Flora fizjologiczna

Określenie „flora fizjologiczna”odnosi się do całej
populacji drobnoustrojów zasiedlających
zewnętrzne i wewnętrzne powierzchnie zdrowego,
normalnego organizmu ludzkiego i zwierzęcego.
Wirusy najprawdopodobniej nie wchodzą w skład
prawidłowej mikroflory u ludzi.
Drobnoustroje zasiedlają organizm człowieka od
chwili narodzin i tworzą różnorodne zbiorowiska ,
których skład jakościowy i ilościowy zależy od
właściwości fizjologicznych kolonizowanych
miejsc:
•Temperatury
•Wilgotności
•Potencjału oksydoredukcyjnego
Na skład mikroflory może też mieć wpływ wiele
innych czynników takich jak:

•Wiek

•Stan odporności organizmu

•Nawyki żywieniowe i higieniczne

•Terapia antybiotykami

Mikroorganizmy stanowiące fizjologiczną
mikroflorę można podzielić na dwie grupy:

•Drobnoustroje, które z pewnymi przerwami
towarzyszą człowiekowi przez całe życie ,
nazywane rodzimymi lub stałymi rezydentami

•Drobnoustroje tworzące florę przejściową , które
mogą pochodzić od innych ludzi, zwierząt lub ze
środowiska-powietrza, wody , pożywienia.

Flora fizjologiczna ma znaczenie w utrzymaniu
zdrowia i prawidłowych czynności organizmu,
wspomagając nieswoiście układ
immunologiczny poprzez wytwarzanie stanu
nazywanego odpornością kolonizacyjną , która
chroni przed osiedlaniem się drobnoustrojów
chorobotwórczych

Drobnoustroje stanowiące fizjologiczną florę są
zwykle dobrze przystosowane do warunków
panujących w zajmowanych przez siebie
przestrzeniach, skutecznie wykorzystują
składniki pokarmowe , nie pozostawiając
miejsca dla patogenów. Żyją jako złożona
społeczność , tworząc dobrze zorganizowaną
biocenozę. Każde zaburzenie tej równowagi
może doprowadzić do niekorzystnych dla
organizmu konsekwencji.

Wiele bakterii stanowiących florę fizjologiczną
to jednocześnie bakterie warunkowo
chorobotwórcze (oportunistyczne ). Oznacza
to, że osiedlone w typowym dla siebie
ekosystemie , jakim jest na przykład skóra czy
jelito , pozostają tam jako komensale lub
symbionty. Jednak przy każdym zaburzeniu
panującej tam równowagi mogą ujawniać swoje
niezbyt liczne czynniki chorobotwórczości , co
prowadzi do powstania zakażenia.Może to
nastąpić na skutek przerwania ciągłości tkanek,
zmiany kwasowości lub w wyniku działania
antybiotyków.
Drobnoustrój stanowiący florę fizjologiczną
organizmu może stać się przyczyną infekcji ,
gdy zostanie przeniesiony do miejsca , które nie
posiada flory fizjologicznej. Tego typu infekcje
są często następstwem stosowania inwazyjnych
zabiegów leczniczych i diagnostycznych.

Korzystny stan odporności kolonizacyjnej może ulec
zaburzeniu :
•Podczas długotrwałego stosowania antybiotyków
•W stanach obniżenia odporności
•W chorobach nowotworowych
•W chorobach metabolicznych ( np.. w cukrzycy )
•W mukowiscydozie
W każdym przypadku zmiany składu lub
zlikwidowania naturalnej mikroflory istnieje
niebezpieczeństwo osiedlenia się mikroorganizmów
chorobotwórczych i ryzyko rozwoju zakażenia.

Fizjologiczna mikroflora

skóry

Skóra człowieka ma stosunkowo małą wilgotność i
zasiedlana jest głownie przez bakterie gram
dodatnie. Drobnoustroje na skórze szczególnie
licznie gromadzą się w okolicach ujść gruczołów
potowych i łojowych. Niektóre z nich , jak na
przykład beztlenowe pałeczki gram dodatnie
Propionibacterium acnes , kolonizują także głębsze
odcinki gruczołów łojowych. Osiedlaniu się
drobnoustrojów chorobotwórczych na skórze
zapobiega:
•Złuszczanie naskórka
•Kwaśny odczyn skóry
•Hamowanie wzrostu wielu bakterii przez kwasy
tłuszczowe
•Działanie lizozymu wytwarzanego przez gruczoły
łzowe

Na liczebność drobnoustrojów na skórze maja
wpływ także temperatura i wilgotność środowiska ,
w którym człowiek przebywa, a także poziom
higieny osobistej.
W wysokiej temperaturze i dużej wilgotności
mikroflora skóry ulega zwiększeniu. Podczas
zabiegów higienicznych, nawet bez stosowania
środków przeciwbakteryjnych , liczba
drobnoustrojów może się zmniejszyć o 90 % przy
czym usuwana jest przede wszystkim flora
przejściowa.Drobnoustroje flory stałej (rezydenci )
namnażają się i po kilku godzinach ich liczba
powraca do stanu wyjściowego.

