

potrzeba

więzi, potrzeba samorealizacji, instynkt

samozachowawczy, trudny temperament,

poczucie niższości, osobowość autorytarna,

poczucie własnej wartości, niska pozycja

społeczna w grupie

12.05.23

12

Wg

paradygmatu poznawczego

:

zakłada się,
że człowiek

aktywnie ustosunkowuje

się do swego otoczenia i interpretuje
bodźce

, których doświadcza

w kontekście już posiadanego
doświadczenia
czyli tworzy

wewnętrzne

modele robocze

s

s

s

s

R

R

R

WMO

12.05.23

13

7. Podejścia do analizy rozwoju:

Podejście

mechanistyczne

Zmiany w

otoczeniu

ROZWÓJ

Podejście

organizmiczne

Proces

dojrzewania

ROZWÓJ

Podejście

kontekstualne

Dopasowanie

bodźców do

dojrzałości

osoby

ROZWÓJ

12.05.23

14

8. Modele rozwoju:

Różnorodność i bogactwo koncepcji

rozwoju człowieka ma swe źródło
w tym, iż ich twórcy „pochodzili”
z różnych szkół
i przyjmowali

odmienne

założenia odnośnie do natury
człowieka i natury procesu
jego rozwoju

.

12.05.23

15

Założenia dotyczyły trzech kwestii
podstawowych dla psychologii
rozwoju:

I.

natury człowieka

: ISTOTA

BIOLOGICZNA CZY SPOŁECZNA

II.

charakteru zmian rozwojowych

:

kumulacja czy transformacja

doświadczenia

III.

przebiegu zmian w czasie:

płynne

(ciągłe) czy skokowe (dyskretne)

12.05.23

16

Jak myślimy o rozwoju - dawne ujęcia:

Mechanistycznie:

Człowiek to istota bierna i

reaktywna

”maszyna”, „glina”

Naciski

zewnętrzne:

wymagania, oczekiwania,

etykietowanie

Uczenie się

Rozwój to

proces ciągły

:

addytywność

czyli dodawanie

nowych elementów do starych



Organizmicznie:

Człowiek to istota kierowana

popędami

”roślina”, „organizm”

Naciski

wewnętrzne:

zmieniające się wraz z

wiekiem potrzeby/popędy

Dojrzewanie

Rozwój to

następstwo

etapów

:

zmiany ilościowe  jakościowe

 

12.05.23

17

Jak myślimy o rozwoju - współczesne
ujęcie:



Człowiek to istota aktywnie poszukująca optymalnego
dla siebie środowiska:

badacz, eksperymentator,

konstruktor



Podstawowy czynnik rozwoju to

aktywność własna

jednostki ukierunkowywana jej potrzebami, naciskami
zewnętrznymi
i w miarę rozwoju coraz bardziej jej

wolą



Mechanizm rozwoju:

dopasowywanie się osoba-otoczenie



Założenie o holiźmie:

Całość  części



Rozwój to ciągłe

przeorganizowywanie się całego

układu:

konflikt  kryzys  rozwiązanie kryzysu 

konflikt  kryzys  ....

12.05.23

18

Model liniowy rozwoju

czas

Osoba

A

Podstawowe pojęcia:

tempo

rozwoju i

poziom

osiągnięć

Osoba

D

Osoba

C

Osoba

B

12.05.23

19

etap

rozwoju

Model stadialny rozwoju

Podstawowe pojęcia:

rytm

rozwoju i

dynamika

osiągnięć

czas

różnicowa

nie

porządkowa

nie

Każdy ma swój

własny rytm

rozwoju

+ + - -
+ - - +

12.05.23

20

Model cykliczno – fazowy rozwoju

Podstawowe pojęcia:

cykl

rozwoju i

postęp

czas

cykl

rozwoju

progre

s

platea

u

regres

kryzys

12.05.23

21

Modele rozwoju a praktyka psychologiczna:

jak myślisz, tak działasz

Diagnoza:

ocena poziomu kompetencji

(testy)

Pomoc:

ćwiczenie kompetencji,

trenowanie

Model

liniowy

Diagnoza:

analiza dynamiki rozwoju

(met.

kliniczne)

Pomoc:

wspomaganie rozwoju,

towarzyszenie

Model

stadialny

Diagnoza:

ocena dopasowania osoba –

otoczenie

(metody eksperymentalne)

Pomoc:

zróżnicowana w zależności od

fazy cyklu

Model

cykliczno-

fazowy

12.05.23

22

Podsumowanie: słowa - klucze



zmiana, rozwój



zmiany ilościowe i jakościowe, osiąganie standardów



dyferencjacja (różnicowanie), porządkowanie,

integracja



podejście mechanistyczne, organizmiczne,

kontekstualne



kumulacja i transformacja doświadczenia



tempo rozwoju



rytm i dynamika rozwoju



etap (stadium) rozwoju



model rozwoju liniowy – stadialny – cykliczno-fazowy



cykl rozwoju



fazy rozwoju: progres – plateau – regres – kryzys



procesy zmiany: asymilacja – akomodacja (wg Piageta)



dyferencjacja – porządkowanie – integracja –

dezintegracja – reintegracja



konstrukcja – dekonstrukcja doświadczenia



destrukcja i fiksacja w rozwoju

12.05.23

23

Ewaluacja:

Ewaluacja:



Z czym

dla siebie

wychodzę po tym

spotkaniu:



.............................................................................

....................



.............................................................................

....................



.............................................................................

....................



.............................................................................

....................



.............................................................................

....................

12.05.23

24

Dziękuję za uwagę !

Przypominam o:

Przypominam o:



czytaniu podręcznika

czytaniu podręcznika



przeglądaniu notatek z wykładów

przeglądaniu notatek z wykładów



przeglądaniu przysyłanych materiałów

przeglądaniu przysyłanych materiałów



dyskutowaniu ze sobą

dyskutowaniu ze sobą



refleksji nad sobą i swoim życiem

refleksji nad sobą i swoim życiem