Stała i przejściowa mikroflora skóry

Ziarniaki gram
dodatnie

Staphylococcus epidermidis,
Staphylococcus hominis i inne

gronkowce koagulazoujemne,
Staphylococcus aureus-
nosicielstwo,Streptococcus
spp.,Enterococcus

faecalis,Micrococcus sp.

Pałeczki gram
dodatnie

Corynebacterium
spp.,Propionibacterium spp.i inne z

grupy Maczugowate,Bacillus spp

Pałeczki gram

ujemne

Acinetobacter spp.,Escherichia coli

Prątki

Mycobacterium smegmatis

–

okolice

narządów płciowych, sporadycznie

Grzyby
drożdżopodobne

Candida spp.,Pityrosporum spp

Fizjologiczna flora dróg oddechowych

W okresie 4-12 godzin po urodzeniu w jamie ustnej
osiedla się paciorkowiec zieleniejący i pozostaje
najważniejszym składnikiem jej mikroflory do końca
życia. We wczesnym okresie życia pozapłodowego
dołączają się gronkowce,gram ujemne dwoinki
(Neisseria, Moraxella) , maczugowce. W
początkowym okresie wyrzynania się zębów w jamie
ustnej osiedlają się także beztlenowce ( Bacteroides),
przecinkowce, pałeczki mlekowe . W jamie ustnej
występują także drożdżaki
Inne górne odcinki dróg oddechowych – nos oraz
jama nosowo-gardłowa , w porównaniu z jamą ustną ,
zasiedlane są bakteriami mniej licznie . Liczba
drobnoustrojów w niższych odcinkach dróg
oddechowych jest jeszcze mniejsza. W krtani
występuje nieliczna mikroflora i jest ona
odzwierciedleniem flory tylnej ściany gardła

Oskrzela, oskrzeliki i pęcherzyki płucne w
warunkach zdrowia są wolne od drobnoustrojów,
ponieważ obecność nabłonka rzęskowego, śluzu
oraz odruch kaszlowy zapobiegają ich osadzaniu i
kolonizacji. Zatoki przynosowe w warunkach
fizjologicznych także pozbawione są bakterii.
Błony śluzowe jamy nosowo- gardłowej mogą być u
nosicieli miejscem bytowania bakterii potencjalnie
chorobotwórczych , na przykład gronkowców
złocistych lub dwoinek zapalenia opon mózgowo-
rdzeniowych ( Neisseria miningitidis )

Stała i przejściowa flora błon śluzowych i jamy

nosowo-gardłowej

Ziarniaki gram
dodatnie

Staphylococcus epidermidis i inne
gronkowce

koagulazoujemne,Streotococcus
spp.,Streptococcus
pneumoniae,Staphylococcus aureus

-nosicielstwo

Ziarniaki gram
ujemne

Moraxella spp., Neisseria
meningitidis- nosicielstwo

Pałeczki gram
dodatnie

Corynebacterium spp,
Corynebacterium diphteriae-
nosicielstwo

Pałeczki gram

ujemne

Haemophilus spp, inne pałeczki

gramujemne- szczególnie u osób
hospitalizowanych

Fizjologiczna flora przewodu pokarmowego

W stanach fizjologicznych na błonach śluzowych
przełyku i żołądka nie ma stałej flory
bakteryjnej. Drobnoustroje pojawiają się tan
przejściowo i pochodzą z jamy ustnej i gardła.
Większość z tych bakterii ginie w kwaśnym
środowisku żołądka ( pH 2,0-3,0 ).
W początkowym odcinku jelita cienkiego
dwunastnicy i jelicie czczym występują tylko
nieliczne drobnoustroje co wiąże się z
obecnością żółci i soku trzustkowego, kwaśnym
odczynem środowiska oraz z intensywną
perystaltyką jelit.
W jelicie krętym, końcowym odcinku jelita
cienkiego, pH jest wyższe i miejsce to
zasiedlane jest przez liczne drobnoustroje
tlenowe i beztlenowe.

Jelito grube to odcinek przewodu pokarmowego, w
którym perystaltyka jelit jest powolniejsza i
występuje wyższy, obojętny odczyn pH, optymalny
dla wzrostu większości bakterii. Zgromadzone w
jelicie grubym mikroorganizmy to najliczniejsza ich
grupa w organizmie człowieka. Bakterie stanowią
ponad 1/3 masy kałowej. Z kału wyizolowano
ponad 300 gatunków mikroorganizmów, przy czym
90 % to bakterie beztlenowe. Pałeczki gram
ujemne z rodziny Enterobacteriaceae stanowią
zaledwie 0,5 % ogólnej liczby bakterii kałowych.

Mikroflora jelitowa odgrywa ważna rolę w
prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka
. Drobnoustroje stanowiące florę fizjologiczną :
•Syntetyzują witaminy B1 , B2,B6,B12,K

•Wytwarzają wiele enzymów wspomagających procesy
trawienne
•Wytwarzają również wiele metabolitów hamujących
wzrost bakterii chorobotwórczych
Większość bakterii wraz z kałem jest usuwana ze
światła jelita . Stała flora ma zdolność szybkiego
mnożenia , co pozwala na ciągłe jej odnawianie na
kształt hodowli ciągłej – chemostatu. Równowaga ta
bardzo łatwo ulega zaburzeniom, na przykład podczas
stosowania doustnych leków przeciwbakteryjnych, a
powrót do stanu równowagi może trwać długo.

Stała i przejściowa flora

przewodu pokarmowego

dorosłego człowieka

Jama
ustna i

gardło

Ziarniaki
gram

dodatnie

Streptococcus spp-kilkanaście
gatunków, Streptococcus pneumoniae,

Staphylococcus epidermidis,
Staphylococcus aureus-
nosicielstwo,Peptococcus spp,
Peptostreptococcus spp, Micromonas

spp

Ziarniaki
gram
ujemne

Neisseria spp., Moraxella
spp,Veilonella spp ,Neisseria
meningitidis-nosicielstwo

Pałeczki

gram
dodatnie

Corynebacterium

spp,Corynebacterium diphteriae-
nosicielstwo,Actinomyces
spp,Propionibacterium spp,
Lactobacillus spp

Pałeczki

gram
ujemne

Haemophilus spp, Haemophilus

influenzae-nosicielstwo,Bacteroides
spp,Prevotella spp, Fusobacterium
spp.

Krętki

Treponema spp.

Jelito
cienkie,

dwunastni
ca, jelito
czcze

Ziarniaki

gram
dodatnie

Enterococcus spp

Pałeczki
gram

dodatnie

Lactobacillus spp

Jelito
kręte i

grube

Pałeczki
gram
ujemne

Beztlenowe:Bacteroides spp.,Prevotella
spp,Fusobacterium spp, Porphromonas
spp

Względnie beztlenowe:Escherichia
coli,Proteus spp,Enterobacter
spp,Klebsiella spp, Citrobacter spp,

Salmonella spp i Shigella spp-
nosicielstwo
Tlenowe: Pseudomonas spp,Acinetobacter
spp

Pałeczki

gram
dodatnie

Clostridium spp,Actinomyces spp,
Lactobacillus spp,Eubacterium spp

Ziarniaki

gram
dodatnie

Enterococcus spp, Peptococcus

spp,Peptostreptococcus
spp,Streptococcus spp, Staphylococcus
spp

Flora fizjologiczna pochwy

Pochwa zdrowej kobiety jest siedliskiem bakterii aż
do sklepienia i zewnętrznego ujścia macicy.
Powyżej tego ujścia zaczyna się strefa
bezbakteryjna. W pochwie znajdują się bakterie z
rodzaju Lactobacillus ( pałeczki kwasu
mlekowego ), oraz Bifidobacterium bifidum, które
rozkładają zawarty w łuszczących się komórkach
glikogen na glukozę a tą z kolei na kwas mlekowy.
W pochwie wytwarza się kwaśne środowisko o pH
4,0-4.5. Chroni ono układ moczowo-płciowy przed
zakażeniami innymi bakteriami.Jeśli działanie
prawidłowej flory pochwy zostanie zaburzone ,
wówczas dostają się tu bakterie komensalne i
chorobotwórcze.

Flora fizjologiczna cewki

moczowej

Końcowy odcinek cewki moczowej osób obojga płci
zawiera małe ilości tych samych drobnoustrojów , jakie
bytują na skórze , zwłaszcza w okolicy krocza.
Drobnoustroje te bytują regularnie w oddawanym
moczu.Są to:Staphylococcus epidermidis,Lactobacillus
sp.Corynebacterium spp,Bacteroides
spp,Streptococcus L-hemolizujący.

Flora fizjologiczna oka

W warunkach prawidłowych właściwy skład flory
bakteryjnej jest utrzymywany dzięki wydzielinie
gruczołów łzowych, zawierającej lizozym ,
wywierający działanie przeciwbakteryjne.
Głównymi składnikami flory fizjologicznej worka
spojówkowego są: Staphylococcus epidermidis,
Streptococcus spp, Corynebacterium spp,
Haemophilus spp, Moraxella spp.